Yaşlılık kimi zaman zayıflık, acizlik ve işe
yaramazlık olarak görülürken kimi zaman da altın yılların
yaşandığı bilgelik dönemi olarak nitelendirilmiştir.

Herhangi bir bireye ya da gruba yaşından dolayı
yapılan ayrımcılıktır.

Yaşlılık tüm dünyada ve ülkemizde de 65 yaş
sınırı ile belirlenmektedir.

Yaşlılık döneminde ortaya çıkan hastalıklar ile
ilgilenen, yaşlılıktan kaynaklanan hastalıkların koruyucu,
tedavi ve rehabilite edici yönleriyle ilgilenen bir tıp
dalıdır.

Geriatri klinikleri ve bazı huzurevleri sadece 65
yaş üstü bireyleri kabul etmektedir.

Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ortalama yaşam
süresinin uzamasıyla beraber yaşlılığı üç evreyle
sınıflandırmıştır:
• 65-74 yaş aralığındaki bireyler genç yaşlı,
• 75-84 yaş aralığındaki bireyler ileri yaşlı,
• 85 yaş üzerindeki bireyler ise çok ileri yaşlı
olarak değerlendirilmektedir (WHO, 2015).

Vücudun yaşlanma sürecine senesans adı verilir.

DNA hasar teorisine göre genetik yapımızı
oluşturan DNA, yıllar içinde hasara uğramaktadır ve bu
durum hücrelerin, organların ve dokuların bozulmasına,
dolayısıyla yaşlanmaya sebep olmaktadır

Genetik teoriye göre ise yaşlanma genlerde
kodlanmıştır ve büyüme, gelişme gibi dönemler gibi
yaşlılık da yaşam döngüsünün bir parçasıdır.

İmmünolojik ve Endokrin teoriye göre,
yaşlanmayla birlikte bazı hormon seviyelerinde azalma
görülmekte ve bağışıklık sistemi zayıflamaktadır. Bu
durum yaşlı bireyleri bakteri, virüs ve diğer hastalıklara
karşı savunmasız bırakmaktadır.

Aşınma teorisine göre insan vücudu da bir
makineye benzer bir mekanizmaya sahiptir ve organlar
kullanıldıkça zamanla aşınmaya uğrar. Bu durum da
organların, dokuların ve vücudun yaşlanmasına sebep
olur.

Hücresel yaşlanma teorisi yaşlanmayı vücuttaki
hücre oluşumunun yavaşlamasına ve bozulmasına bağlar.

Strese fizyolojik tepkinin azalan yeterliliği teorisi
ise yaşlanmanın vücudun strese olan dayanıklılığının
azalmasıyla meydana geldiğini savunur. Yaşlanmanın
fizyolojik, toplumsal ve psikolojik boyutlarını içerdiği için
en geniş kapsamlı yaşlanma teorisi olarak kabul edilir.

Metabolik artıkların birikmesi teorisi ise
yaşlanmanın biriken metabolik artıklarla ortaya çıktığını
savunmaktadır.

Serbest radikal teorisine göre serbest radikaller
zamanla hücre içerisinde birikerek DNA’yı hasara uğratır.
Serbest radikaller, oksijen solunumu yapan her canlıda
doğumdan itibaren ortaya çıkmaya ve hücrede birikmeye
başlar.

Öncelikle yaşlı bireylerin kas ve iskelet
sistemindeki değişiklikler bireyin duruşunu ve yürüyüşünü
etkiler. Kaslar 30 yaşından sonra zayıflamaya başlar ve
hem kasılma gücünde hem de kasılma hızında azalma
görülür. 50 yaş sonrasında ise kas liflerinde ve kas
boylarında azalma görülür.

Cildin soluklaşması, lekelenmesi ve esnekliğini
kaybetmesi, yaşlılıkta sıklıkla görülen bir durumdur. Deri
altındaki kasların ve yağların kısmi kaybı ise cildin
sarkmasına ve kırışıklıkların oluşmasına sebep olur.

Dişlerin rengi değişerek sarımsı bir hâl alır.
Genellikle bakımsız kalan diş etleri iltihaplanmaya ve
çekilmeye başlar. Diş kayıpları sonrasında takılan diş
protezleri ise uyum süreci gerektirdiği için yaşlı bireylerde
yeme ve uyku sorunlarına yol açabilir.

