XIX. Yüzyıl Türk Dünyası Ara 5. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
- İslam ilahiyatını rasyonalist esaslara göre sorgulayan biri olarak sunulmuştur.
- Tatar dini reform düşüncesinin babası sayılır.
- Nakşibendi tarikatına mensup Ahmed Sirhindi'nin fikirlerinden etkilenmiştir.
- Eserlerinde içtihat kapısının açılmasını savundu; taklidi reddetti.
Yukarıda bahsi geçen kişi kimdir?
Abdurrahim Otuz İmeni |
Ebunnasr Kursavi |
Şihabüddin Mercani |
Rızaeddin b. Fahreddin |
Şeyh Zeynullah |
İslam ilahiyatını “rasyonalist” esaslara göre sorgulayan biri olarak sunulan şahsiyet, Molla Ebunnasr Kursavi^’dir (1776-1812). Bazı araştırmacıların onu “dogmaları sarsan”, “geleneksel otoritelere karşı çıkan”, “yenilikçi” veya “Ceditçi” olarak sunmaları bir yanılgıdır. Aynı şekilde onunla tartışmaya giren ulemayı da “mutaassıp” olarak nitelemek hatadır. Tatar dini^ reform düşüncesinin babası sayılan Kursavi^ “yeni” bir şey ileri sürmüyordu; sadece İslam düşünce tarihinde olagelen bazı ilahiyat tartışmalarını yeniden gündeme getiriyordu. Buhara medreselerinde dini^ bilimler çerçevesinde okutulan kela^m konularını Yunan felsefesinin etkileri olarak görüyor ve İslamın bu gibi etkilerden arındırılıp ilk dönemdeki (selef zamanındaki) sadeliğine döndürülmesi gerektiğini savunuyordu. Kursavi^’nin reformist sufilerden, özellikle Hindistan’daki Nakşibendi^ tarikatına mensup Ahmed Sirhindi^’nin (İmam-ı Rabbani) fikirlerinden etkilendiği anlaşılmaktadır. Buhara’daki medrese eğitimi sırasında tanıştığı Nakşibendi şeyhi Niyazkulu Türkmani^’nin sohbetlerinde bulunduğu sırada bu fikirlerle tanışmış olmalıdır.
Kursavi^’nin fikri^ oluşumu şöyledir: Meçkere medresesindeki tahsili sırasında yetenekli olduğunu gösterdi. Bazı konularda hocasının söyledikleri ile yetinmedi. Bu dönemde ilim merkezi ve kültür kaynağı olarak kabul edilen Buhara şehrine gitti. Orada çok revaçta olan kela^m ilmiyle uğraştı; bu konuda son derece iyi yetişti; hocalarını bile geride bıraktı. Fakat bir noktadan sonra, bütün bu öğrendiklerinin dini^ açıdan ne işe yarayacağı konusunda kendini sorguladı. İlim adına biriktirdiği şeylerin birtakım zanlardan ve Yunan felsefesinin uzantılarından ibaret olduğu kanaatine varıp pişmanlık duydu. Yunan felsefesi yerine iman düşüncesine (hikmet-i imaniye) yönelmeye karar verdi. Kitap ve Hadis konularını araştırmaya başladı ve giderek bu ilimlerde ustalık kazandı. Büyük tefsir ve hadis a^limlerinin, tasavvuf ehlinin eserlerini inceledi. Buhara’nın tanınmış şeyhlerinden Niyazkulu Türkmani^’ye bağlandı ve dört yıl onun sohbetlerinde bulundu. Bundan sonra yazmakla ve talebe yetiştirmekle meşgul oldu. Eserlerinde içtihat kapısının açılmasını savundu; taklidi reddetti. Doğru cevap B'dir.
2.Soru
İsmail Gaspıralı tarafından çıkarılan ve Rusya Türklerinin fikrî, kültürel ve siyasî hareketlerinde etkili olan gazete aşağıdakilerden hangisidir?
Takvimi Vakayi |
Tasvir-i Efkar |
Hürriyet |
Sabah |
Tercüman |
Rusya Türklerinin fikrî, kültürel ve siyasî hareketleri onun çıkardığı Tercüman gazetesi ile başlar. Doğru cevap E’dir.
3.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Rusya'da III. Kongre sonrasında kurulan Tatar Sosyalistlerinin örgütlendiği yerdir?
Moskova |
Soçi |
Ufa |
Kazan |
Vladivostok |
III. Rusya Müslümanları Kongresi’nde Ayaz İshakî ve Fuad Tuktar’ın başı çektiği solcu gençler de aktif bir rol oynadılar. Tañ Yuldızı (Tan Yıldızı) gazetesi etrafında örgütlenen ve Tañçılar olarak bilinen 20-30 kadar eğitimli ve ilerici gençten oluşan bu grup, usûl-i cedit derecesindeki terakkiyi yeterli görmüyor, daha çabuk ve daha büyük adımlarla ilerlemek istiyorlardı. Doğru Cevap D'dir.
