Yetişkinlerin plansız olarak yaptıkları gözlemlere gelişigüzel gözlem denir. Oyunu gözlemlemek için ise daha planlı ve sistemli gözlem yapmak gerekir. Yetişkinin gözleme başlamadan önce gözlem sürecinde neye bakması gerektiğine ve gözlem verilerini nasıl kaydedeceğine karar vermesi gerekir. Ancak sistemli gözlem ile özellikle grup halinde oynayan çocukların oyunlarına bir anlam vermek ve değerlendirmek mümkün olur.

Beceri ve kavram materyalleri, ürün odaklı ve kapalı uçludur. Nasıl yapılacakları belli olduğu ve tek bir kullanım şekilleri olduğu için yaratıcılığı ve ıraksak düşünmeyi desteklemezler. Çocuklar bu materyalleri kullanarak el-göz koordinasyonu, ince motor beceriler, sıralama, sınıflama, sayma gibi becerileri geliştirirler. Günlük yaşam ve özbakım materyalleri, eşleştirme veya sıralama yapmayı sağlayan materyaller, çeşitli kart oyunları, yap-bozlar, resimli kavram kitapları, boncuk dizme setleri bu tür materyallere örnektir.

A, B, C ve E şıklarındaki kazanımlar fizik ile ilgili, B şıkkındaki kazanım bilim ve teknoloji ile ilgilidir.

Okul öncesi öğretmenlerinin dış mekân oyunları süresince çocukların serbest oyun oynamasına izin vererek bu zamanı bir mola gibi kullanmaları, bu sürenin keşif ve etkileşimin yanı sıra bitkiler, hayvanlar, mevsimler ve hava koşulları gibi yaşamla ilgili pek çok şeyin öğretilmesinde kullanılmamasına ve değerli bir fırsatın boşa gitmesine neden olacaktır.

Alan yazında özel gereksinimi olan çocuğun arkadaşlarının oyununa katılımında başlangıçta tek bir akranla oyun oynama önerilmektedir. Ancak çocuk sayısının kalabalık olduğu sınıflarda böyle bir düzenleme yapmak mümkün olmayabilir. Özel gereksinimi olan çocuklar başlangıçta 2-3 normal gelişim gösteren çocuğun katılımıyla oluşturulan bir oyun grubuna katılmalıdırlar. A seçeneğindeki 4-5 çocuk ifadesi yanlıştır.

Gözlem yapma sürecinde bütün duyular kullanılarak veri toplanır, sınıflama sürecinde nesne, yaşantı ve fikirler anlamlı bir şekilde gruplanır, tahminde bulunma sürecinde bir hipoteze dayalı olarak ne olacağı tahmin edilir, iletişim sürecinde ise bilgi paylaşılır ve tartışılır. Hipotez oluşturmada ise hangisinde birey gözlemlerini ya da bir durumun neden gerçekleşmiş olabileceğini açıklamak için mevcut bilgileri kullanır.

Görme yetersizliği olan çocukların temel sorunları görme duyularının sınırlılığıdır. Bu sınırlılık nedeniyle oyunlarında yukarıda bahsi geçen farklılıklar gözlenmektedir.

6 sayısının 5+1, 3+3, 2+4’ten oluşması, sayıların onluk ve beşliklere ayrılması ‘oluşturma/ ayrıştırma,’ kavramıyla ilişkilidir ve parça/bütün kavramlarının yerleşmesinde önemli olan işlemlerdir. Çocuklar deneyim kazandıkça belirli bir rakamı oluşturan alt sayılara ilişkin farkındalıkları artar.

Bireysel çalışma sırasında özel gereksinimi olan çocuğun dikkatini normal gelişim gösteren akranları dağıtabilir. Bu nedenle özel gereksinimi olan çocuk onlara sırtı dönük olacak şekilde oturtulmalı, öğretmen de diğer çocukları rahatlıkla görebileceği şekilde özel gereksinimi olan çocuğun tam karşısına oturmalıdır. Böylece diğer çocuklar bir sorun yaşadığında hemen fark edip müdahale edebilir.

Sara Smilansky (1968) çocukların oyun gelişiminde dört evreden geçtiklerini gözlemlemiştir. Bu evreler: duyusal-motor oyun, sembolik oyun, yapı oyunları ve kurallı oyunlardır. Duyusal-motor oyun çocukların büyük ve küçük kaslarını özgürce hareket ettirdiği ve duyularını kullandığı oyunlardır. Sembolik oyun çocuğun duygularını veya düşüncelerini mimikleri, davranışları veya nesnelerle ifade ettiği hayali oyunlardır. Yapı oyunları; fonksiyonel oyunda olduğu gibi duyusal motor etkinlik etrafında odaklanır, fakat yapı oyunlarında bir ön planlama vardır. Kurallı           oyunlarda, oyunun kuralları oyuna başlamadan önce belirlenir.                Çocukların bu kurallara uyması beklenir.

