b

Kapitalist üretim ilişkilerinin hâkim olduğu gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde ücretli kadın emeğinin özelliklerinden biri kadın emeğinin vasıfsız emek olarak görülmesidir. Kadınlar çalıştıkları işyerinde genellikle daha az beceri isteyen, rutin, otomasyona dayalı, insiyatif gerektirmeyen işlerde yığılmaktadır.

Görünmeyen ve karşılığı ödenmeyen eviçi emeği tartışmalarının temel noktaları şunlardır:
• Hane tüketim birimi olmasının yanı sıra aynı zamanda bir üretim birimidir.
• Kadınlar bu emek sürecinde ev işlerini ve çocuk bakımını gerçekleştirir.
• Eviçi emeği erkeğin emek gücünün yeniden üretimini sağlar.
• Gelecek kuşakların yetiştirilmesinden sorumludur.
• Eviçi emeği hem kullanım hem de değişim değerine sahiptir.
• Eviçi emeği erkeğin emek gücünün değerini düşürür.
• Bu anlamda ev emeği sermayenin değerlenmesine hizmet eder. 

• Ev kadınları ev içindeki emek sürecinin işçileri olarak ayrı bir sınıf oluşturur.
• Ayrı bir sınıf olarak kadınları hem sermaye hem de ataerkillik sömürür.

2000’li yıllarda kadın hareketinin kurumsal ve hukuksal düzeyde elde ettiği önemli kazanımlar arasında; CEDAW İhtiyari Protokolü’nün Türkiye tarafından imzalanması (2000), Kadın-Erkek eşitliğine göre düzenlenmiş olan medeni kanunun yürürlüğe girmesi (2002), Anayasanın 10. Ve 90. Maddelerinde kadın-erkek eşitliğinin güçlendiren düzenlemeler yapılması (2004), Türk Ceza Kanunu’nun cinsiyetçi boyutlarının düzenlenerek yürürlüğe girmesi (2005),  TBMM’de Kadın Erkek Eşitliği Fırsat Komisyonu’nun kurulmasıdır (2009). 

a

Delphy, “Baş Düşman” (l’Ennemi Principal, 1970) adlı makalesinde, Marksist kuramın, kadınların özgül ezilmelerinin nedenini araştırmadığını belirtir ve bu meseleye yönelik maddeci bir analizin temellerini ortaya koyar. İki ayrı sistem olarak kapitalizm ve ataerkilliğin, tarihsel olan bağımsızlığı anlaşılmalıdır. Kapitalist sistemde metalar endüstriyel tarzda üretilir, ataerkil sistemde ise kadının ev-içi hizmetleri, çocuk bakımı ve bazı metalar, aile üretim tarzıyla üretilir. İlki, kapitalist sömürüye yol açarken, ikincisi aile sömürüsüne, yani ataerkil sömürüye yol açar. Ataerkil sömürü, kadınların ortak, özgül ve temel ezilmişliğini oluşturmaktadır:

• Bütün evli kadınlar için geçerli olan ortak ezilmişliktir.
• Ev içi hizmetlerin karşılıksız yerine getirme yükümlülüğüne yalnızca kadınlar maruz kaldığı için özgül ezilmişliklerdir.
• Kadınlar dışarıda çalıştıklarında bile sınıf aidiyetleri kadın olarak sömürülmeleri tarafından koşullandığı için temel ezilmişliklerdir. Doğru yanıt E’dir.

Osmanlı kadın dergilerinden bazı örnekler: • Terakki-i Muhaderat (1869) • Hanımlar (1882) • Hanımlara Mahsus Gazete (1895 -1908) • Şüküfezar (1887) • Demet (1908) • Mehasin (1908) • Kadın İstanbul (1911) • Kadınlar Dünyası (1913-1921) • Bilgi Yurdu Işığı (1917-18) • İnci/Yeni İnci (1919)

Marksist kuramın “yedek sanayi ordusu” kavramı ücretli kadın emeği çözümlemesinde kullanılan önemli bir kavramdır. Marx’a göre, kapitalist ekonominin bir özelliği üretim için ‘yedek sanayi ordusunu’ yaratmaktır. Kapitalistler ücretler seviyesini aşağıya çekmek için bu sanayi ordusundan faydalanırlar. Yedek sanayi ordusu, sermayenin değerlenmesi, ücretlerin düşük tutulması için önemli bir baskı aracıdır. Çünkü çalışan işçiler dışarıda çalışmayı bekleyen işsizler ordusunun olduğunu ve kendilerinin de kolaylıkla işten çıkarılabileceklerini bilirler ve bu korkuyla da aldıkları ücrete razı olurlar. Kapitalizmin işleyiş mantığı içinde sermayenin değerlenmesi arttıkça talep edilen emeğe olan ihtiyaç da azalır. Süreç içinde mülksüzleşen küçük üretici de yedek işgücü ordusunun bir parçası haline gelir. İşgücüne olan talebe karşı işgücü arzının artması yedek işgücü ordusunun büyümesini sağlar. Marksist kuramın yedek sanayi ordusu kavramını ücretli kadın emeğinin konumunu açıklamak için kullanır. 

