Kalkınma tüm ülkelerin ortak amacı olup, bundan dolayı da değişik biçimlerde tanımları olan bir kavramdır. Ekonomi Ansiklopedisine göre kalkınma; bir ülkenin ekonomik, toplumsal, siyasal yapılarının değişerek insan yaşamının maddi ve manevi alanda ilerlemesi ve giderek toplumun refahının artmasıdır. Tanilli’ye göre kalkınma: insanı hedef alan bir biçimde üretici güçlerin olabildiğince gelişmesi, emek verimliliğinin buna bağlı olarak artması ve bunun sonucu insanın daha insanca ve doğaya daha fazla egemen olarak yaşayabilmesidir.

Kırsal kalkınma; kırsal alanda yaşayan ve geçimini tarım sektöründen veya benzer kırsal mesleklerden sağlayan birey ve toplulukların, insanca yaşam koşullarına kavuşturulması için onlarda önce bu yönde bir gereksinme duygusu yaratmak, sonrada bu duygu yönünde çaba harcamaları için onlara maddi ve manevi açıdan tüm yardımların yapılması ile demokratik yoldan bu toplulukların kalkınmalarını sağlama uğraşısıdır. Birleşmiş Milletlerin tanımına göre ise, küçük toplulukların içinde bulundukları ekonomik, toplumsal ve kültürel koşulları iyileştirmek amacıyla giriştikleri çabaların devletin bu konudaki çabalarıyla birleştirilmesi, bu toplulukların ulusun tümüyle kaynaştırılması ve ulusal kalkınma çabalarına tam biçimde katkıda bulunmalarının sağlanması sürecidir.

• Tarımsal Kalkınma: Tarım (bahçe, tarla, hayvan yetiştiriciliği vb. çalışmalar), ormancılık, balıkçılık alanlarında kalite, pazarlama, üretim artışı vb. çalışmaları kapsayan uygulamalardır.
• Kırsal Sanayi: tarım, orman, tıbbi bitkiler gibi yerel kaynakları (ham) yerinde değerlendirme veya talebe bağlı olarak pazarlanabilir yerel ürünlerin üretimi ve gereğinde ihracatının da sağlanabilmesi çalışmalarıdır.
• Kırsal Kalkınma: Tarım (bahçe, tarla, hayvan yetiştiriciliği vb. çalışmalar), ormancılık, balıkçılık, sağlık, küçük girişimcilik, kırsal sanayi, çevre, turizm, su, konut, eğitim gibi alt ve üstyapı hizmetleri, teknoloji, kadın, çocuk, topraksızların istihdamı ve çok sayıdaki diğer programları kapsayan uğraşılardır.

Türkiye’de nüfusun yaklaşık 1/4’ü halen köy ve kasabalarda yaşamaktadır. Bu nüfus miktarı birçok Avrupa Birliği ülkesinden de ve dünyadaki birçok ülkeden de daha fazladır. Ayrıca, kırsal niteliği ağır basan yani istihdamda tarımın ağırlıklı olduğu, geçim kaynaklarının sınırlı olduğu, sosyo-ekonomik gelişmişlik açısından göreceli olarak geride bulunan birçok ilçe merkezini de dikkate alacak olursak kırsal nüfusun çok daha fazla olduğu ortaya çıkar. Bu durum kırsalda yaşayan milyonlarca nüfus için kırsal kalkınma çalışmalarının gerekliliğini ortaya koymaktadır. Bu gereklilikleri aşağıdaki gibi özetlemek mümkündür:

• İstihdamda tarımın ikinci büyük sektör olması ve bunların da büyük çoğunluğunun kırsal alanlarda yaşıyor olması, 
• Nüfusun 1/4’ünün kırsal alanlarda yaşıyor olması,
• Tarımda dengesiz toprak mülkiyet dağılımının olması,
• Kırsal alanlarda birey başına düşen Milli Gelirin ülke ortalamasının yarısına bile denk gelmemesi,
• Kırsal alanda eğitim olanaklarının yetersiz olması,
• Kırsal kesimde altyapı yetersizlikleri,
• Kırsal alanlarda örgütlenmenin zayıf olması,
• Kırsal alanda tarım dışı iş alanlarının sınırlı olması,
• Tarımın insan beslenmesindeki önemi ve tarımsal üretimin kırsal alanlarda gerçekleşiyor olması,

Kırsal kalkınma yaklaşımları teknolojik gelişmeler ve sosyo-ekonomik koşullar çerçevesinde zaman içerisinde farklılaşmıştır. Ülkelerin ekonomik, sosyal, kültürel ve idari özelliklerine göre uygulamada farklılıklar görülmektedir. Kırsal kalkınma yaklaşımlarında 1980’li yıllara kadar tarımda modernizasyon ve devlet müdahaleleri egemen olmuştur. 1980’li yıllardan sonra serbest piyasa, sürdürülebilir kalkınma, katılım, yönetişim gibi kavramlar kırsal kalkınma politikalarını şekillendiren kavramlar olmuştur. Katılımcı kırsal planlama; 1980’ler ve 1990’lardan itibaren kırsal kalkınmada dışardan etkilenen teknolojiler ve ulusal politikalarla kendini gösteren, “tavandan tabana” ve “masa başı” yaklaşımlarından “tabandan tavana” ve “süreç” yaklaşımına dönüşmüştür. Bu yaklaşım, kırsal toplumun kırsal kalkınma sürecine kendi öncelikleri ve dinamikleri doğrultusunda katılmaları ile ortaya çıkan değişimin bir yansımasıdır.

