XI-XIII. Yüzyıllar Türk Dili Ara 20. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
Yusuf Has Hacibin kişileştirmiş olduğu " Odgurmış" kavramı aşağıdaki kişilerden hangisini temsil eder ?
Adaleti |
Akıl ve anlayışı |
Dünya işlerinin sonunu |
Bahtı |
Talih ve ikbali |
Yusuf Has Hâcib eserinde dört soyut kavramı kişileştirmiş ve bu kişilere de temsil et- tikleri kavramlara göre şu adları vermiştir:
Kün Togdı (hükümdar) “gün doğdu,doğan güneş”, adaleti temsil eder.
Ay Toldı (vezir) “ay doldu, dolunay”, baht, talih ve ikbali temsil eder.
Ögdülmiş (vezirin oğlu) “övülmüş”, akıl ve anlayışı temsil eder.
Odgurmış (vezirin kardeşi) “uyanık”, dünya işlerinin sonunu temsil eder.
2.Soru
Verilen metnin doğru okunuşu hangisidir?
borığlı bolup tek sekit lik ne ideyim tubı yil keçar tek biriglik tükatim |
yorığlı bulıt teg yigitlikni ıdtım tüpi yel keçer teg tiriglik tükettim |
yürügli bul it teg yigit lîk ni idttim toyı bil keçer teg bayramlık tüketeyim |
buruğlı bulıt sakitlik ne ayıdtım tûtî yel kaçar teg bir feleklik tüketeyim |
yörügli bulıt teg sükutligni ayıdtım tuttı yel keçer teg bir feleklig tükettim |
Metnin doğru okunuşu B seçeneğinde verildiği şekildedir.
3.Soru
Hangisi addan eylem yapma ekiyle türetilmemiştir?
bayu- “zenginleşmek” |
öli- “nemlenmek” |
otgar- “hayvan otlatmak” |
ünde- “çağırmak, seslenmek” |
turuk- “toplanmak, birikmek” |
Seçeneklerdeki eylemlerin anlamları ve dayandıkları kökler şöyledir:
bayu- “zenginleşmek” < bay “zengin”
öli- “nemlenmek” < öl “nem”
otgar- “hayvan otlatmak” < ot “ot”
ünde- “çağırmak, seslenmek” < ün “ses”
turuk- “toplanmak, birikmek” < tur- “durmak”
Görüldüğü gibi E seçeneği dışındaki bütün kelimeler bir ada, E’deki ise bir eyleme dayanmaktadır. Dolayısıyla E seçeneğinde addan eylem değil, eylemden dönüşlü ve edilgen çatılı eylemler türeten -(X)k- eki bulunmaktadır.
4.Soru
Satuk Buğra Han’ın İslamiyet’i kaç tarihinde kabulüyle de Karahanlı Türkleri İlk İslam-Türk devletini kurmuş oldular?
840 |
950 |
990 |
1025 |
1071 |
10. yüzyılın başlarına doğru çevredeki Türk boylarını idaresi altına alarak müstakil bir Türk devleti kuran Karahanlı Türkleri Satuk Buğra Han’ın 950 tarihinde İslamiyet’i kabulüyle de İlk İslam-Türk devletini kurmuş oldular.
5.Soru
"Karahanlıların hangi Türk boyundan çıktığı konusu tarihçiler arasında tartışma konusu olmuştur. Bu konuyla ilgili olarak kaynaklarda çeşitli teoriler ileri sürülmüştür."
Bu teoriler içerisinde otoriteler tarafından en doğru kabul edilen teori aşağıdakilerden hangisidir?
Çiğil Teorisi |
T'u-chüe Teorisi |
Karluk Teorisi |
Yağma Teorisi |
Türkmen Teorisi |
Karahanlıların hangi Türk boyundan çıktığı konusu tarihçiler arasında tartışma konusu olmuştur. Bu konuyla ilgili olarak kaynaklarda çeşitli teoriler ileri sürülmüştür. Bunların en önemlileri şunlardır: 1. Uygur teorisi, 2. Türkmen teorisi, 3. Yağma teorisi, 4. Karluk teorisi, 5. Karluk-Yağma teorisi, 6. Çigil teorisi, 7. T’u-chüe teorisi Bu teorilerin en doğrusu kabul edilen Karluk teorisine göre Karahanlılar sülâlesi, T’u-chüe A-shi-na hanedanının bir kolu olan Karluk hanedanına dayanmaktadır.
Bu bilgiler ışığında doğru cevap C şıkkıdır.
