Büyük ölçekli değişimler genellikle bir toplumu bütünüyle değiştiren değişimlerdir. Toplumun bütüncül olarak bir halden başka bir hale geçişi ile tanımlanan bu büyük değişimleri nitelemek için bazen toplumsal dönüşüm veya devrim kavramları da tercih edilmektedir. Tarihsel süreçte bu tür değişimlerin sayıca az ve kritik olduğu düşünülmektedir. Örneğin tarım toplumu, ticaret toplumu, sanayi toplumu ve bilgi toplumu gibi değişik toplum tiplerinin ortaya çıkmasına sebep olan kapsamlı değişimler büyük değişimlere birer örnektir. Doğru cevap A'dır.

Sorokin, yeni evrimcilik ya da çok hatlı evrim kuramı ile ilişkilendirilebilecek bir isim değildir. Aksine görüşleri döngüselci-çevrimci tarih kuramı içinde değerlendirilir.

Toplumsal değişimi meydana çıkaran tek unsur farklılaşma ve bütünleşme sürecidir.

Sosyal değişmesi ne, nasıl ve neden soruları çerçevesinde ele almıştır.

Değişimin niçin ve nasıl gerçekleştiği kadar bir kültürün sona erme biçimini de incelemek gerektiğini söylemiştir.

Sosyo-kültürel olgular üç türlü niceliksel değişim gösterir: artış, azalış ve sabitlik.

Yeni-Evrimciliğin sosyolojide sosyal değişme çalışmalarında bilinen en etkin ismi Gerhard Lenski’dir. 1924’te dünyaya gelen Lenski sosyolojide ekolojik evrimcilik olarak bilinen yeni evrimci teorinin kurucusu olan Amerikalı sosyologdur.

Durkheim'a göre iş bölümünün temel nedenleri mekanik dayanışmadan organik dayanışmaya doğru yönelten güçler, artan nüfusun ahlâkî ve dinamik yoğunluk boyutları olarak adlandırdığı faktörlerdir.

Marx, kapitalizmin özel yasaları olarak, “kar oranının azalma eğilimi”, “işçi sınıfının giderek artan sefaleti”, “sermaye sahipliğinin yoğunlaşma eğilimi” ve “iktisadi dalgalanmaların şiddetinin artması”ndan söz etmektedir. Doğru cevap D’dir. 

Weber, Marx’tan sosyal bilimcinin rolü ve bireysel insan aktöre odaklanmanın önemi konularında ayrılır. O (makro düzey) yapısal (toplumsal yapıların neye benzediği, nasıl değiştikleri gibi konulardaki) analizlere odaklanan Marx’ın doğrudan bireysel insan aktörün ele alındığı (mikro düzey) sosyal psikolojik analizleri ihmal ettiğini düşünür. Marx’ın yapısal analizini takdir eder, fakat onun sosyoloji anlayışına öznel yani insan aktörü/ mikro-düzey boyutu ekler.

İbn Haldun, "Mukaddime" isimli eserinde iklimin toplumların biçimini belirlemede etkin bir rol oynadığına güçlü bir vurgu yapmaktadır. Ona göre, yeryüzünde güneyden kuzeye doğru uzanan yedi iklim kuşağı vardır ve bu kuşakların her birindeki koşullar insan karakterine etki ederek toplumun yapısını etkilemektedir. Benzer bir teoriye sahip olan Montesquieu’ya göre ise, dünyada üç iklim bölgesi (sıcak, ılıman ve soğuk) vardır ve bu iklimlerin etkisine dayalı olarak şekillenen değişik insan karakterleri farklı siyasal modellerin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Doğru cevap B’dir.