Kadınlar tarihsel süreç içinde yaşamın her alanında emeklerini kullanmışlar, kullanmaya da devam etmektedirler. Ancak kadınların emek kullanma biçimleri içinde bulundukları toplumun üretim ilişkilerine, o toplumun kültürel ve toplumsal yapısına ve toplumsal cinsiyet ilişkilerine bağlı olarak farklılaşabilmektedir. Tarihsel olarak kadın ve erkeğin ne tür işlerde emeklerini kullanacakları cinsiyete dayalı işbölümü tarafından şekillenir. Doğru yanıt A şıkkıdır.

B

C

Modern bilim için çok önemli bir kurum olan Birleşik Krallık Bilim Akademisinin (The Royal Society) açılışında, kurucu üyelerden biri olan Joseph Glanvill, yaptığı konuşmada şu ifadeyi kullanmıştır: “duygular denetimi ele geçirdiğinde ve kadınların borusu ötmeye başladığında, hakikatin hiçbir şansı yoktur”  Dönemin bilim insanlarının kadına bakış açısını yansıtan bu ifade, kadınların gerçeğe, bilgiye ulaşma olasılığı olmayan varlıklar olarak algılandığını ve kadınların akılla, erkekler kadar ilişkilendirilmemesinin kadınlara yönelik bir ayrımcılığa nasıl dönüştüğünü göstermektedir. Doğru cevap E'dir.

Susan Muller Okin. Cevap A'DIR.

Ecevit (1985, s.73-74), kapitalist üretim ilişkilerinin hâkim olduğu gelişmiş ve gelişmekte
olan ülkelerde ücretli kadın emeğinin özelliklerini şu şekilde sıralamıştır:
1. Mesleki ayrışma: Kadınlar ekonominin bazı sektörlerinde, özellikle hizmet sektöründe, sanayinin dokuma ve gıda gibi dallarında daha fazla yığılmıştır. Bu ayrımlaşma bazı işlerin kadınlaşması olarak da ifade edilmektedir.
2. Vasıfsız emek: Kadınlar çalıştıkları işyerinde genellikle daha az beceri isteyen, rutin, otomasyona dayalı, insiyatif gerektirmeyen işlerde yığılmaktadır.
3. Terfide engeller: Kadın işçilerin ve hizmet elemanlarının çalıştıkları işlerde yükselme ve terfi etme olanakları ve fırsatları düşüktür. Karar veren, yönetici, örgütleyici ve düzenleyici olmaktan çok, ağırlıklı olarak kararları ve emirleri uygulayan kesimdir.
4. Düşük ücret: Ülkeler arasında farklılıklar olmasına rağmen kadınların aldıkları ücret erkeklerin kazancından daha düşüktür.
5. Enformelleşme: Çalışan kadınların çoğu yarı-zamanlı (part-time) işlerde yer almaktadır. Kadınlar genellikle temizlik, eğitim, sağlık, gıda gibi daha çok kadınların evdeki faaliyetleriyle örtüşen işlerde düşük ücretli, geçici, güvencesiz, örgütsüz şekilde çalışırlar.
6. Ev eksenli çalışma: Kadınların ev eksenli işlerde ücret karşılığı çalışırlar. Bu işlerde gizli emek kullanma yaygındır ve evde ücret karşılığı çalışan kadınların çalışma koşulları, ücretleri ve güvence durumu diğerlerine göre çok daha kötüdür.
7. Düşük sendikalaşma: Kadınların iş yaşamında örgütlülük ve sendikalaşma oranları düşüktür, sendikalar üye olsalar bile sendikaların alt kademelerinde yer alırlar.
8. İşsizlik: Kadınların işsizliği daha fazladır; işten ilk çıkarılan kadınlardır ve iktisadi politikalardan daha çok etkilenirler.

Doğru cevap B'dir.

Sosyalist feminist kuram, “ataerkil kapitalizm”, “kapitalist aterkillik” gibi kavramlarla sınıf ve ataerkillik arasında bir senteze giderek ücretli kadın emeğini çözümler.

Bartky (1997), kadınların narin ve zarif olmaları gerektiği yönündeki beklentilerin kadınlar üzerinde yarattığı baskıyı ifade etmek için “narinlik zorbalığı” kavramını kullanır. Doğru cevap A'dır.

C

Türkiye’deki kadınlar yükseköğrenim hakkını 1914’te elde ettiler.