Türkçe Ses Bilgisi Final 3. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
I. bana. II. sana. III. onlara. IV. bize. V. size
Yukarıdakilerden hangileri, ön ünlü - art ünlü nöbetleşmesine örnek olarak verilebilir?
I, II |
II, III |
III, IV |
II, III, V |
II, III, IV, V |
Standart Türkçede, eklenme sırasında köke ait ön ünlünün art ünlüye değiştiği tek örnek ben ve sen zamirlerinin yönelme eki -(y)A aldıklarında görülür. I ve II. maddelerde verilen sözcükler buna örnektir. Doğru cevap A şıkkıdır.
2.Soru
"Söz başında alıntı bir sözcüğün başında Türkçede söz başında bulunamayan ....................... ünsüzlerinden biri varsa, başında dar bir ünlü türer. Ancak bu türeme yerel söyleyişlerde görülür, yazıya yansımaz." ifadesinde boş bırakılan yere hangisi getirilmelidir?
/s/, /t/ |
/r/, /l/ |
/r/, /s/ |
/m/, /s/ |
/n/, /r/ |
"Söz başında alıntı bir sözcüğün başında Türkçede söz başında bulunamayan /r/, /l/ ünsüzlerinden biri varsa, basında dar bir ünlü türer. Ancak bu türeme yerel söyleyislerde görülür, yazıya yansımaz."
3.Soru
Aşağıdaki kelimelerden hangisi doğru yazılmıştır?
dinazor |
ızdırap |
mahsur |
ziraatçi |
ataşe |
Sadece "ataşe" kelimesi doğru olarak yazılmıştır. Diğerlerinde yazım yanlışı bulunmaktadır.
4.Soru
I. “Hikaye” sözcüğünün yazımında düzeltme işareti kullanılmaz.II. “Kâr” sözcüğünde düzeltme işaretinin anlam ayırıcı işlevi vardır.III. Ünsüze ilişkin bir özelliğin ünlüye işaret konularak gösterilmesinde kullanılabilir.Düzeltme (şapka) işareti “^” ile ilgili yukarıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
Yalnız I |
Yalnız II |
Yalnız III |
I, III |
II, III |
“Kâr” sözcüğünde işaretin anlam ayırıcı işlevi vardır: Yağış olan “kar” iken kazanç anlamındaki “kâr” şeklinde yazılır. Ünsüze ilişkin bir özelliğin ünlüye işaret konularak gösterilmesinde kullanılabilir. “Hikâye” sözcüğünün yazımında düzeltme (şapka) işareti işaret kullanılmalıdır.
5.Soru
Aşağıdakilerden hangisi doğru yazılmıştır?
I. Camii
II. Camisi
III. Mısraı
IV. Mısrası
Yalnız I |
I, II |
Yalnız III |
III, IV |
I, III |
Ayın ve hemze ile biten sözcükler ayın ve hemze’den önce bir ünlü varsa, yine bir üst maddede belirtildiği gibi bu ünsüzlerini düşürürler: bayi, cami, sanayi, mısra, memba vb. Ancak eklenmede, geçerli Yazım Kılavuzu’na göre bu sözcüklere iyelik eki geldiğinde Türkçenin eklenme kuralına göre iyelik ekini -sX olarak alırlar: bayi-si, memba-sı, mısra-sı vb. Daha önceki yazım kılavuzlarında bu durumda, ünsüzlerden sonra kullanılan -X eki doğru kabul edilmekteydi. Bugün cami sözcüğünde cami’i ve cami-si şeklinde ikili biçim vardır. Ancak bu örnekte de iyelik eki dışında bir ek geldiğinde Türkçenin eklenme kuralına uygun olarak cami-ye, cami-yi biçimleri tercih edilmektedir. Doğru cevap B’ dir.
6.Soru
Aşağıdakilerden hangisi söyleyiş yanlışı olarak görülen değişmeler arasındadır?
artdamaksıl /h/ünsüzünün gırtlak sızıcısı /k/ olarak değişimi |
Kapalı /e/ ve açık /e/ değişimi |
Uzun ünlülerin ötümleştirililerek değişim |
/c/ sesinin /j/ sesi ile değişimi |
Kısa ünlülü olan bazı sözcüklerin benzer şekilde kısa ünlüyle değişimi |
Standart Türkçede baslayan ve yaygınlasma eğilim gösteren ve “söyleyiş yanlısı” olarak görülen değişmeler beş başlık altında incelemiştir: 1. kapalı /e/ ve açık /e/, 2. artdamaksıl /k/ yerine hırıltılı gırtlak sızıcısı /h/, 3. /j/ yerine /c/, 4. ünlü kısalması, 5. kısa ünlülern uzatılması. Bu nedenle cevap B’dir.
