Türkçe Ses Bilgisi Final 13. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
Bir hecede titreşim sayısının yüksekliği veya düşüklüğüne, bir hecenin tiz ya da pes söylenmesine ne ad verilir?
Durak |
Vurgu |
Ezgi |
Ton |
Uzunluk |
Uzunluk, Türkçe ve alıntı sözcüklerde sesli harfin farklı söylenildiğinde farklı anlamlara gelmesidir. Vurgu, sözcükte bir hecenin diğerlerine göre daha belirgin söylenmesidir. Durak, bir metni oluşturan sözcük sınırlarını, öbek sınırlarını, ögeleri veya cümleleri birbirinden ayırmak için kullanılır. Bir konuşma zincirinde hece, sözcük kökleri ve eklerle sözcükleri kapsayan ton ve değişmelerin tümü ezgiyi oluşturur. Ton ise bir hecede titreşim sayısının yüksekliği veya düşüklüğü, bir hecenin tiz ya da pes söylenmesi olarak tanımlanır. Doğru cevap D'dir.
2.Soru
Aşağıdaki sözcüklerden hangisinde düzeltme işareti anlamı değiştirmektedir?
Âşık |
Kâfi |
Kâhin |
Mekân |
Derhâl |
Âşık sözcüğündeki düzeltme işareti kaldırılıp tekrar anlamına bakılınca eklem kemiği anlamına gelmektedir. Diğer sözcüklerde anlamda herhangi bir değişiklik gözlenmemiştir. Bu nedenle doğru cevap A’dir.
3.Soru
seçeneklerde verilen cümlelerden hangisi iletişim değeri bakımından söyleyişi iyi yansıtmalarına rağmen yazım olarak yanlış yazılmış kelime içermektedir?
Patron gelince ben sizi arıyım. |
Bu ülkede güzel şeyler oluyor |
Geleceği ile ilgili çok önemli kararlar alacak. |
Arkadaşımla yarın görüşeceğiz. |
Emeği geçen herkese teşekkür ediyorum. |
Her doğal dil kendi içinde çok çeşitli nedenlerle farklı biçimlerde ortaya çıkar. Bu yüzden dilde doğru biçimler deyince ilk akla gelmesi gereken yazımdır. Çünkü yazım dışında kalan alanlarda kural koymak güçtür. Örnek olarak eş anlamlı sözcüklerden hangisinin tercih edileceği, cümlenin hangi uzunlukta olacağı gibi konularda düzenleme yapılamaz. Yazım kuralları ise “doğru” ve “yanlış” olmakla değil karar vermeyle ilgilidir. İlke olarak sözcükleri farklı biçimlerde yazmak, söyleyişteki ayrıntıları çeşitli derecelerde göstermek mümkündür. İletişim değeri açısından aynı olan sözcükler, söyleyişi daha iyi yansıtsalar bile yazım açısından yanlış olabilirler. Örneğin; olacak yerine olucak, yapıyor yerine yapıyo.
4.Soru
I. Dillerin birbirini etkilemesi doğal bir durumdur.
II. Diller arası etkileşim yalnızca sözcük alışverişi şeklindedir.
III. Etkileşim nedeniyle dilde oluşan gelişmeler yazıya da söyleyişe de yansıyabilir.
Yukarıda verilen ifadelerden hangisi doğrudur?
Yalnız I |
Yalnız II |
Yalnız III |
I, III |
II, III |
Dillerin birbirini etkilemesi doğal bir durumdur. Bir dil başka bir dili bazen etkilerken bazen de ondan etkilenir. Etkileşim nedeniyle dilde oluşan gelişmeler yazıya da söyleyişe de yansıyabilir. Diller arası etkileşim yalnızca sözcük alışverişi şeklinde değildir. Konuyla ilgili çalışmalarda daha çok sözcük alışverişleri öne çıkarılır. Ancak uzun süreli yoğun ilişki sonucunda dilin bütün alanları etkiye açıktır.
