Olumsuz pekiştirme, davranış sonrasında istenmedik bir uyaranın ortamdan uzaklaştırılması, geri çekilmesi ile davranış sıklığının, süresinin, tekrarlanma olasılığının arttırılmasıdır. Buradaki istenmedik uyarana da olumsuz pekiştireç adı verilir. Yani olumsuz pekiştireç, azaltılması ya da sonlandırılması yapılmakta olan davranışın gelecekte tekrarlanma olasılığını arttıran her türlü olay, nesne ya da durumdur. Örneğin, karnı acıkmış olan (istenmedik durum) bebek ağladığı zaman mama verilir ya da emzirilirse (istenmeyen durumun ortadan kaldırılması), bebeğin daha sonra tekrar acıktığında ağlama olasılığı artar. Bu örnekte olumsuz pekiştireç bebeğin açlık hissidir ve ortadan kaldırılmasıyla ağlama davranışı arttığı için olumsuz pekiştirme gerçekleşmiş olur.

Piaget, düşünmenin ana işlevlerinden biri olarak kabul ettiği uyum kavramını, insanın çevresi ile arasında geçici denge kurma çabası olarak tanımlamaktadır. Uyum, bilişsel gelişimde olduğu kadar, diğer gelişim alanlarında da etkili bir ilkedir.

Konuşma öncesi dönem; ağlama, gığıldama, babıldama, ses oyunları, ekolali ve jargon kullanımı olmak üzere altı evreden oluşmaktadır. Ağlama evresi bebeklerin yaşamının yaklaşık olarak 0-1 aylık dönemine denk gelmektedir. Bu dönemde bebekler, refleksif (doğuştan içgüdüsel olarak gelen) sesler çıkartırlar. Dolayısıyla ağlama evresi, refleksif dönem olarak da adlandırılır.

Yakınsal gelişim alanına benzer bir durum daha sonraki yıllarda Bruner tarafından iskele modeli olarak tekrar tanımlanmıştır. İskele modeli adını in­şaatlarda boya ya da sıva yapmak için kurulan ve her katın işi tamamlandıktan sonra bir üst kata geçmeyi ve iş bittiğinde teker teker geri toplamayı gerektiren iskeleden gelmektedir. Buradan yola çıkan Bruner, çocuğun bilişsel yeterliliğini bir üst seviyeye yükselt­mek için yetişkinin iskele görevi görebileceğini or­taya koymuştur. İskele ilk önce en düşük seviyeye kurularak, kendisine verilen görevi nasıl yapacağını bilmeyen çocuğa maksimum yardım verilir. Çocu­ğun hali hazırdaki bilgi ve becerilerinden yola çıkan yetişkin görevi küçük adımlara böler ve teker teker çocuğa anlatır, gösterir, model olur, ipucu verir ve onu kendi başına etkinliği yapması için cesaret­lendirir. Çocuk görevi gerçekleştirmek için gerekli adımları öğrendikçe yetişkin, yardımlarını (iskele­sini) aşamalı olarak geri çeker. Burada, yetişkinin yardımını, desteğini çocuğu değişen ve gelişen biliş­sel becerisine göre en uygun şekilde ayarlayabilmesi önemlidir (Maviş, 2005). İskele modelinde çocuğu desteklemek için kullanılan yöntemler model olma, yönerge verme, soru sorma, görevi yapılandırma ya da parçalara bölme, geri dönüt verme, cesaretlendir­me ve desteğin giderek azaltılmasıdır. İskele modeli özellikle eğitim alanında okuma yazma becerilerinin kazandırılmasında sıklıkla kullanılmaktadır. Ço­cuklar okula ilk başladıklarında yazmayı bir anda öğrenemezler. Bu yüzden yazı yazma becerisi çocu­ğun yapabileceği etkinliklerden başlayıp adım adım ilerlenerek öğretilebilir. Örneğin önce dikey ve ya­tay çizgiler çizme, sonra yuvarlaklar, sonra bunları birleştirerek harfleri oluşturma, daha sonra harfleri birleştirerek sözcükler şeklinde ilerlenebilir.

Konuşmanın algılanması ve üretilmesi işitmeye bağlıdır ve üretilen konuşma seslerinin büyük çoğunluğunun frekansı 500-4000 Hz arasındadır. İşitme yetersizliği bulunan birçok çocuk yüksek frekanslı sesleri duyamaz. Bu sesler /s/, /f/, /z/ ve /k/ sesleridir. “P” sesi bu sesler arasında değildir.

Serebral palsili çocuklar, motor bozuklukları nedeni ile baş kontrolünü geç kazandıklarından bulundukları sosyal ortamda iletişim partnerleriyle göz kontağı kurmakta zorlanırlar.

Yukarıdaki tanımlamada Kondüksiyon-İletim Tipi Afaznin özelliklerine yer verilmiştir.

Söz dizimi bozukluğunun diğer adı Sentaks bozukluğudur.

Tanımlayıcı yöntem, çocukların hangi dil becerilerini hangi yaşta edindiklerini kronolojik olarak belirlemeye ve tanımlamaya çalışır.