Kırsal kalkınma politikalarının ana amacı, dünyada geri kalmış toplum veya toplulukların tarımsal, ekonomik ve sosyo-kültürel alanlarda kendi kendilerine yardım ve dışarıdan destek yöntemi ile kalkınmalarını sağlamaktır. Bu amaçları daha da detaylandırmak gerekirse;

• Birincisi, inanın daha bol fakat sorumlu harcamada bulunması ve gereksinimlerini daha iyi karşılayabilmesini sağlayacak ekonomik yönlü amaçlardır.
• İkincisi, ilişkileri daha düzenli, yaşamı daha anlamlı kılan ve doğal çevreye karşı saygılı ve duyarlı sosyal ve çevresel amaçlardır. 
• Üçüncüsü ise, insanları planlı, programlı hareket ettiren ve belirgin bir davranış sergilettiren örgütsel amaçlardır.

• Tarım, sağlık ve eğitime ilgili işleri zamanında yürütmek ve bu sorunları zamanında çözümlemek,
• Pazarlama ve istihdam ile ilgili sorunların tespit edilmesi ve buna yönelik çözüm önerilerinin geliştirilmesi, 
• Tarımsal yayım ile ilgili çalışmaları yürütmek, bununla ilgili olarak ele alınan yöreye uygun yayım elemanlarının seçilmesi ve yayım stratejilerinin belirlenmesi,
• Tarımsal kredi alanlarındaki sorunların tespiti ve buna yönelik çözüm önerilerinin geliştirilmesi,
• Tarımsal örgütlenme çalışmaları,
• Ev ekonomisi ile ilgili temel sorun alanlarının belirlenmesi (yani, ailelerin temel geçim kaynakları, gelirleri-giderleri nelerdir? Bunların belirlenmesi),
• Alt yapı eksikliklerinin ve önceliklerinin belirlenmesi,
• Konutların iyileştirilmesi,
• Sosyal güvenlik uygulamalarının geliştirilmesi,
• Kadın ve çocukların durumunun iyileştirilmesi.

• Kırsal kalkınmayı sağlayacak programlar yavaş yavaş ve aşamalı olarak geliştirilmelidir.
• Kırsal kalkınmada yerel halkın yarar ve çıkarları ön planda tutulmalıdır.
• Kırsal kalkınma ile ilgili çalışmalarda demokratik yöntemler kullanılmalıdır.
• Kırsal kalkınma etkinlikleri, yaşam düzeyini yükseltmek isteyen halkı kapsamalıdır.
• Kırsal kalkınma etkinlikleri, yörenin kültürel yapısına ve değerlerine uygun olmalıdır.
• Kırsal kalkınmada yerel önderlerden ve köydeki kurumlardan yararlanılmalıdır.
• Kırsal kalkınma çalışmaları çerçevesinde yapılan tüm işler toplumsal yarar açısından değerlendirmeye tabi tutulmalıdır.
• Dezavantajlı gruplara ayrıca yer verilmelidir; kadın, çocuk, topraksızlar vb.
• Kırsal kalkınmada yerel örgütlenmeye öncelik tanınmalıdır.
• Kırsal kalkınma sürdürülebilir olmalıdır.
• Kırsal kalkınma mutlaka çevre duyarlı olmalıdır. Doğal kaynakları sorumsuzca harekete geçiren bir yaklaşımda olmamalıdır.
• Kırsal kalkınma tüketici bir toplum yaratmaktan çok, sorumlu ve üretken bir toplum yapısını yaratmalıdır.

Kırsal kalkınma, hemen uygulamaya aktarılacak bir uğraşı alanı değildir. Çalışmaların ilerleyen aşamalarında sorun yaşanmaması, tıkanıklık oluşmaması için mutlaka başlangıçta bazı soruların cevapları aranmalı ve ortaya konulmalıdır. Böylece, başarı şansı artacağı gibi, sürdürülebilirlik ve kalıcılık yolunda da önemli aşamalar sağlanır.

