Türkiye’de Bireysel Emeklilik Sistemi Mevzuatının Kaynakları;

-Kanunlar

-Yönetmelikler

-Tebliğler

-Kararlar

-Genelgeler.

Özel emeklilik fonlarının geçmişi 19. yüzyılın ortalarına kadar gitmektedir. Bilinen ilk özel emeklilik fonu, 1862 yılında Avustralya’da Bank of New South Wales tarafından kurulmuştur. Bu kuruluşu, 1872’de Siemens ve 1879’da BASF takip etmiştir.

Hayat Ürünü Geliştirmede Ortaya Çıkan Başlıca Problemler

Ülkenin veya yörenin özelliğinden kaynaklanan: Bir ülkede veya bir bölgede popüler olan bir ürün başka bir ülkede aynı ilgiyi göremeyebilir. Ülkenin çeşitli bölgelerinde yaşayan bireylerinin bir “hayat sigorta poliçelesi”ne bakışı farklılık gösterebilmektedir.

Yasalardan kaynaklanan: Bazı ürünlerin geliştirilmesinde mevcut yasaların etkisi ile sorunlar yaşanabilmektedir. Geliştirilmesi düşünülen ve başka bir ülkede popüler olan bir ürünün, yasal alt yapısı olmadığı için uygulaması mümkün olamamaktadır.

Ekonomik koşullardan kaynaklanan: Toplumun ekonomik gücü ve bireylerin gelir dağılımındaki farklılığı bazı ürünlerin piyasaya sunumunda sorunlar yaşanmaktadır. Hayat poliçelerinin satın alınmasında ekonomik yapının ilişkisi çok önemlidir.

Vergi ile ilgili belirsizliklerden kaynaklanan: Ülkemizdeki vergi sistemi ve hayat sigorta poliçelerindeki vergi uygulamaları; ürünlerin geliştirilmesinde bazı problemleri ortaya çıkarabilmektedir. Özellikle vergi sistemindeki geleceğe yönelik belirsizlik daha da önemli sorundur.

Rekabetten kaynaklanan: Diğer sigorta şirketleri ile yaşanan rekabet; bazı ürünlerin tasarımıda zorlaştırmaktadır. Proje olarak başarılı olan bir ürün rekabet sebebi ile uygulamaya konulamayabilir.

Organizasyondaki bozukluklardan kaynaklanan: Sigorta şirketinin satış organizasyonu ve dağıtım kanalları özellikle tanıtım süreci uzun olan ürünlerde yetersiz kalabilmektedir.

Sermaye eksikliğinden kaynaklanan: Geliştirilen bazı ürünler için sigorta şirketlerinin mali yeterliliği sorun olarak karşısına çıkabilir. Reasürans kapasitesinin destek olamadığı bazı ürünler için bu durum ciddi bir problem oluşturabilmektedir.

Bilgi-işlem sisteminden kaynaklanan: Sigorta şirketi tarafından geliştirilen bazı ürünler önemli bilgi-işlem desteği gerektirmektedir. Bilgi-işlem sistemin yetersiz kaldığı ve ilave yatırım ihtiyacı olan projeler de gündeme gelebilmektedir.

Deneyim eksikliğinden kaynaklanan: Uygulaması olmayan ve ilk kez denenecek ürünler için belirsiz müşteri tutumu da bir problemdir. Yeni kurulan sigorta şirketleri için bu konu daha da önem arz etmektedir.

Pazarda oluşmuş kötü alışkanlıklar ve yer etmiş bozukluklardan kaynaklanan: Daha önce diğer sigorta şirketleri tarafından geliştirilen, pazara sunulan ve problem ile karşılaşılan bazı ürünlerin; tekrar projelendirilmesi aşamasında yeni şirket için önemli sorunlar vardır.

Türkiye’de bireysel emeklilik sisteminin organizasyon yapısı incelendiğinde kurumsal yapının en üstünde Bireysel Emeklilik Danışma Kurulu (BEDK) bulunmaktadır. Bireysel emeklilik sisteminin merkezinde ise emeklilik şirketleri ile katılımcılar bulunmaktadır. Sistemin temeli katılımcı ve emeklilik şirketi arasında yapılan emeklilik sözleşmesidir. Takasbank, Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından saklayıcı kurum olarak görevlendirilmiştir. Emeklilik yatırım fonu varlıklarının emeklilik şirketleri varlıklarından ayrı olarak Takasbank’ta saklanması ile katılımcıların fon varlıkları güvence altına alınmıştır. Sistemin kontrol noktası da Emeklilik Gözetim Merkezi tarafından gerçekleştirilmektedir. Bireysel emeklilik sisteminin işleyişine ilişkin esaslar, 4632 Sayılı Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu ile bu kanuna göre çıkartılan yönetmelikler ile düzenlenmiştir.