4.Soru
I. Ortak bir dil oluşturmak
II. İstanbul Türkçesini örnek almak
III. Arap alfabesinin yerine Latin alfabesini almak
Yukarıdakilerden ifadelerden hangisi ya da hangileri İsmail Gaspıralı'nın benimsediği fikirlerdir?
Yalnız I |
Yalnız III |
I ve II |
II ve III |
I, II ve III |
Gaspıralı, iddia edildiği gibi, değişik Türk boylarının dillerini birleştirmekten söz etmiyordu. O, aydınların kendi aralarında anlaşabilecekleri ortak bir yazı dili oluşturulmasından bahsediyordu. Ayrıca, yine sanıldığının aksine, Gaspıralı İstanbul Türkçesini örnek almak fikrinde değildi; bunu bizzat kendi ifadelerinden öğreniyoruz. Osmanlı Türkçesinin diğer Türk lehçelerine göre işlenmiş ve edebiyatı diğerlerine göre zengin ve ilerlemiş olduğu ve bu sebeple Türk kavimleri arasında yayılacağı görüşünde değildi. Aksine, Osmanlı şivesinin öz Türkçeden oldukça uzaklaşmış, Arapça, Farsça ve diğer dillerden kelimelerle dolmuş olduğunu ve Türk şivelerinin en zoru hâline geldiğini düşünüyordu. Arap alfabesinin değiştirilip Latin alfabesinin alınması fikrine karşı Gaspıralı muhafazakâr bir tutum benimsedi; bu fikri ileri sürenlere karşı yazılar yazdı.
5.Soru
-Tatar ansiklopedist ve yazar
-Değişik konularda 38 kadar eser yazdı
-Kazan Tatarcasıyla salnameler ve küçük risaleler yazıp yayınladı.
-Modern Tatar edebiyatının öncüsü olarak gösterilir.
Yukarıda hakkında çeşitli bilgiler verilen ünlü edebiyatçı aşağıdakilerden hangisidir?
Ahmed Midhat Efendi |
Kayyum Nâsırî |
Mirza Kâzım Bek |
Ayaz İshakî |
Muhammed Zâhir Bigi |
Avrupa medeniyetiyle olan temas sonucunda ortaya çıkan modern Tatar edebiyatının öncüsü olarak Kayyum Nâsırî gösterilir. Onu Tatar aydınlanmasının başlatıcısı olarak kabul edenler de vardır. Doğru cevap B’dir.
6.Soru
Kırım’ın iç kesimlerindeki “Çöl Tatarları” denilen halkın kullandığı lehçe hangisidir?
Tatar lehçesi |
Türkmen lehçesi |
Kıpçak lehçesi |
Rus lehçesi |
Sibirya lehçesi |
Kırım’ın iç kesimlerindeki “Çöl Tatarları” denilen halkın kullandığı lehçe kıpçak lehçesidir.Doğru cevap ''C'' şıkkıdır.
7.Soru
1905-1907 yılları arasında Rusya Tatarları, ne için mücadele ettiler?
Bağımsızlık |
İşçi hakları |
Sosyal statü |
Müftülüğün eski haklarının iade edilmesi için |
Barınma ihtiyaçları |
1905-1907 yılları arasında Rusya Tatarları, Müftülüğün eski haklarının iade edilmesi için mücadele ettiler.Doğru cevap ''D'' şıkkıdır.
8.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Rus misyonerlerin Kazan'da gerçekleştirdiği Ruslaştırma ve Hristiyanlaştırma faaliyetlerinden değildir?
Tatarlar üzerinde dini baskı uygulanması |
Müslüman Dini İdarelerin ortadan kaldırılmaya çalışılması |
Müslüman okullarında Rusça'nın mecbur kılınması |
İmamların Rus dilini bilmesinin zorunlu hale getirilmesi |
Halkın tepkisi sebebiyle Rusçanın Tatar okullarında okutulmaması |
XIX. yüzyılın sonunda Tatarlar üzerindeki dinî baskılar arttı. Kilise gazetelerinde İslam-karşıtı propaganda şiddetlendi. Ortodoks misyoner N. İ. İlminski ve tutucu çevreler hükûmet politikasındaki etkilerini artırdılar. Orenburg Müslüman Dinî İdaresini Rusya için zararlı gören İlminski, bu kurumu ortadan kaldırmaya çalıştı. Kazan Üniversitesindeki Şarkiyat araştırmalarını misyonerlik amaçlarına hizmet ettirmek için uğraştı. Daha önce Müslüman okullarına pek müdahale etmeyen Rusya devleti, 1870’li yıllarda mektep ve medreseler üzerinde doğrudan denetim kurmaya çalıştı. Bu tarihten sonra açılan Müslüman okullarında Rusça öğretmek mecburi oldu.