• Hedef kitle kim? Yani, kırsal kalkınma çalışmaları kim için yapılacak ve kimleri kapsayacak?
• Kimin ile yürütülecek? Yani, kırsal kalkınma çalışmaları kimler yürütecek, kimler sorumluluk alacak, yerel halk yani hedef kitle çalışmalara nasıl katkıda bulunacak?
• Ne yapılacak? Yani, kırsal kalkınma çalışmaları kapsamında bitkisel üretim, hayvancılık, arıcılık, tarımsal ürün işleme, örgütlenme, sağlık-çevre vd. ne tür çalışmalarda bulunulacaktır?
• Nasıl yürütülecek? Yani, çalışmalar merkezden mi, yoksa yerinden mi yürütülecek? Çalışmaların istenilen sonuca varması için mutlaka yerelden yürütülmesi ve yerel katılımın sağlanması önem taşımaktadır.
• Kurumsal sorumluluklar nelerdir? Kırsal kalkınma çalışmaları sadece bir kurum veya kuruluşun üstesinden gelebileceği bir alan değildir. Mutlaka kurumlar ve disiplinler arası yaklaşımı ve işbirliğini öngörür.
• Kaynak nereden bulunacak? Kırsal kalkınma çalışmaları belirli bir kaynak ve bütçe gerektirir. Kaynağa erişebilmek ve/veya kaynak yaratmak çalışmaların yürütülmesi için mutlaka gereklidir. Bu kaynağın kamu kaynaklarından mı, kamu dışı kaynaklardan mı yoksa yerel halkın da katkılarıyla mı elde edileceği önceden dikkate alınmalıdır.
• Katılım nasıl olacak? Yani, karar alma, planlama, eyleme geçme aşamalarında kim yer alacak ve yerel halka çalışmalarında nasıl bir rol biçilecektir. Burada önemli olan yerel halka karar alma süreçlerinden çalışmaların her aşamasına kadar yer vermektir.
• Nasıl sonuçlandırılacak? Yani, kırsal kalkınma çalışmaları hangi aşamada tamamlanacak, işler nasıl sonuçlandırılacak ve bu süreçte nasıl bir yol izlenecektir.
• Başarı ölçütü ne olacak? Kuşkusuz her çalışmanın bir çıktısı olacaktır. Kırsal kalkınma çalışmalarının çıktıları başarının ölçülmesinde önemli bir araç olacaktır. Burada ekonomik, sosyal, çevresel, teknolojik, kurumsal başarıların ölçümü önem taşır.
• Nasıl sürdürülebilir hale gelecek? Kırsal kalkınma çalışmalarında başarıyı etkileyen önemli faktörlerden biri de çalışmalar tamamlandıktan sonra da varlığını ve işlerliğini devam ettirilebilmesidir. Bunun için yapılan çalışmaların yerel düzeyde sahipliliğini sağlayacak bir kurumsal yapının oluşturulması önemlidir. Burada da kooperatif, dernek, birlik vd. örgütlenmelere gidilmesi çalışmalarda kolaylık sağlayabilecektir.
• Çevre bilinci ve duyarlılığı nasıl arttırılacak? Burada doğa dostu kalkınma yaklaşımı ön plana çıkmaktadır. Kırsal kalkınma çalışmaları doğal kaynak varlığını tüketen değil, koruyan ve üreten bir yaklaşımda olmalıdır. Bundan dolayı da kırsal kalkınma çalışmalarının uygulandığı alanda yerel halka çevre bilinci ve duyarlılığı artırıcı nitelikleri de hedeflemelidir.
• Geri çekilme stratejisi nasıl gerçekleştirilecek? Bu şu anlama gelmektedir: kırsal kalkınma ile ilgili herhangi bir çalışmada bulunuluyorsa, bu çalışmalar proje kapsamında belirli bir süre sonra tamamlanacaktır. Çalışmaları yürütenlerin yerelde çalışmaları tamamlamadan önce, aşamalı olarak işleri yerele devretmeli, bunun altyapısını hazırlamalı ve ondan sonra bu alandan çekilmelidir. Tabi burada da yukarıda belirtildiği gibi, kurumsal bir yapının oluşturulması önemlidir.
• Hangi aşamalarda izleme-değerlendirme yapılacak? Kırsal kalkınma çalışmaları kısa süreli çalışmalar değildir. Tarımsal, ekonomik, çevresel, toplumsal iyileşmeler-değişmeler belirli sürede ancak biçimlenebilir. Bu süre, çalışmaların içeriğine de bağlı olarak 1 yıl da olabilir, 5 yıl da olabilir.

• Sorunların belirlenmesinde tercihlerin neye göre yapıldığı önemlidir.
• Sorunlarımızı neye göre sıraya koyduğumuz önemlidir.
• Sıralama yaparken neye dikkat ettiğimiz önemlidir.
• Bir sorunu çözelim derken yeni bir sorun alanı yaratmamamız gerekmektedir.
• Çözümler başkasını rahatsız etmemelidir.
• Toplum yapısının ve dinamiklerinin mutlaka dikkate alınması gerekmektedir.

• Sorunlar çözüm aşamasında kısa sürede sonuç verebilir nitelikte olmalıdır.
• Sorunların çözümünde ortaya çıkan riskler mutlaka toplumsal ekonomik, kültürel uygunluğu da taşımalı ve katılımı en üst düzeye çıkarabilmelidir. Risklerin giderilebilmesi için mutlaka en üst düzeyde toplu katılım çıkarmalıdır.
• Risklerin giderilmesinde konu ile ilgili kurumların mutlaka sürece katılımı sağlanmalıdır.
• Risk analizinde mutlaka çatışma çözümüne yönelik modellerin ortaya konulması gerekir.
  
