Mantığın Gelişimi Final 5. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
Hobbes’un savunuculuğunu yaptığı ve terimlerin anlamlarını kazandığı yol aşağıdakilerden hangisidir?
Mantık |
Önerme |
Uylaşım |
Öncülleme |
Koşullama |
Hobbes akıl yürütmelerin gelip dayandığı sonul (nihai) doğruların uylaşıma (ing. convention) dayandığı görüşünü ortaya atmıştır. Bu görüşün temelinde terim- lerin anlamını uylaşım yoluyla kazandığı düşüncesi bulunmaktadır. Uylaşım gere- ği aynı şey dilde iki farklı şekilde ifade edildiğinde bu iki ifadenin ‘dır’ koşacı ile bağlanması ile elde edilen önerme zorunlu olarak doğru bir önerme olur.
2.Soru
Gödel'in adının mantık dünyasında ve başta felsefe olmak üzere, diğer alanlarda sıklıkla anılmasını sağlayan başarısı aşağıdakilerden hangisidir?
Eksiklik teoremleri |
Seçme belitinin bağımsızlığı |
İyi sıralama ilkesi |
Zorn lemması |
Banch-Tarski teoremi |
Gödel’in adının mantık dünyasında ve başta felsefe olmak üzere, diğer alanlarda sıklıkla anılmasını sağlayan başarısı eksiklik teoremleridir. Eksiklik teoremleri Gödel’in Hilbert programı içindeki çalışmalarının bir sonucunda ortaya çıkmıştır.
3.Soru
Biçimsel mantığa dayalı akıl yürütmenin yerini alan hitabet sanatına ne denmektedir?
Kategori |
Bölme |
Retorik |
Diyalektik |
Önerme |
Retorik, biçimsel mantığa dayalı akıl yürütmenin yerini alan hitabet sanatına denir. Doğru cevap C'dir.
4.Soru
Aşağıdakilerden hangi Ortaçağ Latin mantıkçıları hakkında doğru bir bilgidir?
Stoa mantığı doğrudan ilgilerini çekmemiş görünmektedir |
Stoa mantığı Ortaçağ mantığının oluşumunda etkisizdir |
İslam coğrafyasındaki çalışmalardan oldukça etkilenmiştir |
Eski mantık ve yeni mantık ayrımı henüz yaygınlaşmamıştır |
13. yüzyılın ikinci yarısına kadar Peripatetik geleneğe beğlı olarak ilerlemiştir |
Ortaçağ Latin mantıkçılarının Stoa mantığı doğrudan ilgilerini çekmemiş görünmektedir. Doğru cevap A'dır.
5.Soru
Topikler’de kuralları bir önermeden diğerine yapılan çıkarımlar biçiminde ifade eden düşünür kimdir?
Topikler’de kuralları bir önermeden diğerine yapılan çıkarımlar biçiminde ifade eden düşünür kimdir?
Platon |
Kant |
Aristotales |
Sokrates |
Albertus |
Aristoteles, Topikler’de kuralları bir önermeden diğerine yapılan çıkarımlar biçiminde ifade etmektedir. Farklı Skolastik mantıkçıların da consequentia içinde ele aldıkları kuralları koşul önermeleriyle ifade ettikleri görülmektedir.
6.Soru
Latin mantıkçıları Aristoteles mantığının genel anlayışını kaçıncı yüzyıldan sonra benimsemişlerdir?
Latin mantıkçıları Aristoteles mantığının genel anlayışını kaçıncı yüzyıldan sonra benimsemişlerdir?
10. yüzyıldan sonra |
12. yüzyıldan sonra |
14. yüzyıldan sonra |
15. yüzyıldan sonra |
9. yüzyıldan sonra |
Ortaçağ mantığının ikinci döneminde (12. yüzyıldan sonra) Latin mantıkçıları Aristoteles mantığının genel anlayışını benimsemişlerdir. Bu dönemde akıl yürüt- melerin incelenmesinde Birinci ve İkinci C¸özümlemeler’in ağırlığı artmıştır.
7.Soru
Akıl yürütmelerin gelip dayandığı nihai doğruların uylaşıma dayandığı görüşünü ortaya atan düşünür kimdir?
Hobbes |
Bacon |
Ramus |
Bolzano |
Mill |
Hobbes, akıl yürütmelerin gelip dayandığı nihai doğruların uylaşıma dayandığı görüşünü ortaya atan düşünürdür. Doğru cevap A'dır.
