Nepotizm (Akraba Kayırmacılığı)

Güç Çatışması

Rol Çatışması

Nesil Çatışması

Nüfus Sorunları

Profesyonelleşememe

Denetim, tamamen geçmişe dönük değildir. Bu bakımdan, geçmiş olayları kaydetmekten ibaret olan bir muhasebe, tek başına iyi bir denetim aracı sayılamaz. Doğru cevap A seçeneğidir. 

Aile işletmelerinde görülen en önemli sorunlardan biri nepotizmdir. Özel çaba gösterilmek sureti ile bir kişinin kendi akrabalarını işletmeye yerleştirmesi, bir üst makama terfi ettirmesi, bazı ayrıcalıklardan yararlandırması (lojman, yurt dışı görev vb.), başka bir göreve tayin ettirmesi nepotizm olarak adlandırılır. Nepotizmde, bir kişinin işletmede istihdam edilmesinde ve yükseltilmesinde liyakat (beceri, yetenek, başarı, eğitim düzeyi vb.) ilkeleri dikkate alınmamaktadır. Eğer bir işletmede nepotizm var ise, kayrılan çalışan için işler yolunda giderken, diğer çalışanlar kendilerini kurum içinde ikinci sınıf çalışan
olarak hissetmeye başlayabilirler. Bu durumu giderici önlemler üst yönetimce alınmıyorsa, işletme için tehlike oluşmaya başlar. Kendilerini zamanla önemsiz hissetmeye başlayan, motivasyonu düşen, hak ettikleri mevkilere hiçbir zaman gelemeyeceklerini düşünen diğer çalışanlar kendilerini önemli hissedecekleri, haklarını elde edebilecekleri, itibar görecekleri yeni işletmelerde iş arayışı içine
girebilirler.

Özel çaba gösterilmek sureti ile bir
kişinin kendi akrabalarını işletmeye yerleştirmesi, bir üst makama terfi ettirmesi, bazı ayrıcalıklardan
yararlandırması (lojman, yurt dışı görev vb.), başka bir göreve tayin ettirmesi nepotizm olarak
adlandırılır.

Gelişme sürecinin üçüncü evresinde, kuzenlerin de yönetime dahil olduğu ve önemli kararları aldığı kompleks aile işletmesi yer almaktadır. Kompleks aile işletmesi terimi, iş ile aile ilişkisinin çok yönlü ve karmaşık hale geldiği, işletmenin büyümesiyle birlikte standartlara ve prosedürlere gereksinim duyulduğu bir yapıyı ifade etmektedir. 

İşletmelerde gerçekleştirilecek işlerin uygulamaya konulmasından önce bu işlerin nasıl ve kimler tarafından yapılacağı, ne zamana kadar yapılması gerektiği, hangi kaynaklar kullanılarak yapılacağı gibi soruları yanıtlanması planlama sürecinde olmaktadır.

Stratejik yönetim, bir işletmenin rekabet halinde olduğu çevrede, devamlı olarak değişen çevresel güçlere karşı kendini tam anlamıyla değişken çevrenin bir parçası haline getirme yeteneğidir (Olsen vd., 1998).

Bir başka yazar stratejik yönetimi “bir işletmenin uzun vadeli amaçlarına ulaşmada kullanacağı işlevler arası kararların biçimlendirilmesi, uygulanması ve değerlendirilmesi sanatı ve bilimi; herhangi bir işletmenin vizyon, misyon ve amaçlarına yönelik plan ve politikalar geliştirme becerisidir” şeklinde tanımlamaktadır (David, 2011).

Stratejik yönetimin amaçları şu şekilde özetlenebilir (Thompson ve Strickland, 2001: 6):

• İşletmeyi yönlendirecek bir vizyon oluşturmak,
• Bu vizyona dayalı amaçlar belirlemek,
• Amaçlara ulaşmak için bir strateji belirlemek,
• Seçilen stratejiyi etkili ve verimli bir şekilde uygulamak.