  Çözüm önerileri geliştirmede dikkate alınacak noktalar:
• Sorunların çözümünde izlenecek yol mutlaka gerçekçi olmalıdır. 
• Çözüm için, gerekli kaynakları ve katkıları nereden bulacağız? Bu sorunun cevabı bulunmalıdır ?
• Çözüm aşamasında ilgili tüm sorumluların belirlenmesi gerekir.

• Yerel düzeyde insanların katılımını teşvik etmek,
• Kendi kalkınma programlarını finanse etmek için yerel oluşumlara fon sağlamak yolu ile merkezkaç bir yapı oluşturmak,
• Kamu sektörü için katılımcı planlama modellerini desteklemek,
• Yerel kalkınma projelerini planlamak ve yönetmek için yerel otoritelerin kapasitelerini geliştirmek,
• Halkı kendi sorunları etrafında bütünleştirmek ve harekete geçirmek.

Katılımcılık;

• Politika oluşturmada,
• Hedef belirlemede,
• Orta ve uzun vadeli yatırım planlama ve programlarında,
• Geliştirilen program ve politikaların uygulanmasında, 
• İzleme ve değerlendirmede 
• İnsanların, gerçek ihtiyaçları ve önceliklerine doğrudan yatırım yapmalarını sağlamada,
• Kaynakların dağıtımı ve kullanımında insanların daha fazla sese sahip olmasını olanaklı kılmada,
• Sunulan hizmetlerin maliyet etkin olmasını sağlamada,
• Kişi ve topluluğun güçlenmesine katkıda bulunmada,
• Topluluk üyelerinin yeni örgütsel beceriler kazanmasında,
• Bir proje döngüsünün farklı aşamalarındaki çıktılarının niteliğini artırmada ve
• Kalkınma programlarının devamlılığını sağlayarak ve çıkar gruplarının becerilerini geliştirerek projeden sağlanan faydayı artırmada önemlidir.

Kırsal Kalkınma Planı, kırsal nüfusta süregelen azalma eğilimini ve değişen demografik yapıyı gözeten uygulamalara temel teşkil etmek ve kırsal yerleşimlerin başta kendi yerleşik nüfusu için olmak üzere, kentli nüfus için de cazip yaşam alanları haline getirilmesini amaçlamak Kırsal Kalkınma Planının özünü oluşturmaktadır. Bu çerçevede, Kırsal Kalkınma Planı’nın temel amacı (TKB, 2011); kırsal toplumun iş ve yaşam koşullarının kentsel alanlarla uyumlu olarak yöresinde geliştirilmesi ve sürdürülebilir kılınmasını sağlamaktır. Bu amaç doğrultusunda, kırsal kesimdeki yaşam ve çalışma koşulları açısından önem arz eden ve kırsal kalkınma alanında desteklenmesi gereken tedbirler ve faaliyetler belirlenmiştir.

• Tarım ve orman sektörünün güçlendirilmesi.
• Kırsal alanların rekabet gücünün artırılması.
• Çevrenin ve kırsal mirasın korunması.

• Su kaynaklarını verimli kullanmak ve sulanan tarım alanlarını artırmak,
• Tarımda verimliliği ve kaliteyi artırıcı girdileri kullanmak,
• Düzenli toprak analizleri ile ürün desenini belirlemek,
• Gübre, ilaç, tohumluk vd. girdilerin bilinçli kullanılmasını sağlamak,
• Çiftçilere eğitim-yayım yoluyla tarımsal alandaki yenilikleri, gelişmeleri zamanında ve sistemli bir biçimde aktarmak,
• Tarıma dayalı sanayinin gelişmesine öncülük etmek,
• Kırsal alanların kalkınmasına katkıda bulunmak ve bunun için sürdürülebilir politikalar geliştirmek,
• Tarımda çalışan teknik personelin mesleki donanımına sürekli katkıda bulunmak,
• Tarım ürünlerinde arz-talep dengesinin sağlanabilmesi için yol göstericilik yapmak.

1. Fiyat politikası: Fiyat politikası ekonomide serbest fiyat oluşumunu etkilemek, fiyat istikrarı sağlayarak üretici ve tüketicileri korumak amacı ile alınan önlemlerin tümüdür.

2. Yapısal politika: Tarımsal yapı ile ilgili sorunları çözmeyi ve tarımı modernleşmeyi amaç edinen yapısal politika önemli bir tarım politikası aracıdır.

3. Sosyal politika: Sosyal politika ile çiftçilerin vergilerini indirmek veya hafifletmek, gerekirse yeni vergiler koymak ya da mevcut vergilerdeki aksaklıkları gidererek, vergi dağılımında sosyal adaleti sağlamak, çiftçilerin ve işçilerin sorunlarına eğilerek, onlara sosyal güvenlik açısından gerekli olan bazı haklar vermek gibi önlemler anlaşılır.