5.Soru
Sıfırla nöbetleşme konusuyla ilgili olarak, gide gide~gitgide, koyuvermek~koyvermek örneklerini açıklarken, aşağıdakilerden hangisini söylemek doğru olur?
Eklenme sürecinde nedeni açıklanamayan sıfırla nöbetleşmeler de görülür.
|
Ünsüzle biten sözcüklere ünsüzle başlayan bir ek geldiğinde, arada bir ünlü türer.
|
Sıfırla nöbetleşme, sözcük yapımı sırasında söz sonunda da gerçekleşir.
|
Pekiştirici hece ile pekiştirilen sözcük arasında da nedeni açıklanamayan sıfırla nöbetleşmeler görülür.
|
İkilemelerde veya birleşik sözcüklerde, sıfırla nöbetleşme bazı örneklerde anlam farkı yaratır.
|
6.Soru
Aşağıdakilerden hangisi standart dışı bir biçimdir?
/a¯lem/ |
/a¯şık/ |
/dünya¯/ |
/hala¯/ |
/rica¯/ |
/Hala¯/ değil standart biçimi /ha¯la/ olmalıdır. Doğru cevap D'dir.
7.Soru
Türk alfabesindeki harfler hangi tarihte Kanun ile belirlenmiştir?
29 Ekim 1923 |
1 Kasım 1928 |
29 Ekim 1928 |
23 Nisan 1920 |
1 Kasım 1923 |
Türk alfabesindeki harfler, 1 Kasım 1928 tarihinde Kanun ile belirlenmiştir.
8.Soru
Aşağıdaki sözcüklerden hangisinde söyleyiş ve yazılış bakımından bir farklılık yoktur?
Tokat’a |
Ahmet’in |
Urfa’yı |
Sinop’u |
Siverek’imiz |
Söyleyişte Tokat’a sözcüğü /tokada/, Ahmet’in sözcüğü /ahmedin/, Sinop’u sözcüğü /sinobu/, Siverek’imiz sözcüğü / sivereğimiz/ biçiminde sesletilirken Urfa’yı sözcüğünün söyleyişinde bir ses değişikliği görülmemektedir. Doğru cevap C’dir.
9.Soru
Aşağıdakilerden hangisinin yazımı yanlıştır?
gelecek |
yiyeceğim |
yapmıyorsun |
bakmayacağım |
uyucam |
Uyucam konuşma dilinde söylenirken uyuyacağım şeklinde yazılmalıdır. Doğru cevap E'dir.
10.Soru
Aşağıdakilerden hangisi eylem olan birleşik eylemler, ünlü zarffiillerle kurulmuş ise öbek vurgusunda olduğu gibi vurgu ilk sözcüğün son hecesinde yani zarffiil eki üzerindedir kuralına örnek olarak verilebilir?
giDEdur |
uçaksaVAR |
karaGÖZ |
eliaÇIK |
düztaBAN |
giDEdur sözcüğü örnek olarak verilebilir, diğerleri birleşik sözcüklerdir.
11.Soru
Aşağıdakilerden hangisinde düzeltme (şapka) işaretinin kullanımı ile ilgili yazım yanlışı vardır?
kağıt |
âlem “dünya” |
dinî (bayram) |
adem “yokluk” |
sükût |
Âlem “dünya”, dinî (bayram), adem “yokluk” ve sükût kelimelerinde düzeltme (şapka) işaretinin kullanımı doğrudur. Kâğıt kelimesi düzeltme (şapka) işareti kullanılarak yazılmalıdır.
12.Soru
Aşağıdakilerden hangisi e ünlüsünün özelliklerini tam olarak vermektedir?
Aşağıdakilerden hangisi e ünlüsünün özelliklerini tam olarak vermektedir?
geniş-düz-ön |
dar-yuvarlak-ön |
geniş-düz-art |
geniş-yuvarlak-ön |
dar-düz-ön |
/e/ sesi ön, düz, açık (geniş), kısa bir ünlüdür. Doğru yanıt A.
