Mantığın Gelişimi Ara 8. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
Gazâlî’nin verdikleri bilginin kesinlik derecesine göre ele aldığı öncüllerden duyu öncüllerinin diğer adı hangisidir ?
Evveliyât |
Fıtriyyât |
Mahsûsât |
Hadsiyyât |
Mücerrebât |
Gazâlî’nin verdikleri bilginin kesinlik derecesine göre ele aldığı öncüllerden duyu öncüllerinin diğer adı mahsûsâttır.
2.Soru
Aşağıda verilen beş sanattan hangisi Müslümanların mantığı reddetmelerinin nedeni olarak düşünülebilir?
Retorik |
Poetika |
Yanıltmaca |
Tanıtlama |
Diyalektik |
Beş sanat konusunda Gazali’nin açıklamalarına bakarak Teymiyye’nin Gazali’ye ve onun kişiliğinde mantığa yönelttiği eleştirilerin bir nedeni daha kolaylıkla anlaşılabilir. Mantıkçılar beş sanat içinde sadece tanıtlamanın (burhan) kesin bilgi verdiğini kabul etmektedirler. Dini bilimlerde tanıtlamaya başvurma olanağı çoğu zaman bulunmamaktadır. Dolayısıyla mantıkçıların tanıtlamanın kesin bilgiye ulaştırmak bakımından diğer sanatlara göre üstün olduğu düşüncesi kabul edildiğinde, dini bilimlerde çoğu zaman kesin bilgiye ulaşılamayacağı sonucu çıkar. Mantığın reddedilmesi, bu sonuçtan kaçınmanın bir gereğidir.
3.Soru
Varlıkbilimsel bircilik (monizm) düşüncesini en katı biçimiyle ve tüm mantıksal sonuçlarıyla savunan ilkçağ düşünürü aşağıdakilerden hangisidir?
Parmenides |
Zenon |
Platon |
Aristoteles |
Lukasiewicz |
Parmenides (yaklaşık MO¨. 510-440) varlıkbilimsel bircilik düşüncesini en katı biçimiyle ve tüm mantıksal sonuçlarıyla savunan ilkçağ düşünürüdür. Doğru cevap A'dır.
4.Soru
Stoa mantığının geliştiği ve sistemleştiği dönem aşağıdakilerden hangisidir?
Stoa mantığının geliştiği ve sistemleştiği dönem aşağıdakilerden hangisidir?
Erken Stoa |
Orta Stoa |
Geç Stoa |
İmparatorluk Stoası |
İmparatorluk sonrası Stoa |
Tarihsel geliflimine uygun olarak Stoa Okulu üç dönemde ele alınır: Erken Stoa okulun İ.Ö. III. yüzyıldaki kuruluş dönemidir. Orta Stoa okulun İ.Ö. II. yüzyıldaki kuruluş dönemidir. Geç Stoa ise okulun merkezinin Roma olduğu İ.S. I. ve II. yüzyıllardır. Stoa mantığının geliştiği ve sistemleştiği dönem Erken Stoa Dönemidir. Doğru cevap A'dır.
5.Soru
Ya gündüz ya gecedir.
Gündüzdür.
O halde gece değil.
Stoa mantıkçılarına göre yukarıda verilen çıkarım mantığı aşağıdakilerden hangisine örnektir?
Birincisi ise ikincisi. Birincisi. O ha^lde ikincisi |
Birincisi ise ikincisi. ikinci değil. O ha^lde birinci değil. |
ikisi birden değil: Birincisi ve ikincisi. Birincisi. O ha^lde ikincisi değil. |
Ya birincisi ya da ikincisi. Birincisi. O ha^lde ikincisi değil. |
Ne birincisi ne de ikincisi |
Dördüncü tip: Ya birincisi ya da ikincisi. Birincisi. O ha^lde ikincisi değil.
O¨rnek: Ya gündüz ya da gecedir.
Gündüzdür.
O ha^lde, gece değil.