Tarımsal üretimin iç ve dış talebe uygun bir şekilde geliştirilmesi, doğal ve biyolojik kaynakların korunması ve geliştirilmesi, verimliliğin artırılması, gıda güvencesi ve güvenliğinin güçlendirilmesi, üretici örgütlerinin geliştirilmesi, tarımsal piyasaların güçlendirilmesi, kırsal kalkınmanın sağlanması suretiyle tarım sektöründeki refah düzeyini yükseltmektir.

Dünya ekonomisi açısından ağırlık taşıyacak sayıda ülkeye uygun gelecek, belirli uluslararası hedeflere göre ekonomik olayların oluşumu için uluslararası anlaşmalar çerçevesinde alınan önlemlerdir.

1. Tarım işletmesi sayısının fazlalığı ve işletme genişliğinin az olması

2. Tarım işletmelerinin çok sayıda parselden oluşması

3. Tarım topraklarının fiziksel sorunlarının bulunması

4. Tarım topraklarının amaç dışı kullanımının bulunması

5. Sulu tarım alanlarının azlığı sorunu

6. Su kaynaklarının etkin kullanılamaması sorunu

7. Kırsal alanlarda tarım dışı istihdam alanlarının sınırlı olması

8. Tarımda çalışanların sosyal güvenlik sorunu

İlk kez Birleşmiş Milletler (BM) Örgütünce tanımı yapılan “toplum kalkınması” tanımı, “kırsal kalkınma” olarak da kabul edilmektedir. Bu tanımda, toplumun niteliği kırsal olup olmadığı-belirtilmeksizin konuya genel bir açıdan yaklaşıldığı görülmektedir. Bu tanıma göre kırsal kalkınma; “küçük toplulukların içinde bulundukları ekonomik, toplumsal ve kültürel koşulları iyileştirmek amacıyla giriştikleri çabaların devletin bu konudaki çabalarıyla birleştirilmesi, bu toplulukların ulusun tümüyle kaynaştırılması ve ulusal kalkınma çabalarına
tam biçimde katkıda bulunmalarının sağlanması sürecidir”. Gerek BM Örgütünce
ve DPT tarafından yapılan tanımlardan, gerekse değişik bilim adamları tarafından
toplum kalkınmasına yönelik görüşlerden esinlenerek, Yıldırak, kırsal kalkınmayı
şu biçimde tanımlamaktadır: Kırsal kalkınma; “kırsal alanda yaşayan ve geçimini
tarım sektöründen veya benzer kırsal mesleklerden sağlayan birey ve toplulukların, insanca yaşam koşullarına kavuşturulması için onlarda önce bu yönde bir gereksinme duygusu yaratmak, sonrada bu duygu yönünde çaba harcamaları için onlara maddi ve manevi açıdan tüm yardımların yapılması ile demokratik yoldan bu toplulukların kalkınmalarını sağlama uğraşısıdır”.

Kırsal toplum örgütleri, topluluğun gereksinimlerini karşılamak üzere, toplumun kendi içinden ve kendi öz dinamiklerinin bir araya gelmesiyle oluşan işlevsel birimlerdir. Başlıca kırsal toplum örgütlenme türleri; çiftçi birlikleri, çiftçi dernekleri, kooperatif, korporasyon, küçük çalışma grupları ve ziraat odalarıdır.

• Tarımsal Kalkınma: Tarım (bahçe, tarla, hayvan yetiştiriciliği vb. çalışmalar), ormancılık, balıkçılık alanlarında kalite, pazarlama, üretim artışı vb. çalışmaları kapsayan uygulamalardır.
• Kırsal Sanayi: tarım, orman, tıbbi bitkiler gibi yerel kaynakları (ham) yerinde değerlendirme veya talebe bağlı olarak pazarlanabilir yerel ürünlerin üretimi ve gereğinde ihracatının da sağlanabilmesi çalışmalarıdır.
• Kırsal Kalkınma: Tarım (bahçe, tarla, hayvan yetiştiriciliği vb. çalışmalar),
  ormancılık, balıkçılık, sağlık, küçük girişimcilik, kırsal sanayi, çevre, turizm, su, konut, eğitim gibi alt ve üstyapı hizmetleri, teknoloji, kadın, çocuk, topraksızların istihdamı ve çok sayıdaki diğer programları kapsayan uğraşılardır.

