XIV-XV. Yüzyıllar Türk Dili Ara 7. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Hilyetü’l-Lisan ve Hulbetü’l-Beyan adlı eser hakkında söylenemez?
Dil, üslup ve islediği konu bakımından Nehcü’l-Feradis’e benzer.
|
İbn-i Mühenna Lugatı diye bilinir.
|
Eserle ilgili ilk yayını P. M. Melioranskiy yapmıştır.
|
XIV. yüzyılda yazılmıştır.
|
Arapça-Türkçe-Moğolca bir sözlüktür.
|
2.Soru
Aşağıdakilerden hangisinde geniş zamanın rivayeti görülmektedir?
Olaydum |
Bidüreydüm |
İdeydüm |
Bakayıdunuz |
Geçer imiş |
Olaydum, Bidüreydüm, İdeydüm ve Bakayıdunuz seçeneklerinde istek kipinin hikayesi Geçer imiş seçeneğinde geniş zamanın rivayeti görülmektedir.
3.Soru
"gö?lü?"
Verilen sözcükte verilen ünlü özelliklerinden hangisi/hangileri görülmektedir?
I. Ünlü düşmesi
II. Ünlü geçişmesi
III. Sızıcılaşma
Yalnız I |
Yalnız II |
Yalnız III |
I ve II |
II ve III |
Orta hecedeki vurgusuz dar ünlülerin düşmesi Türkçe için bir genel eğilimdir. EAT metinlerinde de bu eğilim yaygındır: gö?lü? (Mec.Nez.), oglumı (Gunya), agzın (Edv.Müf.)
Doğru yanıt A'dır.
4.Soru
Aşağıdakilerden hangisi EAT’de yuvarlak ünlülü fiilden isim yapan ektir?
+dUr |
–GUR |
+IU |
+egü |
–Ur |
+dUr bildirme üçüncü tekil ekidir. +IU ve +egü isimden isim yapma ekidir. –Ur sıfat-fiil ekidir. –GUR ise fiilden isim yapma ekidir.
5.Soru
Harezm Türkçesi ile yazılmış Mukaddimetü’l-Edeb hangi türde bir eserdir?
Kıssa |
Kaside |
Gazel |
Tefsir |
Sözlük |
Harezm Türkçesi ile yazılmış Mukaddimetü’l-Edeb Arapçayı öğretmek üzere yazılmış, Arapça kelime ve kısa cümlelerden oluşan pratik bir sözlüktür. Bu kelime ve ibarelerin altına Harezm Türkçesi, Farsça, Hârezmce (bir Iran dili), Mogolca, Çağatayca, Osmanlıca gibi dillerde anlamları yazılmıştır. En eski nüshalar Harezm Türkçesi ve Farsça ile tercüme edilenlerdir.
6.Soru
Harezm Türkçesindeki aşağıdaki sözcüklerden hangisi düzlük-yuvarlaklık uyumuna uymaktadır?
Altun |
Tölük |
Yülit |
Üçegü |
Köni |
Seçeneklerdeki sözcüklerden ‘Tölük’ düzlük-yuvarlaklık uyumuna uymaktadır.
7.Soru
Aşağıdakilerden hangisi gelecek zaman eki –(y)IsAr ekinin 1. Tekil çekimlerinden biri değildir?
–(y)IsArvAn |
–(y)IsArvAnIn |
–(y)IsArIn |
–(y)IsArAm |
–(y)IsArAmIn |
Fiil çekiminde, aynı zamanın aynı kişisi için bile farklı yapıların kullanıldığı olmuştur. Bu o günkü Oğuz ağızlarının metinlere yansımış özellikleri olarak değerlendirilmektedir. Örneğin gelecek zaman eki –(y)IsAr ekinin 1. Tekil çekimleri, –(y)IsArvAn, –(y)IsArvAnIn, –(y)IsArIn, –(y)IsArAm’dir.