7.Soru
Aşağıdaki sözcüklerden hangisinde uzunluk yanlış olarak kullanılmıştır?
Batın |
Katil |
Ãli |
Ãdem |
Adale |
Dilimizde alıntı sözcüklerle ilgili bir önemli husus da özellikle söyleyişte ünlü uzunluğunun yanlış kullanılmasıdır. Ünlü uzunluğu veya kısalığı anlam ayırıcı olmasa bile aşağıdaki örneklerde standart söyleyişten sapma söz konusudur ve bunlar söyleyiş kusuru olarak görülmektedir. Sözcük adale şeklinde yazılmalıdır. Bu nedenle yanıt E’dır.
8.Soru
Aşağıdaki sözcüklerden hangisinde ek alırken ötümlüleşme görülmemektedir?
elektrik |
hürriyet |
grup |
kitap |
ağaç |
Hürriyet kelimesi ek aldığında (Hürriyet-i gibi) ötümlüleşme görülmemektedir.
9.Soru
Aşağıdakilerden hangisi İstanbul ağzındaki vurgulardan birine örnektir?
SOpa |
MAşa |
piDE |
ZonGULdak |
ErZİNcan |
"piDE" kelimesinin ikinci hecesindeki vurgu İstanbul ağzına örnek olarak gösterilebilir. (Tablo 8.8) Doğru yanıt C'dir.
10.Soru
Aşağıdakilerden hangisi doğru yazılmıştır?
Döküman |
Eksos |
Kupür |
Enstütü |
Şohben |
Yazılışı yanlış yazılan sözcükler: doküman (doğrusu doküman), eksos (doğrusu egzoz), enstütü (doğrusu enstitü), şohben (doğrusu şofben). Doğru cevap C’ dir.
11.Soru
Aşağıdaki organ adlarından hangisinde sıfırla nöbetleşme gerçekleşmez?
Ağız |
Beyin |
Kemik |
Göğüs |
Alın |
Kemik
12.Soru
Aşağıdaki şıkların hangisinde açık ünlü nöbetleşmesi vardır?
Sen |
Gėlir |
Vėrir |
Sėni |
Bėni |
Türkçede kapalı hecelerdeki açık e sesi eklenme sırasında hecenin açık heceye dönüşmesi durumunda kapalı e ile nöbetleşir. Bu nöbetleşme yazıda gösterilmez. Açık e sen, gel, verdi gibi, kapalı e ise gelir, vėrir, sėni, beni şeklinde belirtilir.
13.Soru
Ünlüyle başlayan eklerden önce sıfırla nöbetleşmenin yaygın görüldüğü sözcük gruplarından biri organ adlarıdır: ağız~ağzı, beyin~beyni, göğüs~göğsü. Ancak, bazı organ adlarında durum farklıdır: bıyık~bıyığ-ı, topuk~topuğ-a, kemik~kemiğ-e. Bu durum nasıl açıklanabilir?
İkinci hecedeki dar ünlünün düşmediği alıntı sözcüklerin orijinal biçiminde uzun ünlü bulunabilir.
|
Bazı organ adlarında sıfırla nöbetleşme konuşma dilinde ve standart dilde ayrı ayrı gerçekleşir.
|
Sözlü dilde, geniş ünlülerden önce de sıfırla nöbetleşme görülebilir.
|
Sıfırla nöbetleşme, ilk heceleri açık, ikinci heceleri ise dar ünlülü ve kapalı olan organ adlarında görülür.
|
Aynı hece yapısına sahip sözcüklerin bir kısmında dar ünlü sıfırla nöbetleşirken diğerlerinde nöbetleşme olmaz.
|
14.Soru
Aşağıdaki sözcüklerden hangisi ''yabancı sözcüklerdeki artdamak ünlüleri yanında kullanılan öndamak /l/ sesinin artdamaksıllaşması''na örnek olarak verilebilir?
Rol |
Aralama |
Ekleme |
Özleme |
Ötekileştirme |
Standart söyleyişte görülen dikkat çekici ses olaylarından biri de yabancı sözcüklerdeki artdamak ünlüleri yanında kullanılan öndamak /l/ sesinin artdamaksıllaşmasıdır. Özellikle eğitimli kesim, konuşmalarında bu /l/ sesini öndamak ünsüzü olarak söyleme çabasında olsa da bu eğilim, /l/ sesini Türkçenin önemli yapısal özelliklerinden olan ses uyumlarına uyarlama sürecinin sonucudur:
laf, alfabe, rol, dolar gibi.
