Kur’ân’ın Sünnet bütünlüğü konusunu ayrıntılı bir şekilde kavrayabilmek için Necati Kara’nın Kur’ân Sünnet Bütünlüğü adlı eserini inceleyiniz.

İslâm’ın  tarihi,  ilim,  bilgi  ve  amele  dayalı  bir  medeniyetin  tarihidir.  Bu medeniyette  bilimsel  sürece  yol  açan  bilgi  geleneği,  ilmi  yücelten  ve  onu imandan  sonra  en  büyük  fazilet  olarak  gören  vahiyle  başlar.

Kur’ân-ı Kerîm’de Hz. Peygamber’e ve onun sünnetine uyulması gerektiğine  dair  birçok  âyet  bulunmaktadır.  Bu  âyetler  genel  olarak;(a)  Allah Resûlü’nün Kur’ân’ı açıkladığını belirten âyetler, (b) Hz. Peygamber’e itaat etmenin  zorunlu  olduğunu  söyleyen  âyetler,  (c)  Hz.  Peygamber’i  örnek almayı emreden âyetler, (d). Allah’ın Resûlü’ne helâl ve haram kılma yetkisi verdiğini  belirten  âyetler  şeklinde  dört  grupta  incelenibilir. Hz. Peygamber’i örnek almayı emreden âyetlerde  müslümanların pratik olarak dini yaşabilmek için bir modele  ihtiyaç  duydukları  belirtilmekte,  sadece  Kur’ân’dan  hareketle yaşanan dinin eksik kalacağı bildirilmektedir.      

Kur’ân-ı  Kerîm’de  hakkında  bilgi  verilen  diğer  peygamberlere  gelen vahiyler dikkate alındığında Hz. Peygamber’e Kur’ân dışında vahiy gelmesi normal bir durumdur. Sözgelimi, Kur’ân-ı Kerîm’de anlatıldığı üzere, Lut’un kavmini helak etmekle görevlendirilmiş melekler Hz. İbrahim’e uğramış, ona hem  çocuk  müjdesi  vermiş  hem  de  Lut  kavminin  helak  olacağını bildirmişlerdi. Hatta bu kıssada Hz. İbrahim’in gelen elçileri tanımadığı ve onlardan  çekindiği  belirtilmektedir  (Ankebût,  29/31–32;  Hicr,  15/52  vd.).

Mü’minlerin nezdinde Hz. Peygamber’e (s.a.v.) itaat edilip, ona tabi olmadaki en büyük etken Resûlullah’ın ilahî vahye muhatap olmasıydı. Zira onlar İslâm’a girmek için şehâdet getirirken, Hz. Peygamber’in (s.a.v.) hem Allah’ın kulu hem de resûlü olduğuna inanmışlardı. Allah da elçisini hem Kur’ân-ı Kerîm vahyi yani okunan vahiy (vahy-i metluvv) hem de Kur’ân dışındaki vahiyle (vahy-i gayri metluvv) ile desteklemiştir. 

“Hikmet”; Akıl, ilim, söz ve davranışta doğruya isabet’tir. Daha özel anlamda ise, helâl-haram bilgisi, ilim-amel birliği demektir. (Cürcânî, Ta’rîfât, no. 604). Hikmet, dînin ana kaynağı olan Kur’ân’ın doğru anlaşılmasına yardım eden, başta Hadis ve Sünnet olmak üzere diğer bütün ilimlerin ortak adıdır. İmam Mâlik (179/795)’in “İlim kitabı”nda zikrettiği ve Lokman Hakîm’in oğluna verdiği nasihatten ibaret olan tek rivâyet oldukça anlamlıdır: “Yavrum! Âlimlerle otur, onların dizlerinin dibinden ayrılma. Çünkü Allah yeryüzünü göğün yağmuru ile dirilttiği gibi, kalpleri de hikmetin nûru ile diriltir”. (Muvatta’, İlim 1, hadis no: 1821).