8.Soru
I. Ahlaki öğütler verir
II. Mensur olarak yazılmıştır.
III. Dili Farsçadır.
Sultan Veled tarafından yazılan ve yukarıdaki özelliklere sahip olan eser hangisidir?
Ma ‘Arif |
Divan |
Rebâb-Nâme |
İbtidâ-Nâme |
İntihâ-Nâme |
Yukarıda verilen beş eser de Sultan Veled tarafından kaleme alınmıştır. Divan değişik nazım şekilleriyle yazılmış dini tasavvufi ve ahlaki şiirleri içerir. Rebâb-Nâme ikinci mesnevisidir. İbtidâ-Nâme ilk mesnevisidir Veled-nâme adıyla da tanınır. İntihâ-Nâme son mesnevisidir tamamı Farsçadır. Ma ‘Arif ise dini ahlaki öğütler veren farsça mensur eseridir.
9.Soru
Kelime içindeki komşu veya uzak seslerin yer değiştirmesine ne ad verilir?
İkizleşme |
Tekleşme |
Genizsileşme |
Sızıcılaşma |
Göçüşme |
İkizleşme kelime içinde k, t gibi ünsüzlerin çift söylenmesi, tekleşme, kelime içinde k gibi seslerin yan yana geldiğinde tek söylenmesi, genizsileşme b gibi geniz ünsüzlerinin uzak benzeşim yoluyla değişmesidir. Sızıcılaşma, kelime içindeki veya sonundaki ünsüzlerin başka ünsüzle değişmesidir. Göçüşme, Kelime içindeki komşu veya uzak seslerin yer değiştirmesidir.
10.Soru
Harezm Türkçesi hangi iki dil arasında geçişi sağlamıştır?
Karahanlı Türkçesinden Oğuz Türkçesine |
Çağatay Türkçesinden Oğuz Türkçesine |
Karahanlı Türkçesinden Çağatay Türkçesine |
Kıpçak Tükçesinden Uygur Türkçesine |
Uygur Türkçesinden Oğuz Türkçesine |
Harezm Türkçesi, Karahanlı Türkçesinden Çağatay Türkçesine geçiş dili olarak büyük önem taşımıştır. Timurlular devrinden yerini Çağatay Türkçesine bırakmıştır.
11.Soru
Anadolu Selçukluları dönemi yazılı eserlerinden hangisi, yazılış tarihi bakımından en eskilerden biri olarak kabul edilmektedir?
Dîvân-ı Kebîr |
Kitâbu Evsâf-ı Mesâcidi’ş-Şerîfe |
Risaletü’n-Nushiyye |
Garîb-nâme |
Behcetü’l-Hadayık Fi-Mev’izetü’l-Hakayık |
Tasavvufî şiirleri konu alan Dîvân-ı Kebîr, Mevlana Celaleddin Rumi tarafından aruzun 24 bahrinde sanki 24 ayrı kitap gibi hazırlanmıştır. Mesnevî tarzında Hoca Ahmed Fakih tarafından yazılan Kitâbu Evsâf-ı Mesâcidi’ş-Şerîfe adlı eserde ise Şam, Kudüs, Mekke ve Medine şehirleri ve orada gördükleri anlatılmıştır. 13. yüzyıl Türkçesinin nadir örneklerinden olmasından dolayı dil tarihinde önemli bir yeri vardır. Risaletü’n-Nushiyye, Yunus Emre tarafından 1307-1308 yılında yazılmıştır. Başında 13 beyitlik bir giriş bölümü vardır. Bunun arkasından kısa bir mensur bölüm gelir. Asıl bölüm ise 600 beyite yakındır. Dinî-tasavvufi öğretici bir eser olduğundan dolayı Yunus Emre’nin diğer şiirlerinde görülen lirizm bunda yoktur. Garîb-nâme ise Âşık Paşa tarafından 1330 yılında yazılmıştır. 12.000 beyitlik bir mesnevidir. Dinî ve tasavvufi öğütler bulunan 10 baba ayrılmıs bir ahlâk kitabıdır. Şair eserinde, devrin aydınlarının Türk diline gereken önemi vermediklerinden yakınır. Millî dil ile bir edebiyat meydana getirmek isteyen Anadolu şairleri arasında çok önemli bir yeri vardır. Anadolu Selçukluları döneminden kalan en eski eserlerden biri olan Behcetü’l-Hadayık Fi-Mev’izetü’l-Hakayık, Arapça ve Farsça çeşitli vaaz kitaplarından yararlanılarak Nâsırüddin b. Ahmed b. Muhammed tarafından telif edilmiştir. Yazılış yeri ve tarihi kesin olarak belli olmamakla birlikte, yapılan incelemeler XII. yüzyılın sonu ile XIII. yüzyılın başında Anadolu’da yazılmış olabileceğini göstermektedir. Henüz yeni yeni yazı dili olmaya başlayan Oğuzca ile yazılmış olmasından dolayı Türk dili tarihi açısından son derece önemli bir metindir.