Spencer’a göre, evrim homojen bir durumdan daha farklılaşmış bir duruma doğru hareketi içerdiği için, hem organik hem de süper-organik bedenlerde (toplumlarda) farklılaşmamış durumlardan farklılaşmış durumlara doğru hareketin belirli ortak örüntüleri şöyle sıralanabilir:

• Hem organizmalarda hem de toplumlarda gelişme başlangıçta küçük birimlerden daha büyüklere doğru bir ilerleme içerir.
• Hem bireysel organizmalar hem de toplumlar farklılaşmanın büyüklüğü ve düzeyi bakımından büyük çeşitlilikler sergiler.
• Hem organik hem de süper-organik bedenlerde gelişme birleşme ve yeniden birleşme aracılığıyla ortaya çıkar; yani, en küçük birimler başlangıçta daha büyük birimler (birleşimler) oluşturacak biçimde bir araya gelirler, ardından bu büyük birimler daha büyük bir bütünü oluşturmak için diğer benzer birimlerle bir araya gelir (yeniden birleşirler). Bu sayede organik ve süper-organik sistemler giderek büyür ve yapısal olarak farklılaşırlar. Bu yüzden, büyüklük artışına her zaman birleşen birimlerin yapısal farklılaşması eşlik eder. Örneğin, bedensel bir organizmadaki veya küçük, ilkel bir toplumdaki küçük hücre öbekleri başlangıçta diğer hücreler veya küçük toplumlarla bir araya gelir (ve böylece birleşir) ve daha büyük ve daha farklılaşmış organizmalar veya toplumlar oluştururlar; böylece hem organik hem de süper-organik gelişme gerçekleşir (akt. Turner vd., 2010).
• Gelişme ve yapısal farklılaşmaya bütünleşme eşlik eder. Bütünleşme olmadığında yeniden birleşme mümkün olmayacağı için, organik ve toplumsal bedenlerin her birleşme evresinde yapısal bütünleşme sergilemesi gerekir.
• Karşılıklı bağımlılık ve kontrolün merkezileşmesi sistemin ‘iç bütünlüğünü ve ortama adaptasyon yeteneğini artırır. Bu artan adaptasyon yeteneği çoğu kez daha fazla gelişme, farklılaşma ve bütünleşme için elverişli koşullar yaratırken, çözülme çoğu kez bir sistem birimler arasında bütünlüğü sağlama kapasitesinin çok üzerinde genişlediğinde ortaya çıkar.

Doğru cevap B'dir.

Marx’a göre tarihteki bütün toplum biçimlerini anlayabilmenin anahtarı “üretim tarzı” kavramıdır. Buna göre, üretim tarzları (iktisadi yapı) ve onların ayrılmaz parçası olan toplumsal üretim ilişkileri (eylemler) arasında bir karşılıklılık söz konusudur. Başka bir ifadeyle, her üretim tarzı kendini sürdürebilecek uygun toplumsal ilişki biçimlerini yaratmak durumundadır.  Doğru cevap C’dir.

Frankfurt Okulunun Theodor Adorno, Max Horkheimer, Herbert Marcuse ve Walter Benjamin gibi eleştirel kuramcıları sanayideki yeni organizasyon biçimleri ile 1930’larda Avrupa’da totaliter faşist rejimlerin yükselişi arasındaki ilişki hakkında yoğun tartışmalar yürütmüşlerdir. doğru yanıt E'dir.