6.Soru
Akıl yürütmeleri bağımsız bir araştırma konusu yapan ve araştırmalarının sonucunda bilinen ilk mantık sistemini ortaya koyan düşünür aşağıdakilerden hangisidir?
Akıl yürütmeleri bağımsız bir araştırma konusu yapan ve araştırmalarının sonucunda bilinen ilk mantık sistemini ortaya koyan düşünür aşağıdakilerden hangisidir?
Aristoteles |
Platon |
Parmenides |
Zenon |
Corcoran |
Aristoteles, akıl yürütmeleri bağımsız bir araştırma konusu yapan ve araştırmalarının sonucunda bilinen ilk mantık sistemini ortaya koyan Aristoteles mantığın kurucusudur. Doğru cevap A'dır.
7.Soru
El-Kazvînî el-Kâtibî tarafından yazılan ve medreselerde mantık eğitiminde uzun süre kullanılan risale aşağıdakilerden hangisidir?
Şemsiyye |
El-Burhan |
Kitâbu’ş-Şifâ’ |
İhsâ’ul-Ulûm |
Kitab’ul-Hitâbe |
İbn Sînâ’nın mantık anlayışına göre yazılan ‘bağımsız’ mantık eserleri arasında
özellikle öne çıkan el-Kazvînî el-Kâtibî (1220-1280) tarafından yazılan ve medreselerde mantık eğitiminde uzun süre kullanılan Şemsiyye risalesidir. İbn Sînâcı geleneğin mantık birikimini özet bir şekilde sunması bakımından önemli yer tutmaktadır.
8.Soru
I. Muhtasar
II. Telhi^s
III. Tefsi^r
IV. Şerh
Bağdat okulunda bir yandan çeviri etkinliği devam ederken, bilinen mantk yapıtlarının Arapça yazan mantıkçılar tarafından yorumları yapılmaya başlamıştır. Bu yorumlar uzunluğuna göre bölümlere ayrılmaktadır.
Aşağıdakilerden hangisi bu yorumların bölümleri arasındadır?
I ve II |
I ve III |
III ve IV |
I, II ve III |
I, II ve IV |
Bu yorumlar uzunluğuna göre üçe ayrılmaktadır: İlki, muhtasar (kısa şerh) olanlar, İkincisi, telhi^s olanlar, U¨çüncüsü ise, tefsi^r olanlardır. Doğru cevap D'dir.
9.Soru
Matematiğin bir bilim niteliğini kazanması hangi uygarlık tarafından gerçekleştirilmiştir. ?
Hitit |
Pers İmparatorluğu |
Mısır |
Yunanistan |
Osmanlı İmparatorluğu |
Matematiğin bir bilim niteliğini kazanması Yunanlılarca gerçekleştirilmiştir.
10.Soru
- Üç terimle elde edilmiş iki kategorik öncül ve bir sonuç önermesinden oluşur.
- Sonuç önermesinde geçmeyen terim her iki öncülde de bir kez geçer ve orta terim olarak adlandırılır.
- Sonuç önermesini oluşturan diğer iki terim sınır terimlerdir.
- Sınır terimleri büyük terim ve küçük terim olarak belirlenir.
- Sonuç önermesinin öncüllerden farklı olması gerekmez.
Yukarıda verilenlerden hangileri Aristoteles’in tanımladığı tasımın özelliklerindendir?
I, II ve III |
I, III ve IV |
II, III ve V |
I, II, III ve IV |
II, III, IV ve V |
Aristoteles’e göre tasım (sullogismos), belirli önermelerin varsayılmasıyla, diğer bir önermenin bu varsayımlardan ötürü zorunlu olarak çıktığı uslamlamadır. Tasımı geniş tanımlamasına rağmen Aristoteles’in Birinci Çözümlemeler’de ele aldığı tasımlar özel bir geçerli çıkarım biçimidir. Bu çıkarımlar üç terimle elde edilmiş iki kategorik öncül ve bir sonuç önermesinden oluşur. Sonuç önermesinde geçmeyen terim her iki öncülde de bir kez geçer ve orta terim olarak adlandırılır. Sonuç önermesini oluşturan diğer iki terim sınır terimlerdir (sınırlar). Sınır terimleri de büyük terim ve küçük terim olarak belirlenir. Orta terim her iki öncülde de geçeceğinden, sınır terimleri için üç ayrı durum söz konusudur:
- Sınır terimlerden biri öncüllerin birinde özne, diğer sınır terim ise diğer öncülde yüklemdir. Birinci durum iki farklı yoldan gerçekleşir: a) Öncülde yüklem olan sınır terim sonuç önermesinde de yüklem, dolayısıyla, öncülde özne olan terim sonuç önermesinde de özne konumundadır. b) Öncülde yüklem olan sınır terim sonuç önermesinde özne, dolayısıyla, öncülde özne olan terim sonuç önermesinde yüklem konumundadır.