8.Soru
• Boş olmayan (en az 1-elemanlı) bir olanaklı dünyalar kümesi,
• Bu küme üzerinde 2-li bir ulaşılabilirlik bağıntısı
• Atomik önermelere her bir olanaklı dünyada bir doğruluk değeri atayan bir doğruluk değerlemesinden oluşmaktadır.Yukarıda ifade edilen özellikleri bulunan kipli önermeler mantığı modeli hangisidir?
Wittgenstein modeli |
Leibniz modeli |
Carnap modeli |
Kripke modeli |
Lewis modeli |
Kipli önermeler mantığı için Kripke semantiğinin bugün yaygın olarak kullanılan son biçimine göre bir Kripke modeli
• Boş olmayan (en az 1-elemanlı) bir olanaklı dünyalar kümesi,
• Bu küme üzerinde 2-li bir ulaşılabilirlik bağıntısı
• Atomik önermelere her bir olanaklı dünyada bir doğruluk değeri atayan bir
doğruluk değerlemesinden oluşmaktadır.
9.Soru
Russell’ın çalışmalarıyla ilgili aşağıdakilerden hangisinin söylenmesi yanlış olur?
Amerikalı matematikçi ve felsefeci Alfred North Whitehead ile çalışmalar yapmıştır. |
Matematiğin ilkeleri üzerine çalışırken, naif küme kuramının bir çatışkıya yol açtığını fark etmiştir. |
Russell da Frege gibi, arı matematiğin tümünün arı mantık ilkelerinden çıktığını savunmuştur. |
Meslek yaşamının ilk döneminde sadece mantık felsefesi konularında sonuçlara varmıştır. |
Matematiğin İlkeleri, mantık görüşünü izleyebilmek bakımından önemli eserlerinden biridir. |
Meslek yaşamının ilk dönemini kapsayan mantık çalışmalarında Russell çağdaş mantık, mantık felsefesi, matematik felsefesi ve mantığın dil felsefesi sorunlarına uygulaması konularında önemli sonuçlara varmıştır.
10.Soru
- Aristoteles filozoftur.
- Tüm insanlar öğrencidir.
- Her insan filozof değildir.
- Her öğretmen öğrencidir.
- Bazı kavramlar tümeldir.
Yukarıda verilen önermelerden hangilerinde sinkategorematik terim vardır?
I ve II |
II ve III |
I, II, III ve IV |
I, III, IV ve V |
II, III, IV ve V |
Ortaçağ batı mantıkçılarının önemli bir katkısı kategoremata-sinkategoremata ayrımını yapmalarıdır. Genel bir ifade ile önermelerde özne ve yüklem konumunda geçen terimler kategorematik terimler, önermeyi oluşturan diğer terimler ise sinkategorematik terimlerdir. Kategoremata-sinkategoremata ayrımı gönderme kuramı ile ilgili olduğu kadar mantıksal sonuç (consequentia) konusu ile de ilgilidir. Daha açık bir ifadeyle kategoremata-sinkategoremata ayrımı hem anlambilgisi (semantik) açısından gönderme kuramı içinde hem de sözdizimi (sentaks) açısından consequentia kuramı içinde yapılabilir. Ayrıca sinkategoremata mantık problemleri (sophismata) konusu ile de yakın ilgilidir. Kısaca ifade edersek kategorematik sözcükler tek başına bir imlemi olan, sinkategorematik sözcükler ise ancak başka sözcüklerin imlemini etkileyen sözcüklerdir. Bu kısa tanıma göre sinkategorematik sayılan sözcüklerin bazıları bir önerme içinde geçtikleri zaman bu önermenin doğruluk/yanlışlığını ve bu önermenin diğer önermelerle çıkarım ilişkilerini etkilemedikleri için mantığın konusu olmazlar.
‘Her’, ‘ise’ gibi diğer sinkategorematik terimler ise, bir önerme içinde geçtikleri zaman bu önermenin doğruluk/yanlışlığını ve bu önermenin diğer önermelerle çıkarım ilişkilerini etkiledikleri için mantığın konusudur. Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi “Tüm insanlar öğrencidir.”, “Her insan filozof değildir.” , “Her öğretmen öğrencidir.” ve “Bazı kavramlar tümeldir.” önermelerinde sinkategorimatik terim vardır. Dolayısıyla doğru cevap E’dir.
11.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Ortaçağ mantıkçıları hakkında doğru bir bilgidir?