12.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Eski Anadolu Türkçesinde ‘Gelecek Zaman’ eki olarak kullanılmayan bir yapıdır?
-(y)AsI |
-(y)IsAr |
-(y)AcAK |
-dAçI |
-(y) V Turur |
Bugün Anadolu’da bulunan muhtelif ağızların o dönemde de bulunmuş olmalarından dolayı, Eski Anadolu Türkçesinde herhangi bir zaman için birden çok ek kullanılabilmektedir (örn. Gelecek Zaman için, -(y)A; -(y)AsI; -(y)IsAr; -(y)AcAK, -dAçI, -sA gerek).
13.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Mevlâna’nın dini öğütler veren sohbetlerinin not edilmesiyle oluşturulmuş eseridir?
Fîhi Mâfîh |
Dîvân-ı Kebîr |
Mektubâ |
Mecâlis-i Seb’a |
Mesnevî |
Dîvân-ı Kebîr, tasavvufî şiirleri konu alan bir dîvândır. Mektubât, Mevlâna’nın sonrada bir araya getirilen mektuplarıdır. Mecâlis-i Seb’a: Mevlâna’nın yedi vaazını toplayan kitaptır. Mesnevî: Mevlâna’nın en meşhur eseridir. Farsça 25618 beyitten oluşur. Fîhi Mâfîh: Mevlâna’nın tasavvuf muhtevalı, dinî öğütler veren sohbetlerinin not edilmesiyle oluşturulmuştur.
14.Soru
VIII. yüzyılda Türk dünyasının ortak edebî yazı dili aşağıdakilerden hangisidir?
Oğuzca |
Karahanlıca |
Harezmce |
Köktürkçe |
Uygurca |
VIII. yüzyılda Türk dünyasının ortak edebî yazı dili Köktürkçedir. Bünyesinde bazı Oğuzca unsurlar da tespit edilmektedir.
15.Soru
Aşağıdakilerden hangisi, Harezm Türkçesinin dil özelliklerini tespit etmek için kullanılabilecek en önemli kaynak eserlerden biridir?
Kıssasü’l-Enbiya |
Nehcü’l-Ferâdis |
Mu’inü’l-Mürid |
Mukaddimetü’l-Edeb |
Cevâhirü’l-Esdâf |
Kıssasü’l Enbiya peygamber kıssalarını anlamına gelir. Kur’anda anılan bazı kıssaları içermesi ile tanınır. Mu’inü’l-Mürid Karahanlı ve Çağatay Türkçelerine geçiş dönemini kapsayan en önemli eserdir. Mukaddimetü’l-Edeb Arapçayı öğretmek üzerine yazılmış pratik bir sözlüktür. Cevâhirü’l-Esdâf, Mu’inü’l-Mürid’in bulunduğu mecmuanın kenarına yazılmış tasavvufi, didaktik bir parçadır. Dinî ve didaktik nitelikte bir eser olan Nehcü’l- Ferâdis ise Harezm Türkçesinin dil özelliklerini tespit etmek için en önemli kaynak eserlerdendir.
