Enfeksiyon (Bulaşıcı) hastalıkların en sık görülen genel belirtileri:

Üst solunun yolunda; nezle, grip, larenjit, farenjit, rinit gibi hastalıklar; ateş, boğaz ağrısı, boğaz kaşıntısı, yutma güçlüğü, bulantı, burun, akıntısı-tıkanıklık, öksürük, ses kısıklığı, iştahsızlık, genel vücut ağrısı, hapşırma, burun kanaması, baş ağrısı, büyümüş lenf bezleri gibi belirtilerle görülebilir.

Alt solunum yollarında; bronşit, astım, zature, akciğer tümörleri, apseler gibi, hastalıklar halsizlik, kilo kaybı, balgam, ateş, kan tükürme (hemoptizi), göğüste yanma, solunum sıkıntısı, öksürük, soluk renk, ıslık şeklinde solunum, çomak parmak, paslı dil, gece terlemesi, çarpıntı tansiyon düşüklüğü gibi farklı belirtilerle görülebilir.

Kol-bacak damar hastalıkları, kan hastalıkları (lösemi, lenfoma, anemi, pıhtılaşma bozuklukları bu sistemin en sık görülen hastalıklarıdır. Bunların belirtileri şu şekilde olabilir;

Sindirim sistemi, yemek borusu, mide, ince ve kalın barsaklar, karaciğer ve safra yolları ve pankreastan oluşmuştur.

Yemek borusu hastalıkları;

Bulantı olmadan mide içeriğinin ağza gelmesi (regurjitasyon), yutma güçlüğü, göğüs arkası ağrı, kilo kaybı, ses kısıklığı, öksürük ile,

Mide hastalıkları;

Bulantı, kusma, şişkinlik, kanama, kilo kaybı, ağrı, iştahsızlık, geğirme, kansızlık ile,

İnce ve kalın barsak hastalıkları;

Ağrı, kramp, ishal, kabızlık, kitle, kilo kaybı, kansızlık, bulantı, kusma, sarılık, hafif ateş ile,

Karaciğer ve safra yolları;

Erkeklerde meme başı büyümesi (jinekomasti), dalak büyüklüğü, parmak şekil bozukluğu (dupuytren kontraktürü), asit, varis, portal hipertansiyon, anemi, güçsüzlük, diabet, bulantı, kusma, sarılık, çarpıntı, geğirme, Murphy belirtisi (sağ kosta altı derin palpe edilirken hastadan bu esnada nefes alması istendiğinde, ani oluşan ağrıdan nefes alamaz) ile seyreder.

Endokrin sistemi, hipofiz, tiroid, paratiroid, pankreas ve sürrenal bezlerden oluşur. Bu organların hastalıklarında; çok su içme (polidipsi), çok idrara çıkma (poliüri), iştahsızlık, bilinç değişikliği, karaciğer ve dalakta büyüme, çok uzun boy veya cücelik, burun kanadında-dilde büyüme, alt çene ve el, ayak büyüklüğü, kifoz, baş ağrısı, görme bozukluğu, terleme, çarpıntı, ishal, uykusuzluk ve sinirlilik, ellerde titreme, ishal-kabızlık, kilo alma, kilo verme, kasılma, kramp, gözlerin öne doğru çıkması (ekzoftalmi), anemi, saçlarda dökülme, karın ağrısı, hipo-hipertansiyon, hormonal değişiklikler, ciltte kuruma, konsantrasyon değişikliği, bayılma, pigmentasyonda artış, dalgınlık, yüzde aydede görünümü, şişmanlık, kısırlık görülebilir.

Sinir sistemi iki beyin lobundan, beyincik, omurilik ve omurilikten çıkan sinirlerden oluşur. Bu bölgenin hastalıkları damar hastalıkları, enfeksiyon, tümör, kalıtsal hastalıklar, bağışılık sistemi hastalıkları şeklinde olup, tutulan yere göre belirti verir.

Kişilik ve davranış değişiklikleri, duyu ve motor bozukluklar, yürüme bozuklukları, nöbetler, denge bozuklukları, görme bozuklukları, baş dönmesi, bulantı kusma, yürüyememe, kaslarda gerginlik ve kramplar, titreme, bellek bozuklukları, yutma bozuklukları, idrar kaçırma, baş ağrısı, felçler görülebilir.