Doğru Cevap D'dir.

Aile işletmelerinin kurucuları yönetim tarzlarına göre belli sınıflara ayrılmaktadır. Aile işletmeleri, kurucuların yönetim tarzları açısından üç başlıkta toplanmaktadır:
Merkeziyetçi: İşletme sahibi kurucu, her konuda tek söz sahibidir.
Katılımcı: Kurucu, sahip olduğu yetki ve sorumlulukları başkalarıyla paylaşır.
Profesyonel: İşletme sahibi ve diğer aile üyelerinin işlerin yürütülmesinde yer almamalarıdır.

Üretim sürecinin denetimi, girdilerin çıktılara dönüştürülmesi sürecinin değerlendirilmesine odaklanır. Bu amaçla tasarlanan ve uygulanan denetim sistemleri ile anında üretim sürecine ilişkin anında geri bildirim sağlanarak üretim sürecinde hataların azaltılmasına veya kalitenin arttırılmasına yönelik değişiklikler yapılabilir. Doğru cevap B şıkkıdır.

Örgüt değerlerine dayalı denetim yönteminde, çalışanların kararları ve davranışları örgütsel değer ve inançlarla düzenlenmektedir. Bu tür denetim yöntemini benimseyen işletmeler, eleman alırken işe başvuranları sadece becerilerine göre değil tutum ve değerlerine göre de dikkatli bir şekilde değerlendirmelidir. Yöneticiler ve çalışanlar, ne yapmaları gerekip ne yapmamaları gerektiğini deneyimli çalışanları gözlemleyerek ve çalışanların işletme hakkındaki deneyimlerini dinleyerek öğrenirler. Doğru cevap D'dir.

Yöneltme işlevinin etkin bir şekilde yerine getirilebilmesi açısından yöneticilerin üzerinde durması gereken noktalar şu şekilde sıralandırılabilir:

• İşletmede ekip ruhunu oluşturmak
• İnsan kaynağını iyi tanımak
• Yalnızca nitelikli insan kaynağını işletmede tutmak
• Çalışanlar için rol modeli olmak
• Çalışanları düzenli olarak denetlemek
• Düzenli aralıklarla toplantılar yapmak
• Ayrıntılar içinde boğulmamak
• Olumlu bir örgüt kültürü yaratmak
• Etkili bir ödüllendirme ve disiplin sistemi kurmak

Aile anayasası, aile işletmelerine şu yararları sağlamaktadır:

• Aile üyelerine yön verir, rehber görevini üstlenir,
• Aile içi iletişimi kuvvetlendirir,
• Temel aile değerlerinin nesilden nesle aktarılmasını sağlar,
• İşbirliği ve yardımlaşmayı teşvik eder,
• Tarafsızdır, güven oluşturur, adalet duygusu yaratır,
• Üst kademe yöneticilerin, işletme imkânlarından yalnızca kendi lehlerine yararlanmalarını engeller,
• Ailenin önceliklerini netleştirir,
• Çalışan tatmini için uygun ortam yaratır.

Stratejik denetim noktalarının seçilmesinde ve standartların belirlenmesinde şu konuları özellikle dikkate almak gereklidir:
• Denetim noktaları öyle yerlerde belirlenmelidir ki plan ve programlardan sapmalar, ya
oluşmadan veya oluştuktan kısa bir süre sonra ortaya çıkarılabilsin. Böylece fazla zararın
oluşması önlenebilir.
• Denetim, tamamen geçmişe dönük değildir. Bu bakımdan, geçmiş olayları kaydetmekten ibaret
olan bir muhasebe, tek başına iyi bir denetim aracı sayılamaz.
• İyi bir denetim mekanizması, sapmaları oluşmadan haber verir. Bu niteliği ile denetim
planlamaya benzer, onun gibi geleceğe yönelmiştir. Denetim olup bitmiş olayları planla
karşılaştırır ve sapmaları belirlemeye imkân verir.
• Denetimde asıl amaç, sapmaların veya kayıpların sürekliliğini önlemektir ve bu da geleceğe
yönelmiş önlemlerin alınmasıyla olur. Plandan veya standartlardan sapmaları düzeltici önlemler
alınmasına olanak verecek zamanı yakalamaya dikkat etmek gerekir. Bu yüzden, stratejik
denetim noktalarının buna uygun belirlemesi gerekir.
• Denetim, olağan bir çalışma akışını geciktiren zaman kayıplarına neden olmamalıdır.
• Denetim noktaları, ayrıntıları kavrayıp, üstlere özet raporlar hazırlanmasını sağlamalıdır.
• Denetim noktaları, dengeli bir denetim sağlamalı, yani çalışmaların bir bölümü üzerinde fazla,
diğer bölümleri üzerinde eksik dikkat ve ilgi ile durulmasına imkân vermemelidir.

