Özgül dil bozukluğu olan çocuklarda sözdizimi bozukluklarına rastlanabilmektedir. Bu çocukların sözcük edinimleri yaşıtlarına oranla gecikmeli olduğu için sözdizimsel yapıları edinmekte de zorluk yaşar- lar. Cümlede sözcüklerin diziminde dilbilgisel hatalar gözlenir, belirli hata örüntülerini yapmamalarını gereken yaşta devam ettirirler.

Doğuştancılık yaklaşımının temel varsayımlarını aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür:

• Çocuklar dile ilişkin bir kapasiteyle doğarlar.
• Dil özellikleri evrenseldir; yani tüm dillerde ortak olan bazı özellikler bulunmaktadır.
• Dil öğrenilmez, edinilir.
• Dil ediniminde yetişkinlerin rolü sınırlıdır
• Çocuklar dil edinimini kolaylaştıran bir mekanizmaya sahiptir.
• Dil ediniminde yetişkinlerin rolü sınırlıdır.
• Çocuklar daha önce hiç duymadıkları tümceleri üretip anlayabilir

Dilin bileşenleri: Anlambilgisi (Semantik), Sesbilgisi(Fonoloji), Biçimbilgisi (Morfoloji), Kullanımbilgisi (Pragmatik), Sözdizimi (Sentaks).

Gerçek gelişim seviyesi sosyo-kültürel yaklaşımın temel kavramları arasında yer almaktadır.

Anlambilgisi bozukluğu bulunan çocuklarda gözlenen özellikler: • Sınırlı sözcük dağarcığı • Sözel yönergeleri takip etmede güçlük • Kendini ifade etmede sınırlı sayıda sözcük kullanımı • Deneyimlerine dayanarak soru sorma ve soruları cevaplamada güçlük • Aynı kategori içerisinde yer alan sözcükleri anlamada, ayırt etmede güçük (serçe, güvercin, ağaçkakan hepsini “kuş” olarak adlandırma) • Eş anlamlı sözcükleri anlamada, kullanmada güçlük (beyaz sözcüğünün anlamını edindiyse bir cümle içerisinde “beyaz” yerine “ak” sözcüğü kullanıldığında cümleyi anlamama) • Mecazi anlamlar içeren cümleleri özellikle deyimler ve atas.zlerini anlamada güçlük • Konuşmaları takip etmede ve konuşmaya katılımda zorluk • Konuşmada doğru sözcüğü bulmada zorluk buna bağlı olarak sürekli şey, ımmmm, hmmmm gibi anlamlı, anlamsız sözcük kullanımları • Konuşma sırasında kendi özgün fikirlerini ifade etmede zorluk. 

Gürültü yapan üst komşusunu uyardığında gürültülerinin kesildiğini gören Şahbaz ailesi, benzer durumlarda aynı davranışı tekrarlamaktadır. Bu olay olumsuz pekiştirme örneğidir. Olumsuz pekiştireç ise gürültüdür.

Vurgu, konuşma sırasında bir heceyi ya da sözcüğü sesin şiddetini değiştirerek söyleyerek anlamını değiştirmek i.in kullanılır örneğin “yazma” sözcüğünde ilk heceyi “yazma” vurgularsak yazı eyleminin gerçekleştirilmemesini, ikinci heceyi “yazma” vurgularsak başımıza bağladığımız başörtüsünü kastetmiş oluruz. Ezgi ise tümcenin müziğidir.

Davranışçılık, 1920 ve 30’larda özellikle J.B. Watson ve B.F. Skinner’in öncülüğünde ortaya çıkan, yalnızca gözlenebilir, ölçülebilir davranışları ve bunların nasıl öğrenildiğinin incelenmesi gerektiğini öne süren psikoloji okuludur. Davranışçılığın en önemli özelliği, insan zihnindeki gözlenemeyen duygu ve düşünceler gibi özelliklerin incelenmesine karşı çıkmasıdır.

Konuşma sırasında uygun olmayan sözcük dizimi sergilerler. Karmaşık uzun cümleli yapıları kuramazlar. Hikayeyi tekrarlama görevinde çaba sarfederler, güçlük yaşarlar.

Sözdizimi bozukluğu bulunan çocukların özellikleri:• Konuşma sırasında uygun olmayan sözcük dizimi sergilerler (“ali öptü ayşe”) • Karmaşık uzun cümleli yapıları kuramazlar (edilgen, ettirgen cümleler) • Hikayeyi tekrarlama görevinde çaba sarfederler, güçlük yaşarlar.

Koşulsuz uyaran, varlığı bir organizmanın (insan ya da hayvan olabilir) değişmez olarak belirli bir şekilde tepki vermesine neden olan uyarandır. Koşulsuz uyaranın her ortaya çıkışında organizmanın doğal olarak verdiği tepki koşulsuz tepkidir (salya salgılama). Deneyin başlangıcında köpekte herhangi bir tepkiye neden olmayan zil sesi nötr uyarandır. Zil sesi, tekrarlı olarak koşulsuz uyaran (et) ile birlikte sunulduktan sonra aynı tepkiyi ortaya çıkarmaya başlayınca koşullu uyaran (zil sesi) haline gelir.