Doğuştancı kurama göre dil, bilişsel ve zihinsel yetilerden bağımsızdır. Davranışçılığın aksine doğuştancı kurama göre çocuk genetik açıdan programlanmıştır. Her çocuğun dil için önceden kurulmuş saati vardır. Olağanüstü koşullar dışında her çocuk dili edinmektedir.

Biçimbilgisi bozukluğu bulunan çocuklarda gözlenen özellikler ; Bağımsız morfemleri edinmede zorluk gecikme , bağımlı morfemleri yani dile ait ekleri edinmede zorluk, Ekleri kullanmada zorluk kullanmama , Geçmiş zaman şimdiki zaman, gelecek zaman eklerini kullanmada zorluk .E seçeneği Motor bozukluğu olan çocuklara ait bir özelliktir.

Eğitici kişi davranışlarıyla çocuğa model olabilir ve/veya çocuğa sözel yönergeler, ipuçları sağlar. Vygotsky bu sürece işbirlikçi diyalog adını vermiştir.

Pekiştirme, bir davranış ya da tepkinin hemen sonrasında, o davranış veya tepkinin tekrarlanmasını sağlayan işlemdir. Diğer bir deyişle pekiştirme, bir davranış sonucunda istenen bir uyaranın elde edilmesi ya da istenmeyen bir uyaranın ortadan kalkmasıdır.

Bu dönemdeki önemli bir kazanım, çocukların benmerkezcilikten uzaklaşmasıdır. Yani artık di­ğer insanların kendilerinden farklı düşünüp, farklı şekilde bilgi sahibi olabileceklerini anlayabilirler. Bir hikâyede anlatılan karakterin yerine kendisini koyup, o durumda ne hissedebileceğini tahmin edebilir. Konuşma da benmerkezci değil artık sos­yalleşmiştir. Sosyal konuşma, benmerkezci ko­nuşmanın aksine iletişim amaçlıdır. Benmerkezci konuşmada çocuk için karşıdaki kişi, ne düşündü­ğü, ne söylediği, kendisine cevap vermediği önemli değildir. Buna karşın sosyal konuşmada çocuk bil­gisini karşıya aktarır, soru sorar, cevap bekler, istek­lerini, duygu ve düşüncelerini paylaşmaya çalışır. Bu durum hem bilişsel gelişim hem de dil becerileri açısından oldukça önemlidir.

Davranışçılığın en önemli özelliği, insan zihnindeki gözlenemeyen duygu ve düşünceler gibi özelliklerin incelenmesine karşı çıkmasıdır. Davranışçı görüşe göre dil öğrenilmiş, ölçülebilir, gözlenebilir sözel bir davranıştır. Dil öğrenimi de herhangi bir becerinin öğrenimi gibidir. Başka bir deyişle dil, uyaran, çevresel koşullar ve tepkiler arasındaki bağlantının öğrenilmesi ile gelişir.

Davranışçı görüş genetik-çevre tartışmasının çevre tarafındayken doğuştancılık genetik tarafındadır.

Kullanımbilgisi, dilin sosyal bağlamda belli bir amaca yönelik işlevi ile iletişim amacına uygun kullanıma ait bilgidir Dilin kullanımbilgisi bileşeni bir anlamda günlük yaşam dilimizdir. Konuşmacının amacına ve ortamın bağlamına uygun olarak sosyal ve bilişsel düzeyde belirlenen davranışlarla konuşması bu bileşenin bir getirisidir.

Dil, alıcı dil ve ifade edici dil olarak ikiye ayrılmaktadır. Alıcı dil, sözel uyaranların duyu-sinir ağı ve işitsel-algısal süreçler aracılığı ile alınması ve anlaşılması ile ilgili bileşenidir. Diğer bir deyişle alıcı dil, bireyin sesleri algılama, soyut ve somut sözcükleri anlama, cümlelerin dilbilgisi yapısını anlama, kendisine söylenenleri yapma ve eleştirel biçimde dinleme, yargılama yeteneklerini içermektedir. Alıcı dil kısaca dilin ortaya koyduğu kodun anlaşılması ve yorumlanabilmesi olarak tanımlanabilir. Yukarıdaki örnek alıcı dili yansıtmaktadır.

Göz kontağı kuramama, vücut dilini anlamama, sosyal bağlamlara uygun davranmama,arkadaş edinememe,tekrarlanan ve takıntılı motor davranışlar gibi özellikler otizm spectrum bozukluğunun belirtileridir.

Gelişimsel dil bozuklukları doğum öncesi nedenler (çocuklarda beyin hasarı oluşması serebral palsi beyin felci durumlarının dışında dil bozukluklarının oluşmasında az bir öneme sahiptir), genetik faktörler (Down sendromu, Fragile-X sendromu gibi) ve çevresel etmenler (çevre ve aileden verilen uyaran eksiklikleri) sonucunda ortaya çıkabildiği gibi birçok farklı bozuklukla birlikte de ortaya çıkabilir. Bu bozukluklar İşitme Yetersizliği, Zihinsel Yetersizlik, Otizm Spektrum Bozukluğu, Özgül Dil Bozukluğu ve Motor Bozukluklar (Gelişimsel Apraksi ve Serebral Palsi)dır.