Bütçe veya diğer adıyla kâr planı ile işletmenin geleceği planlanmaya çalışılır. İşletme takip eden dönemin gelir ve giderlerini bütçe çalışması ile tahmin eder. Bütçeleme süreci tüm departman yöneticilerinin katılacağı dinamik bir çalışmayı gerektirir. Bütçe işletmeye özel olmalıdır. Bütçe dışarıdan alınarak işletmeye giydirilecek bir elbise değildir.

Öncelikle bir önceki yılın veya birkaç yılın bütçe hedeflerine veya tahminlerine ne derece ulaşıldığının analiz edilmesi gerekir. Hedeflerden olumlu ya da olumsuz sapmaların nedenleri belirlenmelidir. Bu analiz sonuçları ve işletme politikası esas alınarak, bütçesi yapılacak yılın temel hedeflerinin belirlenmesi gerekir.

Müşteri sayısı mevcut pazarlarda mı artırılacağı yoksa yeni pazarlara mı girileceği belirlenmelidir. Bu politikaya bağlı olarak oda satışlarının yıl içinde hangi oranlarda artacağı, uygulanacak fiyatların düzeyi, kuver sayıları, yiyecek-içecek maliyet yüzdelerindeki değişim vb. değişkenlerin öngörülmesi gerekecektir. Bu tahminlerde işletmenin ve personelinin geçmiş tecrübelerinin yanında, ülke turizmi ve kur, enflasyon, bölgeye beklenen turist sayısı gibi değişkenlerinde dikkate alınması gerekmektedir.

Bütçe sürecinde tüm departman yöneticileri aktif rol oynamalı ve belirlenen işletmenin temel politikasına göre kendi bütçelerini hazırlamalıdır. Tek bir birim tarafından başarılı bir bütçe hazırlanması çok zordur.

Bütçelenmiş değerler ile gerçekleşen değerler karşılaştırıldığında ise bütçe, kontrol aracı olarak kullanılmış olacaktır. Kontrolde planlanan sonuçlara ne derece ulaşıldığı planlanan sonuçlar ile gerçekleşen sonuçlar kıyaslanarak belirlenmeye çalışılır.

• Yıllık faaliyetleri planlamak.
• İşletmede farklı birimlerdeki faaliyetler arasında koordinasyonu sağlamak.
• Farklı bölüm yöneticileri (sorumluluk merkezleri) iletişimi sağlamak.
• Yöneticileri belirli amaçlara ulaşılması konusunda motive etmek
• Faaliyetleri kontrol etmek
• Yöneticilerin performansını değerlendirmek.

• Bütçeleme ile işletmenin genel amaçları saptanarak bu amaçlara ulaşma yolları belirlenir.
• Bütçe yönetime seçim yapmadan önce alternatiflerin değerlendirilmesi olanağını sunmaktadır.
• Bütçelenen ile gerçekleşen sonuçlar karşılaştırılarak sapmalar ve dolayısıyla sapmaların nedenleri bulunmaya çalışılır.
• Bütçe, yönetimin ileriye dönük tahmin yapılmasına olanak sağlar.
• Katılımcı bir bütçeleme anlayışı benimsendiğinde, katılımcıların motivasyonu yükselir ve bütçelenen rakamlara ulaşılması konusundaki istekleri artar.
• Bütçeleme süreci, otel işletmesinin hedeflerinin alt kademe yöneticilerine iletildiği bir iletişim kanalının oluşturulmasını sağlar.
• Bütçeleme gelecekte gerçekleşecek giderlerin tahmin edilmesini sağlar.

• Bütçe kısa sürede hazırlanamaz.
• Bütçe tahminlere dayanır. Tahminlerin isabetli olması için geçmiş dönemlerin çok iyi analiz edilmesi, istatistik ve diğer tekniklerin en etkili şekilde kullanılması gerekir.
• Bütçe değişen şartlara devamlı uyabilmelidir.
• Bütçe otomatik şekilde çalışmaz. Bütçenin başarısı, yapılan tüm çalışmaların bütçeye uyumlu ve bütçedeki değerlere ulaşma kaygısını taşıması ile mümkündür.
• Bütçe yönetimin yerini almamalıdır. Bütçenin bir yönetim aracı olduğu unutulmamalıdır.