Edimsel Koşullanma:

Klasik koşullanmanın daha çok refleksif, fizyolojik tepkilerle yani, istemsiz davranışlarla ilişkili olduğundan bahsetmiştik. Ancak, insanların çoğu davranışı, istemli gerçekleşir. Kurama göre bu davranışlar ödüllendirildiği zaman tekrarlanır, görmezden gelindiği ya da cezalandırıldığında söner. Çocuklar alacakları bir cezadan kurtulmak ya da öğretmenleri tarafından ödüllendirilmek için ödevlerini yapabilirler. Yetişkinler para kazanmak, eğlenmek, diğer insanlar tarafından övgü alma ya da hapse girmemek, yalnız kalmamak, acı çekmemek için çeşitli davranışlarda bulunmayı tercih ederler. Davranışlarımız sonucunda ya hoşumuza giden bir durum ortaya çıkar ve davranışın tekrar etme olasılığını arttırır, ya da hoşumuza gitmeyen bir sonuç ortaya çıkar ve davranışın devam etme ya da tekrarlama olasılığı azalır. İstenilen bir şeyi elde etmek ya da hoşlanılmayan bir şeyden kaçınmak amacıyla yapılan ve kendi sonucundan etkilenen, öğrenilmiş davranışlara edim ya da edimsel davranış denmektedir. Bu tür öğrenmelere de edimsel ya da araçsal koşullanma denir.

Bir kişinin başını sağa sola doğru hafifçe sallaması ne anlama gelebilir diye düşündüğümüzde, bu hareket bizim dilimizde ‘Hayır’ anlamına gelirken, başka dillerde çok başka anlamlara gelebilir. Sözel olmayan dilin birbirinden farklı çağrışımlar yaptığını; bu nedenle, kapsamının sözel dile göre daha geniş olduğunu söyleyebiliriz. Dilin bu özelliğine geniş seçenekli uzlaşma adı verilir.

Cary, Landes ve Tom (1984) sesbilgisel edinim süreçleri, kronolojik yaş, ve morfemlerde ortalama sözce uzunluğunu (OSU) 10 gelişimsel apraksili çocukta değerlendirmişlerdir. Gelişimsel apraksili çocukların hece sonunda son ünsüzü attıklarını ve yapılan bu sesbilgisel sürecin ortalama hece uzunluğu ile ilişkili olduğunu belirtmişlerdir.

Vygotsky’ye göre çocuğun en önemli öğrenme yaşantıları o becerilere sahip, usta bir eğitici ile sosyal etkileşimler aracılığı ile gerçekleşir. Bu kişi çoğunlukla çocuğun çevresindeki bir yetişkin, yani anne, baba, bakıcı veya diğer yakınlar ya da diğer çocuklar olabilir. Eğitici kişi davranışlarıyla çocuğa model olabilir ve/veya çocuğa sözel yönergeler, ipuçları sağlar. Bu sürece işbirlikçi diyalog (cooperative/collaborative dialogue) adını vermiştir.

Eş anlamlı sözcükleri anlamada, kullanmada güçlük (beyaz sözcüğünün anlamını edindiyse bir cümle içerisinde “beyaz” yerine “ak” sözcüğü kullanıldığında cümleyi anlamama) anlambilgisi bozukluğu bulunan çocuklarda gözlenen özellikler arasında yer almaktadır.

Otizmli çocuklarda görülen kullanımbilgisi bozukluklarının özellikleri iletişimi başlatmada güçlük, konuşmayı başlatmada ve sürdürmede güçlük, göz kontağı kurmada ya da sürdürmede zorluk, konuşmada sıra alma becerisinde yetersizlik, mecazları, ironileri, şakaları anlamada zorluk, soru sormada zorluk, varsayımlarda bulunamama, konuşmaların çoğunun kısa bölümlerden oluşması, sıklıkla monologların gözlenmesi, jest-mimik, el-kol hareketleri,                       dokunma gibi sözel olmayan dilin kullanımında yetersizlik, sınırlı kullanımı, anlamada yetersizlik rutin sözceler ya da tekrarlayan sözel ifadeler kullanmadır.

• Çocuklar dile ilişkin bir kapasiteyle doğarlar.• Dil özellikleri evrenseldir; yani tüm dillerde ortak olan bazı özellikler bulunmaktadır.• Dil öğrenilmez, edinilir.• Çocuklar dil edinimini kolaylaştıran bir mekanizmaya sahiptir.• Dil ediniminde yetişkinlerin rolü sınırlıdır.• Çocuklar daha önce hiç duymadıkları tümceleri üretip anlayabilir.

Duyusal motor dönem, İşlem öncesi dönem, Sembolikdönem/Kavram öncesi dönem, Sezgisel dönem, Somut işlemler dönemi ve Soyut işlemler dönemi.

Somut işlemler döneminde mantıklı düşünmenin temelleri atılır ancak henüz tam gelişmiş değildir. Adından da anlaşılacağı gibi zihinsel işlemler sadece somutlaştırılarak yapılabilir. Somut olduğu sürece karmaşık problemleri çözebilirler ama soyut problemlerde zorlanırlar. Korunum, herhangi bir nesne ya da nesne grubunun fiziksel biçimi ya da mekandaki korunumu değiştiğinde, nesnenin miktar, sayı, alan, hacim vb. özelliklerinin değişmeyeceği ilkesidir. Sıralama, nesne ve olayları belli özelliklerine göre düzenleyebilme ve seri halinde olan durumu anlayabilme becerisidir. Çocuklar somut işlemler döneminde nesneleri büyüklüğüne, uzunluğuna, miktarına göre sıralayabilirler. Küçük bir hikâyeyi anlatan sıralı kartları sezgisel dönemde sıralayamazken, bu dönemde yapabilirler. Sınıflama, nesneleri belirli özelliklerine göre gruplama, ayrıştırma işlemidir ve bir grup nesnenin başka bir grup nesnenin alt sınıfı olabileceğini anlama becerisini gerektirir.