Kelime grupları bazı duygu ya da düşünceleri tek başına karşılayamayan kelimeler yerine cümlede tek kelime gibi yer alan birden fazla kelimenin kurallı bir şekilde bir araya gelerek anlam dünyamızdaki ayrıntıları ifade etmemizi sağlayan dil unsurlarıdır.

Ünlemler, duyguların ya da doğada insan sesi dışındaki seslerin yansımalarıdır. “ İfadeleri ses yapılarına dayanır. His ve heyecanlarla tabiattaki seslerin ses halindeki tezahürleridir: âh, (ah), vâh (vah) eyvâh, ay, vay, oy, of, öf, püf, tu, oh; pat, küt, çat, çut, şrak, miyav, tıs gibi, hop, di, haydi, gibi teşvik edatları ile pist, oşt gibi ürkütme edatlarını da bunlara katabiliriz. Aslında isimken edat şeklinde de kullanılan aman, yazık gibi kelimeler de bunlardandır. heyhât, âferin, sakın, hazer, hah, yuh, yuha, hâşâ gibi kelimeler de ünlemdir. İsimlere en yakın edatlardır. Bazılarının isimleştikleri, o ünlemin ismi oldukları, isim hâlinde kullanıldıkları görülür. ah-la-, miyav-la- gibi.” (Ergin, 1986, s. 349)

Türkçede ad çekiminde seslenme ve hitap ad-durum çekimi bulunmadığından seslenmelerin sözdiziminde ya da ünlem kullanmadan titremleme ile yapıldığını belirten Günay Karaağaç, ünlem grubunu bir kısaltma öbeği olarak sınıflandırmakta ve ifade ettiği anlam bakımından 6 gruba ayırmaktadır: (Karaağaç, 2012, s. 467-468). • Çeşitli duyguları bildiren anlatımlar: tüh, vah, keşke, vay be, eyvah, haydi, hayda, aferin, yaşasın, hey gidi, vb. • Karşılıklı konuşmalara özgü kabul etme veya etmeme; anlaşma veya anlaşmama ifade eden yapılar: var, yok, iyi, pekiyi, tamam, uygun, vb. • Selamlaşma, iyi dileklerde bulunma, özür dileme veya bunlara cevap verme: merhaba, iyi misiniz, iyi akşamlar, sağ salim kalınız, afedersiniz, teşekkürler, hoş geldiniz, yeni yılınız kutlu olsun, görüşünceye kadar, vb. • Bir şeye seslenme, dikkat çekme: hey, marş marş, alo, vb. • Genel soru bildirme veya soruya cevap verme: ne, nasıl, bu nasıl, hiçbir şey değil, vb. • Bağımsız hitaplar. Bunlar titremlemeyle yapılan ünlem veya ünlem gruplarıdır: çocuklar, arkadaşlar, Ali, dostum, ey gençler, vb.

Bir ünlem ve bir isim unsurunun birlikte kullanılması ile oluşur: Ünlem grubu seslenme edatları ile kurulan bir kelime grubudur. Bununla birlikte edebi eserlerde ve konuşma dilinde isim unsurunun ya da ünlem edatının söylenmediği kullanımlar ile II. teklik/çokluk şahıs şart çekimi e/a ünlemi ile birleşerek ünlem grubunu oluşturur. ünlem edatı + isim ünlem edatı + Ø Hey + arkadaşlar Hey! Ey + şehit Eyvah! Ø + isim (Titremleme) II Teklik Şahıs/II. Çokluk Şahıs + A! Arkadaş! Murat! Gelsene! Alsanıza!