Hayat sigortalarını etkileyen faktörler şunlardır; Enflasyonist Yapı, Gelir Düzeyi, Vergilendirme, U¨rün Geliştirme, Sosyal C¸evre. Doğru cevap C'dir. 

Para Piyasası Fonları

Devamlı olarak portföyünde vadesine en fazla 180 gün kalmış likiditesi yüksek para ve sermaye piyasası araçları yer alan ve portföyünün ağırlıklı ortalama vadesi en fazla 45 gün olan fonlardır.

Likit Fon-Kamu, fon portföyünün en az %80'i ters repo dahil devlet iç borçlanma senetlerine yatırılmak kaydıyla fon varlıklarını borsa para piyasası işlemleri dahil para piyasası fonu tanımında yer alan vade yapısına sahip para ve sermaye piyasası araçlarında değerlendiren fondur.

Likit Fon-Özel Sektör, fon portföyünün en az %80'i özel sektör borçlanma araçlarına yatırılmak kaydıyla fon varlıklarını borsa para piyasası işlemleri dahil para piyasası fonu tanımında yer alan vade yapısına sahip para ve sermaye piyasası araçlarında değerlendiren fondur.

Likit Fon-Karma, fon portföyünün tamamını kamu ve/veya özel sektör borçlanma araçları ve borsa para piyasası işlemleri dahil para piyasası fonu tanımında yer alan vade yapısına sahip para ve sermaye piyasası araçlarında değerlendiren fondur.

Ortaklar tarafından verilen belirli taksitler neticesinde oluşacak tutarın belli bir tarihte bu ortaklardan hayatta kalanlar arasında paylaşılması şartıyla yapılan sigortalara "Tontin" adı verilmektedir. 17 nci yüzyılında Lorenzo Tonti tarafından geliştirilen bu sistem kurucusunun adından esinlenerek Tontin adı ile bilinmektedir. 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu ile daha önce yasaklanmış Tontin uygulaması yeni kanunla serbest bırakılmıştır. Buna göre tontinler, 6102 sayılı TTK.m 1488'de "Birden çok kişi tarafından verilen katkı payları ile oluşturulan varlıkların, belirli bir tarihte hayatta kalanlar ve ölenin önceden belirlemiş olması hâlinde, lehdarlar arasında paylaştırılması ilkesi uyarınca tontinler kurulabilir" şeklinde hükme bağlanmıştır.

Emeklilik sözleşmesinde belirtilen esaslar dahilinde, şirket nezdinde katılımcı adına açılan bireysel
emeklilik hesabına katkı yapılır. Şirket, katkı paylarını, en geç şirkete intikalini takip eden ikinci iş
gününde yatırıma yönlendirmek zorundadır.

Kamu Borçlanma Araçları Fonu, fon portföyünün en az %80’ini ters repo dahil devlet iç borçlanma senetlerine yatıran ve faiz geliri elde etmeyi hedefleyen fondur.

Yapılan mevzuat çalışmaları ile Türk Bireysel Emeklilik Sisteminin etkili bir biçimde uygulanabilmesini sağlamak maksadıyla gerekli olan idari ve hukuki sistem belirlenmiş olup, emeklilik şirketleri ülkemizde 2003 yılından beri faaliyetlerini sürdürmeye devam etmektedirler.

Ürün Geliştirmenin Aşamaları

A. Pazar Araştırması: Toplumun ihtiyacı ve yeni ürünün pazardaki alabileceği pay konusunda çalışmalar yapılır. Bu ürünün rakip ürünler ile karşılaştırılması yapılarak pazardaki devamlılığı konusunda bir analiz yapılır.

B. Aktüeryal Çalışmalar: Ürünün aktüeryal hesaplamaları yapılarak matematiksel alt yapısı hazırlanır.

C. Yasal Konuların İncelenmesi: Planlanan ürünün sigorta mevzuatına uygunluğu incelenir. Ürün piyasaya çıkmasından önce gereken bazı uygulamalarda resmi makamlardan izin alınması gerekebilir.

