Uygur Türkçesi Ara 2. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
Aşağıdaki sözcük çözümlemelerinden hangisi doğrudur?
toḳı- ‘dokumak’ –(y)ur [3. tekil kişi geniş zaman] |
engir- ͡ ‘eğirmek’ –er [zarf-fiil eki] |
toḳı- ‘dokumak’ –(y)ur [kalıplaşmış zarf-fiil eki] |
bol- ‘olmak’ –(u)p [3. tekil kişi geniş zaman] |
bol- ‘olmak’ –(u)p [dönüşlülük eki] |
toḳı- ‘dokumak’ –(y)ur [3. tekil kişi geniş zaman]
engir- ͡ ‘eğirmek’ –er [3. tekil kişi geniş zaman]
bol- ‘olmak’ –(u)p [zarf-fiil eki]
Doğru cevap A'dır.
2.Soru
Uygurca ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
Köktürk yazısında Uygur yazılarına kıyasla daha çok örnek vardır. |
Uygur yazılı ürünleri arasında Budist yapıtları büyük yer tutmaktadır. |
Uygur yazıları ve Uygur dili vesikaları, parlak bir devri aydınlatan, geniş sahalara yayılmış bir kültürün dilidir. |
762’de resmî din olarak kabul edilen Maniheizmle ilgili elyazmaları ise Budizmle ilgili olanlara göre çok daha azdır. |
Hıristiyanlığın Nesturî mezhebi ile ilgili Uygurca yazmaların sayısı ise çok çok azdır. |
Doğru cevap A'dır. Uygurlardan daha önce Köktürklerin yazıları, yani oyma (Türk-runik) alfabesi ile bize kadar gelmiş olan Köktürk yazısı vardır, ancak Köktürk yazısının devamlı surette gelişen bir edebiyatı bulunmamak tadır. Fakat Uygur yazıları ve Uygur dili vesikaları, sayılı mezar taşından ibaret olmayıp parlak bir devri aydınlatan, geniş sahalara yayılmış bir kültürün dilidir (R. Rahmeti Arat, “Uygur Türkçesinin Türk dili tarihindeki yeri”, İkinci Türk Dili Kurultayı, İstanbul 1934, s. 83-88). Uygur yazılı ürünleri arasında Budist yapıtları büyük yer tutmaktadır. 762’de resmî din olarak kabul edilen Maniheizmle ilgili elyazmaları ise Budizmle ilgili olanlara göre çok daha azdır. Hıristiyanlığın Nesturî mezhebi ile ilgili Uygurca yazmaların sayısı ise çok çok azdır.
3.Soru
Osmanlı sarayında Uygur harfleriyle yazan kâtiplere ne ad verilirdi?
Yazıcı |
Molla |
Mirza |
Şaman |
Bahşı |
Osmanlı sarayında Uygur harfleriyle yazan kâtiplere bahşı denirdi
4.Soru
Ötüken Uygur Kağanlığı 840’ta kimler tarafından yıkılmıştır?
Çinliler |
Kırgızlar |
Tibetliler |
Karluklar |
Araplar |
Ötüken Uygur Kağanlığı 840’ta Kırgızlar tarafından yıkılmıştır.
5.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Maniheist Uygur edebiyatı ile ilgili yanlış bilgi içermektedir?
Maniheist Uygurlardan kalan metinler küçük boyutlu yazmalardır. |
Yazıların dikkatli ve titiz ellerden çıktığı gözlenir. |
Noktalama işaretlerinin kullanımı bakımından da Budist çevreye ait metinlerden kolaylıkla ayırt edilebilir. |
Maniheist Uygurlardan kalan metinler büyük mezar taşlarına yazılan yazılardır. |
Özellikle hem ön uyakla hem de son uyakla yazılmış başarılı şiir |
Maniheist Uygurlardan kalan metinler küçük boyutlu yazmalardır. Kimi kez de yazma parçası üzerine ancak birkaç sözcük yazılmıştır. Yazıların dikkatli ve titiz ellerden çıktığı gözlenir. Noktalama işaretlerinin kullanımı bakımından da Budist çevreye ait metinlerden kolaylıkla ayırt edilebilir. Özellikle hem ön uyakla hem de son uyakla yazılmış başarılı şiir örnekleri vardır. Doğru cevap D'dir.
6.Soru
Mani dinini resmî din olarak kabul ettiren hükümdar aşağıdakilerden hangisidir?
Bögü Kağan. |
Bilge Kağan. |
Köl Tigin. |
Abbasi halifesi Mansur. |
Cengizhan. |
Tarihte Bögü Kağan’ın adı Mani dinini resmî din olarak kabul ettiren hükümdar olarak kalmıştır. Doğru cevap A’dır.