Bu sistem, kadın ve erkek genital sistemlerinden ve boşaltım sisteminden (böbrek, idrar yolları ve mesane) oluşur.

Boşaltım sistemi hastalıklarında, kanlı idrar, idrar yapamama, idrar kaçırma, ödem, tansiyon, halsizlik, yorgunluk görülebilir.

Kadın ve erkek genital sistemi hastalıklarında, yorgunluk, halsizlik, kısırlık, ağrılar, idrar yapma bozukluğu, bulantı, kilo kaybı, kanama, akıntı görülebilir.

Hastalıklar ani ortaya çıkan (akut) hastalıklar ve uzun yıllar boyunca seyreden (kronik) hastalıklar olmak üzere sınıflandırılabilir. Mikrobik hastalıklar, nezle, grip, sıcak çarpması, menenjit, damar tıkanmaları akut hastalıklar iken, şeker hastalığı, yüksek tansiyon, felç, kalp hastalığı, romatizma gibi hastalıklar kronik hastalıklardır. Akut hastalıklar ilk tanılarını ortaya çıkan belirtiler üzerinden hastane ve benzeri sağlık kuruluşlarında alırken, aynı belirtiler veya eklenen yeni belirtilerin hastalık üzerindeki etkileri, aile sağlığı merkezleri veya hastanelerin poliklinik veya kliniklerinde takip edilir. Hastalık belirtilerinin seyri, veri tabanları, elle veya bilgisayarla doldurulan formlar, dosyalar, sağlık karneleri gibi yöntemlerle takip edilir. En iyi takip yöntemi sayısal ölçüm tekniğidir. Sayısal olarak ölçüm yapılamayan durumlarda ölçeker (skala) kullanılır.

Tansiyonu kısaca kan basıncı olarak tanımlayabiliriz. Damarlarınızdaki kan, dolaşım sırasında bir basınç oluşturur. Bu basınç alınan gıda, yapılan iş ve harcanan güçle bağlantılı olarak gün içinde küçük değişiklikler gösterebilir.

Kan basıncı (veya tansiyon) iki ölçümle ifade edilir:

• Sistolik basınç (büyük tansiyon)

• Diyastolik basınç (küçük tansiyon)

Tansiyon düzeyinin sayısal olarak ifade edilmesini sağlayan aletlere tansiyon aleti adı verilir. Günümüzde kullanılan aletler havalı, cıvalı ve elektronik cihazlar olarak ayrılabilir. Tansiyon ölçen aletlere sfigmomanometre denir. Tansiyon ölçümü sırasında kalp atışlarının dinlenmesini sağlayan aletin adı da steteskop'tur.

1. Hasta, kan basıncı ölçümünden yarım saat önce egzersizden kaçınmalı, birşey yememeli, kafein almamalı ve sigara içmemelidir. Hasta en az 5 dakika istirahat etmelidir.

2. Ölçüm yapılacak kişinin kolundaki kıyafet omza kadar sıyrılmalı ve kıyafetin kolu sıkmamasına özen gösterilmelidir, kolu sıkıyorsa çıkarılmalıdır. Tansiyon aletinin kola sarılan kısmına "manşon" denir. Manşon kalple aynı hizada, dirsek çizgisinin bir-iki parmak üzerinden sarılır.

3. Tansiyon ölçümü sırasında kişi en az 5 dakika süreyle ve sırtı arkaya dayalı şekilde otururken, ölçüm yapılacak kol da dirsek çukuru göğüs hizasında olacak şekilde alttan destekleniyor durumda olmalıdır, yani tansiyon ölçülürken kol havada tutulmamalıdır.

4. Manşon sarıldıktan sonra steteskop kulağa takılır. Steteskopun sesleri alan kısmına "steteskopun diyaframı" denir. Diyafram dirsek çukurunda gövdeye yakın tarafa yerleştirilir. Sesin duyulduğu damar brakiyal damar olup, bu hizadan geçer.