16.Soru
Eski Anadolu Türkçesi ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
Orhon Türkçesi temelinde, güney batı kolunu oluşturan Oğuz Türkçesi ve kuzey batı kolunu oluşturan Kıpçak Türkçesinin kaynaşmasıyla oluşmuştur.
|
Oğuzların XVII. yüzyıldan itibaren kendi ağız özelliklerine dayalı olarak oluşturdukları yazı dilidir.
|
Eski Anadolu Türkçesi VIII.-XI. yüzyıllar arasını kapsamaktadır.
|
Eski Anadolu Türkçesi XIII. yüzyıldan XV. yüzyılın ikinci yarısına kadarki batı Türkçesi metinlerinin dilini ifade etmek için kullanılan bir terimdir.
|
“Eski Anadolu Türkçesi” yerine “Volga Bulgarcası” ya da “Orhon Türkçesi” terimleri önerilmiş; ancak bu terimler kabul görmemiştir.
|
17.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Yunus Emre şiirinin özellikleri arasında yer almaz?
Sade ve yalın bir dil kullanması |
İlahî, nefes ve semaîlerini heceyle yazması |
Şiirlerinde Aruz ölçüsünü de denemesi |
Gazel ve mesnevi türünde şiirlerinin de olması |
Divan dışında Çarh-nâme adı ile yüz beyitlik kasideyi kaleme almış olması |
Kendisinden sonra gelen pek çok şairi etkiliyen Yunus Emre kullandığı Türkçe, işlediği temalar, şiirindeki sadelik ve yalınlık ile öne çıkar. Bazı şiirlerinde aruzu da deneyen Yunus, asıl şiir yeteneğini heceyle yazlığı ilahî, nefes ve semaî türü şiirlerinde ortaya koymuştur. Eserleri Divan ve Risaletü’n-Nushiyye adını taşır. Çarh-name ise Hoca Ahmed Fakih’e aittir.
18.Soru
I. Köktürk yazıtlarında Oğuz adının Türk ile birlikte anılması
II. Gazneli Mahmut’u yenerek Anadolu’nun kapılarını açmış olmaları
III. X. yüzyılda merkezi Yenikent olan bir yabgu devletine sahip olmaları
IV. Harezm’in Türkleşmesinde önemli rol oynamaları
Oğuzlarla ilgili olarak yukarıdakilerden hangisi söylenemez?
Yalnız I |
Yalnız II |
I ve II |
I ve III |
II, III ve IV |
XI. Yüzyıldan itibaren sürekli batıya göç eden Oğuzlar Harezm’in Türkleşmesinde önemli rol oynadıktan sonra Horasan’a gelmiş, 1040 yılında Gazneli Mahmut’u yenerek Büyük Selçuklu Devleti’ni kurmuşlardır. Anadolu’nun kapılarının Oğuzlara tamamen açılmasını sağlayan ise 1071 Malazgirt Savaşı’dır.
19.Soru
“okıdumdı” kelimesinde hangi fiil hikâye çekimi görülmektedir?
Duyulan-farkına varılan geçmiş zaman |
Şimdiki zaman |
Görülen geçmiş zaman |
Gelecek zaman |
Geniş zaman |
“okıdumdı” kelimesinde görülen geçmiş zamanın hikâye çekimi görülmektedir.
20.Soru
Türk dilinin Köktürkçeden beri izlenebilen en sağlam ünlü uyumu hangisidir?
Düzlük Uyumu ve Yuvarlaklık Uyumu |
Ünsüz Uyumları |
Düzlük Uyumu |
Yuvarlaklık Uyumu |
Kalınlık Uyumu ve İncelik Uyumu |
Türk dilinin Köktürkçeden beri izlenebilen en sağlam ünlü uyumu Kalınlık Uyumu ve İncelik Uyumu’dur.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