II ve IV numaralı maddeler Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunması Sözleşmesi kapsamında yer almaz, bu maddeler Avrupa Arkeolojik Mirasının Korunmasına İlişkin Avrupa Sözleşmesinin hususlarındandır. D seçeneğinde verilen I- III- V numaralı maddeler Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunması Sözleşmesi kapsamında yer alır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Koruma kavramının geçmişi çok eski devirlere dayanmakla birlikte, çağdaş korumanın kuramsal temelleri 20. yüzyılda atılmış, İkinci Dünya Savaşı sonundaki dönemde Avrupa’da kentsel koruma çalışmaları hızlanmıştır.

Rönesans, Orta Çağ ile Yeni Çağ arasında 17. yüzyıla kadar yaşanmış olan bir dönemdir. Daha kesin bir ifade ile bir geçiş dönemidir. ‘Yeniden uyanış’, ‘yeniden doğuş’ anlamında kullanılan isimlendirme bu dönem için çok uygundur. Çünkü Rönesans her bakımdan yepyeni düşünce ve yaklaşımların, anlayış ve uygulamaların ortaya konduğu ve yepyeni bir insan olgusunun tarih sahnesine çıktığı çağdır.

1950 yılından günümüze değin geçen süreç içerisindeki davranışlar, etkinlikler, kamu ve özel girişimin korumaya yönelik programları vb. diğer etkenler incelendiğinde ise aşağıda sıralanan ve bu dönemi şekillendiren bazı başlıklar bulunduğu görülmektedir.

• Koruma’ 1950 öncesinde olduğu gibi, 1950 sonrasında da bir üst yapı kurumudur. Geniş halk kitlelerine yeterince indirilememiş ve benimsetilememiştir. Çünkü bu kitleler, korumanın tanımındaki “kamu yararına kısıtlılık” sözcüğüne itibar etmemekte, “kişisel yarar için kullanım özgürlüğü”nü yeğlemektedirler,
  • Koruma bir kalkınma faktörü haline yeterince gelememiştir. Çünkü, kalkınmanın gerektirdiği ‘uzun erimli’ önlem belirlemek, yeterli ölçüde düşünsel, parasal ve insan kaynağına yönelik alt yapıyı oluşturmak ve bundan sonra eyleme geçmek yerine, bu sektörde, eyleme geçtikten sonra
  alt yapı oluşturmak yeğlenmiştir,
  • Koruma, belli bir bilince sahip toplumlarca benimsenen bir ‘kent kültürü’ olgusudur. Birçok başka bilgi ile beslendiğinde gelişir. Sosyal gelişmeler, kültürel süreklilik ve zenginlik, kültür varlıklarının kimi değerlerinin betimlenmesinde kullanılan soyut ölçütler (izlenim, simge, anı vb.), bu bilgilerden bazılarıdır. Toplumumuzun çoğunluğu üzülerek söylemek gerekir ki bu bilgilerle yeterince donatılmamıştır. Bilgisizlik, ilgisizliğe, ilgisizlik, bilinçsizliğe, bilinçsizlik yine ilgisizliğe dönüşür. Kimi hallerde bu dönüşümün halkalarına, tüm diğerlerinin bir sonucu olarak ‘karşı olmak’ da eklenmektedir,
  • Koruma olgusu, bugüne değin, ‘sempatik yüzlü’ ve ‘benimsenebilir’ bir giysi içerisinde sunulmamıştır. Bunun nedenleri arasında, her tür mevzuatın neyin yapılacağını değil, neyin yapılmayacağını açıklaması, bürokrasinin yapılanmasındaki katılık ve oyunun kurallarının konmasında sergilediği paylaşımsız tavır, koruma konularındaki kararların şeffaf bir ortamda üretilmemesi ve dokunulmaz sayılması yer alır,
  • 1950 öncesinden süregelen bir kurumsal sorun, 1990’lı yıllara kadar devam etmiştir. Bu sorun, taşınmaz kültür varlıklarının korunması ile müzecilik hizmetlerinin, aynı kuruluşun çatısı altında ve hemen hemen aynı personelle sürdürülmeye çalışılmış olmasıdır. Bu husus, müzeciliğin lehine ve korumacılığın aleyhine olmuş ve koruma sektörünün geç atılım yapmasına neden olmuştur,
  • Korumanın bir planlama sorunu olduğu giderek anlaşılmıştır. Ancak bu sadece fiziksel boyutlu değil, sosyal ve kültürel boyutları da olan bir planlama olmak durumundadır. Diğer boyutların yeterince tanımlandığı ve uygulamada gerekli yeri aldığı söylenemez,
  • Korumayla doğrudan ya da dolaylı olarak ilgili kuruluşlar arasında gerekli eşgüdüm ve işbirliği yeterli değildir. Bu husus, kimi hizmetlerin birkaç kez yapılması sonucunu doğurmaktadır,
  • Koruma sektöründeki yatırımlar daha çok kamu sektörü tarafından gerçekleştirilmektedir. Özel sektör, bu konuya, kârlı olması ve yatırımın ivedilikle geriye dönmesi koşuluyla girmektedir. İtici gücün turizm ve eğlence olduğu bu tür girişimler, doğal olarak, konut olarak kullanılagelen
  geleneksel yapı stokunun korunması ve değerlendirilmesinde etkili bir çözüm oluşturamamaktadır.