13.Soru
Aşağıdaki seslerden hangisi söyleniş olarak ünlülere benzediği ancak ünlüler gibi hece kuramadığı için yarı ünlü olarak adlandırılmaktadır?
/l/ |
/h/ |
/y/ |
/n/ |
/g/ |
/y/ ünsüzünün söylenişi /i/ ünlüsüne oldukça yakındır. Bu nedenle /y/ yarı ünlü olarak da bilinir. Ancak ünlüler gibi hece kuramaz. Bu nedenle ünlü sayılmaz. Doğru yanıt C.
14.Soru
Aşağıdakilerden hangisinin yazımı sorunludur?
evlât |
ahlâk |
rol |
hikâye |
dükkân |
Arapça, Farsça ve batı dillerinden Türkçeye girmiş olan sözcüklerde karşılaştığımız, art ünlülerin yanında bulunan ince /g/, /k, /l/ ünsüzleri Türkçenin yazımında ve söylenişinde her zaman sorun olmuşlardır. Bu seslerden /g/ ve /k/ Arap alfabesinde ayrı harflerle gösterilmekteydi. Ancak alıntı sözcüklerde sesbirim, yani anlam ayırıcı öğe oldukları hâlde (sol “nota”-sol “sağın zıddı”; kar “kar”- kar “kazanç”), Türkçe sözcüklerde bulunmadıkları ve okunuşta da ünlü belirleyici olduğu için Latin kökenli Türk alfabesinde bunlar için ayrı harfler belirlenmemiştir. Söylenişlerindeki farklılığı yansıtmak üzere yanlarında bulunan ünlünün üzerine şapka işareti konulmaya başlanmıştır (bk. Harf, Sesbirim): ahlâk, hikâye, dükkân, tezgâh, yadigâr, hâk “toprak” vb. “^” işareti, birden fazla işlevi olması, düzenli gösterilmemesi, ünsüze ilişkin bir özelliğin ünlüye işaret konularak gösterilmesi gibi nedenlerle yazımda sürekli olarak sorun olagelmiştir. Sürekli tartışılan yazım sorunlarının başında da bu işaretin kullanımı gelmektedir. Tartışmalarda Osmanlıcadaki yazım alışkanlıklarını yeni alfabeye yansıtma çabası yanında alıntı sözcüklerin Türkçenin yapısal özelliklerine uyumunun engellenmeye çalışılması, uyum sağlamış biçimlerin standart dışı sayılması dikkat çekicidir. Söz sonunda bulunan ince /l/ ünsüzünün ise, kendisinden sonra bir ünlü bulunmadığı için, şapka ile de gösterilemiyor olması ise ayrı bir sorun kaynağıdır: gol, rol, sol. Doğru cevap C’ dir.
15.Soru
Yazım Kılavuzu’na göre bütün ünsüzler kendilerinden sonra gelen /e/ sesi ile seslendirilmelidir. Bu, özelikle söz dizimi açısından sözcük gibi işlem gören kısaltmalar için de geçerlidir. Aşağıdakilerden hangisi bu kurala uyularak okunur?
PTT |
YSK |
TSK |
STK |
HSYK |
HARFLERİN OKUNUŞU: Yazım Kılavuzu’na göre bütün ünsüzler kendilerinden sonra gelen /e/ sesi ile seslendirilmelidir. Bu, özelikle söz dizimi açısından sözcük gibi işlem gören kısaltmalar için de geçerlidir: TDK te-de-ke, SGK se-ge-ke gibi. Ancak bu kuraldan sapmalar da görülmekte, /h/ ve /k/ ünsüzlerinin söylenişinde sözcüğün ilk hecesi esas alınarak ha ve ka biçiminde söyleyişlere de rastlanmaktadır: TDK te-de-ka, CHP ce-ha-pe gibi. Verilen örneklerdeki /k/ ünsüzü de ka olarak okunur. Doğru cevap A’ dır.