Yaşlılıkta ses gücünü kaybedebilir ve ses aralığı
daralabilir. Şarkı söyleme ve toplum içerisinden yüksek
sesle konuşma becerileri daha önce kayba uğrarken günlük konuşma becerileri ise daha yavaş gerileme gösterir.
Konuşma hızı giderek düşer, kelimeler ve cümleler
arasındaki duraklamalar artar

Yaşlılıkla birlikte öz bakım yetilerinde azalma
görülebilmektedir. Daha çok üşümeye başlayan yaşlı, daha
az sık duş almaya ve daha az banyo yapmaya başlayabilir.
Hem üşütmekten korkması hem de fiziksel gücünün
azalması yaşlı bireyin banyo alışkanlıklarını etkileyebilir

Kas ve iskelet sistemindeki değişiklikler, diş ve
ses kaybı gibi durumlar işlevselliği azaltan ve günlük
hayatı etkileyen faktörlerdir. Bunların dışında yaşlılıkla
birlikte birçok fizyolojik değişiklik görülmektedir. Diğer
bir deyişle fiziksel olarak gözlenmeyen işlevsel
bozukluklar da yaşlılıkla birlikte ortaya çıkar.

Homeostaz (dengeleşim) adlı mekanizma,
karşılaştığı hastalık durumlarında ve olağan dışı
durumlarda vücudun dengesini sağlamaya çalışır. Yaş
ilerledikçe bu mekanizmanın çalışması etkinliği azalır.
Birey, fizyolojik olarak kendini farklı durumlara adapte
etmekte zorlanır.

Yaşla beraber enzimlerde, mide öz suyunda ve
tükürük salgılarında azalma görülür. Bu durum sindirimin
zorlaşmasına, mide ağrısı gibi şikâyetlerin ortaya
çıkmasına sebep olur.

İnsanlar yaşlandıkça akciğerlerin boyutu küçülür
ve bu nedenle oksijen kullanımı azalır. Hava
keseciklerinin lifli dokularla yer değiştirmesi gazların
akciğerdeki değiş tokuşunu engelleyebilmektedir.

Yaşlılıkla birlikte kalp küçülür ve kalpteki yağ
oranı artar. Kalp kasları iplikleşir ve kurumaya başlar.
Damarlardaki kan akışı zorlaşır ve oksijenin kalp
duvarlarından emilimi azalmaya başlar. Kalp
kapakçıklarının esnekliği ve etkinliği de azalır. Bütün bu
sebeplere bağlı olarak kalbin ritmi azalır ve ritim
düzensizleşmeye başlar.

Yaşlılıkla birlikte cinsel işlev kayıpları da
görülebilmektedir. Erkeklerde ereksiyon normalden uzun
sürer ve ereksiyonun sertliği azalır. Boşalma ihtiyacı
birlikte boşalmanın kaçınılmazlığı, şiddeti ve hacmi de
azalma gösterir.
Kadınlarda da yaşla beraber bazı cinsel işlev kayıpları
gerçekleşir. Vajinanın kayganlaşması daha uzun sürer ve
kayganlaşmanın miktarı da azalır. Klitoriste küçülme,
vajinanın büyüme oranında azalma görülebilir.

Yaşlılıkla birlikte duyuların da işlevselliğinin ve
keskinliğinin azaldığı görülmektedir. görme yetisi, yaşla
beraber gerilemektedir.
Kulak damarlarının eskisi kadar kan taşıyamaması, işitme
sinirlerinin yıpranması ve beyindeki işitme merkezinin
işlevlerindeki bozukluklar yaşlı bireylerin işitmede güçlük
çekmesine neden olur.

Yaşlılıkla beraber merkezi sinir sisteminin bilgiyi
işlemesinde yavaşlama görülür. Bu yüzden yaşlı bireyler
gençlerin yapabilecekleri her türlü fiziksel aktiviteyi daha
yavaş yaparlar.

Akut ağrı sıklığı yaşla değişmese de kronik ağrı,
yaşlılıkla birlikte ağrı algısını azaltıcı yönde değişiklikler
olmasına rağmen, gençlere oranla yaşlılarda daha sık
görülmektedir. Ağrının kaynağı, sıklığı ve şiddeti bireyin
hafızasına, beklentilerine ve duygusal yapısına göre
değişebilmektedir.