9.Soru
Mehmed Akif, Eşref Edib ve İzmirli İsmail Hakkı ile yakın dostluk kuran ve 1913 yılı başında "İslam Dünyası" adında yeni bir dergi çıkaran düşünür kimdir?
Halim Sabit |
Ayaz İshaki^ |
Abdürreşid İbrahim |
Fatih Kerimi^ |
Ahmed Taceddin |
Abdürreşid İbrahim, cesur, maceracı, samimi ve mücadeleci kişiliğiyle birçok İstanbullu aydının gönlünü kazandı. Mehmed Akif, Eşref Edib ve İzmirli İsmail Hakkı ile yakın dostluk kurdu. 1913 yılı başında İslam Dünyası adında yeni bir dergi çıkardı. Doğru cevap C'dir.
10.Soru
Rusya Müslümanlarının yenileşme hareketleri içerisinde yer alan esaslardan biri olan ve İsmail Gaspıralı’nın öngördüğü tedbirlerin başında aşağıdakilerden hangisi bulunmaktadır?
Edebiyatta yenileşme |
Müslüman kadınların birleşmesi |
Eğitim reformu |
Milli ve siyasi bilinçlenme |
Ekonomik bağımsızlık |
Rusya Müslümanlarını düştükleri bu çıkmazdan kurtarmak için derhal bazı tedbirlerin alınması gerektiğini söylüyordu. Gaspıralı’nın öngördüğü tedbirlerin başında eğitim reformu geliyordu. Doğru cevap C’dir.
11.Soru
Rusya Müslümanlarının siyasi faaliyetlerini örgütleyen en önemli kişi kimdir?
Ahmed Agayev |
İsmail Gaspıralı |
Abdürreşid İbrahim |
Rızaeddin b. Fahreedin |
Alîm Maksud |
Rusya Müslümanlarının siyasi faaliyetlerini örgütleyen kişiler içinde Abdürreşid İbrahim öne çıkmaktadır. Siyasi deneyimi olmasa bile, büyük bir cesarete sahip olan bu zat, 1904 Eylülünde Rusların Zemstvo hareketi önderleriyle görüştü. Zemstvocular (mahalli yönetim yanlıları) yasal yollardan reformlar istemekteydiler. Abdürreşid İbrahim onlarla Rusya Müslümanlarının taleplerini ve ihtiyaçlarını konuştu. Onların programlarını aldıktan sonra değişik vilayetlerdeki Müslüman ileri gelenleriyle görüşmeler yaptı; ne yapılması gerektiği konusunda bir hareket planı hazırladı. Doğru cevap C’dir.
12.Soru
Rusya Türkleri içinde ilk defa Rus hakimiyetine düşen topluluk hangisidir?
Kırım Tatarları |
Kazan Tatarları |
Başkurtlar |
Kazaklar |
Karakalpaklar |
Rusya Türkleri içinde ilk defa Rus hakimiyetine düşen, medeni uyanışları yüz yıldan fazla bir zaman önce gerçekleşen, diğer Türk toplulukları arasında medeni öncülük rolünü üslenen Kazan Tatarlarıdır. Doğru cevap B'dir.
13.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Rusya Türklerinden kabul edilmemektedir?
Yakutlar |
Başkurtlar |
Mişerler |
Kazanlılar |
Azerbaycanlılar |
“Rusya Türkleri” olma bilinci XX. yüzyıl başında Batıdan gelen millet anlayışının tesirleri altında gelişti. O da daha ziyade aydın ve okumuş kesim arasında gelişen bir durumdu. “Rusya Türkleri” tabiriyle kastedilen aslında Müslüman Türklerdi. Müslüman olmayan Türkler bu kapsamda düşünülmüyordu. Volga boyunda yaşayan Hıristiyan Çuvaşlar, doğu Sibirya’daki Yakutlar veya Altaylardaki Türk soylu topluluklar bunun dışındaydı. Doğru cevap A’dır.
14.Soru
Aşağıdakilerden hangisi 1876'da Rus hükûmeti tarafından açılan Tatar Muallim Mektebinde din dersi muallimi olarak ders veren Tatar din adamıdır?