Terimlerin özelliklerinin incelenmesinin mantığın bir kısmı olması konusunda düşünce ayrılığı görülmemektedir |
Terimlerin hangi başlık altında inceleneceği konusunda ayrılık görülmemektedir |
Terimlerin başlıca özellikleri neler olduğu konusunda ayrılık görülmemektedir |
Gönderme kuramını eleştirmişlerdir |
Skolastik mantığı eleştirmişlerdir |
Ortaçağ mantıkçıları arasında terimlerin özelliklerinin incelenmesinin mantığın bir kısmı olması konusunda düşünce ayrılığı görülmemektedir. Doğru cevap A'dır.
12.Soru
Frege’nin 1879 yılında yayınlanan Beggriffschrift (Kavram Yazısı) adlı çalışması ile ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi doğrudur?
Birinci basamak niceleme mantığının her önermesi Beggriffschrift sisteminde kanıtlanamaz. |
Beggriffschrift sisteminin dilinin en dikkat çeken özelliği önermelerin 3 boyutlu bir gösterimle sunulmasıdır. |
Begriffsschrift’in gösteriminde mantık değişmezleri (bağıntı sembolleri, birey değişkenleri) aritmetik fonksiyonları gibi doymamış sembollerdir. |
Begriffsschrift’in alt başlığı “Aritmetiğin Dilini Örnek alan bir Salt Düşünce Dili”dir. |
Beggriffschrift sisteminin yaygınlaşmasını engelleyen nedenlerden biride 3 boyutlu gösteriminin anlaşılmasının zor olmasıdır. |
Begriffsschrift’in alt başlığı şudur: “Aritmetiğin Dilini Örnek alan bir Salt Düşünce Dili”. Bir salt düşünce dili olması mantığın evrensel karakterini belirtmektedir. Frege’nin de kabul ettiği evrenselci mantık anlayışına göre mantık konu-bağımsızdır ve bu sayede her konuya uygulanabilir. Yani, bir çıkarımın mantık bakımından geçerli olması uygulandığı konu, bir başka deyişle çıkarımı oluşturan önermelerde adı geçen nesnelere, özelliklere dayanmaz.
13.Soru
Bir terimin diğer bir terimin gönderimini genişletmesi ve kısıtlama (restriction) ise bunun aksine bir terimin diğer bir terimin gönderimini daraltmasına ne ad verilir?
Adlama |
Koşaçlama |
Görelik |
İmleme |
Güçlendirme |
Güçlendirme (ampliation) bir terimin diğer bir terimin gönderimini genişletmesi
ve kısıtlama (restriction) ise bunun aksine bir terimin diğer bir terimin gönderimini daraltmasıdır.
14.Soru
Ortaçağın ilk büyük mantıkçısı aşağıdakilerden hangisidir?
Petrus Abelardus |
Themistus |
Ammonius |
Boethius Porphyry |
Marcus Tullius Cicero |
Ortaçağın ilk büyük mantıkçısı Petrus Abelardus’dur (Peter Abelard, 1079- 1142). Abelardus Aristoteles mantığını yorumlamanın yanı sıra, bağımsız bir mantık çalışması olan Dialektika’yı yazmıştır. Abelardus antikçağdan beri süren mantık tartışmalarına özgün katkılarda bulunmuştur.
15.Soru
Mantığın temel kavramı olan önermeler arasındaki “mantıksal sonuç” kavramı ilk olarak kim tarafından tanımlanmıştır?
Aristoteles |
Bolzano |
Tarski |
Boole |
Mill |
Bolzano mantığın temel kavramı olan önermeler arasındaki “mantıksal sonuç” kavramını daha sonra Polonyalı mantıkçı ve matematikçi Alfred Tarski (1901-1983) tarafından geliştirilen tanıma da kaynak oluşturacak biçimde tanımlamayı başarmıştır. Bolzano’nun tanımına göre, B önermesinin A önermesinin sonucu olması demek, değişkenlerin A önermesini doğru yapacak biçimdeki her yorumunun B önermesini de doğru yapması demektir (Bolzano’nun tanımı aslında daha geneldir ve bir grup önermenin diğer bir grup önermenin sonucu olması durumunu da kapsamaktadır). Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi doğru cevap B’dir.
16.Soru
“Söylenene ilişkin” anlamına gelen kelime aşağıdakilerden hangisidir?
De re |
De dicto |
Dialektika |
Logica vetus |
Logica nova |
De dicto; “Söylenene ilişkin” anlamına gelir. Doğru cevap B'dir.
17.Soru
- ‘AB A dır’ doğru olduğuna göre, ‘BC B dir’ de doğru olacaktır.
- AB ile BA eşittir.
- ‘B AA dır’ da olduğu gibi, aynı terimde aynı harfin tekrarlanması yararsızdır.