Yaşlılıkta karşılaşılan ve yaşlı bireylerin sağlığını
etkileyen durumlardan bir tanesi de düşmelerdir. Kalça
kırılmaları bunlar arasında en sık rastlanan kırık
çeşitlerinden biridir ve yaşlı bireyleri yatağa bağımlı hâle
getirerek uzun süreli bakım ihtiyacını ortaya
çıkarmaktadır.

Kanser hastalığında en büyük risk faktörü yaş
olarak belirtilmektedir ve yaş ilerledikçe kanser riski
artmaktadır. Kanser vakalarının biyolojik ve fiziksel
olduğu kadar, yaşlı bireyler üzerinde olumsuz psiko-sosyal
etkileri bulunmaktadır. Hastalığın getirdiği fiziksel
çöküntü ve tedavinin yan etkileri hayat kalitesini
düşürmektedir.

Polifarmasi çoklu reçete ya da fazla sayıda ilaç
kullanımı demektir.

Beyin işlevlerindeki fizyolojik gerilemeye bağlı
olarak bellek, dikkat, algı gibi bilişsel işlevler olumsuz
yönde etkilenmektedir.

Yaşlanmayla ortaya çıkan bilişsel değişikliklerin
en belirgin olanları demans, hafıza ve öğrenme yeteneği,
genel zekâ, pratik zeka, dikkat ve konsantrasyon,
konuşma, görsel-uzaysal algılama fonksiyonları,
psikomotor fonksiyonlar ve üst seviye fonksiyonlardaki
değişikliklerdir.

Duyusal bir imgeyi kısa süreliğine (birkaç
saniye) muhafaza etmektir.

Hâlihazırda ve aktif olarak düşündüğümüz
şeylerin hafızasıdır.

Kısa süreli hafızadaki bilgileri aktif olarak
işlenmesi, aktif olarak düşünmektir.

Uzun süreli olaysal bellek; eski olayları ve kişisel
bilgileri hatırlamaktır.

Uzun süreli anlamsal bellek; gerçeklere, sözcük
dağarcığına ve genel bilgiye erişimdir.

Öncelikle hafıza olmak üzere Alzheimer hastalığı
beynin tüm bilişsel fonksiyonlarında ilerleyici kayba
neden olan ve beyinde anormal protein birikimiyle
meydana gelen bir hastalıktır.

Halk arasında “bunama” olarak bilinen “demans”
ise “bellek, dil, aritmetik, karar verme yetisi, dikkat ve
diğer bilişsel fonksiyonlarda ilerleyici kayıp” anlamına
gelmektedir.

Bütün Alzheimer hastalarında demans görülür
ancak her demans hastası Alzheimer hastası değildir.
Demansa neden olan birçok başka hastalık vardır.
Alzheimer en sık görülen demans tipidir.

Parkinson hastalığı yetişkinlerde Alzheimer
hastalığından sonra ikinci sıklıkta görülen ve sinir hücre
harabiyeti sonucunda gelişen bir hastalıktır.

Parkinson hastalığının en temel belirtisi
hareketlerde yavaşlamadır. Ayrıca eklem hareketlerinde
katılık ve titreme erken dönemde ortaya çıkan başlıca
Parkinson hastalığı belirtileridir.

Emeklilikle birlikte birey sosyal açıdan büyük bir
kayıp yaşar. Ev yaşamına uyum sağlamaya çalışan emekli
birey hane halkı ile de çatışma yaşayabilmektedir. Bu
durum yaşlı bireylerin depresyon geçirmelerine de sebep
olabilmektedir. Ayrıca emeklilikle birlikte gelir
seviyesinin düşmesi, yaşlı bireylerin hem ekonomik hem
de psikolojik durumunu etkilemektedir.

Birlikte yaşlanan çiftler, uzun yıllar evli
kalabilmektedir. Özellikle yaşlı bireyler için eşleri ve
aileleri birincil sosyal ortamlarını oluşturmaktadır. Bu
yüzden mutlu bir evlilik yaşlı bireylerin yaşam kalitesi
için büyük önem arz etmektedir.