15.Soru
Aşağıdaki sözcüklerden hangisi yazı diline doğru yazılmıştır?
Herkes |
Yanlız |
Yalnış |
Ceton |
Şarz |
Doğru yazılışlar:
Yanlış
Yalnız
Jeton
Şarj
16.Soru
Aşağıdakilerden hangisinde “Hüküm>Hükmü” nöbetleşmesi gerçekleşmiştir?
Ön Ünlü ~ Art Ünlü Nöbetleşmesi |
Yuvarlak Ünlü ~ Düz Ünlü Nöbetleşmesi |
Geniş Ünlü ~ Dar Ünlü Nöbetleşmesi |
Ünlülerin Sıfırla Nöbetleşmesi |
Açık Ünlü ~ Kapalı Ünlü Nöbetleşmesi |
Arapça, Farsça ve Batı dillerinden alınan ve Türkçede sözcük sonunda bulunamayan ünsüz çiftleriyle biten sözcüklerde, sözcüğün Türkçeye uyarlanması sonucu araya giren dar, kısa, vurgusuz ünlüler, ünlüyle başlayan ekler veya yardımcı eylemlerden önce sıfırla nöbetleşir. Hüküm>Hükmü.
17.Soru
Ünlülerin sıfırla nöbetleşmesi diye adlandıran ses olayı hakkında aşağıdaki bilgilerden hangisi doğrudur?
Ünlüyle ya da ünsüzle başlayan yapım eklerinden önce görülür.
|
Yalnızca Türkçe kökenli sözcüklerde görülür.
|
Kök ve gövdenin ikinci ya da son hecesindeki dar ünlünün düşmesi demektir.
|
Benzer hece yapısında olan her sözcükte veya ünlüyle başlayan her ekten önce görülür.
|
Ünlüyle ya da ünsüzle başlayan çekim eklerinden önce görülür.
|
18.Soru
Yabancı kökenli kelimelerin Türkçeye uyarlanması sırasında, kaynak dilde olup da Türkçede kullanılmayan sesler varsa kaynak dildekine en yakın olan Türkçe ses ile değiştirilir. Bunların bir kısmı yazıya da yansır. Aşağıdakilerden hangisi buna örnek olarak verilemez?
gendarme - jandarma |
cāmeşūy - çamaşır |
dossier - dosya |
function - fonksiyon |
station - istasyon |
Gendarme - jandarma kelimelerinde bu uyarlama söyleyişte kalmaktadır. Örnek olarak standart söyleyişin yanında Türkçeye uyarlanmış söyleyişler de görülür.
19.Soru
I. Artdamaksıllaşma
II. Yuvarlaklaşma
III. Aykırılaşma
IV. Ötümlüleşme
V. Kaynaşma
Yukarıdaki ses olaylarından hangileri ünlülerde meydana gelen ses olaylarındandır?
IV, V |
III, V |
I, III |
I, II |
II, V |
Ünlülerde meydana gelen ses olayları: Ünlü daralması, Ünlü genişlemesi, Öndamaksıllaşma, Artdamaksıllaşma, Yuvarlaklaşma, Düzleşme, Ünlü uzaması, Ünlü kısalması, Ünlü türemesi ve Ünlü düşmesidir. Aykırılaşma, Ötümlüleşme ve Kaynaşma ünsüzlerde meydana gelen ses olaylarındandır. Doğru cevap D’dir.
20.Soru
Aşağıdakilerden hangisi alıntı sözcüktür?
Çamaşır |
Benetton |
Marks & Spencer |
Nine West |
Nescafe |
Alıntı sözcükler ile yabancı sözcükler: Alıntı sözcükler Türkçenin sözvarlığının bir parçasıdır ve Türkçe kökenli sözcükler gibi Türkçenin yapısal kurallarına bağlıdır. Bir sözcük Türkçeye ne kadar erken girmiş ise Türkçenin ses sistemine uyarlanması da o kadar ileridir. Türkçe kökenli sözcüklerde görülen her tür gelişme bunlar için geçerlidir:
Orijinal biçim | Türkçe biçim |
cāmeşūy | çamaşır |
dǖrbin | dürbün |
Tri polis | Tirebolu |
Buna karşılık her doğal dil gibi Türkçede de farklı nedenlerle başka dillere ait, Türkçenin söz varlığında yer almayan bir sözcük, örneğin bir özel ad kullanılabilmektedir: Benetton, Marks & Spencer, Nine West, Nescafe. Doğru cevap A’ dır.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