• Kapsadığı süre açısından bütçeler kısa ve uzun dönemli olarak ikiye ayrılır. Bir ile beş yıl arasındaki stratejik planların yapıldığı bütçe uzun dönemli bütçe olarak; genellikle haftalık, aylık ve yıllık hedeflerin yer aldığı bütçe ise kısa dönemli bütçe olarak adlandırılır.
• Kapsadığı faaliyet alanına göre bütçeler, departman bütçeleri ve genel bütçe olarak ikiye ayrılır. Departman bütçeleri her departmanın gelir ve giderlerini gösterirken, genel bütçe ise departman, yatırım, nakit bütçeleri gibi bütçelerden oluşur.
• Teknik yapılarına göre bütçelerde statik ve esnek bütçe olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Statik bütçe belirli bir hacim düzeyiyle alakalıdır. Esnek bütçe ise değişim hacim düzeyleri için birden çok statik bütçeden oluşur.
• Konularına göre bütçeler ise gelir ve gider bütçesi olmak üzere ikiye ayrılır.

Genelde genel bütçe sürecinin başlangıcı Eylül ayının başı olup, kasım ayının sonu itibariyle bir sonraki yılın bütçesi tamamlanmış olur.

Küçük otel işletmelerinde bütçeyi hazırlama işini ilgili yönetici ya da muhasebeci yapabilir. Bütçeleme işinin muhasebeciden istenmesinin nedenlerinden biride genel müdürden sonra işletmedeki bütün fonksiyonlardan sorumlu kişi olmasıdır. Ayrıca bütçe hazırlanırken geçmiş muhasebe kayıtlarından yararlanıldığı için muhasebecinin tecrübesi ve bilgi birikimi yadsınamayacak kadar önemlidir.

Büyük otel işletmelerinde bütçe çalışması birden çok işletme yöneticisinin oluşturduğu bütçe komisyonunca yapılır. İşletmeden işletmeye bütçe komisyonu üye yapısı değişebilir. Genelde bütçe komisyonu; genel müdür, departman müdürleri (ön büro müdürü, yiyecek-içecek müdürü, teknik müdür vb.), şefler (şef aşçı, housekeeper, şef barmen vb.) ve muhasebe müdüründen oluşur.

Bir otel işletmesinin yeni bina inşaatı, yeni ürünlerin geliştirilmesi gibi yatırım amaçlarını gösteren yatırım bütçesi beş yıl veya beş yıldan daha uzun dönemleri kapsamaktadır. Otel işletmelerindeki faaliyet döneminin uzunluğuna göre faaliyet bütçesinin kapsadığı süre değişir.

• Bütçe ile ulaşılmak istenen amaçların belirlenmesi
• Belirlenen amaçlara ulaştıracak bütçenin yapılması
• Bütçe tasarısının düzeltilmesi
• Bütçe tasarısının yönetime sunulması, onaylanması ve uygulanması.

• Öncelikle satış gelirleri tahmin edilir. Otel işletmesinin tüm gelir merkezlerinde gelecek dönemdeki satış miktarları tahmin edilir. Hangi pazar bölümüne ne kadar oda satılacaktır, tahmini satış fiyatlarına göre beklenen otel işletmesi geliri ne kadardır gibi soruların yanıtlarına göre her pazar bölümünden beklenen konuk sayısı o pazar dilimine uygulanacak ortalama ücretle çarpılıp her bir pazar bölümünün satış geliri bulunur.
• Satış gelirleri tahmin edildikten sonra, bu satış düzeylerindeki gelirin elde edilmesi için gerekli ürün maliyetlerinin tahmin edilmesi gerekir.
• Yıllık yapılacak duran varlık alımlarının tutarını gösteren yatırım bütçesi belirlenir. Pazarlama, satış ve dağıtım giderleri, genel yönetim giderleri vb. dönem giderleri tahmin edilir.
• İlgili departmanlarca ve muhasebece hazırlanan bütçeler muhasebe departmanı veya bütçe komitesi tarafından birleştirilerek genel bütçe haline getirilir.