Torun bakımı, yaşlı bireylerin yeniden üretime
geçmelerine, kendilerini değerli hissetmelerine sebep olur.
Ayrıca torun bakımı kuşaklararası ilişkileri güçlendiren bir
durumdur.

Sanayileşme ve kentleşme, yaşlıların statü ve
prestijini aşındırmıştır. Sanayileşme süreci ve modern
yaşama biçimine geçişle birlikte çocukları ve torunlarıyla
kuşak farklılığı yaşayan, otorite sahibi olarak “son mercii”
olmaktan çıkmış, tüketici konumuyla aileye yük olmaya
başlamış bireyler olarak görülmüş ve toplumda yalnızlığa
itilmiştir.

Siyasi partilere ve derneklere üye olma, oy
kullanma, apartman yöneticiliği gibi aktiviteler, genellikle
yaşlılıkta sıklıkla görülen sosyal aktivitelerdir.

Uzun süreli bakıma ihtiyaç duyan yaşlı bir birey,
eşine ya da çocuklarına karşı yük olmaktan dolayı kendini
kötü hissedebilmektedir. Ayrıca uzun süreli bakım
gerektiren durumlarda aile krizleri ortaya çıkabilmektedir.

İleri yaşlardaki bireyler, arkadaşlarının ve
eşlerinin ölümünü yaşamak durumunda kalabilirler. Bu
durum yaşlı bireyler için acı veren ve alışılması güç bir
olgu hâline gelebilmektedir. Özellikle kadınların yaşam
sürelerinin daha uzun olması sebebiyle, kadınlar eşlerinin
ölümüyle başa çıkmak zorunda kalmaktadırlar.

Aktivite Kuramına göre psikolojik ve sosyal
ihtiyaçlarını karşılayabilmek için yaşlı bireylerin
hayatlarındaki aktivite ve etkileşim sıklığını artırmalı, eski
aktivitelerini yenileriyle değiştirmelidirler.

Yaşamdan Geri Çekilme Kuramı ise yaşlıların
aktivitelerinin ve sosyal etkileşimlerini azaltmasını
yaşlılığın doğal bir süreci olarak görür. Sağlık durumu
kötüleşen yaşlı bireyler, buna paralel olarak toplumdan
kendilerini çekmeye meyillidirler.

Modernleşme Kuramı ise yaşlılığı tarihsel
ekonomik, sosyal, kültürel ve teknolojik gelişmeler
ışığında ele alır. Teknolojik gelişmelere ayak uyduramayan yaşlı bireylerin güvenlik, sevgi, saygı, ait
olma, benimsenme ihtiyaçları tehdit altına girer ve durum
yaşlı bireylerde bunalım, huzursuzluk, öz güven kaybı ve
depresyon gibi sorunlara yol açabilir.

Süreklilik Kuramına göre bireyler,
gençliklerindeki aktivite düzeyini yaşlılıkta da korurlar.
Bu kuram için “İnsan yedisinde neyse yetmişinde de odur”
atasözü uygun bir ifade teşkil etmektedir. Yaşlı bireyler
yaşam tarzlarını, içsel ve dışsal yapılarını önceki
hayatlarına uygun bir şekilde konumlandırmak isterler.

Rol Kaybetme Kuramına göre ise bireylerin
tutum, değer ve inançları doğrudan o bireyin içinde
bulunduğu sosyal çevre ile ilişkilidir. Yaşlılıkla birlikte bu
rollerin çoğunda kayıp yaşanabilmektedir.

Depresyon, yaşlı nüfusta sıklıkla görülen ve yaşlı
bireyleri olumsuz etkileyen bir hastalıktır. Biyolojik,
psikolojik ve sosyal birçok etkenin bir araya gelmesiyle
merkezî sinir sisteminin düzen ve dengesi bozulabilmekte
ve depresyona sebep olabilmektedir.

Depresyonda duygu durum belirtileri olan hüzün,
elem, üzüntü gibi belirtiler yaşlılıkta ön planda
olmayabilir. Kaygı, sinirlilik, huzursuzluk, çocuksu
davranışlar, sızlanma, aşırı talepkârlık, inatçılık, sürekli
yakınma da depresyonun gizli belirtileridir.

