XIX. Yüzyıl Türk Dünyası Ara 1. Deneme Sınavı
Toplam 15 Soru1.Soru
Türk toplulukları arasında birlik oluşturmak gerektiğini ve bunu İslam birliği (Pan-İslamizm) idealinin tamamlayıcı bir parçası olarak gören II. Meşrutiyet sonrasında Rusya'dan gelen Türk yazar aşağıdakilerden hangisidir?
Ziya Gökalp |
Ahmet Hamdi Tanpınar |
Sibiryalı Abdürreşid İbrahim |
Ahmet Reşit Rey |
Nazım Hikmet Ran |
Abdürreşid İbrahim’in de Rusya’daki halkçılık akımından etkilenmiş olduğu açıktır. Oldukça sade bir Türkçe ile yazmaya özen gösteren Abdürreşid İbrahim, Türk toplulukları arasında birlik oluşturmak gerektiği fikrindeydi. Bunu İslam birliği (Pan-İslamizm) idealinin tamamlayıcı bir parçası olarak görüyordu. Doğru Cevap C'dir.
2.Soru
1905 yılına kadar Rusya'daki tek Müslüman yayın organı hangisidir?
Tercüman |
Hürriyet |
Tan Yıldızı |
Vatan Hadimi |
Hayat |
Bahçesaray’da Tercüman adlı meşhur gazete iki dilde yayınlamaya başladı. Gazete, kısa zamanda Rusya’nın Müslüman Türk bölgelerine yayıldı. Kazan, Türkistan ve Kafkasya’ya, hatta Osmanlı ülkesinde bile okunuyordu. Tercüman 1905’e kadar tek Müslüman yayın organı oldu.
3.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Bolşevik siyasetinin Rusya Türklerine karşı başvurdukları uygulamalar arasında yer almaz?
Milli okulları ve medreselerin kapatılması |
Tatar Tüccar sınıfını ve milli sermayeyi bitirme çabası |
Aydınların oluşturduğu Türk milli birliğini ortadan kaldırma girişimleri |
Matbaa ve gazetelere yasakların getirilmesi |
Türkiye ile Rusyalı Türkleri yakınlaştırmaya yönelik adımların atılması |
Sovyetler asıl amacına erişti: Hem Türkiye ile olan kültürel ayrışma sağlandı, hem de Sovyetlerdeki Türk topluluklarının kendi aralarında anlaşmaları güçleşti. Doğru cevap E’dir.
4.Soru
1920’lerden Sovyetlerin Türk Kavimlerini ayrıştırmaya yönelik ilk girişimi aşağıdakilerden hangisidir?
Basın-yayın yasağının getirilmesi |
Alfabenin değiştirilmesi |
Dini özgürlüklerin kısıtlanması |
Böl-parçala-yönet politikasının izlenmesi |
Kadın haklarının sınırlanması |
1920’lerin ortalarına doğru Sovyet yönetimi Türk kavimlerini ayrıştırma siyasetine girişti. Bunun ilk adımı, reform edilmiş Arap alfabesinin kullanılmaya başlamasıydı. Doğru cevap B’dir.
5.Soru
1880’lerden itibaren kültür faaliyetleriyle öne çıkan ve Rusya Türkleri arasında dünyevi modernleşmenin öncüsü olan şahıs kimdir?
İsmail Gaspıralı |
Asgar Kemal |
Fatih Emirhan |
Abdullah Kariyev |
Ayaz İshakî |
1880’lerden itibaren kültür faaliyetleriyle öne çıkan İsmail Gaspıralı, Rusya Türkleri arasında dünyevi modernleşmenin öncüsü oldu.Doğru cevap ''A'' şıkkıdır.
6.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı muallimlerinin Rusya'ya gittiklerinde eğitim alanında karşılaştıkları gelişmelerden değildir?
Rus okullarının düzenli ve tertipli oluşu |
Rus okullarının temiz oluşu |
Okula giden nüfusun fazla oluşu |
Öğrencilerin sokak ve caddelerde serbest, her türlü kaygıdan arınmış ve |
Rus okullarında öğrencilere baskı uygulanması |
Osmanlı muallimleri Rusya'ya gittiklerinde onları asıl şaşırtan şey Rus okullarında gördüğü nizam ve intizamdı; Halil Sami, Rus okullarının binalarının güzelliğine ve temizliğine hayran kaldı. Öğrencilerin sokak ve caddelerde serbest, her türlü kaygıdan arınmış ve mutlu bir şekilde hayat sürmekte olduklarını gördü. Her sabah Astrahan’ın muntazam caddelerindeki kaldırımlarda akın akın okullarına giden Rus çocuklarını görerek hüzünlendi. “Bedbaht vatanıma böyle mesut ve bahtiyar günleri görmek nasip olabilecek mi?” diyordu.