Ünlem grubu, tek başına anlam taşıyan bir unsur olmadığından cümlede yargı, bildirme, olma ifade etmez: Ünlem grubu, cümlede ifade edilen bir durum veya olaya doğrudan katılmaz. Cümlede konuşanın yerini, mesafesini, duruşunu, duygusunu gösterir. Hâşâ! Bunun imkânı yok, elbette bilirsin. (Mehmet Akif Ersoy, Safahat, s.465) Arslanlarım! Sizler usta denizciler, yiğit savaşçılarsınız! (İhsan Oktay Anar, Amat, s. 118)

Ünlem grubunda, ünlem unsuru tek olabileceği gibi kelime grubu şeklinde de olabilir. Vay! Hey! Ey Türk Gençliği! Ey nazlı hilâl! Gel ey dünyâların Mevlâ’sı, ey Leylâ-yı vicdânım (Mehmet Akif Ersoy, Safahat, s. 488)

Ünlem grubunda vurgu, grubun oluşmasını sağlayan ünlem üzerindedir. Ya Rab, ne onulmaz yaradır şimdiki hâli! (Mehmet Akif Ersoy, Safahat, s. 486) Arkadaş, yurduma alçakları uğratma sakın! (Mehmet Akif Ersoy, Safahat, s. 525)

Ünlem Grubunun Kelime Grupları İçindeki Yeri Ünlem grubu diğer kelime grupları içinde yer almaz, Bununla birlikte bazı kelime grupları ünlem grubunun isim unsuru olabilir. Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilâl! (Mehmet Akif Ersoy, Safahat, s. 526) ah ömer haybo (Attilâ İlhan, ben sana mecburum, s. 26) Ah biçare çocuk! Sen yerinde otur. (Namık Kemal, Vatan Yahut Silistre, s.47) Yok musun ey adl-i İlâhî! (Mehmet Akif Ersoy, Safahat, s. 214)

Ünlem Grubunun Cümle İçindeki Yeri • Ünlem grubu cümlede sadece konuşanın duruşu veya duygusu ile ilgili bilgi vermek üzere yer aldığından cümlenin yargısına etkide bulunmaz. Bu sebeple ünlem grubu cümlenin dışında olmakla birlikte anlamın içinde bulunan dil birimidir. Bu sebeple çoğu dilbilimci tarafından cümlede “cümle dışı unsur” olarak nitelendirilir. Ah beyefendi ah… (Hüseyin Rahmi Gürpınar, Gönül Bir Yeldeğirmenidir, s. 170) hey allahım (Attilâ İlhan, ben sana mecburum, s. 60) • Ünlem grubu aktarma cümlesi olarak kullanılmış ise cümlede nesne görevinde kullanılabilir. Seyir zâbiti bir an duraksayıp ellerini iki yana sarkıttı ve “Evet paşam” diyebildi, “Bir ara kamaranızdaydınız sanki” (İhsan Oktay Anar, Amat, s. 157) • Ünlem grubu aktarma cümlesi olarak kullanılmış ise zarf-fiil eki almış bir fiille kullanıldığında cümlede zarf görevinde olabilir: Ünlem grubu cümle içinde eğer aktarma cümlesi durumunda kullanılmışsa ve “diye” gibi zarf-fiil eki almış bir fiil ile kullanılmış ise cümlede zarf görevinde kullanılabilir. General Kladas “Zito Mustafa Kemal!” diye fısıldadı. ( Turgut Özakman, Şu Çılgın Türkler, s. 668) ya bereket deyip ıslanıyoruz ( Attilâ İlhan, Ben Sana Mecburum, s. 64)

Edat, tek başına anlamı olmayan sadece gramer görevi olan dil birimidir. Anlamı olan çekimli kelimelerle kullanılır ve onları anlam bakımından destekler. Bu bakımdan edat, ek almayan bir yardımcı kelime unsurudur. Edatlar, ünlem edatları (ünlemler, seslenme, sorma, gösterme, cevap edatları), bağlama edatları (sıralama, denkleştirme, karşılaştırma, cümle başı edatları, sona gelen edatlar) ve son çekim edatları olmak üzere üçe ayrılır. Bu üç edat türünden son çekim edatları isim unsuru ile bir araya gelerek edat grubunu oluşturur.