Gelişimsel olarak bakıldığında, intihar
vakalarının yoğunlaştığı evrelerden bir tanesi de
yaşlılıktır. İstatistiklere bakıldığında yaşlılıkta intihar
oranları, intihar girişimi, yani başarısız intihar vakalarına
oranla çok daha yüksektir.

Yaşlı bireyleri intihara sürükleyen birçok neden
bulunmaktadır. Bunlar arasında en çok öne çıkanlar ölüm,
yas ve ayrılıklar, fiziksel rahatsızlıklar ve hastalıklar,
özerkliğin ve bağımsızlığın kaybedilmesi, kendini yararsız
ve işlevi olmayan bir birey olarak görmek, sosyal
izolasyon, yalnızlık ve depresyon olarak sıralanabilir.

Maneviyat ve din yaşlı bireylerin hayatından
önemli bir yer kaplar. Bir dine bağlı olmak ve ölümden
sonraki hayata inanmak yaşlı bireylerin ölümü
kabullenmelerini kolaylaştırmakta, ölüm korkusunu
azaltmaktadır. Ölüm, hastalık gibi acı olaylarla baş etmek
için Tanrı’ya sığınmak, dua ve ibadet etmek yaşlı
bireylerin sıklıkla başvurduğu yöntemlerdir.

Yaşlı bireylerin din ve maneviyat yönlerinin
güçlü olduğunu düşünürsek, dinî öğretilerin ve dinî
kuralların yaşlı bireylerin ahlaki ilkelerini belirlemede
büyük etkisi olduğu söylenebilir.

Düzenli egzersiz, sağlıklı ve dengeli beslenme,
düzenli uyku, alkol ve tütün ürünlerinden uzak durma,
stresten kendini koruma gibi yaşam biçimleri,
yaşlanmanın hızını ve yan etkilerini azaltan yöntemlerdir.

Yaşlanmayı etkileyen faktörler şöyle
sıralanabilir:
• Beslenme,
• Sigara, alkol ve madde kullanımı,
• Egzersiz,
• Düzenli uyku,
• Stresle başa çıkmak,
• Sağlıklı bir cinsel yaşam sürmek.

Toplam nüfusun %4’ünün yaşlı bireylerden (65+)
oluştuğu toplumlar genç toplum olarak adlandırılmaktadır.

Toplam nüfusun %4 ve %7 aralığında olduğu
toplumlar olgun toplum olarak adlandırılmaktadır.

Toplam nüfusun %7 ve %10 aralığındaki
toplumlar ise yaşlı toplum olarak nitelendirilmektedir.

Yaşlı bireylerin toplam nüfus içindeki oranının
%10’u geçtiği toplumlar çok yaşlı toplum olarak
nitelendirilmektedir.

Yaşlılıkla artan akut ve kronik hastalıklar,
hastane, ilaç ve tedavi masraflarının da artmasına sebep
olmaktadır.

Dünya Sağlık Örgütü ortalama yaşam süresinin uzamasıyla beraber yaşlılığı 3 evreyle sınıflandırmıştır. 65-74 yaş aralığındaki bireyler genç yaşlı olarak değerlendirilmektedir. 

Yaş ayrımcılığı, herhangi bir bireye ya da gruba yaşından dolayı yapılan ayrımcılıktır.

Geriatri, yaşlılık döneminde ortaya çıkan hastalıklar ile ilgilenen, yaşlılıktan kaynaklanan hastalıkların koruyucu, tedavi ve
rehabilite edici yönleriyle ilgilenen bir tıp dalıdır.

Vücudun yaşlanma sürecine senesans adı verilir.

Genetik Teoriye göre yaşlanma genlerde kodlanmıştır ve büyüme, gelişme gibi dönemler gibi yaşlılık da yaşam döngüsünün bir parçasıdır.

Aşınma teorisine göre insan vücudu da bir makineye benzer bir mekanizmaya sahiptir ve organlar kullanıldıkça zamanla aşınmaya uğrar. Bu durum da organların, dokuların ve vücudun yaşlanmasına sebep olur.

