Havacılık dışı gelirler yan ticari hizmetler, tesisler ve kolaylıklardan alınan ücretlerden oluşan gelirlerdir.

Bu anlamda ücretlendirilen bazı faaliyetler ve hizmetler aşağıdaki gibidir:

• Yakıt ve yağ satışı imtiyazları,
• Terminal veya havalimanı arazisindeki ticari yerlerin kiraları,
• Ticari işletmelerin satışlarından alınan imtiyazlar,
• Elektrik, su, doğalgaz, ısıtma ve havalandırma kullanımı,
• Reklam panoları,
• Kablosuz internet ve haberleşme hizmetleri,
• Otopark hizmetleri,
• Toplantı veya konferans salonu hizmetleri,
• Yolcular ve uçuş mürettebatları için kısa veya uzun süreli konaklama tesisleri,
• Havalimanında sinema veya televizyon filmi veya dizisi çekimleri,
• Havalimanı içi veya havalimanına ulaştırma hizmetleri,
• Danışmanlık ve proje hizmetleri

Havacılık dışı gelirlere daha çok sayıda gelir kalemleri ilave edilebilir. Günümüzde havalimanı işletmelerinin havacılık dışı gelirleri toplam gelirlerinin yarısına ulaşmaktadır. Havacılık dışı gelirleri

%70’leri geçen Singapur, Frankfurt ve Jacksonville gibi havalimanları vardır.

Dünya Turizm Örgütü (World Tourism Organization – UNWTO) aşağıdaki faaliyet ve hizmetleri turizm endüstrisi kapsamında değerlendirmektedir (UNWTO, 2012a):

1. Yiyecek ve içecek hizmetleri faaliyetleri

1. Restoranlar ve seyyar yiyecek hizmetleri: Restoranlar, kafeteryalar, fast-food restoranları bu kapsamdadır.
2. Diğer yiyecek hizmetleri faaliyetleri: Ulaştırma işletmelerine yiyecek hizmeti veren firmaların faaliyetleri bu kapsamdadır.
3. İçecek hizmetleri: Barlar, bira salonları, kahve dükkânları, meyve suyu barları

2. Havayoluyla yolcu taşımacılığı

1. Düzenli rotalarda ve düzenli tarifelerle havayolu ile yolcu taşımacılığı,
2. Yolcular için charter uçuşları,
3. Gezinti ve manzara uçuşları,
4. Hava ulaştırması ekipmanının yolcu taşımacılığı amacıyla operatörü ile birlikte kiralanması,
5. Yolcuların eğitim veya eğlence amacıyla havacılık kulüpleri tarafından taşınması gibi genel havacılık faaliyetleri.

3. Motorlu taşıtların kiralanması,
4. Seyahat acenteleri, tur operatörleri, rezervasyon hizmetleri ve ilgili faaliyetler,
5. Perakende gümrüksüz satış (duty free),
6. Ülkeye özgü turizm nitelikli hediyelik eşya veya el sanatları ürünlerinin perakende satışı
7. Kısa süreli konaklama hizmetleri
8. Havalimanı mekik servisleri

Burada listelenen turizm faaliyetleri, hizmetleri ve daha fazlası havalimanlarında gerçekleştirilmektedir. Dolayısıyla, havalimanları pek çok turizm hizmeti ve faaliyetini içinde barındıran tesislerdir. Doğru yanıt C’dir.

Günümüzün en hızlı büyüyen sektörlerinden olan hizmet sektörü, küresel hale gelen dünyada en hızlı yayılıma ve gelişime sahip sektör olarak karşımıza çıkmaktadır.

Tur operatörleri özellikle charter işletmelerden koltuk kiralarlar. Bu kiralama işlemi üç şekilde gerçekleşmektedir.

Karayolu ulaştırmasının gelişiminde en önemli aşamalardan biri de tekerleğin icadıdır.

Olgunluk Dönemi (1958-1978: 1958’de ilk B-707 kıtalararası dört motorlu jet yolcu uçağının Pan Amerikan havayolunda tarifeli seferlere başlamasıyla havacılık bir teknoloji yarışına dönüşmüştür. Boeing’i takiben Douglas’da 1958- 1959 da ilk DC-8’i üretti. Kıtalararası jetleri iki ve üç motorlu B-727 ve DC-9’lar takip etti. 1969’da artan talebi karşılamak ve maliyetleri kontrol altına almak için ilk geniş gövdeli 400’den fazla yolcuyu kıtalararası taşıyabilen dört motorlu jet B-747 Jumbo üretildi. Bunu

 Uçaklar, yolcuları ve/veya yüke yönelik olarak verilen hizmet veya kolaylıklar nedeniyle alınan ücretlerden oluşan gelirlerdir. Ancak, bu hizmet veya kolaylıkların muhakkak doğrudan havacılık faaliyeti ile ilgili olması gereklidir. Örneğin, otopark hizmeti yolcuya verilen bir hizmet olmasına rağmen havacılık faaliyeti ile doğrudan ilişkisi olmadığından bu hizmetten alınan ücretler havacılık faaliyeti geliri olmaz. Türkiye’de Devlet Hava Meydanları İşletmesi (DHMİ) aşağıdaki başlıca faaliyet ve hizmetlerden ücret almaktadır:

• Hava aracı konma ve konaklama,
• Havayolu şirketi talep etmişse, havaalanı çalışma saatinin uzatılması,
• Hava araçlarına itfaiye tarafından verilen emniyet tedbiri hizmetleri,
• Havalimanlarının PAT sahalarında verilen araçla, hava aracı ve kara taşıtlarının yönlendirilmesi hizmeti,
• Havalimanı işletmesi tarafından doğrudan verilen veya havalimanındaki diğer kuruluşlar tarafından verilen yolcu trafik, yük kontrolü ve haberleşme, ramp, uçak hat bakım, uçuş operasyon, ikram servis, temsil, gözetim ve yönetim gibi yer hizmetleri,
• Giden yolculara, havalimanlarında ve terminallerde sağlanan kolaylıklar ve verilen hizmetleri içeren yolcu servis (bunla ilgili ücret bilet ücreti içine dâhil edilir),
• Yolcu köprüsü, 400 Hz. elektrik ve su temini,
• Check-in kontuar, transit kontuar, check-in kiosk ve karşılama bankoları tahsisi.

Başka ülkelerde de benzer ücretler alınmaktadır. Bunlara ilaveten aşağıdaki gibi ücretlerin alındığı yerlerde vardır:

• Güvenlik hizmetleri,
• Havalimanı gürültüsü,
• Hava kirliliği

Bazı uygulamalarda güvenlik hizmetleri ücretleri yolcu servis ücretlerine, gürültü ve hava kirliliği ücretleri de konma ve konaklama ücretlerine dahil edilmektedir. Doğru yanıt D’dir.

Tur operatörleri turizm faaliyetleri içinde bazı temel fonksiyonları yerine getirirler (İçöz, 1998, 158):
• Konaklama ve seyahat işletmelerinin doluluk ve kapasite kullanım oranlarını arttırırlar,
• Üretici işletmelerin pazarlama ve satış maliyetlerini azaltırlar,
• Tüketicilere seyahatleri hakkında bilgi kaynağı oluştururlar,
• Aracıların karşılıklı olarak pazar maliyetlerini azaltırlar,
• Tur operatörü, tüketicinin ürün maliyetini düşürerek, tüketiciye yarar sağlar,
• İşletmeler arası rekabeti geliştirirler, rekabet sonucu düşen tatil fiyatı, tüketicilerin paket tur almasını teşvik eder,
• Turizm hareketlerinin kitlesel boyut kazanmasını sağlayarak, kitle ulaşım araçlarının gelişimine katkıda bulunurlar,
• Değişik ülkeler ve bölgeler hakkında ayrıntılı bilgi ve deneyim sahibi olmaları, müşterilerinin tatil alternatiflerini arttırır,
• Müşterilerine büyük işletmelerin ve markaların sağlayabileceği güveni verebilirler,
• Çok sayıda turisti değişik bölgelere yönlendirerek, destinasyonların gelişimine katkıda
bulunurlar.

Hava taşımacılığının sektörünün ekonomik etkilerini doğrudan, dolaydı ve uyarılmış olarak üç kısımda incelenebilir. Doğrudan etki, hava taşımacılığı olmasa oluşmayacak ekonomik aktiviteleri ifade eder. Havaalanı ve havayolu çalışanlarının maaşları, uçak yakıtı ücretleri, havaalanı iniş ücretlerini buna örnek olarak verebiliriz. Dolaylı ekonomik etkiye doğrudan faydalardan oluşan ekonomik faydalar örnek verilebilir. Otel, lokanta, taksi vb. sektör ve dolaylı ekonomik etki arasında genellikle nedensellik ilişkisi bulunur. Dolaylı ekonomik etkiler genellikle o bölgeye havayoluyla gelen ziyaretçilerden elde edilen gelirlerdir. Buna örnek olarak otelleri verebiliriz. Havayolu ile turistler bir bölgeye gelemezlerse o bölgedeki otel oda fiyatları ve doluluk oranları düşer. Otel yapımı ve otellerde çalışan insanlar o bölgenin ekonomisini canlandırır. Uyarılmış etki ise direkt ve dolaylı etkinin çarpan etkisidir.

Barbaros Hayrettin Paşa’nın 1538 yılında 122 gemi ile 600'den fazla gemiden oluşan Haçlı donanmasına (Andrea Dorya) karşı Turgut Reis ve diğer reislerle beraber kazandığı Prevezezaferi Türk deniz gücünün 16. yüzyılda ki başarılarının en önemli örneğidir.