Bu soru örgütleme aşamalarıyla ilgilidir. Örgütleme sürecinin aşamaları altı başlık altında incelenebilir:

 
1. Plan ve amaçların incelenmesi

2. Amaçlara ulaşmak için gerekli faaliyetlerin belirlenmesi

3. Faaliyetlerin gruplandırılması

4. Faaliyetleri gerçekleştirecek kişilerin belirlenmesi

5. Yetki ve sorumlulukların belirlenmesi

6. Yer, araç ve yöntemlerin belirlenmesi

Selim Bey ilk iki aşamadan halihazırda bahsettiğine göre doğru cevap "Faaliyetlerin gruplandırılması" olacaktır.

Komuta birliği: Her astın yalnızca bir üste bağlı olması ve ondan emir almasını ifade eder. Bu tür bir ilke faaliyetlerin sürdürülmesinde belli bir düzen sağlanması ve yetki çatışması gibi sorunların
önlenmesini amaçlar. Proje bazlı iş yapan küçük örgütlerde bu ilke, işin doğası gereği ihmal edilebilir. Doğru yanıt D'dir.

Denetim; gerçekleşen sonuçları önceden belirlenmiş amaçlar ve standartlara göre tarafsız bir şekilde analiz etmek ve ölçmek suretiyle, kanıtlara dayandırarak değerlendirmek ve gelecekteki hataların önlenmesine yardımcı olmaktır. Başka bir ifadeyle denetim; hataların ve aksaklıkların tespit edilmesi, mevcut olanın ortaya konularak olması gereken ile karşılaştırılmasıdır. Denetim aynı zamanda standartlara uygunluğun belirlenmesi yoluyla hata ve aksaklıkların önlemesidir. Diğer bir ifadeyle denetim bir kurum veya kuruluşun ya da belirli bir plan, program veya projenin yapısı, işleyişi ve çıktılarının önceden belirlenmiş standartlara uygunluk derecesinin araştırma, gözlemleme, sorgulama gibi yöntemlerle tespit edilmesi ve elde edilen bulguların objektif ve sistematik bir biçimde değerlendirilerek ilgili taraf veya taraflara iletilmesidir. Doğru cevap B şıkkıdır.

Bir işletmedeki işlerin farklı kardeşler tarafından gerçekleştirilmesi aile işletmelerine özgü paylaşılan faaliyetler ilkesi ile uyumludur. 

İkinci nesil aile işletmelerinde birinci evrede olduğu gibi aile değerleri, iş değerlerinden daha önemli görülmektedir. İşletme büyüdükçe, işletmede çalışmak ve hissedar olmak isteyen aile üyelerinin sayısı artar. Kardeşlerin işbirliği içinde ve samimiyetle işletme çıkarlarına odaklanmak yerine, kendi eş ve çocuklarının çıkarlarını ön plana almalarıyla çıkar çatışmaları yaşanabilmektedir. İşletme yönetiminde ve yükselmede kişilerin performanslarından çok ailenin üyesi olma ölçütlerinin ön plana çıkması, tarafsızlık ve adalet duygularına zarar vermektedir.