İsim çekim eki alan edatlar, cümlede edat görevinde değil isim görevinde kullanılırlar: senin gibisi, bu kadarı, bizim gibiler vb. Pisi pisi gel pisi Var mı senin gibisi Gel boynuna bakayım Mavi boncuk takayım. (https://blog. binnazabla.com/pisi-pisi-gel-pisi/ )

Edat Grubunun Kelime Grupları İçindeki Yeri • Edat grubunda, isim unsuru zarf-fiil grubu olabilir. Yola çıkalı beri uyuyor… • Edat grubu isim-fiil grubunun unsuru olabilir. Haftaya yeniden buluşup görüşmek üzere… Bu eğitim sistemini ülkemize uygun bir şekilde yeniden yapılandırmak için… • Edat grubu sıfat-fiil grubunun unsuru olabilir. Uçağa, bomba atmak için geliştirdikleri düzeneği de taktılar. (Turgut Özakman, Şu Çılgın Türkler, s. 363) • Edat grubu sıfat tamlamasında tamlayan unsur olabilir. Çok kuvvetli bir adamdı, bugünün şampiyon haltercisi gibi bir şeydi. (İlber Ortaylı, Tarihin Sınırlarına Yolculuk, s. 179).

Edat Grubunun Cümle İçindeki Yeri

• Edat grubu cümlede zarf görevinde kullanılabilir. Yani Moskova’da eski merkezi devlet arşivinin en önemli parçaları çoktan mikrofilmlerle Harvard’a gitmişti. (Nilgün Uysal, Zaman Kaybolmaz “İlber Ortaylı Kitabı”, s.390) Şehlevend gerçekten gücü kuvveti tükenmek derecesinde olduğundan yatağa uzandığı anda bayılmak türünden bir dalgınlıkla kendisinden geçip gitmişti. (Ahmet Mithat, Hüseyin Fellâh, s.271) İşte o Hindistan, onun için Üçüncü Dünya değil aslında…(Nilgün Uysal, Zaman Kaybolmaz “İlber Ortaylı Kitabı”, s.393) Sonuç olarak gerek Numan’ın ve gerek eşi ve çocuklarının afiyetlerini anlayıncaya kadar sualler sorup cevaplar aldıktan sonra, koca Alonzo her defa görmüş olduğumuz gibi, bu defa da bilgiyi tuhaflık içine katarak aşağıdaki gibi gönlünden geçenleri söyledi. (Ahmet Mithat, Hasan Mellâh, s. 402) • Edat grubu cümlede yüklem olarak kullanılabilir. Makine yağı için. (Turgut Özakman, Şu Çılgın Türkler, s. 325) Venedik’teki tören ne içindi? (Nilgün Uysal, Zaman Kaybolmaz “İlber Ortaylı Kitab”ı, s. 403)

Bağlama edatları, küçük dil birliklerini, kelimeleri, kelime gruplarını ve cümleleri şekil veya anlam bakımından birbirine bağlayan, onlar arasında irtibat kuran edatlardır. (Ergin, 1986, s. 352). Türkçede temelde bulunmayan bağlama edatlarının büyük çoğunluğu dilimize yabancı dillerden geçmiştir. Türkçe kökenli bağlama edatları ise isim/fiil kökenli kelimelerin donuklaşarak edatlaşması sonucu ortaya çıkmıştır. Bağlama grubu, bağlama edatlarından olan sıralama edatları ile kullanıma giren kelime grubudur.

Bağlama grubu iki ya da daha fazla isim unsurunun bağlama edatları ile şekil veya anlam bakımından birbirine bağlanarak sıralanması ile oluşur. Edat iki isim unsuru veya iki kelime grubunun arasına girerek görev yapar. Bu kelime grubunun oluşturulmasında sıralama bağlama edatı olan, virgül ya da ve anlamı taşıyan edatlar kullanılır: ve, ile, ilâ (-den –e kadar), veya, yahut, ya da, ve de, (dahı).