Kırsal kalkınma çalışmalarının gerekliliklerini aşağıdaki gibi özetlemek mümkündür:

• İstihdamda tarımın ikinci büyük sektör olması ve bunların da büyük çoğunluğunun kırsal alanlarda yaşıyor olması,
• Nüfusun 1/4’ünün kırsal alanlarda yaşıyor olması,
• Tarımda dengesiz toprak mülkiyet dağılımının olması,
• Kırsal alanlarda birey başına düşen Milli Gelirin ülke ortalamasının yarısına bile denk gelmemesi,
• Kırsal alanda eğitim olanaklarının yetersiz olması,
• Kırsal kesimde altyapı yetersizlikleri,
• Kırsal alanlarda örgütlenmenin zayıf olması,
• Kırsal alanda tarım dışı iş alanlarının sınırlı olması,
• Tarımın insan beslenmesindeki önemi ve tarımsal üretimin kırsal alanlarda gerçekleşiyor olması

Başlangıç tarihi 19 ncu yüzyılın başlarına dayanan “kırsal kalkınma yaklaşımları”,
zaman içinde teknolojik ve sosyo-ekonomik faktörler ile ortaya çıkan değişikliklerin etkisi ile farklılaşmıştır. 1960’larda “modernizasyon”, 1970’lerde “devlet müdahaleleri”, 1980’lerde “serbest pazar” ve 1990’larda “katılım ve yetkilendirme” ile karakterize edilebilecek bu farklılaşma sırasında öne çıkan popüler fikirler ve terminolojiler de dikkat çekici olmuştur. Örneğin, 1980’lerde duyulmaya başlanan gıda güvenliği ve açlık analizlerinden, 1990’larda “sürdürülebilir geçim” kavramı türemiştir. Bazen de zaman içinde kullanılan terminolojide değişiklikler olduğu gözlenmektedir. Örneğin, 1980’lerde yoksulluğun hafifletilmesi 1990’larda yoksulluğun azaltılması şeklinde kullanılırken, 2000’lerde yoksulluğun ortadan kaldırılması olarak kullanılmaya başlamıştır.

Kırsal kalkınma yaklaşımları teknolojik gelişmeler ve sosyo-ekonomik koşullar çerçevesinde zaman içerisinde farklılaşmıştır. Ülkelerin ekonomik, sosyal, kültürel ve idari özelliklerine göre uygulamada farklılıklar görülmektedir. Kırsal kalkınma yaklaşımlarında 1980’li yıllara kadar tarımda modernizasyon ve devlet müdahaleleri egemen olmuştur. 1980’li yıllardan sonra serbest piyasa, sürdürülebilir kalkınma, katılım, yönetişim gibi kavramlar kırsal kalkınma politikalarını şekillendiren kavramlar olmuştur.

Katılımcı kırsal planlama; 1980’ler ve 1990’lardan itibaren kırsal kalkınmada
dışardan etkilenen teknolojiler ve ulusal politikalarla kendini gösteren, “tavandan
tabana” ve “masa başı” yaklaşımlarından “tabandan tavana” ve “süreç” yaklaşımına dönüşmüştür. Bu yaklaşım, kırsal toplumun kırsal kalkınma sürecine kendi öncelikleri ve dinamikleri doğrultusunda katılmaları ile ortaya çıkan değişimin bir yansımasıdır.

Kırsal kalkınma politikalarının ana amacı, dünyada geri kalmış toplum veya toplulukların tarımsal, ekonomik ve sosyo-kültürel alanlarda kendi kendilerine yardım ve dışarıdan destek yöntemi ile kalkınmalarını sağlamaktır.

• Tarım, sağlık ve eğitime ilgili işleri zamanında yürütmek ve bu sorunları
  zamanında çözümlemek,
• Pazarlama ve istihdam ile ilgili sorunların tespit edilmesi ve buna yönelik
  çözüm önerilerinin geliştirilmesi,
• Tarımsal yayım ile ilgili çalışmaları yürütmek, bununla ilgili olarak ele alınan yöreye uygun yayım elemanlarının seçilmesi ve yayım stratejilerinin
  belirlenmesi,
• Tarımsal kredi alanlarındaki sorunların tespiti ve buna yönelik çözüm önerilerinin geliştirilmesi,
• Tarımsal örgütlenme çalışmaları,
• Ev ekonomisi ile ilgili temel sorun alanlarının belirlenmesi (yani, ailelerin
  temel geçim kaynakları, gelirleri-giderleri nelerdir?, bunların belirlenmesi),
• Alt yapı eksikliklerinin ve önceliklerinin belirlenmesi,
• Konutların iyileştirilmesi,
• Sosyal güvenlik uygulamalarının geliştirilmesi,
• Kadın ve çocukların durumunun iyileştirilmesi.

• Kırsal kalkınmayı sağlayacak programlar yavaş yavaş ve aşamalı olarak geliştirilmelidir.
• Kırsal kalkınmada yerel halkın yarar ve çıkarları ön planda tutulmalıdır.
• Kırsal kalkınma ile ilgili çalışmalarda demokratik yöntemler kullanılmalıdır.
• Kırsal kalkınma etkinlikleri, yaşam düzeyini yükseltmek isteyen halkı kapsamalıdır.
• Kırsal kalkınma etkinlikleri, yörenin kültürel yapısına ve değerlerine uygun
  olmalıdır.
• Kırsal kalkınmada yerel önderlerden ve köydeki kurumlardan yararlanılmalıdır.
• Kırsal kalkınma çalışmaları çerçevesinde yapılan tüm işler toplumsal yarar
  açısından değerlendirmeye tabi tutulmalıdır.
• Dezavantajlı gruplara ayrıca yer verilmelidir; kadın, çocuk, topraksızlar vb.
• Kırsal kalkınmada yerel örgütlenmeye öncelik tanınmalıdır.
• Kırsal kalkınma sürdürülebilir olmalıdır.
• Kırsal kalkınma mutlaka çevre duyarlı olmalıdır. Doğal kaynakları sorumsuzca harekete geçiren bir yaklaşımda olmamalıdır.
• Kırsal kalkınma tüketici bir toplum yaratmaktan çok, sorumlu ve üretken
  bir toplum yapısını yaratmalıdır.