- ‘A B dir’, ‘C D dir’ ve ‘E F dir’ den ‘ACE BDF dir’ önermesini elde edebiliriz.
- ‘A BCD dir’ önermesi verildiğinde ‘A B dir ve A C dir ve A D dir’ önermesi de elimizdedir.
Yukarıda verilenlerden hangileri Leibniz’in geliştirdiği kalkülün kurallarıdır?
I ve II |
I, II ve III |
I, II ve IV |
II, III, IV ve V |
I, II, III, IV ve V |
Leibniz'in geliştirdiği Kalkülün kuralları şunlardır:
- Değişkenlerle belirtilen bir şeyde içerilen (in literis quibusdam indefinitis), aynı koşullara konu olan diğerleri için de bir sonuç olarak anlaşılır. Örneğin, ‘AB A dır’ doğru olduğuna göre, ‘BC B dir’ de doğru olacaktır.
- Aynı terim içinde harflerin yer değiştirmesi bir şeyi değiştirmez. Yani, AB ile BA eşittir.
- ‘B AA dır’ da olduğu gibi, aynı terimde aynı harfin tekrarlanması yararsızdır.
- Herhangi sayıda önermeden, öznelerin tümünü birleştirip tek bir özne ve yüklemlerin tümünü birleştirip tek bir yüklem yaparak bir önerme elde edilebilir. Yani, ‘A B dir’, ‘C D dir’ ve ‘E F dir’ den ‘ACE BDF dir’ önermesini elde edebiliriz.
- Yüklemi çeşitli terimlerin bir araya getirilmesinden oluşan herhangi bir önermeden, her birinin öznesi ilk önermenin öznesiyle aynı ama yüklemi ilk önermenin yükleminin parçası olan çeşitli önermeler elde edilmesi olanaklıdır. Yani, ‘A BCD dir’ önermesi verildiğinde ‘A B dir ve A C dir ve A D dir’ önermesi de elimizdedir.
Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi doğru cevap E’dir.
18.Soru
Bacon’dan beri deneyci felsefenin amacı olan tümevarımlı mantık görüşünü sistemleştiren düşünür aşağıdakilerden hangisidir?
Bacon’dan beri deneyci felsefenin amacı olan tümevarımlı mantık görüşünü sistemleştiren düşünür aşağıdakilerden hangisidir?
Mill |
Boole |
Hobbes |
Ramus |
Bolzano |
Mill’in önemi Bacon’dan beri deneyci felsefenin amacı olan tümevarımlı mantık görüşünü sistemleştirmesidir. Mill kuramsal felsefede doğalcı görüşe her zaman bağlı kalmıştır. Buna göre dünyayı açıklamada elimizdeki en iyi araçlar doğa bilimlerinin bize sağladıklarıdır.
19.Soru
I. Maddi gönderme
II. Basit gönderme
III. Bireylere gönderme
IV. Sembolik gönderme
Yukarıdakilerden hangisi Ortaçağ mantıkçıları arasında göndermenin bölümlerindendir?
Yalnız I |
I ve II |
III ve IV |
I, II ve III |
I, II, III ve IV |
Ortaçağ mantıkçıları arasında göndermenin aşağıdaki biçimde bölümlenmesi yaygındır.
-
Maddi gönderme
-
Basit gönderme
- Bireylere gönderme
Doğru cevap D'dir.
20.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Stoa Mantığının, mantığın gelişimindeki en önemli sayılan katkıları arasında sayılmaz?
“C¸ıkarım kuralı” fikrini geliştirerek, akıl yürütmeyi Aristoteles’ten farklı bir yaklaşımla ele almışlardır. |
O¨nerme eklemlerinin doğru yorumunun ne olması gerektiği konusunu tartışmaya açmışlar ve bu konuda ilk yaklaşımları ortaya koymuşlardır. |
C¸atışkılar (paradokslar) ortaya koyarak, felsefi düşünmenin anahtar kavramlarının anlamlarını açıkça belirlemenin güçlüğüne dikkati yöneltmişlerdir. |
Modalite kavramını ortaya atarak bugünkü önerme kavrayışının başlangıç adımını atmışlardır. |
Kiplikleri (modaliteler) tanımlamaya girişmişler, kipli önermelerin özelliklerinin ve kipli önermeler arasındaki ilişkilerin bu tanımlar temelinde araştırılmasının yolunu açmışlardır. |
Lekton kavram›n› ortaya atarak bugünkü önerme kavray›fl›n›n bafllang›ç ad›- m›n› atm›fllard›r. Doğru cevap D'dir.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