Otel işletmesinin muhasebe departmanı bütçeleme sürecinde önemli bir işleve sahiptir. Otel işletmesinin gelir ve giderlerinin gerçekleştiği departman yöneticilerine bütçeleme sürecinde gereksinme duydukları istatistik bilgileri sağlamanın yanında, departman yöneticileri tarafından hazırlanan bütçelerin kapsamlı bir genel bütçe de birleştirilerek üst yönetime sunulmasında da muhasebe departmanının sorumluluğu önemli düzeydedir.

Bir otel işletmesinin bütçesi denildiğinde genel (ana) bütçesi anlaşılır. Oysa genel bütçe otel işletmesinin planlanmış tüm faaliyetlerini özetleyen, birbiriyle ilişkili birçok bütçenin birleşiminden oluşur. Genel bütçenin unsurları işletmeden işletmeye değişebilir. Genel olarak bir otel işletmesinde genel bütçe; gelir ve giderleri içeren faaliyet bütçeleri ile işletmenin mali durumunu belirten mali bütçelerden oluşur.

Faaliyet bütçelerinin amacı, faaliyet giderlerinin ilgili yılın beklenen satış gelirleriyle ilişkilendirilmesidir. Otel işletmesi konuklara sunulan ürünler değişik departmanların sorumluluğunda olduğundan her departman kendi gelir ve giderlerinin bütçeleme işini yapacaktır. Bir departmanda birden fazla ürün konukların kullanımına sunuluyorsa, departman yönetimi her bir ürün grubu için gelir ve giderleri bütçeleyecek ve daha sonra bunları birleştirecektir.

Otel işletmelerinde konuklara sunulan oda, yiyecek, içecek, telefon, çamaşırhane, sağlık kulübü, spa, sauna gibi çeşitli ürünlerdir.

Otel işletmelerinde ana faaliyet konusu olan oda satış miktarının ve oda satış gelirinin hesaplanması önem taşımaktadır. Oda gelir bütçesi düzenlenmeden önce bazı varsayımlara göre satış tahminleri yapılacaktır. Otel işletmesinin sezon özelliklerine göre satılabilir oda ve yatak sayısı belirlendikten sonra bu odaların fiyatlarının yine sezon yapısı dikkate alınarak belirlenmesi gerekir. Tüm faaliyet dönemindeki oda satışları ve fiyatlar belli olduktan sonra yapılacak iş, satılması beklenen oda sayısı ile oda fiyatlarının çarpılmasıdır. Çarpımların sonuçları toplandığında da bütçeye konacak oda satış gelirleri belirlenmiş olur.

• Otel işletmesinde faaliyet dönemi boyunca satışa sunulacak oda ve yatak sayısı nedir?
• Hangi dönemlerde hangi pazar bölümlerine hangi fiyatlar uygulanacaktır?
• Belirlenen fiyatlar dikkate alındığında satış miktar ne olacaktır?

Otel işletmelerinin önemli ikinci gelir merkezi yiyecek ve içecek departmanıdır. Tahmini oda satış miktarı ve pansiyon durumu yiyecek ve içecek bütçesinin hazırlanmasında dikkate alınır. Diğer bir deyişle yiyecek ve içecek gelirlerinin bütçelenmesinde, pansiyon durumuna göre belirlenen kuver sayısı ile belirli doluluk oranlarına göre önceki yıllarda gerçekleşmiş kuver sayısı dikkate alınır. Örneğin, oda kahvaltı satış yapan bir şehir otel işletmesinde geceleyecek konuk sayısı kadar kuver kahvaltı için garanti edilmiş olacaktır.