Kur’ân Sünnet bütünlüğünü açıkça gösteren ve Allah Resûlü’nün dini doğru anlamak ve  yaşamak için örnek alma/itaat zorunluluğunu ifade eden bir diğer husus, Kur’ân dışında da Hz. Peygamber’e vahiy geldiğine delâlet eden âyetlerdir. Allah Resûlü’nün hayatının tamamıyla  vahyin  kontrolünde olması bir yana, bu tür âyetler de gayri metlüv vahiy/namazda okunmayan vahiy olgusuna açık delillerdendir ve bu tür âyetlerin yirmi kadar olduğu ifade edilmektedir.  

Hadis  tarihini  konu  edinen  kitapların,  sahâbenin  hadis  uğruna  yaptığı  ve sonraki  nesilde  sistemleşen,  hadis  ıstılahındaki  adı  ile  “er-rıhle  fî  talebi’l-hadîs/hadis uğruna yapılan seyahatler”e özel bir bölüm tahsîs ettiği görülür.

Sahâbenin söz konusu yolculukları, hadislerin İslâm coğrafyasının muhtelif kısımlarına ulaşması ve bu bölgelerde ilim geleneklerinin teşekkülü açısından hayatî bir rol oynamıştır.  

Hz. Peygamber’in (s.a.v.) en çok vurguladığı hususlardan birisi de kendisine itaat edilmesinin zorunlu olmasıdır. Ancak bu şekilde bir kul Allah’a itaat etmiş olacaktır. Nitekim Hz. Peygamber (s.a.v.) bir konuşmasında "Yüz çevirenler hariç ümmetimin tamamı cennete girecektir" buyurmuştu.

Söz konusu ihtilâfların giderilmesinde sırayla cem‘ ve telif, nesh, tercih, tevakkuf yöntemi uygulanır. Şüphesiz bu uygulama için temel dinî ilimlerde derinlik, ehliyet ve liyakat vasfı aranır.

Hz.  Peygamber’in  (s.a.v.)  sünneti  en  iyi  bilenleri  takdiminin  yanı  sıra Medîne’nin dışından gelen ve kendilerine dini öğretecek kişilerin gönderilmesini talep eden Müslümanların da sünneti bilenlere öncelik verdiği anlaşılmaktadır. Nitekim Yemen’den gelen henüz İslâm’la yeni müşerref olmuş bir grup  Hz.  Peygamber’den  kendilerine  sünneti  ve  İslâm’ı  öğretecek  birisini göndermesini istemişler, Efendimiz de “ümmetiminin eminidir” diyerek Ebû ‘Ubeyde  b.  el-Cerrâh’ı  işaret  etmiştir.

Bu çerçevede, derse başlamadan önce mümkünse ders salonuna erken gelmeli, abdest alıp iki rekât namaz kılmalı ve eûzü besmeleden sonra hamdele ve salvele çekmeli, ardından makâma uygun dualar etmelidir. Bundan sonra, mümkünse hadis meclislerinde, geçmişte yapıldığı üzere, güzel sesli bir kişiye Kur’ân okutulmalı, ardından bir de Fâtiha okutularak derse başlanmalıdır. Hoca, dersinin başında okunacak hadisin bulunduğu ‘Kitâb’ ve ‘Bâb’ hakkında kısa bilgi vermeli, böylelikle rivâyetin Kur’ân ile irtibatını kurmanın yanında ilgili hadis kitabının iç bütünlüğü içerisindeki yeri ve ‘Kitâb’ ve ‘Bâb’ başlığı ile ilgisi hakkında bir kanaat edinilmelidir.

Seçilen örnek hadisin, hadis kitaplarının en meşhurlarından Kütüb-i tis‘a’da yer alan rivâyetlerinden Tirmizî’nin Sünen’inde, Buhârî ve Müslim’in elCâmi‘u’s-sahîh’lerinde, Ahmed b. Hanbel’in Müsned’inde ve Mâlik’in Muvatta’ında yer alan birer hadis ve tercümesi yukarıda zikredildi........

Kitabın 17. sayfasında bulunan yukaridaki bilgilerden anlaşılacağı üzere Farâbi bu sorunun doğru cevabıdır.