Kültürel Mirasın korunmasında çalışan 'COE' konseyinin açılımı:Avrupa konseyi

Kültürel Miras Alanlarının Sunumu ve Yorumu, ICOMOS Tüzüğünün (2008) ilkeleri arasında Erişim ve anlama, Bağlam ve ortamı ve Özgünlük bulunmaktadır. bu nedenle doğru seçenek B’dir.

1931 yılında İtalya’da Eski Eserler ve Güzel Sanatlar Yüksek Kurulu tarafından hazırlanan “Carta del Restauro” (Restorasyon Tüzüğü) bu alandaki ilk yasal belge olarak değerlendirilebilir.

Olumsuzluklara karşın, özellikle 2000’li yıllardan sonra mevzuatta yapılan değişiklikler iki çok önemli gelişmenin koruma alanında yer almasını sağlamıştır. Bunlardan ilki, ‘Yerelleşme’, diğeri ise ‘Korumanın Finansmanı’ olarak tanımlanabilir.

İmparatorluğun doğrudan eski eserle ilgili ilk yasa düzenlemesi olan 13 Kasım 1869 tarihli Asarı Atika Nizamnamesi 8 maddeden oluşmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Bir taşınmazın kültür varlığı niteliği taşıması ve yasal koruma statüsü kazanması için bazı değerlere sahip olması gerekmektedir. Bu değerlerin bir bölümü somut niteliklidir, elle tutulabilir ve gözle görülebilir. Buna karşın bir kısım değerler, daha soyut kavramlarla anlatılabilmekte, çoğunlukla kişilerin duygularının ve davranışlarının bir sonucu olarak karşımıza çıkmaktadır. Fakat bir taşınmazın kültür varlığı niteliği taşıması ve yasal koruma statüsü kazanması için maddi karşılık değeri olması gerekmez.

Fransa; ‘1887 Koruma Kanunu’ ile korumada etkin olmuştur. 18. yüzyıl sonunda ‘Anıtlar Komisyonu’ kurulmuştur. Anıtlar Komisyonu’nun çalışmaları ‘Halk Müzesi’ ve ‘Milli Anıt’ terimlerinin yerleşmesini sağlamıştır. 

Turizm, kültürel miras ve koruma arasındaki olumlu ilişkiler

• Turizm ‘kaynak yaratıcı’ karakteriyle gelişmenin ayrılmaz parçasıdır,
• Geleneksel kent dokularının kentin çöküntü alanları olduğu düşünüldüğünde, turizmin bu niteliği korumaya kaynak ayıramayan yapı malik ve kullanıcılarına yeni kaynaklar yaratabilecektir,
• Turizm geleneksel yapı stokunun yeni yaşam biçimlerine uyarlanmasında, belde sakinlerinin sosyal ve ekonomik yaşam düzeylerinin yükselmesinde bir gelişme faktörü olacaktır,
• Turizme yönelik yatırımların kısa sürede kar sağlayan niteliği, geleneksel alan ve yapıların gerektirdiği ivedi müdahalelerin gerçekleşmesinde önemli bir girdidir,
• Turizm, kentsel kalite ve bakımlı çevre gerektirir. Bu husus geleneksel yerleşmelerin korunması geliştirilmesi için, ön koşul olarak kabul edildiğinden, turizm bu niteliği ile de korumanın yadsınamaz bir parçası olmaktadır,
• Turizm bozucu ve kirleten etkilerden arındırılmış bir çevrede oluşur ve gelişir. Geleneksel çevre de aynı niteliklere sahip olmak durumundadır.

‘Koruma’ 1950 öncesinde olduğu gibi, 1950 sonrasında da bir üst yapı kurumudur. Geniş halk kitlelerine yeterince indirilememiş ve benimsetilememiştir. Çünkü bu kitleler, korumanın  tanımındaki “kamu yararına kısıtlılık” sözcüğüne itibar etmemekte, “kişisel yarar için kullanım özgürlüğü”nü yeğlemektedirler.

