XI-XIII. Yüzyıllar Türk Dili Ara 22. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde fiil belirli geçmiş zaman ekiyle çekimlenmemiştir?
iveklik bu erdi seni bilmedin
|
telim başlar yuvaldımat
|
yiyümedi bardı körü? halini
|
bu kürsi özele öz oldurdukı
|
aça berdi sözüm yorıttı tilig
|
2.Soru
Aşağıdaki Karahanlı Türkçesinden kelimelerden hangisinde yuvarlaklaşma vardır?
körkit |
ögdi |
sogık |
unıt- |
sevül |
sevül
3.Soru
“Avlap meni koyma?ız, ayık ayıp koyma?ız” dizisinin Türkiye Türkçesi’ne doğru çevirisi aşağıdakilerden hangisidir?
Kayık içine oturup Ila ırmağını geçtik. |
Beni avlayıp bırakmayın, söz verip sözünüzden dönmeyin. |
Asker (ler) saf oluşturup savaştılar ve birbirlerine ok atmak için karşı karşıya geldiler. |
İnsanlar bilgi ile tanınır, bilgisiz hayatta iken kaybolmuş gibidir. |
(O) baygın göz (ler) beni esir ediyor (avlıyor), üzerinde kara benler bulunan pembe yüz. |
“Avlap meni koyma?ız, ayık ayıp koyma?ız” dizisinin Türkiye Türkçesi’ne doğru çevirisi “Beni avlayıp bırakmayın, söz verip sözünüzden dönmeyin.” şeklindedir.
4.Soru
Aşağıdaki fiillerden hangi 3. Tekil şahıs ile çekilmiştir?
aydıla |
içgeymen |
yavaldımat |
bezeyin |
içsesen |
Belirli geçmiş zamanda 3. Tekil kişinin -mat /-met ekiyle genişletilmiş biçimi de vardır.
Doğru cevap C'dir.
5.Soru
'Tün kün bile sevnelim' şeklinde Karahanlı Türkçesi eserlerinde geçen Kün sözcüğü ne anlama gelir?
Güneş |
Gündüz |
Şimdi |
Sonra |
Gece |
Kün: Karahanlı Türkçesi eserlerinde sıklıkla kullanılan bu zaman zarfı aynı zamanda “güneş” anlamını da taşır.
Tün kün bile sevnelim “Gece gündüz sevinelim”
6.Soru
Aşağıdaki eklerden hangisi eylemden ad türetir?
-gAk |
-sIk |
-(X)ş |
-Ir-(I) |
-msın-/-msin |
-gAk
7.Soru
Aşağıdakilerden hangisinde addan eylem türeten ek bulunmaktadır?
yaşar- |
çöker- |
tamgur- |
öçük- |
tökül- |
+(A)r-, karar- “kararmak” (DLT II 77, KB 3285, 5028) < kara; sargar- “sararmak” (DLT II, 187, KTer. 34/91b3=39:21) < sarıg “sarı”; yaşar- “yeşermek” (DLT III, 68, KB 133, 1807) < yaş “taze”; belgür- “belirmek” (DLT II, 172, KTer. 31/90a1=20:121) < belgü “işaret” örneklerinde de görüldüğü gibi adlardan geçişsiz eylemler türeten bir ektir.
8.Soru
Aşağıdaki kelimelerden hangisindeki çekim Karahanlı Türkçesindeki kör kelimesinin çekimiyle benzerdir ?
Geldim |
Gittik |
Gidiyoruz |
Gel |
Kalacağız |
Gel kelimesindeki çekim Karahanlı Türkçesindeki kör kelimesinin çekimiyle benzerdir.
9.Soru
Karahanlı Türkçesinde doğru, gerçek anlamına gelen durum zarfıdır.
Çın |
Akru/akrun |
Amul |
Katıg |
Terk/terkin |
Çın “doğru, gerçek”
10.Soru
Alper Tonga sagusunda geçen altı çizilerek işaretlenen kelimenin anlamı nedir?