Tanımlanan politika Avrupa ve Türkiye’nin demiryolunun yeniden yapılandırılması ile ilgili uygulayacağı önemli yöntem, “Serbestleşme (Liberalization)”dir. Bu özelleştirme değildir. Yani bir tekel tarafından (genellikle devlet) mal veya hizmet üretim ve satışının diğer kişilere de açılmasıdır. Dünya’daki yaklaşım, kaynakların en iyi kullanılmasının serbest piyasa koşullarında sağlandığıdır. Dolayısıyla koşullar mevcutsa herhangi bir mal veya hizmetin üretilmesinin serbest piyasada rekabet koşullarında yapılması sağlanmasına çalışılır. Bu yöntemde, demiryolu altyapısı (demiryolu hatları, tüneller, köprüler, binalar, araziler, elektrifikasyon, sinyalizasyon, iletişim sistemleri...) devletin elinde ve yönetiminde kalacaktır. Altyapıyı bedeli karşısında kullanarak özel ve kamu kurumları demiryolu ile yolcu ve yük treni işletmeciliği yapabilecektir. Doğru cevap A’dır.

Seyahat acentelerinin temel faaliyetleri arasında bilgi aracılığı yapmak, bilgiyi müşteriler ve seyahat ürünleri sağlayıcılarına iletmek, danışmanlık hizmeti sunmak, işlemleri ve süreçleri yönetmek ve son olarak da bilet basarak, para akışını sağlamak yer almaktadır.

Ulaştırma, canlı ya da cansız varlıkların (malların ya da haberlerin) bir yerden başka bir yere taşınması ile ilgili bütün faaliyetleri kapsar. Doğru yanıt A'dır.

İş birlikleri ve birleşmeler yoluyla büyüme, fiyat kararlılığı ve fiyat dışı rekabet, karşılıklı ve çoklu bağımlılık, ölçek ekonomisi özelliği hava yolu taşımacılığı sektörünün oligopolistik özellikleridir. Yüksek yakıt ve iş gücü maliyetleri ise hava yolu taşımacılığı sektörünün sektörel özellikleri arasında yer almaktadır.

 Sivil Havacılık Kanunu’ndaki tanımlamaya göre; karada ve su üzerinde hava araçlarının kalkması ve inmesi için özel olarak hazırlanmış, hava araçlarının bakım ve diğer ihtiyaçlarının karşılanmasına, yolcu ve yük alınmasına ve verilmesine elverişli tesisleri bulunan yerlere havaalanı denir. Uluslararası Sivil Havacılık Teşkilatı (International Civil Aviation Organization – ICAO), Uluslararası Sivil Havacılık Anlaşmasının 14’üncü ekinde tamamı ya da bir kısmı hava araçlarının inişi, kalkışı ve yüzeydeki hareketleri için kullanılmak amacıyla, üzerindeki çeşitli bina, tesis ve donanımlar da dâhil, karada veya suda belirlenmiş yerleri havaalanı olarak tanımlamaktadır (ICAO, 2004). Türkiye’de uzun yıllar boyunca uluslararası hava trafiği, geliş ve gidişlerine hizmet vermek amacıyla tesis edilmiş olup, gümrük, göçmenlik, halk sağlığı, hayvan ve bitki karantina işlemleri ve benzeri işlemlerin bünyesinde vakit kaybedilmeksizin yürütüldüğü havaalanlarına (UBAK, 2011b) havalimanı denmiştir. Ancak, dünyadaki uygulamalarda sadece iç hat uçuşlarına, hatta eğitim, spor gibi amaçlara hizmet veren havaalanlarına da havalimanı denmektedir. İngiltere’nin havalimanları kanununda havalimanı, havaalanındaki arazi, binalar ve işlerin bütünü olarak tanımlanmıştır. Literatürde havaalanı ve havalimanı kavramları sıklıkla birbirinin yerine kullanılıyorsa da, havaalanı ICAO’nun tanımından da anlaşılacağı üzere uçuşların, uçak hareketinin gerçekleştiği ve bunlarla ilgili bina ve tesisleri de içeren saha iken, havalimanı terminaller, otoparklar, erişim yolları gibi yolcu ve yük kolaylıklarını, hangarları, hava aracı bakım tesislerini ve bunlarda gerçekleştiren faaliyetleri de kapsayan bütünü tanımlar. Doğru yanıt D’dir.

ICAO kodunun ilk harfi dünya üzerindeki bir haberleşme alanını gösterir. ICAO tüm dünyayı çeşitli haberleşme alanlarına ayırmış ve her alana bir harf kodu vermiştir. Örneğin, Türkiye’nin de içinde bulunduğu Güney Avrupa’nın kodu “L”; İngiltere dâhil Kuzey Avrupa’nın kodu “E” ve Güney Amerika’nın kodu “S” dir. Doğru cevap A'dır.

En iyi fiyatı bulma fiyat ve biletlemenin hesaplanmasıyla alakalıdır. Doğru cevap A'dır.

İşletme

Paket turların hazırlanmasının temelinde, genel giderlerin en aza indirilerek, yapılacak ortak harcamaların da mümkün olduğunca çok kişi tarafından paylaştırılması vardır. Doğru yanıt A seçeneğidir. 

1769’da Fransız subayı  Nicolas Joseph Cugnot ilk buharlı  arabayı  yapmıştır.