7.Soru
Uygur etnik adı, ilk olarak aşağıdakilerden hangisinde geçmiştir?
Bilge Kağan yazıtının doğu yüzü 37. satırı |
Köl Tigin yazıtının güney yüzü 10. satırı |
Ton Yukuk yazıtının batı yüzü 7. satırı |
Altun Yaruk |
İyi Düşünceli Prensle Kötü Düşünceli Prens |
Uygur etnik adı, ilk olarak Bilge Kağan yazıtının doğu yüzü 37. satırında şöyle geçmektedir
8.Soru
Uygur etnik adının tarihte ilk olarak geçtiği Bilge Kağan yazıtının doğu yüzünde geçen “uygur elteber yüzçe erin ilgerü tezip bardı” 37. satırının doğru çevirisi hangisidir?
Uygurların ilteberi yüz kadar adamla doğuya doğru kaçıp gitti. |
Uygur yurtlarını bırakarak yüzlerce insanlar doğuya doğru tezden gitti. |
Uygur halkı yüzlerce insanla doğuya doğru toza toprağa bulanarak vardı. |
Uygur halkı yüzerek ırmağı geçip ileri doğru gitti. |
Uygurlar yüz kadar adamla ileri doğru göç etti. |
Uygur etnik adı, ilk olarak Bilge Kağan yazıtının doğu yüzü 37. satırında şöyle geçmektedir: uygur elteber yüzçe erin ilgerü tezip bardı “Uygurların ilteberi yüz kadar adamla doğuya doğru kaçıp gitti.” (Talat Tekin, Orhon Yazıtları, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1988, s. 8-9 ve 36-37).
9.Soru
Hangisi Uygur yazısında söz başında elif + vav + ye harfleriyle gösterilen seslerdendir?
/a/ |
/e/ |
/y/ |
/u/ |
/ö/ |
Uygurcada Türkçenin 8 ünlüsü, Arap alfabesindeki ünlülerle söyleyecek olursak elif, vav,
ye har?eri ile yazılır. Söz başı /a/ ünlüsü elif + elif (çoğunlukla tek elif); /e/ ünlüsü ise tek
elif; /o/, /u/ ünlüleri elif + vav; /ö/, /ü/ ünlüleri elif + vav + ye (çoğu zaman elif + vav) ile yazılır.
10.Soru
Aşağıdaki hangi ülke Uygurca yazmaların keşfinde en büyük gayreti ve başarıyı göstermiştir?
Almanya
|
Finlandiya
|
Fransa
|
Rusya
|
Japonya
|
11.Soru
Çinli seyyah Hsüang-tsang 627-643 yılları arasında gerçekleştirdiği yolculuğu anlattığı seyahatnamesinde Türklerin yaşamış olduğu bölgelerdeki etkili olan dinlerden birisi olarak hangisini zikretmektedir?
İslam |
Şamanizm |
Nesturilik |
Mecusilik |
Mani |
627-643 yılları arasında Çinli seyyah Hsüangtsang’ın Pekin’den Hindistan’a yaptığı yolculuğu anlattığı seyahatnamesi önemli bilgiler vermektedir. Bu eser daha sonra Uygurlar tarafından Uygurcaya da tercüme edilmiştir. Bu seyahatnamede Türklerin yaşamış olduğu bölgelerdeki âdet, gelenek-görenek ve etkili olan dinlerden; Budizm, Zerdüştlük ve Şamanizmden bahsedilmektedir.
12.Soru
Günümüzde hâla çıkan BTT’nin ilk sayısını kim veya kimler çıkarmıştır?
Bang ve i A. von Gabain |
W. K. Müller |
Von Le Coq |
Hsüangtsang |
Hazai ve P. Zieme |
Günümüzde hâla çıkan BTT’nin ilk sayısını 1971’de G. Hazai ve P. Zieme yayımlamışlardır. Doğru cevap E’dir.
13.Soru
Eski Uygur Türkçesinde kitaptaki bölümler için hangi kelime kullanılmıştır?
bölgü |
bölüş |
ülgü |
ülüş |
yarık |
Maitrisimit, körünç “görülecek şey, sahne eseri” olarak yazılmıştır. Karşılıklı konuşma hâlinde yazılan bu kitap yukarıda sözü edilen körünç başlıkları ile ilk temsilî eserlerden biri olduğu kanaatini vermektedir. Eser, 27 bölümden (ülüş), bir giriş (yükünç) ve 28 fasıldan ibarettir.
14.Soru
Hangisinin Mani’nin yazdığı yedi kitaptan birinin Uygurca çevirisi olduğu sanılmaktadır?