6.Soru
“Tümen tü çeçekler yazıldı küle yıpar toldı kafur ajun yıd bile” dizelerinin Türkçesi aşağıdakilerden hangisidir?
Kara toprak yüzüne yeşil örtü bağladı, Çin kervanı Çin ipekli kumaşını yaydı |
Ova, dağ, kır, vadi, yayılıp döşendi, yamacı ve tepesi yeşil, al giyip süslendi |
Binlerce renkteki çiçekler gülerek açıldı, dünya güzel koku ile misk ve kafur doldu |
Saba rüzgarı karanfil kokusuyla çıktı, dünya sonra tamamiyle misk koktu |
Kaz, ördek, kuğu, kıl kuyruk göğü kapladı, ötüşerek yukarı-aşağı uçuşlar |
Tümen tü çeçekler yazıldı küle yıpar toldı kafur ajun yıd bile” dizelerinin Türkçesi “Binlerce renkteki çiçekler gülerek açıldı, dünya güzel koku ile misk ve kafur doldu ”dizleridir.
7.Soru
I Kaşgarlı Mahmud’un yazdığı tek eserdir.
II 1072 yılında yazılmaya başlanmış, 1077’de bitirilmiştir.
III Türkçenin bilinen ilk sözlüğüdür.
Yukarıda verilen ifadelerden hangisi/hangileri Dîvânu Lugati’t-Türk ile ilgili olarak doğrudur?
Yalnız I |
Yalnız II |
Yalnız III |
I, III |
II, III |
Türkçenin bilinen ilk sözlüğü olan Dîvânu Lugati’t-Türk (DLT) 1072 yılında yazılmaya başlanmış, 1077’de bitirilmiştir. Kaşgarlı Mahmud’un bu eserinden başka bir de Cevahirü’n-nahv fi-Lugati’t-Türk (Türk dilinin gramer cevherleri) adlı bir gramer kitabının olduğu bilinmektedir ancak eser bugüne kadar bulunamamıştır.
8.Soru
Aşağıdaki dillerden hangisi Gronbech'e göre yeni Türkçe döneminde değildir ?
Kaşgar türkçesi |
Turfan Türkçesi |
Kuça Türkçesi |
Çağatay Türkçesi |
Kıpçak Türkçesi |
K. Grønbech ile 1936 yılında Der türkische Sprachbau çalışmasıyla başlayan Türk dilinin tarihsel dönemlendirilmesi şu biçimde değerlendirilmiştir:
1. Eski Türkçe: Orhon, Uygur
2. Orta Türkçe: Karahanlı Türkçesi, C¸ağatayca, Osmanlıca Metinler
3. Yeni Türkçe: Güney Türkçesi (Osmanlı, Azeri, Türkmen), Batı Türkistan ağızları(O¨zbek, Hive), Doğu Türkçesi (Kaşgar, Kuça, Turfan), Kuzey Türkçesi (Koybal, Al- tay, Abakan), Kıpçak Türkçesi (Kırgız, Volga lehçeleri (K. Grønbech, (çev. M. Aka- lın), Türkçenin Yapısı, 1995: 11-15).
9.Soru
Kutadgu Bilig'in yazma nüshalarının bulunduğu yerler aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
Viyana-Berlin-Kahire |
Viyana-Mısır-Fergana |
Kahire-Mısır-Berlin |
Fergana-Viyana-Berlin |
Roma-Viyana-Kahire |
Kutadgu Bilig’in üç yazma nüshası vardır: Viyana (Herat) nüshası, Mısır nüshası ve
Fergana nüshası.
10.Soru
biligdin urur men sözümke ula
biligligke ya dost özü?ni ula
bilig birle bulnur sa‘adet yolı
bilig bil sa‘adet yolını bula
bahalıg dinar ol biliglig kişi
bu cahil biligsiz bahasız bişi
biliglig biligsiz kaçan te? bolur
biliglig tişi er cahil er tişi
sü?ekke yilig teg erenke bilig
eren körki ‘akl ol sü?ekni? yilig
biligsiz yiligsiz sü?ek teg hali
yiligsiz sü?ekke sunulmaz elig
bilig bildi boldı eren belgülüg
biligsiz tirigle yitük körgülüg
biliglig er öldi atı ölmedi
biligsiz tirig erken atı ölü
Atabetü’l-hakayık’tan alınan yukarıdaki dörtlüklerde aşağıda belirtilen benzetmelerden hangisi bulunmamaktadır?