A ve B şıkkındaki kişiler, Romanını tarihsel incelemesini yapmışlardır. D şıkkındaki kişi, Romadaki tapınak ve zafer anıtlarını kopya etmiştir. E şıkkındaki kişi, Roma imparatorluk devri yapılarının devamlılığını sağlamıştır. Rönesans sanat anlayışını asıl dile getiren mimar Leone Battista Alberti (1404-1472) olmuştur. Ressam, şair, dilbilimci, filozof, müzisyen ve mimar olan Alberti Rönesans hareketinin öncülerindendir. İdeal şehri tanımlarken; “eğer yerleşmede bir Roma yapı kalıntısı bulunuyorsa korunmalıdır” görüşü onundur. Bu tanım ‘Kültürel Amaçlı’ korumayı öngören ilk savunu olarak nitelendirilmektedir.

İmparatorluğun doğrudan eski eserle ilgili ilk yasa düzenlemesi 13 Kasım 1869 tarihli Asarı Atika Nizamnamesidir. Doğru cevap A'dır. 

İtalya’da koruma uygulamasının en önemli iki dayanağı; 1939 yılında ‘Artistik ve Tarihi Değeri Olan Varlıkların Korunması’ ve ‘Doğal Güzelliklerin Korunması’ amacıyla çıkarılan yasalardır. Doğal Güzelliklerin Korunması Kanunu ile doğal güzellikleri olan alanların korunması amaçlanmaktadır. Oysa Artistik ve Tarihi Değeri Olan Varlıkların Korunması Kanunu ile  tarihi, arkeolojik ve etnografik değeri olan eşyalar, paralar, yazmalar, pullar, kitaplar, mühürler’ gibi taşınır objelerle politik, askeri, tarihi, sanat ve kültür değeri olan taşınmaz objelerin korunması amaçlanmaktadır.

Onarım etkinliklerini yönlendiren en önemli öğe “Vakıf” kurumudur. Kişilerin vakıflar kurarak toplumun gereksinmelerini bu vakıflardan elde edilen gelirle karşılamalarının nedenleri arasında istekler ve gereksinmeler, geleneklere bağlılık, sosyal baskı ve otorite sağlama yer almaktadır. Bu amaçları yerine getirmek için vakfa büyük kaynaklar tahsis edilmektedir. İstanbul’da, 1546 tarihli vakıf kayıt defterlerinden edinilen bilgiye göre 4000’den fazla ev, 5717 dükkan, 28 kervansaray, 19 han, 38 bezhane, 18 mahzen,19 bodrum, 68 fırın yapısının yanısıra 199 köy, 40 mezra ve 228 değirmen çeşitli vakıfların gelir kaynakları arasında yer almaktadır. (Doğru cevap A)

Özgünlük ile ilgili dördüncü ilkede, kültürel miras alanlarının yorumlanması ve sunulmasında Nara Belgesindeki (1994) özgünlük temel ilkelerine uyulması değerlendirmesi yapılmıştır. Bu ilkede, özgünlüğün insan topluluklarının yanı sıra maddi kalıntılarla da ilgili olduğu, yorum ve sunumun kültürel miras alanının özgünlüğünün korunmasına onun kültürel değerlerini olumsuz etkilemeden, alanın anlamıyla ilişki kurarak katkıda bulunması; tüm görünür altyapıların (örneğin, büfeler, yürüyüş yolları, bilgi panoları gibi) alanın doğal ve kültürel anlamına, özelliklerine duyarlı olması; etkinliklerin yöre sakinlerini en az rahatsız edecek şekilde ve alanın fiziksel çevresini ve anlamını korumak için dikkatle planlanması gerektiği sıralanmaktadır.

İtalya, 18. yüzyılın sonu ile 19. yüzyılın başında önemli gelişmelere sahne olmuştur. Bu dönemde Roma'nın merkezinde geniş bir alan tarih ve sanat araştırmalarına tahsis edilmiştir. İtalya birliğinin kurulmasından sonra, 1865 yılında çıkarılan yasada, özel kişi ve örgütlerin mülkiyetindeki tarihi anıtlara, kamu yararına el konulmasından bahsedilmekte, daha sonra senatoya verilen kanun tekliflerinde ise hükumetin sanata ve tarihi eserlere, anıtlara önem verdiği ve bunların onarımı için ilgili kurumlardan izin almak gerektiği belirtilmektedir.

Kültürel Öneme Sahip Yerlerin Korunması Amaçlı Avusturalya ICOMOS Tüzüğünün tanımlar bölümünde, yer, kültürel doku, kültürel önem / değerlilik kavramları ele alınmakta ve kavramların önemlerine dikkat çekilmektedir. Tanımlar bölümünde ayrıca, koruma, restorasyon, tekrar inşa etmek / rekonstrüksiyon, uyarlama / adaptasyon, yorum, sunum konularında uygulamaya yönelik tanımlamalar da yapılmaktadır. Buna göre doğru seçenek E seçeneğidir.