Kırsal kalkınma çalışmaları kısa süreli çalışmalar değildir. Tarımsal, ekonomik, çevresel, toplumsal iyileşmeler-değişmeler belirli sürede ancak biçimlenebilir. Bu süre, çalışmaların içeriğine de bağlı olarak 1 yıl da olabilir, 5 yıl da olabilir. Bu süreç içerisinde yürütülen çalışmaların hangi boyutta devam ettiği, hangi sorunlarla karşılaştığı, katılımın ve kurumsal desteklerin hangi düzeylerde olduğu ve personel yeterliliği gibi konuların belirli dönemlerde izleme-değerlendirme işlemlerine tabi tutulması gerekir. Bu işlemler bir anlamda yürütülen çalışmalar için erken uyarı görevi de görür. Sorunlara zamanında müdahale, çözümler geliştirme izleme-değerlendirmenin başlıca işlevini oluşturur. İzleme-değerlendirme çalışmaların devam ettiği süreç içerisinde gerçekleştirilir. Bu, çalışmalarda yer alan personel tarafından da yapılabilir, dış değerlendiriciler tarafındanda yapılabilir. Önemli olan gerçekçi ve tarafsız bir biçimde değerlendirmede bulunmaktır. Diğer yandan çalışmalar tamamlandıktan sonra da ortaya çıkan etkilerin, gelişmelerin ölçümü için de izleme-değerlendirme çalışmalarında bulunabilir. Buna da “etki değerlendirme” denilir. Etki değerlendirme aynı zamanda kaynakların etkin ve sürdürülebilir kullanıldığını belirlemek için de gereklidir.

Kuşkusuz her çalışmanın bir çıktısı olacaktır. Kırsal kalkınma çalışmalarının çıktıları başarının ölçülmesinde önemli bir araç olacaktır. Burada ekonomik, sosyal, çevresel, teknolojik, kurumsal başarıların ölçümü önem taşır.

• Yerel düzeyde insanların katılımını teşvik etmek
• Kendi kalkınma programlarını finanse etmek için yerel oluşumlara fon sağlamak yolu ile merkezkaç bir yapı oluşturmak
• Kamu sektörü için katılımcı planlama modellerini desteklemek
• Yerel kalkınma projelerini planlamak ve yönetmek için yerel otoritelerin
  kapasitelerini geliştirmek
• Halkı kendi sorunları etrafında bütünleştirmek ve harekete geçirmek

Katılımcılık; politika oluşturmada, hedef belirlemede, orta ve uzun vadeli yatırım planlama ve programlarında, geliştirilen program ve politikaların uygulanmasında, izleme ve değerlendirmede, insanların, gerçek ihtiyaçları ve önceliklerine doğrudan yatırım yapmalarını sağlamada, kaynakların dağıtımı ve kullanımında insanların daha fazla “ses”e sahip olmasını olanaklı kılmada, sunulan hizmetlerin maliyet etkin olmasını sağlamada, kişi ve topluluğun güçlenmesine katkıda bulunmada, topluluk üyelerinin yeni örgütsel beceriler kazanmasında, bir proje döngüsünün farklı aşamalarındaki çıktılarının niteliğini artırmada ve kalkınma programlarının devamlılığını sağlayarak ve çıkar gruplarının becerilerini geliştirerek projeden sağlanan faydayı artırmada önemlidir.

Nüfusun önemli bir bölümünün geçimini tarımdan sağladığı kırsal alanlar aynı zamanda doğal kaynakların çok yoğun olarak kullanıldığı yerlerdir. Bu nedenle, kırsal kalkınma çalışmalarının-politikalarının önemli ilkelerinden birisi, doğal kaynaklarını korunmasını esas alan, dengeli ve çevreye uyumlu tarımsal alt yapının oluşturularak sürdürülebilir tarımsal ve kırsal kalkınmanın sağlanması olmalıdır. Çünkü kırsal alanda yaşam ortamı ve ekonomik çalışmalar, önemli ölçüde doğal üretim kaynaklarının kullanımına ve değerlendirilmesine bağlıdır.
Kırsal kalkınmanın üretim ile ilgili süreçlerinde tarımda verimliliği arttıralım
derken, insan sağlığını ve toprak yapısını bozacak girdi (gübre, ilaç vd.) kullanımından ve toprakların bilinçsiz e işlenmesinden özenle sakınmak gerekir. Kırsal kalkınma, bireylerin gelirlerini salt tüketim toplumu yaratmak için artırmak anlamına gelmemektedir. Gelir ve üretim miktarını artırmak için kaynakları hovardaca kullanmak, çevre ve özellikle de toprak üzerinde baskı yaratmak ancak doğal kaynakların tahrip sürecini hızlandırır. Bunlardan hareketle, kırsal kalkınma “önce doğa, önce insan” ilkesinden hareketle yürütülmelidir. Kırsal kalkınmanın çevre, sağlık, eğitim, beslenme, kadın, çocuk ve kültürel gereksinimler karşılandıkça ve doğal kaynaklar korunup geliştirildiği sürece anlam ifade edeceği unutulmamalıdır. Çevre uyumlu tarımsal teknolojileri kullanmak, erozyona karşı koruyucu önlemler almak, amaç dışı toprak kullanımını önlemek, ekolojik üretimi yaygınlaştırmak, doğal kaynakları rasyonel kullanmak ve orman alanlarına özen göstermek kırsal kalkınmanın çevresel boyuttaki önemli ilkeleridir.