Zihin yetersizliği olan çocuğa bu durum karmaşık gelebilir. Öğrendikleri oyunları tekrarlama eğilimindedirler.

Resim yapma basamağında çocuk deneme-yanılma yoluyla şekilleri oluşturmak istedikleri resme uygun şekilde bir araya getirirler ve farklı şekilleri tek bir görevi görmek üzere birleştirebilirler.

Montessori’nin çocuk gelişimi ve çocuk eğitimine ilişkin ürettiği fikirler ve çocukların
bulundukları ortam ve etkileşim içerisinde oldukları materyallere ilişkin geliştirdiği tasarımlar değer görmüş ve günümüzde yaygın olarak kullanılmaktadır

Jest/mimik ipucu, işaret ipucu, resimli/iki boyutlu ipucu, model ipucu, sözel ipucu ve fiziksel ipucu özel gereksinimi olan bir çocuğun oyun rutini oluştuktan sonra oyuna yeni eylemler eklemek için kullanılabilecek ipuçlarıdır.

Serbest oyun zamanı, hâkim anlayışın aksine, çocukların öğretmen desteğinden uzak, oradan oraya savruldukları bir zaman dilimi değil, öğrenmeye yönelik motivasyonu artıran, informal olarak kazanılmış temel becerilerin sergilendiği zengin öğrenme fırsatları sunan kurum temelli eğitimin önemli bir parçası olan olmazsa olmaz bir zaman dilimidir.

Yetişkinlik hayatına hazırlık kuramının öncülerinden Groos’a göre hayvanlar ve insanlarda oyun dürtüseldir. Dürtüsel davranışlar eğitilir, arıtılır ve sonunda insanların mesleki, kişisel ve sosyal başarılar elde etmek için kullanacakları beceri, düşünce ve tutumlara dönüşür. Oyunun en temel ögesi keyif almaktır.

Otizmli çocuklar kendiliklerinden oyuncakları işlevlerine uygun şekilde oynamada zorlanırlar. Örneğin arabayı yerde ileri geri hareket ettirmek yerine, sadece tekerleklerini döndürebilirler, arabanın kapılarını açıp kapayabilirler ya da nesneleri gözünün önünde ileriye geriye hareket ettirirler. Oyuncakların sadece tek bir özelliği ile ilgilenirler.

Kil ve oyun hamuru ile oyunda görülen gelişimsel basamaklar aşağıda sunulmuştur:
1. Rastlantısal vuruş. Duyusal motor bir deneyim olarak rastgele oyun hamuruna/ kile vurur ve vurma davranışından zevk alır.
2. Kontrollü vuruş. Çocuk henüz hamur ya da kili bir ürün oluşturmak için kullanmaz. Sadece avucunda sıkma, elleriyle çekme, itme, vurma gibi duyusal motor davranışlar gösterir.
3. Planlı ürün yapma ve adlandırma. Çocuk oyun hamuru ya da kili elinde ya da masada yuvarlayarak çubuk ya da top şekline getirebilir. Çocuk planlı ürün yapmaya başlar ve yaptığı ürünü adlandırır. Örneğin çocuk oyun hamuruna şekil vererek kurabiye yaptığını söyler.
4. Detaylar ekleme. Çocuk yaptığı çubuk, yuvarlak ya da daireye parçalar ekler. Daireye göz, ağız, kol, bacak gibi vücut parçalarını ekler.
5. Birden fazla ürünü birleştirme. Birden fazla ürünü birleştirerek daha gelişmiş bir ürün ortaya çıkarır. Örneğin, atın, arabanın ya da motosikletin üstüne insan yapması gibi.
6. Gerçekçi semboller. Son aşamada çocuk daha detaylı ve aslına uygun, gerçekçi semboller yapar.

Görme yetersizliği olan çocukların akranlarına oranla daha çok yalnız oynamayı tercih ettikleri ve genellikle nesneleri sallama, vurma gibi fiziksel hareket ve işitsel uyarım sağlayan oyun rutinleri sergilediklerini gözlemlemişlerdir.

En başarılı olmak için yarıştığı bir alan değildir.