Bir otel işletmesinin odalar ve yiyecek-içecek gelirleri ana faaliyetinin önemli parçalarıdır. Bunların dışındaki telefon, çamaşırhane, otopark, sağlık merkezi, toplantı ve kongre vb. diğer gelir merkezlerinin gelirleri de bütçelenmek durumundadır. Otel işletmesinde kalan konukların kaçının telefon hizmetlerinden ne kadar süre ile kaçının kaç parça giysi ile çamaşırhane hizmetlerinden, kaçının sağlık merkezi ve otopark hizmetlerinden faydalanacağının tahmin edilmesi çok zordur.

Otel işletmelerinde her gelir merkezi (odalar, yiyecek-içecek vb.) aynı zamanda bir gider merkezidir. Bunun yanında otel işletmelerinde gelirin elde edilmediği servis departmanları (pazarlama, muhasebe, insan kaynakları, teknik servis vb.) vardır ve bunlar da gider merkezi olarak bütçelerini hazırlarlar. Gider bütçeleri hazırlanırken gider unsurlarının satış hacmine bağlı olarak değişip değişmediğine bakılır.

Bir odanın satışa hazırlanması veya temizlenmesi için kullanılan malzeme miktarları öncelikle belirlenmelidir. Odanın temizlenmesi için gerekli olan temizlik malzemeleri, odada kullanılan nemlendirici, parlatıcı, buklet malzemeler gibi ürünlerin kullanım tutarları belirlendiğinde oda giderleri bütçesi de hazırlanmış olacaktır.

Yiyecek ve içecek malzeme giderleri genelde yiyecek ve içecek gelirlerinin belirli bir yüzdesi alınarak hesaplanır. Yiyecek ve içecek gelirlerine uygulanacak yüzde muhasebe departmanından elde edilir. Muhasebede her departmana ilişkin gelir gider kaydı tutulduğundan, departman giderlerinin departman gelirleri içindeki yüzdeleri kolaylıkla hesaplanabilir.

Otel işletmesinde ayrı bir gelir merkezi olarak çamaşırhane varsa konukların çamaşırlarına ilişkin giderleri tahmin edebilmek için, bir önceki yıl bu giderlerin çamaşırhane gelirlerinin yüzde kaçını oluşturduğunu gösteren oran kullanılabilir.

Personel giderleri istihdam edilen personelin kadro durumuna, piyasadaki istihdam kriterlerine ve ücret politikalarına bağlı olarak değişir. Otel işletmesindeki tüm gelir ve gider departmanlarında çalışacak personel giderleri her bir departman bazında tahmin edilip birleştirildiğinde işçilik gider bütçesi hazırlanmış olacaktır. Departman bazında işçilik giderlerinin belirlenmesinin önemi ilgili departmanlardaki üretilen ürünlerin birim maliyetlerinin tahmininde de kullanılmasından dolayıdır.

Departmanların kira giderleri, amortisman giderleri, elektrik, su giderleri vb. sabit gider özelliği gösterir. Bir de sadece gider merkezi olan genel yönetim, pazarlama, teknik servis, güvenlik vb. hizmet departmanlarının giderleri vardır. Bu giderlerin satış hacmine göre değişmeyen ve sabit gider özelliği gösterenlerinin tahmin edilmesi kolaydır.

Genel bütçenin diğer bölümünü oluşturan mali bütçeler yatırım harcamaları bütçesi, tahmini (bütçelenmiş) nakit akım tablosu, tahmini gelir tablosu ve tahmini bilançodan oluşur.

Otel işletmelerinde yatırımlar, yeni kapasite yaratılması için, mevcut yatırımların kapasitesinin korunması için, ya da bu kapasiteden daha iyi yararlanılması için yapılır. Yatırım harcamaları bütçesi bir anlamda işletmenin bütçe döneminde duran (sabit) varlıklara yapacağı harcamaları gösterir. Yatırım harcamaları nakit çıkışına yol açacağı için, bu bütçe nakit akım bütçesi ile koordineli bir şekilde hazırlanmalıdır.

