Aile işletmeleri yaşam evreleri açısından şöyle sınıflandırılabilir:

• Girişimcinin sahip olduğu ve yönettiği birinci nesil aile işletmeleri
• Büyüyen ve gelişen aile işletmeleri
• Kompleks aile işletmeleri
• Sürekli olmayı başaran aile işletmeleri

Doğru cevap E'dir.

Aile işletmelerini koruma ve devamını sağlama isteğinin arkasında yatan nedenler, aileden aileye
farklılık göstermekle birlikte, aşağıdaki özellikler bakımından benzemektedir:
• Bir nesilden diğerine yönetimi devrederek işi ailenin elinde tutmak, ailenin zenginliğini ve uzun
dönem güvenliğini sağlamanın en etkili yolu olarak görülmektedir.
• Aile üyelerinin iş dışında başka ilgileri de olabileceği veya aile üyelerinin kendi yoluna
gidebileceği ve bunların sonucu aile birliğinin zayıflayabileceği korkusu vardır.
• İşletme; ailenin değerlerini koruyan bir gardiyan gibi görülür; bu yüzden işletmenin varlığı,
güçlü aile değerlerini ve geleneklerini korumanın bir yolu olarak kabul edilir.
• İşletmenin başkasına devri, yıllardır işletme için bağlılıkla çalışan kilit işgörenin geçiminin riske
atılabileceği korkusuna neden olur.
• İşletme, kurucu veya aile tarafından ortaya konulan çok önemli bir eser olarak görülür.

Stratejik yönetimde durum değerlendirmesi yapılırken çeşitli analizlerin yapılması gerekir. İşletmenin kendi iç durumunu tespit için “performans analizi”, “stratejik alternatiflerin belirlenmesi” vb. gibi analizleri yapması önem taşımaktadır. Bunun yanında, tüketici istek ve beklentilerinin belirlenmesi için “tüketici analizi”, pazardaki rekabet yapısını ve rakiplerin gücünü tespit etmek için “rekabet analizi”, pazar yapısını öğrenmek için “piyasa/pazar analizi”, demografik yapı ile devletin ekonomideki yeri ve önemini tespit etmek için ise “çevre analizi” vb. gibi dışsal durum analizlerinin yapılması gerekir. Doğru Cevap A'dır.

Denetim fonksiyonu aşağıdaki dört evreden oluşan faaliyetlerle yerine getirilir. Bu evreler:

1. Standartların belirlenmesi,
2. Mevcut durumun belirlenmesi ve yorumlanması,
3. Standartlar ile mevcut durumun karşılaştırılarak sapmaların belirlenmesi ve yorumlanması,
4. Sapmaların nedenlerin bulunup düzeltici önlemlerin alınmasıdır.

Stratejik denetim en geniş kapsamlı denetim türü olup örgütün bir bütün olarak dış çevresine ne ölçüde uyum sağladığının ve uzun vadeli hedeflerini ne ölçüde gerçekleştirdiğini değerlendiren ve düzenleyen denetimdir. Doğru cevap B seçeneğidir. 

Aile işletmelerinde görülen en önemli sorunlardan biri nepotizmdir. Özel çaba gösterilmek sureti ile bir kişinin kendi akrabalarını işletmeye yerleştirmesi, bir üst makama terfi ettirmesi, bazı ayrıcalıklardan yararlandırması (lojman, yurt dışı görev vb.), başka bir göreve tayin ettirmesi nepotizm olarak adlandırılır. Doğru cevap C'dir.

İşletmenin misyonu; işletmenin ne iş yaptığını, ne için yaptığını, kim için yaptığını ve nasıl yaptığını açıklar. İşletmenin var oluş amacını ve var oluş nedenini tanımlar; şu ana odaklanır ve işletme açısından tüketicinin kim olduğunu tanımlar.