Bilgili insan dinar gibidir. |
Bilgisiz kişi iliksiz kemik gibi boştur. |
Bilgi mutluluğun ta kendisidir. |
Bilgili kadın erkek gibidir, cahil erkek kadın. |
Bilgisiz adam yaşarken ölü gibidir. |
Bilgi mutluluğa benzetilmemiştir. Mutluluğun yolu bilgi ile bulunur; bilgi edinerek mutlu olunur.
11.Soru
ne kim kelse erke tilindin kelür
dizesinin Türkiye Türkçesine doğru çevirisi aşağıdakilerden hangisidir?
ne kim kelse erke tilindin kelür
dizesinin Türkiye Türkçesine doğru çevirisi aşağıdakilerden hangisidir?
dili yüzünden kimi iyi,kimi kötü olur |
vücut her sabah kalkıp eğilerek dile yalvarır |
insana ne gelirse,dilinden gelir |
dilini korursan kendini de korumuş olursun |
Dinle ve bu söze inan |
İnsana ne gelirse,dilinden gelir;dili yüzünden kimi iyi,kimi kötü olur.Dinle ve bu söze inan “vücut her sabah kalkıp eğilerek dile yalvarır”.
12.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Karahanlı Türkçesindeki işaret adıllarındandır?
mana |
mençe |
sanar |
anın |
bular |
Karahanlı Türkçesindeki işaret adılları şunlardır: bu, bular, ol.
13.Soru
“kökiş turna kökte ünün ya?kular” ifadesinde kullanılan isim çekim eki aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir?
Belirtme durum eki |
Birliktelik eki |
Yönelme durum eki |
İyelik eki |
Ayrılma durum eki |
“kökiş turna kökte ünün ya?kular” ifadesinin Türkiye Türkçesi’ne çevirisi “Mavi turna gökte yüksek sesler çıkarır.” Şeklindedir. “Gökte” kelimesinde kullanılan çekim eki yönelme durum ekidir
14.Soru
Kutadgu Bilig’in “Yaruk Yaz Faslın Ulug Tavgaç Bugra Han Ögdisin Ayur” Bölümünde yer alan
kurımış yıgaçlar tonandı yaşıl
bezendi yipün al sarıg kök kızıl
dizelerinin Türkçe karşılığı aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
Kurumuş ağaçlar yeşil elbiseler giydi; mor, al, sarı, mavi, kırmızı (ile) süslendi |
Doğu rüzgarı doğudan eserek geldi, dünyayı süslemek için cennet yolunu açtı |
Güneş yine yerine dönmüş olacak, balık burcundan koç burcuna dönmüş olacak |
Ova, dağ, kır, vadi, yayılıp döşendi, yamacı ve tepesi yeşil, al giyip süslendi |
Binlerce renkteki çiçekler gülerek açıldı, dünya güzel koku ile misk ve kafur doldu |
Kurumuş ağaçlar yeşil elbiseler giydi; mor, al, sarı, mavi, kırmızı (ile) süslendi
15.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Kutadgu Bilig’de yer almamaktadır?
Kün Togdı |
Ay Toldı |
Kök Tiledi |
Ögdülmiş |
Odgurmış |
Kün Togdı (hükümdar), Ay Toldı (vezir), Ögdülmiş (vezirin oğlu), Odgurmış (vezirin kardeşi). Eserinin hemen başında bu dört kişiden bahseder ve onları okuyucuyla tanıştırır.
16.Soru
Karahanlı Türkçesinde aşağıdakilerden hangi ek fiilin sürekli yapıldığını ifade eder?
-bil |
-ber |
-kör |
-tur |
-bil |
-tur eki, Karahanlı Türkçesinde fiilin sürekli yapıldığını ifade eder. Doğru yanıt: D'dir.
17.Soru
Aşağıdaki işaret adıllarından (zamir) hangisi eşitlik durumu bildirmektedir?
munça |
munı |
munında |
munun |
munar |
munça işaret zamiri, eşitlik durumu bildirmektedir.
18.Soru
Aşağıdaki kelimelerden hangisinde -z ~ -s değişimi görülmektedir?
yalŋus |
şöpik |
yapçur |
kikçür |
kudruk |
yalŋus
19.Soru
Karahanlı Türkçesinde aşağıdaki ünsüz değişmelerinden hangisi görülmez?
m->b-
|
ç-~ş-
|
-z~-s
|
ḳ~ḫ
|
ŋ~m
|
20.Soru
Aşağıdakilerin hangisinde tünle sözcüğünün anlamı doğru olarak verilmiştir?
güneşli |
kaç |
gündüz |
geceleyin |
gerçek |
tünle “geceleyin” < tün
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