- Sınır terimleri öncüllerin her ikisinde de yüklemdir.
- Sınır terimleri öncüllerin her ikisinde de öznedir.
Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi tasım “Üç terimle elde edilmiş iki kategorik öncül ve bir sonuç önermesinden oluşur.”, “Sonuç önermesinde geçmeyen terim her iki öncülde de bir kez geçer ve orta terim olarak adlandırılır.”, “Sonuç önermesini oluşturan diğer iki terim sınır terimlerdir.” ve “Sınır terimleri de büyük terim ve küçük terim olarak belirlenir.”. Sonuç önermesinin ise öncüllerden farklı olması gerekmektedir. Dolayısıyla doğru cevap D’dir.
11.Soru
Aşağıda İbn Rüşd ile ilgili verilen bilgilerden hangisi doğru değildir?
Mantıkta Bağdat okulu anlayışını benimsemiştir. |
Retorika ve poetikayı mantığın konuları arasında saymamıştır. |
Tutarsızlığın tutarsızlığı adlı eseriyle Gazali'yi eleştirmiştir. |
Aristotales mantığını metinlere bağlı kalarak yorumlamıştır. |
İbn Sina'nın mantık anlayışını benimsemiş ve desteklemiştir. |
İbn Rüşd Bağdat Okulu geleneğini sürdüren pek çok düşünür gibi ‹bn Sina’yı eleştirmiştir. Ancak en iyi bilinen eleştirisini Tutarsızlığın Tutarsızlığı (Teha^füt’üt- Teha^füt) ile Gaza^li^’ye yöneltmiştir. Bu eseriyle İbn Rüşd Gaza^li^’nin felsefecilere saldırısını yanıtlamaktadır
12.Soru
Aşağıdakilerden hangisi tartışmanın konusundan bağımsız olarak, tartışmanın amacının biçimine uygun olarak izlenmesi gereken yolları belirlemeyi amaçlamaktadır?
Töz |
Topikler |
Önerme üstüne |
Birinci çözümlemeler |
İkinci çözümlemeler |
Topikler tartışmanın konusundan bağımsız olarak, tartışmanın amacının biçimine uygun olarak izlenmesi gereken yolları belirlemeyi amaçlar.
13.Soru
Yunanca mantık metinlerini Arapçaya çeviren ilk kuşak çevirmenler aşağıdaki okullardan hangisinde yetişmiştir?
Urfa Okulu |
Antakya Okulu |
Nusaybin Okulu |
Kunnesrin Okulu |
Cundişâpûr Okulu |
Cundişâpûr Okulu: Nastûrîler tarafından Hızistan bölgesindeki Cündişâpûr şehrinde 6. yüzyılda kurulmuştur. 738 yılında Müslümanların şehri almasından sonra da varlığını sürdürmüştür. Yunanca mantık metinlerini Arapçaya
çeviren ilk kuşak çevirmenler bu okulda yetişmiştir. Doğru cevap E seçeneğidir.
14.Soru
“Aristoteles yazıyor.” savlanabiliri Stoa mantığında nasıl tanımlanır?
Basit Belirli |
Basit Belirsiz |
Ara |
Yargı |
Önerme |
Savlanabilir de basit ve basit olmayan başlığı altında incelenir. Basit savlanabilirlerin bir kısmı belirli, bir kısmı belirsiz, son bir kısmı da ara savlanabilirdir.