Stratejik amaçlar işletmenin uzun dönemde gerçekleştirmeyi hedeflediği sonuçlar olarak tanımlanabilir. Bu nedenle, stratejik amaçlar işletme vizyon ve misyonu ile uyumlu olmalıdır. İşletmenin misyonunu ifade etmesine katkıda bulunmalıdır. Stratejik yönetim sürecinin bundan sonraki aşamalarına ışık tutmalıdır. İşletmenin öncelikleri ve mevcut durum analizine göre geliştirilmelidir. Stratejik amaçlara aşağıdaki örnekler verilebilir:

• Rakiplerden daha fazla pazar payına sahip olmak,
• Rakiplerden daha hızlı ürün geliştirmek ve tasarım,
• Rakiplerden farklı ürün üretmek,
• Rakiplere göre daha az maliyet ile faaliyette bulunmak,
• Pazarda teknoloji lideri olmak.

Denetimin etkinliği sağlamak için aşağıdaki soruların yanıtlarının net bir şekilde verilmesi gereklidir:

Denetimin odak noktası
• Neyi, nerede, kimin sorumluluğunda denetleyelim?
Denetimin miktarı
• Aşırı denetim ya da yetersiz denetim sorunu var mı?
Denetimle toplanan bilgilerin kalitesi
• Bilgiler faydalı mı, doğru mu, güncel ve nesnel mi?
Denetimin esnekliği
• Denetim değişen koşullara uyabiliyor mu?
Fayda-maliyet oranı
• Elde edilen bilgi katlanılması gereken maliyete değiyor mu?
Denetimin kaynağı
• Denetim başkaları tarafından empoze ediliyor mu?

Doğru cevap A şıkkıdır.

Küçük işletmelerin örgütlenme sorunları vardır. Bunlar arasında;

• Organizasyon yapısının anlamının tam olarak anlaşılamaması

• Organizasyon yapısının ve iş akış şemalarının iyi hazırlanmamış olması

• İşbölümü ve uzmanlaşmada yetersiz kalınması

• Bireyler arasında yetki ve sorumluluk dağılımının dengeli bir şekilde yapılmamış olması

• Sorumlulukla yetkinin çoğunlukla örtüşmemesi

• Kimin neden sorumlu olduğunun net olarak tanımlanmamış olması

• Belgeleme ve arşivleme eksikliği

• Pozisyonların gerektirdiği bilgi ve deneyime sahip çalışanları bulma ya da elde tutmada zorluk çekilmesi

• Bilimsel tekniklere dayalı eleman seçim sistematiklerinin olmayışı; aileye yakın kişilerden yapılan seçimlerde pozisyonun gerektirdiği bilgi ve deneyim gereklerinin aranmaması

• Büyüme ile birlikte ortaya çıkan yapısal değişim ihtiyacının başarılı bir şekilde giderilememesi yer alır.

Denetim; gerçekleşen sonuçları önceden belirlenmiş amaçlar ve standartlara göre tarafsız bir şekilde
analiz etmek ve ölçmek suretiyle, kanıtlara dayandırarak değerlendirmek ve gelecekteki hataların
önlenmesine yardımcı olmaktır

Yöneticiler örgütlerinde denetimi sağlamak amacıyla 5 farklı yöntem uygulayabilir. Bunlar aşağıda sıralanmaktadır:

• Bürokratik yöntem
• Nesnel yöntem
• Örgüt değerlerine dayalı yöntem
• Ekip değerlerine dayalı yöntem
• Öz-denetime dayalı yöntem

Doğru cevap E'dir.

Örgüt kültürünün örgüt üyelerine iletilmesi şu yollarla gerçekleşir:

İşletme kurucusunun değerleri

İşletmenin kurucusunun kişisel değer ve inançları örgüt kültürünü önemli ölçüde etkiler. İşletme kurucusu kendisi ile aynı vizyona sahip yöneticileri işe alır ve yöneticiler de kurucudan hangi değerlerin işletme için uygun olduğunu öğrenir. Yöneticiler de çalışanlara kurucunun değerlerini aktararak bu değerlerin örgütte yayılmasını sağlar.

Örgütsel sosyalleşme

Örgütsel sosyalleşme, işletmedeki yeni çalışanların işlerini etkili şekilde yerine getirmeleri için gereken iş davranışlarını edindikleri süreç olarak tanımlanabilir. Sosyalleşme deneyimleri sonucu örgüt değerlerini içselleştiren çalışanlar, bu değer ve normlara yalnızca zorunda oldukları için değil, doğru olduğunu düşündükleri için uymaktadır. Bazı işletmeler bu amaçla yeni çalışanları için oryantasyon programları ve sosyalleşme programlan düzenlemektedir.