Biyolojik yaşlanma teorleri şunlardır;

• DNA Hasar Teorisi
• Genetik Teori
• İmmünolojik ve Endokrin Teori
• Aşınma Teorisi
• Hücresel Yaşlanma Teorisi
• Strese Fizyolojik Tepkinin Azalan Yeterliliği Teorisi
• Metabolik Artıkların Birikmesi
• Serbest Radikal Teorisi.

Yaşlılıkta başlıca fiziksel değişim unsurları şunlardır; 

• Dış Görünüş (eklemler, kas ve iskelet sistemi)
• Dişler
• Ses ve Ses Telleri
• Cilt ve Saçlar
• Öz Bakım

Yaşlılıkta başlıca fizyolojik değişim unsurları şunlardır:

• Homeostaz (Dengeleşim)
• Sindirim Sistemi
• Solunum Sistemi
• Kalp ve Damar Sistemi
• Cinsellik
• Duyular (işitme, görme, dokunma, koku ve tat alma)
• Psiko-motor Beceriler

Polifarmasi, çoklu reçete ya da fazla sayıda ilaç kullanımı demektir.

Demans “bellek, dil, aritmetik, karar verme yetisi, dikkat ve diğer bilişsel fonksiyonlarda ilerleyici
kayıp” anlamına gelmektedir.

Yaşlanmayı etkileyen faktörler şunlardır;

• Beslenme
• Sigara, alkol ve madde kullanımı
• Egzersiz
• Düzenli uyku
• Stresle başa çıkmak
• Sağlıklı bir cinsel yaşam sürmek.

Megatrend, toplumları küresel boyutta etkileyen sosyal, politik, ekonomik, demografik, çevresel, kültürel ve teknolojik değişikliklerdir.

Yaşlı bireylerin toplam nüfus içindeki oranının %10’u geçtiği toplumlar çok yaşlı toplum olarak nitelendirilmektedir.

Ahlak, bireyin doğru ile yanlışı ayırt edebilmesini sağlayan ilkeler ve değerler bütünü olarak tanımlanmaktadır.

Kohlberg’in ahlak gelişim kuramına göre çocuklar 14 yaşında son dönem olan gelenek sonrası ahlaki gelişim dönemini tamamlarlar ancak, her bireyin son döneme geçmesi mümkün olmamaktadır. Bu kurama göre yaşlı bireylerin 3. dönem olan gelenek sonrası ahlaki gelişim döneminde olmaları beklenir. Bu dönem 5. Aşama olan “Sosyal Sözleşme Eğilimi” ve 6. Aşama olan “Evrensel Ahlak İlkeleri Eğilimi” aşamalarını kapsar. 

Yaşlılığın psiko-sosyal gelişim aşamaları aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Emeklilik ve gelir düşüşü
• Emeklilikte eşle beraber yaşamak
• Kişinin yaşıtlarıyla yakınlaşması veya yaşlılarla bağ kurması
• Aile ve arkadaşlık bağlarının sürdürülmes
• Sosyal ve yurttaşlık sorumluluklarının devam ettirilmesi
• Hastalık ve eşin/arkadaşların ölümü ile başa çıkmak
• Geç yetişkinliğin farklı basamaklarında uygun yaşam koşullarını bulmak
• Fiziksel güç ve sağlıktaki değişimlere adapte olmak ve bedensel kaygıların üstesinden
  gelmek
• Kişisel değerlerin, benlik kavramının ve kişisel kıymetin yeni olaylar ışığında yeniden
  değerlendirilmesi
• Ölümün geleceğini kabul etme.

Alzheimer hastalığına ilişkin belirtiler arasın yer alan bilişsel rahatsızlıklar;

1. Dil rahatsızlıkları
2. Motor becerilerde kayıp
3. Objeleri ya da kişileri tanıyamama
4. Yönetsel işlevlerde bozukluktur (ör. planlama, organizasyon).

Metabolik artıkların birikmesi teorisi yaşlanmanın biriken metabolik artıklarla ortaya çıktığını savunmaktadır.

Dünya Sağlık Örgütü'ne göre 65-74 yaş aralığındaki nbireyler genç yaşlı olarak değerlendirilmektedir. 

2015 yılı Dünya Sağlık Örgütü'nün sınıflandırmasına göre 75-84 yaş aralığındaki bireyler ileri yaşlı olarak değerlendirilmektedir.