5. Manşon şişirilir. Buradaki amaç, manşon içindeki hava basıncının, damarlar içindeki basıncı yenmesidir. Dolayısıyla nabız ya da herhangi bir ses alınabilen "sessiz" sahaya ulaşana kadar şişirilir. Manşon yaklaşık 180 mm. Hg'ya kadar şişirilir.

6. Daha sonra yavaş yavaş hava boşaltılmaya başlanır. Bu arada dikkat ve gözler basınç göstergesindedir. Önerilen saniyede 2mm hızla basıncı düşürmektir. Basınç düşerken nabız atışlarının ilk duyulduğu basınç değeri "sistolik basınç" ya da "büyük tansiyon" denilen basınçtır. Basınç düşürülmeye devam edilir. Seslerin kaybolduğu son nokta “küçük tansiyon”dur (diyastolik basınç). Yani seslerin ilk ve son duyulduğu basınçlar kişinin önce büyük sonra küçük tansiyonununu verir.

7. Tansiyonu ölçülecek kişilerde başlangıçta her iki koldan da ölçmek gereklidir. Hangi koldan okunan değer yüksekse, takip de artık hep o koldan yapılmalıdır.

8. Kol atardamarlarının sorunlu olduğu hastalıklarda tansiyonun ölçüleceği kolla dikkatli olunmalıdır. Meme kanseri gibi koltuk altı bölgesinde cerrahi girişim yapılmış hastalarda o taraftaki kolun ve böbrek yetersizliği nedeniyle hemodiyalize girmekte olan hastalarda da fistül bulunan kolun, tansiyon ölçümü için kullanılmaması gerekir.

9. Tansiyon takibinde ölçümlerin günün değişik saatlerini ve koşullarını içine alacak şekilde yapılması gereklidir. Sigara içmek, yemek yemiş olmak, kahve ilk 30-60 dakikalık dönemde tansiyonu artırıcı yönde etki yapabilir.

10. İlk ölçümde hipertansiyon tanısı koymaktan kaçınılmalıdır. Sistolik kan basıncı, gün boyunca 100 mm Hg'ya kadar değişkenlik gösterebilir. Bu nedenle hipertansiyon tanısı koymadan veya tedaviye başlamadan önce, değişik zamanlarda en az 2 kez daha ölçülmelidir.

     

Kan basıncını ölçerken yapılan hatalar:

1. Bacak bacak üstüne atma

2. Kolun gergin olması

3. Dirsek çukurunun kalp hizasının altında olması

4. Manşetin çok uzun olması

5. Manşetin kısa olması

6. Manşetin gevşek sarılması

7. Manşetin yavaş şişirilmesi

8. Manşetin fazla şişirilmesi

9. Manşetin havasının çok yavaş boşaltılması

10. Manşetin havasının çok hızlı boşaltılması

11. Steteskopun çan kısmının iyi tutulmaması

Vücut ısısı gün içerisinde değişim gösterebilir. Yaş, fiziksel aktivite, hormonal faktörler, günlük ısı döngüsü, stres, çevre ısısı ve beslenme, uyku hali, kanama ve bazı ilaçlar vücut ısısını etkileyebilir.

Ateş ölçümü için kullanılan gereçlere ısıölçer veya termometre adı verilir. Termometreler civalı, elektronik, ısıya dayanıklı bant ve timpanik olmak üzere farklı şekillerde olabilir.

Ateş ölçümü sırasında dikkat edilecek şeyler şunlardır.

1. Derece göz hizasında - yatay olarak, parmaklar arasında tutulur, gerekirse hafifçe öne-arkaya hareket ettirilerek civanın yeri belirlenir.

2. 35°C altında olmalıdır, bunun için civalı kısım aşağı gelecek şekilde termometre üst taraftan sıkıca tutulur ve el bilekten sallanarak civanın düşmesi sağlanır.

3. Cam termometre kırıldığında açığa çıkan civanın çevreye zarar verdiğini unutmadan uygun bir kaba alıp, toplama yerine teslim edilir.