16.Soru
Alternasyon işareti ile ilgili aşağıda verilen bilgilerden hangisi doğrudur?
Sesbirim olan seslerin iki eğik çizgi arasında kullanılmasıdır. |
Ögenin eski ve yeni biçimlerinin gösterilmesidir. |
Eş zamanlı kullanımları olan dil ögeleri için kullanılmasıdır. |
Etimoloji yapıldığı zaman kullanılmasıdır. |
Eklerin bağımsız olarak kullanılmadıklarının, sözcüğe eklenmek suretiyle kullanılmasıdır. |
Sesbirim olan seslerin iki eğik çizgi arasında kullanılmasını eğik çizgiler, ögenin eski ve yeni biçimlerini eğik çizgiler, etimoloji yapılmasını yıldız işareti, eklerin bağımsız olarak kullanılmadığında yani sözcüğe eklenmek suretiyle kullanılmasını tire işareti sağlamaktadır. Alternasyon işareti, eş zamanlı kullanımları olan dil ögeleri için gösterilmektedir. Bu nedenle yanıt C’dir.
17.Soru
Aşağıdaki kelimelerden hangisi yazım açısından yanlıştır?
Gelecek |
Yapıyor |
Alıcak |
Arayayım |
Söylüyor |
"Alıcak" kelimesi konuşma dilinde bu şekilde söylenmesine rağmen yazım açısından yanlıştır. Doğru yazım şekli "alacak"tır. Doğru yanıt C'dir.
18.Soru
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ünsüzün sıfırla nöbetleşmesine örnek alıntı bir sözcük vardır?
Valsi bu kadar çok sevdiğini bilmiyordum. |
Onunla ilgili hükmünü vereli çok oldu. |
Babası ölünce tahtın varisi o oldu. |
Evin dizaynı çok hoşuma gitti. |
Şansını iyi kullanamadı. |
Arapça, Farsça ve Batı dillerinden alınan ve Türkçede sözcük sonunda bulunamayan ünsüz çiftleriyle biten sözcüklerde, sözcüğün Türkçeye uyarlanması sonucu araya giren dar, kısa, vurgusuz ünlüler, ünlüyle başlayan ekler veya yardımcı eylemlerden önce sıfırla nöbetleşir: hüküm - hükmü. /ht/, /ls/, /ns/, /yk/, /yn/, /yt/ gibi ünsüz çiftleri de Türkçe kökenli sözcüklerin sonunda bulunmaz ama alıntı sözcüklerde aralarında her zaman ünlü türemez: "vals, taht, dizayn, şans" sözcüklerinde nöbetleşme yoktur. Doğru cevap B'dir.
19.Soru
Yine konuşma dilinde görülen eğilimlerden biri de söz sonunda ötümlü, sızıcı /-z/ ünsüzünün ötümsüzleşmesidir. Bu gelişme başka sözcüklerde de görülmekle birlikte özellikle birinci çoğul kişi ekinde dikkat çekmektedir. Aşağıdakilerden hangisi bu duruma örnek değildir?
Yapıyoruz - /yapıyos/ |
Alıyoruz - /alıyos/ |
Balyoz - /balyos/ |
Elmaz - /elmas/ |
Uçuyoruz - /uçuyos/ |
D seçeneğindeki kelimenin orijinal yazımı zaten 'elmas'tır.
20.Soru
Aşağıdaki sözcüklerden hangisi standart söyleyişe uygundur?
tesbit |
sehba |
eşofman |
erezyon |
santranç |
Seçeneklerdeki sözcüklerin standart söyleyişe uygun biçimleri sırasıyla şöyledir: “tespit”, “sehpa”, “erozyon”, “satranç”. Halk dilinde “eşortman” biçiminde bir söyleyişe de sahip olan sözcük seçenekte doğru gösterilmiştir. Doğru cevap C’dir.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