İki Yıltız Nom |
Sekiz Yükmek |
Altun Yaruk |
Ayıg Ögli Tigin Edgü Ögli Tigin |
Vap hua ki atlıg nom çeçeki sudur |
Uygurca adı İki Yıltız Nom (İki Kök Kitabı) olan metnin Mani’nin yazdığı yedi kitaptan birinin Uygurca çevirisi olduğu sanılmaktadır.
15.Soru
Üç nüshasından biri olan Viyana nüshası Uygur harfleri ile yazılmış olan eser aşağıdakilerden hangisidir?
Bahtiyar-nâme |
Tezkiretü’l-Evliyâ |
Atabetü’l-Hakâyık |
Kutatgu Bilig |
Mi‘rac-nâme |
Uygur alfabesi, İslâmî dönem eserlerinin bazı nüshalarının yazımında da kullanılmıştır. Kutadgu Bilig’in üç nüshasından biri olan Viyana nüshası Uygur harfleri ile yazılmış
ve 1439’da Herat’ta istinsah edilmiştir. Yine Kutadgu Bilig ile aynı dönemin, yani Karahanlı döneminin eseri olan ‘Atabetü’l-Hakâyık’ın en iyi nüshası, Uygur yazısı ile ünlü hattat Zeynü’l-‘Abidin bin Sultanbaht Cürcanî tarafından 1444’te Semerkand’da istinsah edilmiştir. Bunlar dışında Mi‘rac-nâme, Tezkiretü’l-Evliyâ, Bahtiyar-nâme, Muhabbet-nâme,
Letâfet-nâme, Sîrâcü’l-Kulûb gibi eserlerin nüshaları ile 15. yy Çağatay şairlerinden Lutfî
ve Sekkakî’nin iki alfabe ile yazılmış şiirlerinin nüshaları vardır
16.Soru
Orhun Türkçesinde "sevinmek" kelimesinin yazılımı aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
sebin- |
sewig |
sewin |
sewinç |
sew |
Orhun Türkçesi –b-, -b > Uygurca –w-, -w
sebin- “sevinmek” BK D2 > sew- Kalyanam. VI.4 (krş. sewig, sewin-, sewinç). Doğru cevap A'dır.
17.Soru
Uygurca "törüg" sözcüğünün Türkçesi aşağıdakilerden hangisidir?
Sevgili |
Gönül |
Yüce |
Devlet |
Töre |
Törüg "devlet" anlamına gelmektedir. Doğru cevap E'dir.
18.Soru
Divanu Lugati’t-Türk adlı eseri kim yazmıştır?
Hsüangtsang. |
Taspar Kağan. |
Abbasi halifesi Mansur. |
Bilge Kağan. |
Kaşgarlı Mahmud. |
Uygur alfabesinin yaygınlık kazan dığına delil olarak, Kaşgarlı Mahmud’un Bağdat’ta yazıp Abbasî halifesine sunduğu Divanu Lugati’t-Türk (1072) adlı eserinde bu alfabe için kullandığı “Türk alfabesi” sözü yeterlidir. Doğru cevap E’dir.
19.Soru
I. Budist Uygurlardan yazma ve basma eserler kalmıştır.
II. Bu metinler, pustaka formatında, Çin kitap tomarı tarzında, katlama kitap gibi çeşitli kitap biçimlerinde hazırlanmışlardır.
III. Yazmalar kâğıt üzerine fırça ya da kalemle ve siyah mürekkeple yazılmıştır.
IV. Buda ve bodhisattva (= buda adayı) gibi dinî açıdan önemli sözler kırmızı mürekkeple yazılmıştır.
Budist Uygur Edebi metinleriyle ilgili yukarıdakilerden hangileri doğrudur?
I ve II |
II ve III |
I ve III |
I, II ve III |
I, II, III ve IV |
Doğru cevap E'dir. Budist Uygurlardan yazma ve basma eserler kalmıştır. Bu metinler, pustaka formatında, Çin kitap tomarı tarzında, katlama kitap gibi çeşitli kitap biçimlerinde hazırlanmışlardır. Yazmalar kâğıt üzerine fırça ya da kalemle ve siyah mürekkeple yazılmıştır. Buda ve bodhisattva (= buda adayı) gibi dinî açıdan önemli sözler kırmızı mürekkeple yazılmıştır. Kimi yazma ve basmalarda konuyla ilgili küçük resimler de bulunmaktadır. Baskı tekniği Çin’den alınmıştır
20.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Turfan metinleri hakkında yayımlanan ilk süreli yayınlardan biri değildir?
Central Asiatic Journal
|
Uigurica
|
Manichaica
|
Türkische Turfan-Texte
|
Berliner TurfanTexte
|
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