Vücudun enerji elde etmek için havadan oksijeni alarak vücuda zararlı olan karbondioksiti havaya geri vermesi olayına solunum denir. Solunum, solunum organlarıyla yapılır. Bu organlar; burun, yutak, gırtlak, soluk borusu, bronş ve bronşcuklar, akciğerlerdir.

Solunum için;

1. Soluk aldığımızda göğüs kafesimiz genişler.

2. Diyafram düzleşir.

3. Akciğerlerimize hava girer ve genişler.

4. Soluk verdiğimizde göğüs kafesimiz daralır.

5. Diyafram kubbeleşir.

6. Akciğerlerimizden hava çıkar ve daralır.

Sağlıklı insanda soluk alıp verme sayısı dakikada 12 – 16'dır.

Yaş, nabız, vücut ısısı, ağrı, sigara, vücut pozisyonu, ilaçlar, beyin travması, anemi, pnömotoraks, egzersiz, heyecan, korku, sevinç ve ağır yük solunum sıklığını etkiler.

• Kan şekeri ölçümü için test çubukları (strip) kullanılır.

• Ölçüm cihazına yerleştirilen test çubuğuna bir damla kan damlatılır (Bazı cihazlarda test çubuğuna kan damlatıldıktan sonra cihaza yerleştirerek ölçüm yapılır)

• Cihazın özelliğine göre bir süre beklenir.

• Ölçüm sırasında ellerin temiz olmasına dikkat edilmelidir.

• Delme işleminden sonra parmaktan gelen ilk damla kan kuru bir pamukla silinmelidir.

• Test çubuklarının üzerindeki kod numaraları cihazdakiyle aynı olmalıdır.

• Test çubuklarının bulunduğu kutu ısı, ışık ve nemden korunmalıdır.

Kan şekeri cihazı alırken dikkat edilmesi gerekenler:

• Kullanımının kolay olması gerekir.

• Cihazla birlikte kullanılan malzemeler (stripler, parmak delme preparatları) kolay temin edilebilmelidir.

• Cihaz kolayca taşınabilmelidir.

• Cihazın ekranındaki rakamlar ve uyarılar kolayca görülebilmelidir.

• Kan şekeri sonuçları bir hafızada saklanabilmelidir.

Diyabet tedavisinde, test için en uygun zamanlar; açlık, öğünden hemen önce ve öğünden 1–2 saat sonraki zamanlardır. Bununla birlikte, günde 7 kez test yapılması ideal iken, zaman yokluğu, gerekli test çubuklarının alım güçlüğü ve de sık olarak parmağı delmenin verdiği rahatsızlık gibi nedenler sık ölçüm yapılmamasının nedenleri arasındadır.

Kişinin kan basıncının normal değerlerin üzerinde olmasına hipertansiyon denir.

Sistolik basıncın 140-150 mmHg üzerinde olmasına SİSTOLİK TİP(büyük) HİPERTANSİYON denilir.

Diastolik basıncın 90 mmHg üzerinde olmasına DİASTOLİK TİP (küçük) HİPERTANSİYON denilir.

NORMAL TANSİYON; Küçük tansiyon 80 mm cıvanın (veya 8), büyük tansiyon (sistolik basınç) ise 120 mm cıvanın (veya 12) altındadır.

Ayağa kalkıldığında ortaya çıkan kan basıncı düşmesine ORTOSTATİK veya POSTÜRAL HİPOTANSİYON denilir. Özellikle uzun süre yatmış olan (günlerce, haftalarca) ya da ameliyat ve kaza sonrası kişilerin ayağa kaldırılması sonrasında ortostatik hipotansiyon nedeniyle kişi baş dönmesi, bulantı yaşayabilir, bilincini kaybedebilir( bayılma/senkop); o nedenle bu gibi kişiler yataktan yavaş yavaş kaldırılır.

Sistolik basınç (Büyük tansiyon) ile diastolik basınç (küçük tansiyon) arasındaki farka NABIZ BASINCI denilir ve normal değeri 30-40 mmHg arasındadır.

Tansiyon değerini etkileyen etmenler;

1. Kalbin pompalama gücü; Arttıkça arteryel basınç yükselir; kalbin pompalama gücü düştükçe azalır. Kalbin pompalama gücü kalp bölmelerinden pompalanan bir dakikadaki kan miktarıdır.