D. Yatırımla İlgili Ön Çalışmalar: Bu projenin uygulanabilmesi için ne kadarlık bir bütçeye ihtiyaç olacağı ve buradaki fonların nasıl değerlendirileği konusunda bir çalışma yapılır.

E. Vergilerle İlgili Çalışmalar: Ürünün nasıl vergilendirileceği konusunda bir çalışma yapılarak, olabilecek vergi avantajlarının değerlendirilmesi yapılır.

F. Reasürans Çalışması: Ürünün reasürans yapısı ve konservasyon durumu analiz edilir. Eğer reasürörlere bir devir yapılacak ise; reasürans şirketleri ile ön yazışmalar yapılır.

G. Operasyon İle İlgili Çalışmalar: Sigorta Şirketindeki departmanlar arası iş bölümü ve operasyonel sürecin değerlendirilmesi yapılır. Departmanların yapacakları planlanır.

H. Muhasebe İle İlgili Çalışmalar: Muhasebe departmanı yeni ürün için mali ve yeterlilik konularında ile ilgili hazırlıklar yapar. Yatırılacak vergi, masraf, komisyon ve reasürans devirleri için alt yapı çalışmaları yapılır.

İ. Underwriting Çalışmaları: Ürünün risk analizi ve fiyatlandırılması konusunda çalışmalar yapılır. Bu süreçte ilgililer pek çok kriteri değerlendirilerek risk analizi ve fiyatlandırmayı tamamlarlar.

J. Muhtemel Ödemelerle İlgili Çalışmalar: Ürünün fiyatı, taksitlendirilmesi ve satılabilirliği konusunda bir alt yapı çalışması yapılır. Finans ve tahsilat departmanları bu süreci tamamlarlar.

Bireylerin tasarruf yaparak kendilerini ve taşıdığı hayati riskler nedeniyle de sevdiklerini güvence altına alan sigorta uzun dönemli hayat sigortalardır. Yaşam kaybı, ferdi kaza ve maluliyet teminatlarının yanı sıra toplanan primlerden risk primi, genel gider ve komisyon kesintileri yapıldıktan sonra kalan tutar yatırıma yönlendirilmektedir. Sigorta süresince prim ödeyen sigortalının, sigorta süresi dolmadan ölümü halinde poliçede belirlenen tazminat tutarına kar paylı birikim tutarı eklenerek varislerine ya da poliçede lehdar olarak gösterilen kişilere toplu olarak ödenmektedir. Doğru cevap E şıkkıdır.

Dünyada olduğu gibi ülkemizde de, sosyal güvenlik sistemi ile ilgili birtakım sorunlar, toplumun her
kesiminde yeni çözüm arayışlarına neden olmuştur. Tüm bu tartışma ve ihtiyaçlar neticesinde, 28.03.2001 Tarih ve 4632 sayılı “Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu”, TBMM’de kabul edilmiş ve 7 Ekim 2001 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Küçük Şirketler Hisse Senedi Fonu, fon portföyünün en az %80’ini küçük veya büyüme potansiyeli olan şirketlerin hisse senetlerine yatıran ve sermaye kazancı elde etmeyi hedefleyen fondur.

Sosyal güvenlik ulaşılması hedeflenen bir amaç olduğundan, bu amacın gerçekleştirilmesine hizmet eden bazı yöntemlerden söz etmek olasıdır. Çağdaş sosyal güvenlik sistemlerinde söz konusu yöntemler, genellikle üç grup halinde ele alınmaktadır. Buna göre sosyal güvenlik araçları;

• Sosyal sigorta,

• Sosyal yardım,

• Sosyal hizmetlerdir.

Enflasyonun olmadığı ve istikrarın hakim olduğu koşullara prim esaslı emeklilik programları daha uygundur.

Hayat sigortalarında konu insan hayatı ve söz konusu kişilerin hayatta kalma veya ölme ihtimali olduğundan bu ihtimalleri içeren ölüm tabloları (Mortalite Tabloları) sigorta şirketlerinin prim hesaplarken esas aldıkları en önemli unsurlardan biridir.
Mortaliteyi Etkileyen Faktörler:
1. Kişiye Bağlı Değişmeler:
a. Yaş
b. Cinsiyet
c. Meslek ve özel meraklar (hobiler)
d. Kalıtımsal özellikler
e. Alışkanlıklar (Sigara, içki, uyuşturucu v.b.)
f. Toplumsal sınıf ve yaşam biçimi
g. Medeni hal