- Belirli savlanabilir belirli bir varlık hakkındadır. Bir savlanabilirin belirli olması konusunun bir işaret zamiri ile belirtilmesidir. “Bu kişi yürüyor” savlanabiliri belirlidir. Savlanabilir söylenirken bir yandan belirli bir fiziksel nesneye açıkça (el veya başın bir hareketi ile) işaret edilir.
- Belirsiz savlanabilir “birşey” “biri” gibi bir konusu olan savlanabilirlerdir. “Biri yürüyor” savlanabiliri belirsiz bir savlanabilirdir. Böyle bir savlanabilirin doğru olması, belirli bir savlanabilirin doğru olmasına bağlıdır. Örneğin, “Biri yürüyor” savlanabilirinin doğru olması için belirli bir kişi için “Bu kişi yürüyor” savlanabiliri doğru olması gereklidir.
- Ara savlanabilirler ne belirli ne de belirsiz olanlardır. “Sokrates oturuyor” bir ara savlanabilir örneğidir. Bu savlanabilirler belirsiz bir şeyden bahsetmedikleri (sözdizimsel olarak, konuları “birşey” “biri” türünden olmadığı) için belirsiz değildir. Ancak bunların söylenmesi sırasında belirli bir fiziksel nesneye açıkça işaret edilmediği için, bu savlanabilirler belirli de sayılmazlar.
Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi . “Aristoteles yazıyor.” savlanabiliri Stoa mantığında ara savlanabilir olarak tanımlanır, dolayısıyla doğru cevap C’dir.
15.Soru
Aristoteles’in mantık konusundaki çalışmalarının adı olan Organon'un Yunanca karşılığı aşağıdakilerden hangisidir ?
Diyalektik |
Mantık |
Felsefe |
Matematik |
Araç |
Aristoteles’in mantık konusundaki çalışmalarının adı olan Organon'un Yunanca karşılığı araçtır.
16.Soru
İbn Temiyye'ye göre aşağıdakilerden hangisi doğru bir ifade değildir?
Aristotales'den önceki düşünürlerin ondan aşağı kalır bir yanı yoktur. |
Dini bilimlerde soruların cevaplanmasında en çok tercih edilen yol tanıtlamadır. |
Matematik, fizik ve tıp gibi konularda mantığa başvurmanın sakıncası yoktur. |
Din konularında nasıl akıl yürütüleceği Kur-an tarafından belirlenmiştir. |
Mantık dini inanç ve din bilimi için sakıncalıdır. |
Beş sanat konusunda Gazali’nin açıklamalarına bakarak Teymiyye’nin Gazali’ye ve onun kişiliğinde mantığa yönelttiği eleştirilerin bir nedeni daha kolaylıkla anlaşılabilir. Mantıkçılar beş sanat içinde sadece tanıtlamanın (burhan) kesin bilgi verdiğini kabul etmektedirler. Dini bilimlerde tanıtlamaya başvurma olanağı çoğu zaman bulunmamaktadır. Dolayısıyla mantıkçıların tanıtlamanın kesin bilgiye ulaş- tırmak bakımından diğer sanatlara göre üstün olduğu düşüncesi kabul edildiğinde, dini bilimlerde çoğu zaman kesin bilgiye ulaşılamayacağı sonucu çıkar. Mantığın reddedilmesi, bu sonuçtan kaçınmanın bir gereğidir.
17.Soru
Aristoteles'in de felsefe eğitimini aldığı Platon'un felsefe okulunun adı nedir ?
Mantık |
Diaeresis |
Akademi |
İlyada |
Olympos |
Aristoteles'in de felsefe eğitimini aldığı Platon'un felsefe okulunun adı Akademi'dir.
18.Soru
Edessa' da kurulmuştur. Bu okulda 4. yüzyıldan başlayarak mantık ve felsefe çalışmaları yapılmıştır. Süryani mezheplerinden biri olan Nastu^ri^liğin yayıldığı okuldur. 489 yılında o tarihte şehrin yöneticisi olan imparator Zenon tarafından kapatıldığı tarihe kadar Süryanilerin en güçlü okullarından biri olarak kalmıştır.