Marx ve Engels’e göre, her tarihsel evreyi kendine özgü farklı üretim teknolojileri ve farklı sınıfsal ilişkiler karakterize eder. Bütün toplum tiplerinde sınıfsal ilişkiler üretim faktörlerinin kullanılma tarzının ve bunlara sahiplik biçiminin yansımalarıdır. İlk evre, İlkel Komünizm, avcı-toplayıcıların doğal kaynakları ortaklaşa kullandıkları, kişinin sadece giyim veya kabilenin mallarından temelde farklı olmayan basit araçlara sahip olduğu “ilkel ve kaba durum”dur. ‘Üretim araçları’nda hiçbir önemli ayrıştırıcı özel mülkiyet ve bu yüzden hiçbir sosyal sınıf yoktur. Bu evre bir sınıfsız toplum olan ‘komünizm’dir. İnsanlığın uzun bir gelişme sürecine başladığı ikinci evre Köleci Toplumdur. Bu toplumun olumlu yanı üretim kapasitesinde artış sağlaması, olumsuz yanı sınıfsal farklılaşmanın, üretim araçlarında özel mülkiyetin ortaya çıkışı ve bir sınıfın diğerini sömürmesidir. Sınıfsal ilişkilerin ve üretim ilişkilerinin özünde aynı kaldığı üçüncü evre Feodalizmde toplumsal ve iktisadî düzen daha komplekstir. Feodalizm, daha ileri üretim teknolojilerinin gelişimini yansıtır. Dördüncü ve mevcut evre Kapitalizmde mülksüz emekçi bir köle veya serften farklıdır, emek gücünü (özgürce!) serbest piyasada satar, ancak yine de sömürülür ve bu sömürü üretim araçlarında özel mülkiyetin ve böylece hiçbir sınıfsal farklılaşmanın olmadığı İleri Komünizm günışığına çıkıncaya kadar ortadan kaldırılamaz.

Toplumsal olarak arzu edilen refah ve felaha bir türlü erişemeyen ve sürekli savaşlar ve yıkımlarla karşı karşıya kalan Avrupa düşüncesinde dolayısıyla ilerlemeciliğe ve onun bilimsel paradigmalarına karşı alternatif arayışları ortaya çıktı. Yüzyılın dönüm noktasında yoğunlaşan insanlığın geleceğine dair pesimist fikirler çerçevesinde öncelikle sanat, edebiyat ve felsefede başlayan sorgulamalar özellikle birinci dünya sava- şı sonrasında gittikçe alternatif bir tarih anlayışına dönüştü. Alman tarih felsefecisi Oswald Spengler’in polemiksel eserleri ile başlayan bu dönüşüm ilerlemeciliğin alternatifi olarak döngüsel bir zaman fikrini ve buna bağlı olarak da toplumların oluşumunu ve gelişimini, siyasal yapıların doğuşu, yükselişi ve çöküşünü açıklamada farklı bir kuramsal ve felsefi açıklama çerçevesini meydana çıkarmıştır. Söz konusu açıklama çerçevesi İngiliz tarih felsefecisi (1889–1975) ile birlikte kapsamlı bir tarih felsefesine dönüşmüş ve Rus asıllı Amerikalı sosyolog Pitirim Alexandrovich Sorokin (1889– 1968) ile birlikte sosyolojiye taşınmıştır.

ABD’li yazar ve gelecekbilimci Alvin Toffler’a göre, sanayi sonrası toplumda belirli derecelerde bireyselleşme, ayrışma ve bilgi-tabanlı üretim söz konusu olduğu gibi, değişim de hızlanmıştır. Beyaz yakalı çalışanların sayısının mavi yakalı çalışanlara kıyasla fazla olduğu söz konusu toplumda, bilgi birikimi, özellikle gelişme ve kalkınmanın temelinde bulunan teknolojik bilgi artarak gelişmektedir. Ayrıca ekonomik ve toplumsal mekanizmaların işlenmesinde entelektüel teknoloji önem arz etmektedir. Bununla birlikte, endüstrileşme sürecinde son derece gerekli olan hammaddeye sahip olmanın önemi ise bu toplum tipinde söz konusu değildir. Doğru cevap B’dir.

Çünkü Marx'a göre toplumsal dünyanın farklı bileşenleri kademeli ve fark edilmeyecek biçimlerde iç içe geçerler. Örneğin, kapitalistler ve proletarya birbirinden açıkça kesin çizgilerle ayrışmaz, kademeli olarak iç içe geçerler, bu iki sınıf arasında yer alan veya bir sınıftan ötekine geçen çok sayıda insan, dolayısıyla birçok ara kademe vardır.

Weber'in anlamacı sosyolojisi yapıyı inkâr etmemekle birlikte aktörün önemine daha fazla vurgu yapmaktadır. Doğru yanıt D'dir.