Duyulan-farkına varılan geçmiş zamanın hikayesidir. Dinle-miş-dü-m / gizle-miş-dü-m

Soruda hakkında bilgi verilen yazar Şeyhoğlu’dur.

Ağzın, Gönlün, Oğlum ve Burnun örneklerinde ünlü düşmesi görülmektedir. Böyle seçeneğindeki örnek “bu ile” halinde iken ünlü kaynaşmasından sonra “böyle” olmuştur.

Atın Ordu, Moğol İmparatoru Cengiz Han’ın ölümünden sonra 1242’de kurulmuş olan bir Türk devletidir. Harezm, Aral gölünün güneyinde yaşayan halka verilen addır. Çoçi, bir kabile adı değil Cengiz Han’ın en büyük oğlunun ismidir. Ârî ise İran’dan gezerek Kuzey Hindistan’a yerleşen halktan olan kimselere verilen isimdir. Asya’daki eski bir Moğol kabilesi ise Kalmuklar’dır.

–ml’s, –mAdUk, –dUK ve -(y)AsI sıfat-fiil ekleridir. –mAK ise isim-fiil ekidir.

• Kök veya tabanları çokluk yapar: ol ördekler su üstinde seyr iderdi (Mrzb.); var durur yoldaşlarum yanumda hôş (MF). şerî’at kullara hak rahmetidür (BH)

• İsimleri sınıf veya familya anlamında kategorize eder: menâre dört durur çü dört bucakda / mü‘ezzinler ezân virürler anda (EMŞer.); sirkelü aşlar müfîddür bî-nizâ (KŞ); agular hâsiyyetin ve hükmin beyân ider (TN)

• Zarf türünden kelimelere eklenerek bugün +lArI eki ile kullandığımız zarflar yapar: bir yıl gündüzin oruc dutup giceler ‘ibâdet itmişce sevâb vire (MC)
•  Türk dilinde sayı sıfatlarından ve topluluk bildiren isimlerden sonra gelen kelimeler çokluk eki almazlar. Fakat EAT.’de az da olsa bu durumlarda da +lAr ekinin kullanıldığı görülmektedir: sa?a bir kaç ögütler vireyin ben / ki her birisi dürr ola ya mercân (Çrh.); ardına bir kaç oglanlar düşmiş gider (MC)

Görüldüğü üzere birinci ve ikinci maddelerde verilen bilgiler doğrudur. Doğru yanıt D'dir. 

Köktürkçedeki bol- fiilinin başındaki ünsüz diğer lehçelerde korunmuş olmasına karşın Oğuzcada kaybolmuştur. Eski Anadolu Türkçesi metinlerini diğer Orta Türkçe lehçelerinden ayıran en önemli özelliklerden biri de bu kelimenin başındaki ünsüzün düşmesidir. Yine kelime başındaki (y) sesi, kendinden sonra dar ünlü geldiyse Azerbaycan sahasında olduğu gibi, Anadolu sahasında da düşmektedir.

Eski Anadolu Türkçesi metinlerinin ünlüler açısından en karakteristik özelliği düzlük-yuvarlaklık uyumunun olmamasıdır.

Eski Anadolu Türkçesi döneminde yazılan eserlerde Arap alfabesi kullanılmıştır. Bazı metinler harekeli, bazıları ise harekesiz yazılmıştır. Arap alfabesiyle yazılan Türkçe metinlerdeki ses yapısını anlamak zordur. Çünkü Türkçedeki 8 ünlü için sadece 3 harf (elif, vav, ye) bulunmaktadır. Arapçada olmadığı için alfabelerinde de bulunmayan ç, p, n harfleri için Türkçede yeni şekiller geliştirilmiştir. /ç/ sesi için “üç noktalı cim = çim” harfi, /p/ sesi için “üç noktalı be = pe” harfi, /n/ için “kef” ya da bazen “nun+kef” kullanılmıştır. /s/ sesi ince ünlülü kelimelerde “sin” ile; kalın ünlülü kelimelerde ise bazen “sad, bazen de “sin” ile yazılabilmiştir. Bazı ekler eski Uygur metinlerinin imlasında olduğu gibi kelimeden ayrı olarak da yazılmıştır. Edatlar ise, kelimelerden ayrı yazıldığı hâlde, çok seyrek olarak kelimeye bitişik yazıldıkları da olmuştur.

Harezm Türkçesiyle yazılmış eserlerin tümünün yazılış tarihi çok net bilinmemekle birlikte, Nehcü’l-Feradis’ten çok yıllar önce yazılmış eserler olduğu bilinmektedir. Örneğin, Mukaddimetü’l-Edeb’in 1128- 1144 tarihleri arasında olduğu tahmin edilmektedir.

Ömrüm yıldızı ( ömrim ılduzı – Ömrümün yıldızı karardı.)

XI-XII. yüzyıllarda hem etnik yapı hem de siyasî hayat bakımından Türkleşen Harezm bölgesinde Türk dilinin doğu kolunu teşkil eden Karahanlı Türkçesi temelinde güneybatı kolunu teşkil eden Oğuz Türkçesi ve kuzeybatı kolunu teşkil eden Kıpçak Türkçesinin karışıp kaynaşmasından oluşan Türkçeye Harezm Türkçesi veya Harezm-Altın Ordu Türkçesi adı verilir.

Eski Anadolu Türkçesinde daha ziyade ‘eyit-, di-’ gibi fiiller, ‘yâ, iy’ gibi hitaplar ile ‘soru’ cümlelerinde -(V)r eki şimdiki zamanı göstermektedir. 1. teklik kişi -(V)rvAn / -(V)rvAm/ -(V)rvIn -(V)rAm; 1. çokluk kişi
-(V)rUz; 2. teklik kişi -(V)r sen / -(V)rsIn; 2. çokluk kişi -(V)rsIz; 3. teklik kişi -(V)r; 3. çokluk kişi -(V)rlAr.

-mAz : Olumsuz geniş zaman sıfat-fiilidir: ‘yaramaz gelecilerden saklaya’.

Türkiye Türkçesinde ‘nispeten’ emir için ayrı ek, istek için ayrı ekten bahsedilebilir. Ancak, Eski Anadolu Türkçesinde her kip için ayrı ayrı ekler göstermek mümkün değildir. Günümüz Türkçesine göre en önemli farkı ise İSTEK-EMİR kipi olarak –(y)A ekinin bütün kişi çekimlerinde çok islek olarak kullanılmış olmasıdır.

Harezm Türkçesinde ünlülerde görülen ses değişmeleri, Yuvarlaklaşma, düzleşme, kalınlaşma, incelme, düşmedir. Yuvarlanma bir ses değişikliği türü değildir.