Tahmini nakit akım tablosu otel işletmesinin bütçe dönemindeki nakit giriş ve nakit çıkışlarını gösteren bir tablodur. Bu tablo aracılığı ile otel işletmesinin günlük faaliyetleri sırasında gelir, gider ve yatırım harcamaları nedeniyle ortaya çıkabilecek nakit eksikliklerinin nasıl giderileceği veya nakit fazlalıklarının nasıl değerlendirileceği belirlenmeye çalışılır. Tahmini nakit akım tablosu hazırlanırken işletmenin tahsilat ve ödeme politikası dikkate alınır. Otelin yaşayabileceği nakit eksikliği öngörüldüğü dönemlerde de bu eksikliğin kredi alarak, ortaklardan borç alarak vb. hangi yöntemlerle giderileceği belirler. Böylece nakit akışı konusunda işletmenin olumsuz bir sürprizle karşılaşmasının önüne geçilmeye çalışılır.

Tahmini gelir tablosu bütün gelir ve gider bütçelerinin birleştirildiği ve tekdüzen hesap planına uygun bir şekilde düzenlendiği bir tablodur. Tahmini gelir tablosu hazırlandığında o bütçe döneminde öngörülen brüt satışlardan öngörülen net kâr veya zarar rakamına nasıl ulaşılacağı belirlenmiş olur.

Faaliyet gelirleri, faaliyet giderleri, yatırım harcamaları bütçeleri ile tahmini nakit akım tablosu ve tahmini gelir tablosundan elde edilen verilerden yararlanılarak işletmenin dönem sonundaki varlıklarının, borçlarının ve öz kaynaklarının değerlerini gösteren tahmini bilanço hazırlanır.

Faaliyet bütçeleri ve mali bütçelerin bir araya getirilmesi ile genel bütçe hazırlanmış olur.

Bütçelenen hedeflere ulaşılıp ulaşılmadığının tespit edilmesi sürecine bütçe kontrolü denir. Bütçe kontrolünde performans raporları kullanılır. Bu raporlarda departmanın ilgili aydaki gerçekleşen gelir ve gider rakamları, bütçe rakamları ve bir önceki yıl rakamları birlikte karşılaştırmalı olarak yer alır.

Bütçe kontrolünde gerçekleşen sonuçlar bütçede öngörülen değerlerle karşılaştırıldığında üç durum ortaya çıkacaktır: Birinci durum bütçelenen ve gerçekleşen rakamların eşit veya birbirine çok yakın olma durumudur ve bütçelemenin başarısını gösterir. İkinci durum bütçelenen rakam gerçekleşenin altında kalmış ise bütçeleme açısından olumsuz bir sapma gerçekleşmiş demektir. Ancak incelenen gelir unsuru ise daha az gelir elde edilmesi nedeniyle bu sapma olumsuz, incelenen gider unsuru ise bu sapma daha az gider gerçekleştiği için olumlu olarak yorumlanacaktır. Üçüncü durum ise bütçelenmiş rakamın gerçekleşenin üstünde olmasıdır. Bu durumda da bütçe ile gerçekleşen durum arasında bir sapma olduğundan bütçeleme açısından olumsuzdur.

• Gerçekleşen gelirlerin bütçelenen gelir tutarının altında çıkması, muhasebe kayıtlarına gelir tutarının yanlışlıkla olması gereken değerin altında kaydedilmesi nedeniyle olabilir,
• Oda temizlik giderlerinin bütçelenenden yüksek çıkmasının oda başına temizlik malzemesi kullanımının bütçelenenden fazla olması nedeniyle ortaya çıktığı tespit edilebilir,
• İşçilik giderinin bütçelenenden fazla olması devletin belirlediği asgari ücret artışının işletmenin öngördüğünün çok üstünde olması nedeniyle olabilir.