Tarım ve Orman Bakanlığı

Avrupa Birliği kırsal kalkınma politikaları açısından tematik alanlar; tarımsal işletmelerin modernizasyonu, gıda güvenliği, tarımsal ürünlerin işlenmesi, çevre dostu tarımsal üretimin yaygınlaştırılması, kırsal çevrenin korunması, mesleki eğitim, tarım dışı ekonomik faaliyetlerin geliştirilmesi, kırsal altyapı ve yerel kalkınmadır.

Avrupa Birliği’nde kırsal kalkınma politikaları ile ulaşılmak istenen amaçlar şu biçimde özetlenebilir:

• Tarım ve orman sektörünün güçlendirilmesi
• Kırsal alanların rekabet gücünün artırılması
• Çevrenin ve kırsal mirasın korunması

Tarım politikasının ele aldığı başlıca konular şunlardır;

• Tarım sektörünün genel ekonomi içerisindeki yerini ve önemi,
• Tarım ile uğraşan nüfusun gelir ve refah koşullarının iyileştirilmesi,
• Tarımda emek işgücü ile çalışanların genel durumu,
• Tarımsal istihdamın genel yapısı ve özellikleri,
• Tarımsal işletme büyüklükleri ve işletmecilik biçimleri,
• Tarımsal ürün fiyatları analizi, fiyat saptamaları, fiyat politikaları,
• Tarımsal pazarlama politikaları,
• Tarımda iş güvenliği,
• Tarımda örgütlenme ve örgütlenmeye etkili faktörler,
• Tarımsal araştırma-geliştirme hizmetleri ve bunların etkililiği,
• Tarımsal destekleme politikaları,
• Tarımsal vergilerin tespiti, düzenlenmesi, sorunların tespiti,
• Tarımsal çevre politikaları ve doğal kaynak kullanımına etkili faktörler,
• Tarımsal finansman ve kredi yapısı ve
• Tarımsal fiyat politikalarıdır.

• Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü
• Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı
• Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı
• Dünya Gıda Konseyi
• Dünya Gıda Programı
• Uluslar arası Tarımsal Kalkınma Fonu
• Dünya Bankası Grubu: Uluslar arası İmar ve Kalkınma Bankası, Uluslar arası Kalkınma Birliği, Uluslar arası Finans Kurumu.
• Uluslar arası Para Fonu
• Dünya Ticaret Örgütü
• Avrupa Birliği
• Kuzey Amerika Serbest Ticaret Anlaşması
• Güney Amerika Ortak Pazarı
• Asya-Pasifik Ekonomik İşbirliği
• Güneydoğu Asya Uluslar Birliği
• Asya Serbest Ticaret Bölgesi
• Karadeniz Ekonomik İşbirliği

Yapılan analizlere, çalışmalara göre Türkiye tarımının temel yapısal sorunlarını aşağıdaki gibi özetlemek mümkündür:

• Tarım işletmesi sayısının fazlalılığı ve işletme genişliğinin az olması
• Tarım işletmelerinin çok sayıda parselden oluşması
• Tarım topraklarının fiziksel sorunlarının bulunması
• Tarım topraklarının amaç dışı kullanımının bulunması
• Sulu tarım alanlarının azlığı sorunu
• Su kaynaklarının etkin kullanılamaması sorunu
• Kırsal alanlarda tarım dışı istihdam alanlarının sınırlı olması
• Tarımda çalışanların sosyal güvenlik sorunu

Tarım Kanununa göre tarımsal destekleme programlarının belirlenmesinde, aşağıdaki ilke ve stratejiler dikkate alınır:

• Tarım politikalarının amaçlarına ulaşılmasına katkıda bulunması
• Avrupa Birliği mevzuatı ve uluslararası taahhütler ile uyumlu olması
• Üreticilerin piyasa koşullarında faaliyetlerini yürütmesi
• Kullanılacak kaynağın, adil ve etkin bir şekilde üreticilere yansımasını sağlayacak yapıda olması
• Tarımın alt sektörlerinde dengeli bir dağılım göstermesi