2. Periferik (kalp dışındaki bölgelerdeki) direnç

3. Kanın vizkozitesi (akışkanlığı); Kandaki hücre (hematokrit) yüzdesidir. Kandaki hücre oranı arttıkça, kanın akış hızı yavaşlayacaktır (hematokrit arttıkça akışmazlık artar). Akışkanlık azaldıkça (yani akışmazlık arttıkça) kan basıncı da artar

4. Arter (damar) duvarının esnekliği (elastikiyeti) Yaşla birlikte ya da hastalıkların etkisiyle damar çeperleri esnekliğini yitirir. Damar sertleştikçe kan basıncı artar.

Hipertansiyonun hedef organları damarlar (özellikle kalp damarları), böbrekler, kalp, göz ve beyindir. Damarlarda ateroskleroza (damar sertliği) neden olup darlık ve tıkanıklıkların gelişmesine neden olurken, böbreklerde ileride böbrek yetmezliğine kadar giden hasara, kalpte kas kalınlaşmalarına ve kalp yetmezliğine, gözlerde körlüğe kadar giden hipertansif retinopatiye, beyinde ise kanama ve bunun sonucunda inmeye (felç) neden olabilir Yüksek kan basıncında, atardamarlar kan akımına gittikçe artan dirençle karşı koyarlar, bu ise kalbin pompalamasını ve kanı dolaştırmasını zorlaştırır.

Hipertansiyon Nedenleri

Değiştirilemez Faktörler

• Kalıtım: Ailesinde yüksek tansiyon hastası bulunan kimselerde hipertansiyon gelişme riski yüksektir. Ancak bu, yüksek tansiyonluların yakınlarında da mutlaka yüksek tansiyon gelişeceği anlamına gelmez. Ancak bu kişiler daha dikkatli olmalıdır.

• Yaş: Yüksek tansiyon genellikle 35 ile 50 yaşları arasında ortaya çıkar. Ancak bu hastalık daha genç yaşlarda da gelişebilir.

• Cinsiyet: Yüksek tansiyon 50 yaşından küçük erkeklerde, kadınlara göre daha sık görülür. 50 yaş üstünde ise kadınlarda erkeklere göre sıklığı artar.

• Şeker hastalığı: Şeker hastalarında yüksek tansiyonun ortaya çıkma riski, şeker hastası olmayanlara göre daha fazladır. Şeker hastalarında hipertansiyonun kontrolü çok daha önemlidir: şeker hastalarında tansiyonun normal kabul edilen sınırları 130/80 mmHg'dır.

Hipertansiyon Nedenleri

Değiştirilebilir Faktörler

• Şişmanlık: Fazla kilolar, kan basıncı üzerinde olumsuz rol oynayarak yüksek tansiyona zemin hazırlar. Bu yüzden fazla kiloların verilmesi, kan basıncının normal düzeye indirilmesine büyük ölçüde yardımcı olur.
• Sigara: Sigara, yüksek tansiyonun damarlar üzerindeki zararlı etkilerini hızlandırır.
• Tuz: Yüksek kan basıncı, tuzlu yiyeceklerle daha da yükselir.
• Stres: Aşırı sıkıntılı bir yaşam biçimi, yüksek tansiyonun ortaya çıkması için zemin hazırlar.
• Hareketsizlik: Düzenli yapılan egzersiz ve spor, yüksek tansiyonun kontrol altına alınmasını kolaylaştırır.
• Fazla alkol: Aşırı miktarda alınan alkol, damar sağlığı üzerinde olumsuz etkide bulunur. Günlük alkol tüketimi en fazla 60 ml viski, rakı veya votka, 300 ml şarap veya 720 ml bira olmalıdır. Kadınlar ve zayıf olanlarda bu miktarlar daha az olmalıdır.

Hipertansiyonun oluşturduğu şikayetler son derece silik olabildiği gibi, şiddetli de olabilir. Sabahları ense bölgesinde hissedilen ağrı, nefes darlığı, çarpıntı, baş dönmesi, baş ağrısı, sık idrara çıkma hipertansiyon belirtisi olabilir.