Bağlama grubunu oluşturan edatlar sıralama, karşılaştırma, denkleştirme, kuvvetlendirme ve bazı cümle başı edatlarıdır. Sıralama edatları: ve, ile, ilâ Karşılaştırma edatları: ya… ya…, hem… hem…, ne… ne…, dA… dA…, Denkleştirme edatları: ya, veya, yahut, veyahut, ya da Kuvvetlendirme edatları: …dA, … değil Cümle başı edatları: fakat, ama

Bağlama grubu: İki isim unsurunun veya kelime grubunun şekil ve anlam bakımından bağlama edatları ile birbirine bağlanması ile oluşan kelime grubudur.

• Bağlama grubunun unsurları birbirine denk özellik taşır. Bu kelime grubunda asıl ve yardımcı unsur yoktur: Bağlama grupları birbirine benzer şekil ve anlamları bağlar. Bu sebeple bu kelime grubundaki unsurlar birbirine denktir. Ahmet ve Fatma Vatan yahut Silistre 5 ilâ 15 Bu grupta sıralanan unsurlardan biri eksik olsa da grubun yapısında bozulma olmaz. Kitap, defter, kalem, silgi, kalem açacağı ve mürekkep Kitap, defter, kalem ve silgi • Bağlama grubu yapısı en zayıf kelime grubudur. Bu kelime grubunda isim unsurları birbirleri ile yer değiştirebilir: Bağlama grubunda, bağlanan unsurlardan sonda olan başa, başta olan sona geçebilir. Bu durumda grubun yapısında ve anlamında bozulma olmaz. Ayşe ile Sibel Asya veya Avrupa Sibel ile Ayşe Avrupa veya Asya

Bağlama Grubunun Cümle İçindeki Yeri Bağlama grubu, cümlede isim, sıfat ve zarf görevlerinde kullanılır. • Bağlama grubu cümlede özne görevinde kullanılabilir. O modern Rusya ve Türkiye bu yoğun tarihi yoğun bir şekilde araştırmayı ve öğrenmeyi becerememektedirler. (İlber Ortaylı, Son İmparatorluk Osmanlı, s. 198) M. Kemal Paşa ve davetliler Belediyenin verdiği öğle yemeğine katıldılar. ( Turgut Özakman, Cumhuriyet Türk Mucizesi, s.256) • Bağlama grubu cümlede nesne görevinde kullanılabilir. Çünkü fazla mal üretimi, rekabet ve yıkım getirir. (İlber Ortaylı, Son İmparatorluk Osmanlı, s. 104) Sırılsıklam olmuş ayakkabılarını ve ardından da çoraplarını çıkardı. (İhsan Oktay Anar, Galîz Kahraman, s. 73) Antlaşmaları ve savaşları reddedemezsiniz: bunlar ulusları oluşturur. (İlber Ortaylı, Son İmparatorluk Osmanlı, s. 35) • Bağlama grubu cümlede yer tamlayıcısı görevinde kullanılabilir. Geçen asırda ve bu asrın başında mesela Mardin, Diyarbakır gibi bölgelerdeki köylere bakarsanız, bunu görürsünüz. (İlber Ortaylı, Son İmparatorluk, Osmanlı, s. 84) Sübyan mektebini vakfeden kimselerin çoğu, onun yanındaki bir mescit ve mezarlıkta medfundur. ( İlber Ortaylı, Son İmparatorluk Osmanlı, s. 108) • Bağlama grubu cümlede zarf görevinde kullanılabilir. Medeniyet tarihi, derin elektrik mühendisleri, derin nöroşirurji profesörleri, derin makina tasarımcıları, derin ilâç mucitleri, Atlantik’i geçen derin tayyâre pilotları derin kutup kâşifleri, derin ağır sıklet boksörler ve derin maratoncularla doluydu. (İhsan Oktay Anar, Galîz Kahraman, s.48) Bir münevvere yaraşmayacak şekilde paltosu ve kaşkolu olmadığından, gecenin soğuğu kemiklerine, hele hele omuriliğine işliyor, belkemiği işte bu yüzden sızım sızım sızıldadığından, sancı kalçasına vuruyor ve aksaya aksaya yürüyordu. • Bağlama grubu cümlede yüklem görevinde kullanılabilir. Nefes alma suretiyle beslenmemiz bedava ve yorgunluksuzdur. (Hüseyin Rahmi Gürpınar, Ben Deli miyim, s.96).