7.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Şihâbüddin Mercani’yi diğer ulemalardan ayıran özelliğidir?
Kitaplarını Türkçe yazmıştır. |
Tatar milli kimliğini oluşturan kişidir. |
Rus okulunda öğretmenlik yapan ilk Müslümandır. |
Buhara medreselerinin kurucusudur. |
Mevlevi tarikatına ilk katılan ulemadır. |
25 sene kadar imam ve müderrislik görevini sürdürdükten sonra, Mercanî 1876’da Rus hükûmeti tarafından açılan Tatar Muallim Mektebinde din dersi muallimi olarak ders verme teklifini kabul etti. O zaman bir mollanın Rus okulunda ders vermesi düşünülemeyecek bir işti. Bunu ilk yapan kişi Mercani’dir. Doğru cevap C’dir.
8.Soru
Rusya’da Müslüman kadın hareketinin sesini duyurmasında önemli bir rol oynayan dergi hangisidir?
Şûrâ |
Süyüm Bike |
Añ |
Dünya ve Maişet |
Yulduz |
Tatar kadın gazeteleri, Rusya’da Müslüman kadın hareketinin sesini duyurmasında önemli bir misyon üstlendiler. 1906’da Tercüman gazetesinin ilavesi olarak çıkan Âlem-i Nisvan ile 1913 sonunda yayın hayatına katılan Süyüm Bike dergileri kadınlara yapılan haksızlıkları, eğitim meselelerini ve gelişmiş ülkelerdeki kadın hareketlerini dile getirdiler. Doğru cevap B’dir.
9.Soru
Aşağıda Rızaeddin b. Fahreddin'e dair verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?
Din alimi olmasının yanı sıra, bir tarihçi, gazeteci ve biyografi yazarıdır. |
Tercüman gazetesi onun fikri oluşumuna etki etmiştir. |
Dilde Türkçülük yolunu seçmiştir. |
Diğer reformcu alimler gibi çok seyahat etmiştir. |
Müslüman kadınların özgürleştirilmesi fikrindeydi. |
Dini^ reformcular içinde en çok yazanı ve en ağır başlısı Rızaeddin b. Fahreddin’dir (1858-1936). Din a^limi olmasının yanında, bir tarihçi, gazeteci, biyografi yazarı ve pedagogdur. C¸alışkanlığı ve kendi kendini disipline etme yeteneği ile öne çıktı. Diğer reformcu a^limlerin aksine çok az seyahat etti; Buhara’ya bile gitmedi. Kendi ifadesiyle, ilme büyük sevgi ve istidadı olmasa ve kendi kendini yetiştirmeseydi belki köy imamlığından öteye geçemeyecekti.
Onun fikri^ oluşumuna etki eden iki unsurdan biri Tercüman gazetesidir. Daha medrese yıllarında tanıdığı bu gazete sayesinde edebiyattan ve dünyada olup biteni takip etmekten lezzet almaya başladı. Dilde Türkçülük yolunu seçmesi ve Türk kavimlerinin birliği ülküsüne bağlanması bu sayede oldu. İsmail Gaspıralı’nın ortaya koyduğu yeni metotla (usu^l-i cedi^de) eğitimi daima destekledi; Müslüman kadınların özgürleştirilmesi fikrine büyük bir duyarlılık gösterdi. Doğru cevap D'dir.
10.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Kazan Hanlığı'nın düşmesinin sonuçlarından biri değildir?
Rus Devleti'nin siyaseti Müslümanları din değiştirmeye zorlama şeklinde oldu. |
Rusların doğuya doğru yayılmasının önü açılmış oldu. |
Baskılar, Tatarları Hristiyanlaşmaya yöneltti. |
Rusya ve Osmanlı Devletleri sınırdaş oldular. |
Türkistanlı hacıların geçiş güzergahı tıkandı. |
Kazan Hanlığı’nın düşmesi önemli sonuçlara yol açtı. İdil boyunda VI. yüzyıldan beri devam eden Türk ha^kimiyeti son buldu. Rusların Hazar sahillerine, Kafkasya’ya ve doğuya doğru yayılmasının önü açılmış oldu. Rusya Kazak bozkırlarına ve Sibirya’ya doğru ilerleme imkanı buldu. Bu yüzyılın son çeyreğinde Rus-Kazakları (Kozaklar) doğuya doğru ilerleyerek Sibir Hanlığını ele geçirdiler. 1556’da Astrahan Hanlığı’nın da Ruslar eline geçmesiyle Rusya ve Osmanlı devletleri sınırdaş oldular. Türkistanlı hacıların geçiş güzergahı olan Astrahan yolu tıkandı. Türkistan hanlıkları bu yolu yeniden açabilmek için Rus hükümdarına başvurmak zorunda kaldılar.