Tören ve ritüeller

Çalışanların işe girişleri, işte yükselmeleri veya işten ayrılmaları ile ilgili ritüeller veya işletmenin başarıları ile ilgili kutlamalar, ödül törenleri gibi tören ve ritüeller çalışanların ortak değer ve normlar oluşturmalarına, örgüt kültürünü öğrenmelerine ve bu kültüre uymaları için motive olmalarına aracılık eder.

Kahramanlık hikâyeleri ve örgütsel dil

Örgütteki kahramanların hikâyeleri, örgüt tarafından değer verilen davranışların bilinmesini sağlar. Ayrıca, örgüte özgü kelime ve ifadelerden oluşan bir jargonun kullanılması veya çalışanların giyinme tarzı, birbirlerine hitap şekli gibi konuşulan dil haricindeki örgütsel dil unsurları da çalışanlardan ne tür bir tutum beklendiğine dair önemli bilgiler içerir.

Stratejik yönetim sürecin, misyon ve vizyonun oluşturulması, uzun dönemli amaçların belirlenmesi, stratejilerin oluşturulması, değerlemesi ve seçimi, stratejilerin uygulanması ve performansın ölçülmesi ve değerlendirilmesi şeklinde gerçekleşir. Doğru cevap B'dir.

İyi bir planın özellikleri:

• Planlar her şeyden önce açık, kesin ve geçerli bir amaca sahip olmalıdır. Açıklık derecesinin aynı zamanda planların sağlık derecesini de gösterdiğini söylemek mümkündür.
• İşletmenin çevresine uyum göstermesine olanak verecek esneklikte olmalıdır.
• Planın hazırlanması ve uygulanması en az maliyetle gerçekleştirilebilir olmalıdır.
• Optimal bir süreyi kapsamalıdır.
• İşletmenin temel ilke ve standartlarına uygun olmalıdır. Diğer bir deyimle, örgüt içerisinde hazırlanan bütün planların işbirliği, fikir birliği ve amaç birliğiyle hazırlanması ve uygulama sırasında tek bir ana plana sadık kalınması gerekir.
• Karşılaşılabilecek sorunları öngörmelidir.
• İşletmenin mevcut olanaklarıyla gerçekleştirilebilecek özellikte olmalıdır.

İletişim sürecinin etkinliği bakımından mesajın anlaşılır olması ve mesajı alacak kişilerin kültürel özelliklerinin dikkate alınarak hazırlanması, açık ve net olması (kaynağın alıcıdan ne beklediğini belirtmesi), zamanında ve en uygun yol izlenerek alıcıya ulaşması gerekir.

Aile işletmelerinin birinci evresinde kurucunun inançları, iş zekâsı, karar verme yöntemleri ve değerleri, işletmenin temel yapısının parçasıdır ve örgütün kültürü üzerinde büyük bir etkisi vardır. Kurucu; tutum ve değerleriyle işletme kültürünü etkilemekte, işletmenin yönetimi ve kontrolünü hemen hemen tamamen elinde tutmakta, işletmenin tüm işlevlerinin sorumluluğunu üstlenmekte ve tüm faaliyetlerde neredeyse tek karar verici durumda bulunmaktadır. Bu dönemde uygun bir örgüt yapısı oluşturmak ve aileye az
zaman ayırmak sık karşılaşılan sorunlardır. Bu evrede kardeşlerin ortaklığı söz konusu olup, onlar da işletmenin yönetimi ve kontrolünde yer almaktadır. Aile üyelerinin bu evrede işletmede görev alma isteğinin oluştuğu ve yavaş yavaş işletmede çalışmaya başladığı görülür. Bu evrede aile üyelerinin sayısının artması, kalabalık aile sorununu ortaya çıkarabilmektedir. Aile üyelerinin kalabalıklaşması, gereksinim ve beklentilerin farklılaşmasına neden olmakta; bu durum ise, çatışmalara neden olabilmektedir. Bu evrede aile, yönetimde yetersiz kalmakta ve profesyonel yönetime gereksinim duymaktadır.