Bağlama Grubunun Kelime Grupları İçindeki Yeri

• Bağlama grubunun ilk isim ögesi unvan grubu olabilir. O ise, sahnedeki masada yer alan Kızılay Kadınlar Kolunun Başkanı Zehra Müfit Hanım ile Belediye Başkanı Kütükçüzade Ali Bey’in eşi Cazibe Hanım’ın arasında oturuyordu. ( Turgut Özakman, Şu Çılgın Türkler, s. 50) • Bağlama grubu, isim tamlamasının tamlayan unsuru olabilir. Bu adam kıyıdan Valetta’ya kadar bütün köylerin yerlerini ve adlarını, diğer Malta kulelerinin yerlerini ve adam sayısını, devriye günlerini ve saatlerini Kırbaç Süleyman’a bir bir anlatmıştı. (İhsan Oktay Anar, Amat, s. 149) • Bağlama grubu sıfat tamlamasının isim unsuru olabilir. Binânın yanında hepsi de paslı amonyak tuzu ve Hint yağı varilleri ile, daha bir ay önce boşaltıldığı belli olan, üzerlerinde “diaminohexane, decanedioic acid” gibi tuhaf şeyler yazılı, daha yeni ve boş variller gördü. ( İhsan Oktay Anar, Yedinci Gün, s. 134) • İyelik grubunun tamlanan unsuru bağlama grubu olabilir. Onun kitabı ve defteri yoktu. • Ünlem grubunun isim unsuru bağlama grubu olabilir. Ey, mavi göklerin beyaz ve kızıl süsü!.. (Arif Nihat Asya, Bayrak, http://www.sezgiler.com/siir/ arif-nihat-asya/bayrak-siiri-sozleri-ey-mavi-goklerin-beyaz-ve-kizil-susu-692.html, 4. 09.2017). • Sıfat tamlamasında sıfat unsuru bağlama grubu olabilir. Uzun ve simsiyah saçları, yolunarak hilâle benzetilmiş ince kaşlarıyla köçek, meyhanede demlenenlere göz süzüyor, ona buna gerdan kırıyor, güzelliği ve kıvraklığıyla ahaliyi mest ediyordu. (İhsan Oktay Anar, Amat, s.17) O gece dolunay kasvetli bulutların arkasında kaybolsa da Galata semti karanlığa boğulmadı; çünkü her ne kadar taş binaların kapkara mahzenlerindeki çifte asma kilitli demir kasalar içinde olsalar bile, Venedik dukası, Macar zolotası ve filorinlerden ibaret yüz binlerce altından yayılan uğursuz ve sapsarı nur, aç ve asla doymayacak gözleri aydınlatmaya, katı ve soğuk kalpleri ısıtmaya devam ediyordu.(İhsan Oktay Anar, Amat, s. 10) • Edat grubunun isim unsuru bağlama grubu olabilir. Anneme, ablama ve bana göre bu yol doğruydu. O güne ve o ana kadar Diyavol Paşa Hazretlerini kamarasında bilen mürettebat, bu şahsın gemide birdenbire nasıl peyda olduğuna elbette ki şaşmayacaktı. (İhsan Oktay Anar, Amat, s. 154)• Birleşik fiilin isim unsuru bağlama grubu olabilir. Bir ev arıyorum, temiz ve ferah olsun. İşimiz bilgiyi net ve görünür kılmaktır. • İsim tamlamasında tamlayan olarak kullanılabilir. Engin’in ablası ve abisi geldi.