Kazan’ı ve Astrahan’ı ele geçiren Rus Devleti, önemli bir yabancı unsuru bünyesine katmış oldu. Böylelikle Rusya yeni tebaalar edindi ve imparatorluk olma yoluna girdi. Daha önce yabancı tebaası olmayan Rus devletinin Müslüman tebaaya karşı siyaseti onları din değiştirmeye zorlama şeklinde oldu. Tatarlar, iki yüz seneden fazla ağır bir baskı altında kaldılar. Rus Devleti, bu süre içinde onları baskı yoluyla Hıristiyanlaştırmaya çalıştı. Bu baskılar Tatarları pasif direnişe ve İslam dinine daha sıkı sarılmaya yöneltti. Doğru cevap C'dir.
11.Soru
Rusya Müslümanları İttifakı Partisi aşağıdakilerden hangi kongre sonucunda kurulmuştur?
I. Kongre |
II. Kongre |
III. Kongre |
IV. Kongre |
V. Kongre |
Rusya Müslümanları İttifakı Partisi, III. Kongre (16-21 Ağustos 1906) sonucunda kurulmuştur. Doğru Cevap C'dir.
12.Soru
Troyskili Ahmed Taceddin kimdir?
Ural Taraflarından Gelen Bir Tatar aydını |
Osmanlı Saray Soylusu |
Selçuklu Hanedan Üyesi |
Özbek Hanı |
Kazak Hanı |
Hakkında fazla bir şey bilinmeyen Troyskili Ahmed Taceddin’in Ural taraflarından gelen bir Tatar aydını olduğu anlaşılmaktadır. Ne zaman ve ne vesileyle İstanbul’a geldiği bilinmemekle birlikte, 1910’lu yıllarda Türk basınında çıkan yazılarından Rusya Türkleri hakkında derin bir bilgiye sahip olduğu açıktır. Abdürreşid İbrahim gibi o da önce İslam birliği, sonra buna bağlı olarak Türk birliği taraftarıydı. “Bizleri yekdiğerimize rabt eden cinsiyet [ırk bağı] değil İslamiyettir” diyordu. Ona göre, sosyal ve milli hayatı muhafaza eden, Türk, Tatar, Başkurt ve Mişer gibi toplulukların hepsini bir babanın çocukları yapan İslamiyet idi. Doğru Cevap A'dır.
13.Soru
Rusya’da Kazan Tatarcasıyla yayınlanan ilk gazete hangisidir?
Tercuman |
Kazan Muhbiri |
Yulduz |
Vakit gazetesi |
Şûrâ gazetesi |
Rusya’da Kazan Tatarcasıyla yayınlanan ilk gazete Kazan Muhbiri idi.Doğru cevap ''B'' şıkkıdır.
14.Soru
Rusça dersini okutacak öğretmenler yetiştirmek için hangi tarihte Kazan’da Öğretmen Okulu (Uçitel’skaya Şkola) açıldı?
1776 |
1876 |
1886 |
1976 |
1977 |
Rusça dersini okutacak öğretmenler yetiştirmek için 1876’da Kazan’da Öğretmen
Okulu (Uçitel’skaya Şkola) açıldı.Doğru cevap ''B'' şıkkıdır.
15.Soru
Aşağıdakilerden hangisi İslamlaşma ve Tatarlaşmanın önüne geçebilmek için Rus yetkililerin aldığı tedbirlerden birisi değildir?
İlminski metodu ile eğitimde Ruslaştırmak |
İncilleri ve kilise ayinlerine ait kitapları yerel dillere tercüme ettirmek |
Hristiyan Tatar çocuklara Tatar dilinde ve Rusça harflerle eğitim vermek |
Müslüman mekteplerinde Rus dili okutmak zorunluluğu getirmek |
Geleneksel Tatar eğitim müesseselerine modern eğitimi getirmek |
Rus yetkililer, İslamlaşma ve Tatarlaşmanın önüne geçebilmek için tedbir almaya başladılar. Söz konusu tedbirlerden biri, geleneksel Tatar eğitim müesseselerine müdahale etmeyip onları ortaçağın karanlıklarında bırakmak, buna karşılık Rus olmayan halklar arasında Hıristiyanlığı ve modern eğitimi yaymak için ne lazımsa yapmaktı. Diğer bir tedbir ise, sadece adı Hıristiyan olan gruplar arasında dinî eğitimi arttırmak ve onların eğitim seviyesini yükseltmekti.