Şihâbüddin Mercanî |
Âlimcan Barudî |
Şeyh Zeynullah Resulî |
Molla Ebunnasr Kursavî |
Hüseyin Feyzhanî |
Şihâbüddin Mercanî 1876’da Rus hükûmeti tarafından açılan Tatar Muallim Mektebinde (Rusçası: Tatarskaya Uçitel’skaya Şkola) din dersi muallimi olarak ders verme teklifini kabul etti. O zaman bir mollanın Rus okulunda ders vermesi düşünülemeyecek bir işti; dostları bile bu durumu yadırgadılar. Ona muhalif olan mollalar bu tepkinin artmasına sebep oldular; onun Rus misyonerlerle birlikte çalıştığını ve Müslüman mekteplerine Rusça dersinin konulmasının baş sebebi olduğunu ileri sürdüler.
15.Soru
Yusuf Akçura kimdir?
İstanbul’a gelip yerleşen Rusyalı aydın |
Kazak Aydın |
Selçuklu Hükümdarı |
Osmanlı Hükümdarı |
Rus Hanı |
Yusuf Akçura İstanbul’a gelip yerleşen Rusyalı aydınlar içinde en tanınmışı Yusuf Akçura’dır (1876-1935). 1883 yılında, daha çocukken annesiyle beraber İstanbul’a göç eden Y. Akçura, Koca Mustafa Paşa Askeri Rüştiyesinde okudu. Kazan yurduna hayranlık duymakla birlikte, Akçura küçük yaştan itibaren bir İstanbullu olarak yetişti. Onun alışkanlıklarında ve karakterinde Osmanlı Türkünün özellikleri vardı. Doğru Cevap A'dır.
16.Soru
Tatar aydınları içinde Meşrutiyet dönemi İstanbul’unu en iyi gözlemleyerek İstanbul Mektubları adıyla kitaplaştırdığı izlenimleri, Türk
aydınlarının ve toplumunun felaket yıllarındaki ruh halini çok iyi bir şekilde yansıtan aydın aşağıdakilerden hangisidir?
Yusuf Akçura |
Fatih Kerimî |
Mehmed Emin |
Kazanlı Halim Sabit |
Şeyh Süleyman Efendi |
Tatar aydınları içinde Meşrutiyet dönemi İstanbul’unu en iyi gözlemleyen kişi Fatih Kerimî’dir (1870-1937). İstanbul Mektubları adıyla kitaplaştırdığı izlenimleri, Türk aydınlarının ve toplumunun felaket yıllarındaki ruh halini çok iyi bir şekilde yansıtmaktadır. Eserin hemen her yerinde Rusya Tatarları ile Osmanlı Türklerinin kültür seviyeleri, psikolojileri ve aydınları karşılaştırılmaktadır.
17.Soru
Yeni nesil içinde roman tarzında ilk eseri yazan kim olmuştur?
Musa Akyiğitzade |
Hüsameddin Molla |
Ayaz İshakî |
İsmail Gaspıralı |
Şihabüddin Mercanî |
Yeni nesil içinde roman tarzında ilk eseri yazan Musa Akyiğitzade’dir.Doğru cevap ''A'' şıkkıdır.
18.Soru
1902’de "Üç Kadınla Hayat" adlı bir tiyatro eserini kaleme alan edebiyatçı aşağıdakilerden hangisidir?
Ayaz İshakî |
Kayyum Nâsırî |
Mirza Kâzım Bek |
Şihabüddin Mercanî |
Muhammed Zâhir Bigi |
Ayaz İshakî, 1902’de Üç Kadınla Hayat adlı bir tiyatro eseri kaleme aldı. 1905’te sahneye konulan bu eser, İdil-Ural bölgesinde Tatar lehçesinde oynanan ilk tiyatro eseriydi.
19.Soru
“Dünyada ne kadar er kişi var ise o kadar da kadın-kız vardır” cümlesiyle başlayan Kadınlar adlı risalesinin yazarı aşağıdakilerden hangisidir?
İsmail Gaspıralı |
Kayyum Nâsırî |
Şihabüddin Mercanî |
Rızaeddin b. Fahreddin |
Muhammed Zâhir Bigi |
Gaspıralı’nın Kadınlar adlı risalesi (Bahçesaray, 1903), “dünyada ne kadar er kişi var ise o kadar da kadın-kız vardır” cümlesiyle başlıyordu. Doğru cevap A’dır.
20.Soru
Rusya'da meşrudiyetin ilanından sonra Rus Müslümanları hangi partiye destek verme kararı almışlardır?
Demokrat (Kadet) Partisi |
Bolşevikler |
Menşevikler |
Sosyalist Devrimci Parti |
17 Ekim Birliği |
Yapılan bir kongrede mevcut partilerin programları incelendikten sonra, program ve ideolojik çizgi bakımından Müslümanlara en uygun olanın Meşrutiyetçi Demokrat (Kadet) Partisi olduğu kararlaştırıldı.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