Dirâyetü’l-hadîs ilminde hadis metinlerinin mana ve maksatlarının anlaşılması (fehm), hüküm ve hikmetlerinin çıkarılması (istinbat) söz konusu edilir.

Kur’ân ve Sünnet ile hayat arasındaki irtibatın gittikçe zayıfladığı çağdaş dönemde,  anlama  çabalarının  hiç  değilse  bu  irtibatı  güçlendirmeye  yönelik bir katkı sağlaması ve mevcudu meşrulaştırma gayretlerinden öteye geçmesi, ancak anlamanın sünnet esaslı yürütülmesine bağlıdır. Kur’ân ile irtibat lâfzî, filolojik, zahirî ve keyfî olursa burada anlamaktan söz etmek imkânsızdır. Bir esasa bağlı kalmaksızın Kur’ân’ı açıklama hevesi içinde olanların kınanması, bu hevesin mânâ itibariyle metni değiştirmek anlamına gelen bir tür tahrif sayılması sebebiyledir.

Varlık tasavvurunun ve âlem yapısının merkezine önce “tevhîdi” ve Allah inancını  (Bakara  2/29,  165;  Âl-i  İmrân  3/32,  76),  sonra  zorunlu  olarak “nübüvvet” (peygamberlik) kurumunu (Hâkka 69/38-52; Kıyâme 75/16-19) yerleştiren İslâm vahyi, var olmanın kaçınılmaz sonu olan “âhiret” kavramını da nihâi hedef olarak belirler (Bakara 2/28). İslâm medeniyetini şekillendiren  bu  üç  temel  unsur,  Kur’ân’ın  muhataplarına  sorduğu  sorular,  sunduğu hakikatler  ve  yönelttiği  emirlerle  birleşerek  müslüman  bireyin  zihninde Hakikatin bilgisine ulaşma özlemine yol açmış ve güçlü bir merak fırtınası  yaratmış; ilme dayalı yeni bir dünyagörüşünün (paradigma) oluşumuna zemin hazırlamıştır.

Kur’ân ile Hz.  Peygamber  arasındaki  ilişki  tamamıyla  müspet  bir  ilişki olup, onun görevi vahyi Cebrail vasıtasıyla aldığı şekliyle iletmenin yanında, öncelikle kendi şahsında olmak üzere uygulama, etrafındaki kişilere gösterip uygulamalarını sağlama ve Kur’ân’ın öngördüğü esaslar çerçevesinde örnek bir  toplum  inşâ  etmeye  yönelikti.  

Dini  anlama  ve  yaşamada  Hz.  Peygamber’in  (s.a.v.)  merkezî  konumuna uygun olarak sahâbîlerin onu sürekli olarak takip ettikleri görülmektedir. Bu sayede  onlar  hem  kendi  kulluk  görevlerini  yerine  getirmiş  hem  de  onları sonraki nesillere aktarmışlardır. Nitekim Hz. Ebû Bekir, Resûlullah’ın mirası konusundaki  tavrını  açıklarken  “Ben  Resûlullah’ın  bir  şey  yaptığını  gördüğüm  zaman  mutlaka  onu  yaparım”  diyerek  Peygamber  Efendimizin  (s.a.v.) sünnetine bağlılığını ifade etmişti    

Kökü itibariyle Arapça bir kelimenin dinde terim olarak hangi mânâya geldiği ancak Allah Resûlü’nün bildirip uygulamasıyla anlaşılır. Meselâ “Bir de (emredildi ki) namazı dosdoğru kılın, Enâm 6/72” âyetindeki ‘Salate’ kelimesi Arapça’da “uyluk kemiklerini hareket ettirmek” demektir. Ona dindeki bilinen anlamını veren ve onu dinin direği hâline getiren Allah Resûlü’dür. Namazın kıyam, kıraat, rükû, secde gibi rükünlerini teşkil eden kısımları da aynı şekilde Sevgili Peygamberimizin beyânı ile bugünkü anlamını kazanmıştır.