“Alper To?a öldi mü /İsiz ajun kaldı mu /Ödlek öçin aldı mu / Emdi yürek yırtılur (DLT I, 41)”
korkak |
avcı |
felek |
düşman |
sonbahar |
Verilen metnin günümüz Türkçesiyle karşılığı şöyledir: “Alper Tona öldü mü? Kötü dünya kaldı mı? Felek (böylece) öcünü aldı mı? Şimdi (onun ölüm acısıyla) yürek paralanıyor.”
Görüldüğü gibi kelimenin anlamı C seçeneğinde olduğu gibi “felek” olarak verilmiştir.
11.Soru
“ Kurımış yıgaçlar tonandı yaşıl bezendi yipün al sarıg kök kızıl” dizelerinin Türkçesi aşağıdakilerden hangisidir?
Doğu rüzgarı doğudan eserek geldi, dünyayı süslemek için cennet yolunu açtı. |
Kafur gidip kara toprak misk kokusuyla doldu, dünya güzelliğini düzenleyip süslenmek ister. |
İlkbahar rüzgarı kötü kışı sürdü, uzaklaştırdı; parlak ilkbahar yine mutluluk yayını kurdu. |
Güneş yine yerine dönmüş olacak, balık burcundan koç burcuna dönmüş olacak. |
Kurumuş ağaçlar yeşil elbiseler giydi; mor, al, sarı, mavi, kırmızı (ile) süslendi |
“kurımış yıgaçlar tonandı yaşıl bezendi yipün al sarıg kök kızıl” dizelerinin Türkçesi “Kurumuş ağaçlar yeşil elbiseler giydi; mor, al, sarı, mavi, kırmızı (ile) süslendi”dizleridir.
12.Soru
Hangi seçenekte emir kipi çekiminde fiil bulunmaktadır?
iletü maŋa açtı dünyā sözin / |
ular kuş ünin tüzdi ünder ėşin / |
kaz ördek kuġu kıl kalıkıġ tudı/ |
udır ėrdiŋ ėrse tur aç emdi köz / ėşitmediŋ ėrse ėşit mende söz |
yazı taġ kır oprı töşendi yadıp / |
D seçeneğindeki tur ve eşit fiilleri 2. teklik kişi emir çekimindedir.
13.Soru
Türk kültürünün temel eserlerinden olan Kutadgu Bilig ve Divanu Lugati’t-türk hangi hükümdar zamanında yazılmıştır?
Baytaş |
Tavgaç Ulug Buğra Kara Han |
Süleyman Arslan Han |
Bilge Kül Kadır |
Satuk Buğra Han |
1056 yılında Kaşgar’da Süleyman Arslan Han’dan sonra hükümdarlığa Tavgaç Ulug Buğra Kara Han geçmiştir. Buğra Han adaletli ve dürüst yönetiminin yanısıra bilim ve sanat adamlarını korumasıyla da ün salmıştır. Kutadgu Bilig ve Divanu Lugati’t-türk onun zamanında yazılmıştır.
14.Soru
“Budgay” ve “buğday” sözcüklerinin arasındaki ses olayı aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir?
Göçüşme |
G-d değişimi |
Yer değiştirme |
Benzeşme |
Ünsüz düşmesi |
Sorudaki ses olayı g ve d seslerinin yer değiştirmesiyle meydana gelen yer değiştirme ses olayıdır. G-d değişimi diye bir ses olayı söz konusu değildir.
15.Soru
Karahanlı Türkçesinde şart kipi hangi ek ile sağlanmaktadır?
-sar/-ser |
–mı /-mi |
–se / -sa |
–e / - a |
-gı/ -gi |
Karahanlı Türkçesinde şart kipi -se/-sa eki ile sağlanmaktadır.
16.Soru
Hangi seçenekteki birleşik fiil “kefil olmak” anlamındadır?
elig tut- |
agır kıl- |
umunç tut- |
ufut bol- |
kelü ber- |
A seçeneğinde yer alan elig tut- birleşik fiili kefil olmak anlamında kullanılmıştır.
17.Soru
Çağatay Türkçesi hangi yüzyıllar arasında hüküm sürmüştür?