Kilo ve Tuz;

Az tuzlu yenmelidir. Fazla kilolar verilmelidir.

Tedaviyi zorlaştıran etmenler şunlardır;
Hastaların hastalığı kabul etmediği durumlar,
Tedavinin ömür boyu olması,
Tansiyon normale indiği için ilaçların bırakılması,
İlaçların diğer organlara zarar verdiği yanlış kanısının olması.

Düşük tansiyon durumlarında organizmada olan değişiklikler şunlardır;

1. Kalp tarafından atılan kan miktarı arttırılır, bu ise kalbin hızını arttırır. Damarlara gelen toplam kan miktarı arttırılarak kan basıncı yükseltilmeye çalışılabilir. Kalp kan basıncını yükseltmek için daha hızlı ve daha güçlü atmaya çalışır.

2. Toplardamarlar kendini daha fazla daraltarak kalbe gelen kan miktarı arttırılır ve tansiyon yükseltilmeye çalışılır.

Aralıkları, vurgusu, dolgunluğu ve sayısı düzenli olmayan nabza da düzensiz (Aritmi) nabız denir. Aritmi, kalp hastalıklarında, hipertansiyonda ve kalbi etkileyen kafeinli, teinli içeceklerin fazla içilmesinde görülür.

Nabzın dakikada 60 ve altında olmasına BRADİKARDİ adı verilir.

Nabzın dakikada 100-120 ve daha üstte olmasına TAŞIKARDİ adı verilir.

Dakikada 130'un üzerinde hızlı ve zayıf nabza FİLİFORM nabız adı verilir.

Normal bir yetişkinde, bir dakikadaki solunum sayısı dakikada 15-20 arasındadır; 25 ten fazla, 12 az ise sorun olabilir.

Solunumun tamamen durması APNE olarak bilinir.

Hızlı, yüzeysel ve güçlükle yapılan solunum DİSPNE olarak adlandırılır.

Yaş, nabız hızı, egzersiz, vücut ısısı, ağrı, anksiyete, sigara, vücudun pozisyonu, ilaçlar, beyin travması, kansızlık ve akciğer hastalıkları solunum sayısını değiştirir.

Amerikan Sağlık Birliği, normal ısı sınırlarını 36,5 - 37,2°C olarak kabul etmiştir.

Vücut ısısını düzenleme merkezi beyindeki “Hipotalamus”tur; ısı, deri ve ter bezleri ile kontrol altında tutulur.

Ateş başlarken hastada, üşüme, titreme, piloereksiyon, vazokonstriksiyon, soğukluk, solukluk, nabız hızında ve solunum hız ve derinliğinde artma görülür.

Ateşli durumda, deri ısınır, deride kızarıklık, vazodilatasyon, susama huzursuzluk, iştahsızlık halsizlik ve kas ağrısı görülür.

Vücut ısısının 41°C ye yükseldiği duruma HİPERPREKSİ denir.

Soğukta kalma gibi çevre ısısının çok daha düşük seyrettiği durumlarda ortaya çıkan ısı düşüklüğüne hipotermi denir.

Vücut ısısı 42 °C ye ulaştığında beyinde sinir hücreleri ölür.

44 °C de solunum merkezi hasar görür, doku proteinleri yıkılır, enzimler inaktive olur ve ölüm oluşur.

Nedeni ne olursa olsun hiperpreksi ile karşılaşıldığında ilk uygulamalar şöyle olmalı;
Vital yani yaşamsal bulgular sık aralıklarla kontrol edilmeli yakından kontrol edilmelidir.
Ateş nedeni olabilecek yerlerden (kan, idrar gibi...) kültür örneği alınmalıdır.
Çevre ısısı düzenlemelidir.
Titreme evresi haricinde soğuk uygulama yapılmalıdır.
Hastanın yeterli sıvı alımı ve beslenmesi sağlanmalıdır.
Oksijen tedavisi uygulanabilir.
Aktivite kısıtlanmalıdır.
Ağız bakımı yapılmalıdır.
Ateşi bir an önce düşürmek için ilaç tedavisi uygulanmalıdır (antipretik, antibiyotik...).