Bütçe önceden planlanmış bir zaman süresi için faaliyetlerle ilgili ihtiyaç ile sonuçların tahminidir

• Bütçeleme ile işletmenin genel amaçları saptanır. Bu saptanan amaçlara ulaşma yolları belirlenir.

• Bütçeleme, otel işletmelerine bir kıyaslama standardı sağlamaktadır. Bütçelenen ile gerçekleşen sonuçlar karşılaştırılarak sapmalar ve dolayısıyla sapmaların nedenleri bulunmaya çalışılır.

• Bütçe, yönetimin ileriye dönük tahmin yapılmasına olanak sağlar.

• Katılımcı bir bütçeleme anlayışı benimsenerek, bütün yönetim kademelerindeki yöneticilerin bütçe sürecine katılımı sağlanabilir.

• Bütçeleme süreci, otel işletmesinin hedeflerinin alt kademe yöneticilerine iletildiği bir iletişim kanalının oluşturulmasını sağlar.

• Bütçeleme gelecekte gerçekleşecek giderlerin tahmin edilmesini sağlayarak, yöneticilerin mal ve hizmet fiyatlarını ilgili giderlerle ilişki kurarak belirleyebilmelerine yardımcı olur.

• Uzun dönemli bütçe: Bir ile beş yıl arasındaki sürede stratejik hedeflerin ortaya konulduğu plandır. Uzun dönemli planlar büyüme, yeni pazarlara girme, finansman, yenilenme için mobilya veya demirbaş alımları vb. konulardaki stratejik kararları içerir.
• Kısa dönemli bütçe: Uzun dönemli bütçenin ayrıntılı uygulama programlarının yer aldığı bütçedir. İşletmenin uzun vadeli hedeflerine ulaşacak şekilde günlük, haftalık, aylık ve en çok bir yıllık hedeflerinin yer aldığı bütçedir.

• Departman bütçeleri; otel işletmesini her bir departmanın kendi gelir ve giderlerini gösteren bütçelerdir.
• Genel bütçe; departman bütçeleri, yatırım bütçesi, nakit bütçesi, tahmini bilanço, tahmini gelir tablosu vb. tüm otel işletmesi ile ilgili bütçelerin toplamından oluşur.

• Statik bütçe; belirli bir hacim düzeyi için düzenlenir.
• Esnek bütçe; değişik hacim düzeyleri için birden çok statik bütçeden oluşur. Örneğin esnek bütçede, %60, %70 ve %90 doluluk düzeyleri için satış gelir ve giderleri ayrı ayrı bütçelenir.

• Gelir bütçesi; gelir getiren departmanlardaki beklenen satış hacimlerinin düşünülen ürün fiyatları ile çarpılarak otel işletmesinin tahmini gelirlerinin belirlendiği bütçedir.
• Gider bütçesi; belirlenen satış hacimleri için gerekli girdilerin belirlenerek, bu girdilerin tahmini fiyatları ile çarpılması sonucu bulunan toplam giderleri yansıtan bütçedir.

Küçük otel işletmelerinde bütçeyi hazırlama işini ilgili yönetici ya da muhasebeci yapabilir. Bütçeleme işinin muhasebeciden istenmesinin nedenlerinden biride genel müdürden sonra işletmedeki bütün fonksiyonlardan sorumlu kişi olmasıdır.

Bütçenin kontrol aracı olarak kullanılabilmesi için hazırlanan yıllık faaliyet bütçelerinin üç aylık, aylık ve hatta haftalık alt dönemlere bölünmesi gerekmektedir. Aksi takdirde gerçekleşen sonuçlarla bütçelenen değerlerin karşılaştırılması için yıl sonunu beklemek gerekecektir.