XIII-XIV. yüzyıl |
XIV-XVI. yüzyıl |
XI-XII. yüzyıl |
X-XI. yüzyıl |
XII-XIV. yüzyıl |
Orta Asya’daki Karahanlı yazı dilinin, İslami Dönem Doğu Türk edebiyatının başlangıç döneminin devamını ise Harezm-Altınorda Türkçesi (XIIIXIV. yüzyıl) ve Çağatay Türkçesi (XIV-XVI. yüzyıl) ile yazılmış eserler oluşturur.
18.Soru
Divanu Lugati't-Türk ve yazarı ile ilgili aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?
Eser 1072 yılında yazılmaya başlanmış, 1077'de bitirilmiştir. |
Yazar Kaşgarlı olsa da, babası Barsganlı'dır. |
Yazar Türkçeyi, Türkçenin lehçelerini ve Arapçayı çok iyi bilmektedir. |
Eserde verilen örneklerden, yazarın halk edebiyatı yönünün de kuvvetli olduğu anlaşılıyor. |
Yazarın, bugün birçok nüshası bulunan Cevahirü'n-nahv fi-Lugati't-Türk adlı gramer kitabı bulunmaktadır. |
Karahanlı döneminden bize kalan ikinci önemli eser ise, Türkçenin bilinen ilk sözlüğü olan ve Kaşgarlı Mahmud bin Hüseyin bin Muhammed tarafından yazılan Dîvânu Lugati’t-Türk’tür (asıl adı: haza kitabu divani lugati’t-turk). Eldeki bilgilere göre Kaşgarlı Mahmud eserini 1072 yılında yazmaya başlamış 1077’de bitirmiştir. Yazar hakkındaki bilgilerimiz ise kendi kitabında yazdıklarıyla sınırlıdır. Bu bilgilere göre babasının adı Hüseyin’dir. Kendisinin Kaşgar’da doğduğu eserinden anlaşılıyorsa da Barsgan şehrini anlatırken kullandığı “bu şehir Mahmud’un babasının şehridir” ifadesinden yola çıkılarak babasının Barsganlı olduğu düşünülmektedir. Yine eserinden anlaşıldığına göre Türkçeyi, Türkçeninin lehçelerini ve Arapçayı iyi bilmektedir. Sözlüğünde verdiği bilgilere dayanarak Kaşgarlı Mahmud’un sözlükçülüğünün yanısıra filoloji ve ağız araştırmacılığı yönünün de olduğunu söyleyebiliriz, ayrıca verdiği örnek maniler, dizeler ve atasözlerinden halk edebiyatı yönünün de kuvvetli olduğunu görüyoruz. Kaşgarlı Mahmud’un bu eserinden başka bir de Cevahirü’n-nahv fi-Lugati’t-Türk (Türk dilinin gramer cevherleri) adlı bir de gramer kitabının olduğu bilinmektedir, ancak eser bugüne kadar bulunamamıştır.
Bu bilgiler doğrultusunda doğru cevabın E şıkkı olduğu anlaşılacaktır.
19.Soru
Aşağıdakilerden hangisi yönelme durumu ekidir?
+ka/+ke |
+Xg/+Xġ |
+Xŋ |
+da/+de/+ta/+te |
+çA |
Yönelme Durumu (Verme, Datif): Üç ayrı ekle kurulmaktadır. Bunlardan biri
+ka/+ke ve +ġa/+ge’dir. +ka/+ke daha çok kullanılmaktadır.
20.Soru
Aşağıdakilerin hangisi “nereye” anlamında kullanılan bir yer zarfıdır?
kança |
asra |
taşra |
berü |
üstün |
Asra < *ast+ra “aşağıda, aşağıya doğru”, Taşra < *taş+ra “dışarı, dışarıda”, Berü < *ber+rü “beri, beriye, beride”, Üstün < üst+tin “üstte, yukarıda” anlamlarında kullanılan yer zarflarıdır. Kança < *ka+n+ça “nereye, nereye” anlamında kullanılan bir yer zarfıdır. Doğru cevap A’dır.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