Yukarıda bahsedilen Süryaniler tarafından kurulan mantık okulu aşağıdakilerden hangisidir?
Edessa' da kurulmuştur. Bu okulda 4. yüzyıldan başlayarak mantık ve felsefe çalışmaları yapılmıştır. Süryani mezheplerinden biri olan Nastu^ri^liğin yayıldığı okuldur. 489 yılında o tarihte şehrin yöneticisi olan imparator Zenon tarafından kapatıldığı tarihe kadar Süryanilerin en güçlü okullarından biri olarak kalmıştır.
Yukarıda bahsedilen Süryaniler tarafından kurulan mantık okulu aşağıdakilerden hangisidir?
Urfa Okulu |
Cundişapur Okulu |
Antakya Okulu |
Nusaybin Okulu |
Kınnesrin Okulu |
Urfa Okulu Edessa olarak da bilinen Urfa'da kurulmuştur. Bu okulda 4. yüzyıldan başlayarak mantık ve felsefe çalışmaları yapılmıştır. Süryani mezheplerinden biri olan Nastu^ri^liğin yayıldığı okuldur. 489 yılında o tarihte şehrin yöneticisi olan imparator Zenon tarafından kapatıldığı tarihe kadar Süryanilerin en güçlü okullarından biri olarak kalmıştır.
19.Soru
Stoa mantıkçılarının çıkarım anlayışına göre aşağıdakilerden hangisi doğru bir ifade değildir?
Bir çıkarım hem geçerli hem de tüm öncülleri do¤ru ise, bu çıkarımın da do¤ru bir çıkarımdır. |
Yanlış çıkarım, ya geçersiz bir çıkarım ya da en az bir öncülü yanlış olan bir çıkarımdır. |
Sonuç önermesi yanlış olan bir çıkarım yanlış bir çıkarımdır. |
Sonuç önermesi yanlış olan bir çıkarımın ya tüm öncülleri doğru ya da tüm öncüllerinin doğru olması gerekmektedir. |
En az bir öncül yanlış ise, çıkarım yine yanlıştır. |
Stoa mantıkçıları çıkarımları önce geçerli ve geçersiz olarak, geçerli çıkarımları doğru ve yanlış olarak ayırdıktan sonra, özel birtakım şartları sağlayan doğru çıkarımların tanıtlayıcı çıkarımlar olarak belirlemişlerdir. Bir çıkarımın geçerli olması (yani Stoa mantığındaki anlamıyla bir tasım olması), çıkarımın öncüllerinin tümel-evetlemesi ile sonuç önermesinden oluşan koşul önermesinin her zaman doğru olmasıdır. Bir çıkarım hem geçerli hem de tüm öncülleri doğru ise, bu çıkarımın da doğru bir çıkarımdır. Dolayısıyla, yanlış çıkarım, ya geçersiz bir çıkarım ya da en az bir öncülü yanlış olan bir çıkarımdır. Böylece, sonuç önermesi yanlış olan bir çıkarımın yanlış bir çıkarım olması gerektiği anlaşılır. C¸ünkü sonuç önermesi yanlış olan bir çıkarımın ya tüm öncülleri doğru ya da en az bir öncülü yanlıştır. Eğer tüm öncülleri doğru ise, sonuç önermesi yanlış olduğuna göre öncüllerin tümel-evetlemesi ile sonuç önermesinden oluşan koşul-önermesi yanlış olur. Bu durum da çıkarım geçersiz ve dolayısıyla yanlıştır. Eğer en az bir öncül yanlış ise, çıkarım yine yanlıştır.
20.Soru
Bir şey için birden fazla isim kullanıldığında hangi aynılık türü söz konusudur?
Sayısal |
Sözel |
Türsel |
Tinsel |
Cinssel |
Bir şey için birden fazla isim kullanıldığında sayısal aynılık türü söz konusudur.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