Bütçe ister otel işletmesi sahibi, ister muhasebeci, ister bütçe komitesi tarafından hazırlansın, aşağıdaki aşamaların faaliyet bütçesi hazırlanırken takip edilmesi yerinde olacaktır:

• Bütçe ile ulaşılmak istenen amaçların belirlenmesi
• Belirlenen amaçlara ulaştıracak bütçenin yapılması
• Bütçe tasarısının düzeltilmesi
• Bütçe tasarısının yönetime sunulması, onaylanması ve uygulanması

Faaliyet bütçelerinin amacı, faaliyet giderlerinin ilgili yılın beklenen satış gelirleriyle ilişkilendirilmesidir.

Her departmanın gelir bütçesi ve gider bütçesi arasındaki farkların toplamı otel işletmesinin tahminini net faaliyet gelirini verecektir.

Otel işletmelerinin önemli ikinci gelir merkezi yiyecek ve içecek departmanıdır. Tahmini oda satış miktarı ve pansiyon durumu yiyecek ve içecek bütçesinin hazırlanmasında dikkate alınır.

Tüm departman gelir bütçeleri birleştirilerek ana faaliyet gelirleri bütçesine ulaşılır.

Yiyecek ve içecek malzeme giderleri genelde yiyecek ve içecek gelirlerinin belirli bir yüzdesi alınarak hesaplanır. Yiyecek ve içecek gelirlerine uygulanacak yüzde muhasebe departmanından elde edilir.

Genel bütçenin diğer bölümünü oluşturan mali bütçeler yatırım harcamaları bütçesi, tahmini (bütçelenmiş) nakit akım tablosu, tahmini gelir tablosu ve tahmini bilançodan oluşur.

Tahmini nakit akım tablosu otel işletmesinin bütçe dönemindeki nakit giriş ve nakit çıkışlarını gösteren bir tablodur.

Bu tablo aracılığı ile otel işletmesinin günlük faaliyetleri sırasında gelir, gider ve yatırım harcamaları nedeniyle ortaya çıkabilecek nakit eksikliklerinin nasıl giderileceği veya nakit fazlalıklarının nasıl değerlendirileceği belirlenmeye çalışılır.

Tahmini gelir tablosu bütün gelir ve gider bütçelerinin birleştirildiği ve tekdüzen hesap planına uygun bir şekilde düzenlendiği bir tablodur. 

Tüm faaliyet gelirleri, faaliyet giderleri, yatırım harcamaları bütçeleri ile tahmini nakit akım tablosu ve tahmini gelir tablosundan elde edilen verilerden yararlanılarak işletmenin dönem sonundaki varlıklarının, borçlarının ve öz kaynaklarının değerlerini gösteren tahmini bilanço hazırlanır. 

Faaliyet bütçeleri ve mali bütçelerin bir araya getirilmesi ile genel bütçe hazırlanmış olur.

Bütçe kontrolünde gerçekleşen sonuçlar bütçede öngörülen değerlerle karşılaştırıldığında üç durum ortaya çıkacaktır: Birinci durum bütçelenen ve gerçekleşen rakamların eşit veya birbirine çok yakın olma durumudur ve bütçelemenin başarısını gösterir. İkinci durum bütçelenen rakam gerçekleşenin altında kalmış ise bütçeleme açısından olumsuz bir sapma gerçekleşmiş demektir. Ancak incelenen gelir unsuru ise daha az gelir elde edilmesi nedeniyle bu sapma olumsuz, incelenen gider unsuru ise bu sapma daha az gider gerçekleştiği için olumlu olarak yorumlanacaktır. Üçüncü durum ise bütçelenmiş rakamın gerçekleşenin üstünde olmasıdır. Bu durumda da bütçe ile gerçekleşen durum arasında bir sapma olduğundan bütçeleme açısından olumsuzdur.

Bütçelenen ve gerçekleşen durumlar arasındaki sapmaların olumlu ve olumsuz olmalarına bakılmaksızın bu sapmaların neden ortaya çıktığının araştırılması ve düzeltici önlemlerin alınması gerekir. Sapma analiz olarak isimlendirilen bu çalışmada hangi nedenle kaç liralık olumlu veya olumsuz sapmanın ortaya çıktığı belirlenir.