Medya ve Etik Final 5. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
- Gazetecilikte temel işlev, gerçekleri bulup bozmadan, abartmadan ve hiçbir baskının etkisi altında kalmadan, en kısa zamanda ve edinilebilen tam bilgiyle kamuoyuna iletmektir.
- Gazeteci, mesleki çalışmalarını her türlü çıkar ve nüfuz ilişkisinin dışında tutar, herhangi bir siyasi partide aktif görev almaz.
- Doğan Yayın Holding'in "ekonomi" ve "finans" konularında yayım yapan bölümlerinde çalışanlar, hisse senedi sahibi olamazlar ve borsalarda dolaylı ya da dolaysız hisse senedi alıp satamazlar.
- Gazeteci, görevini, taşıdığı sıfatın saygınlığına gölge düşürebilecek yöntem ve tutumlarla yapmaktan uzak durur. DYH çalışanları, bağlı oldukları birim yöneticisinin izni olmadan üçüncü şahısların gezi davetlerini kabul edemezler ve onlarla seyahat edemezler.
Doğan Yayıncılık Holding tarafından ilan edilen “yayın ilkeleri”nden yukarıda aktarılan ilk dört ilkenin amacını aşağıdakilerden hangisi doğru biçimde yansıtmaktadır?
Habercilerin haberle ve haber kaynağı ile ilişkilerini düzenlemeyi amaçlamaktadır. |
Habercileri kötü niyetli kullanımlara karşı uyarmayı/caydırmayı amaçlamaktadır. |
Yayın grubunu olası tehlikelere karşı koruma amaçlı bir ön adım atılmıştır. |
Diğer yayın kuruluşlarına karşı rekabette avantaj sağlamaya yönelik bir girişimdir. |
Uluslararası yayın organizasyonlarının sempatisini çekmeye yönelik bir adımdır. |
DYH belirlediği ilkelerde yasaların belirlediği sınırlar bir kenara bırakılacak olursa, gönüllü kuruluşları belirlediği farklı etik kodları kendi kurumsal yapıları ve bünyelerinde yer alan yayın organlarının ilgi alanlarını temel alarak yeniden ele almıştır. İlkeler bu hali ile Türkiye Gazetecileri Hak ve Sorumluluk Bildirgesine de Ekonomi Muhabirleri Derneğinin etik kodlarına da atıfta bulunmaktadır. İlkeler daha başında günümüz habercilik sektörü içinde yer alan finans ve ekonomi haberciliğine atıfta bulunarak bu alanda çalışan habercilere piyasada yönlendirmeyi, mesleğin kendi çıkarları için kullanılmasını engelleyici kurallar koymuştur. Bir başka önemli nokta ise haberci ile kaynak arasındaki ilişkilerin düzenlenmesine yönelik kısımdır. Burada haber kaynağından hediye ya da ayrıcalık kabul etmek, yönetimden izinsiz haber kaynağı ile seyahat etmesi ya da planlamasının önüne geçilmiştir. İlk dört madde içinde yer alan bu hususlar habercilerin haberle ve haber kaynağı ile olan ilişkilerini düzenlemek üzere konulmuştur.
2.Soru
Aşağıdakilerden hangisi, Basın Etiği problemi içinde farklı düşüncelerin ortadan kalkarak, içerikde benzeşmenin ortaya çıktığı durumdur?
Tekelleşme |
Dezenformasyon |
Promosyon |
Alıntı sorunu |
Eleştiri sınırının aşılması |
Bugün Türkiye'de ve dünyada basın etiğini tehdit eden en önemli olgulardan biri basın sektöründeki tekelleşmedir. Bütün kuruluşların büyüyerek bir ya da bir kaç elde toplanması basındaki tekelleşmeyi ifade etmektedir. Tekelleşme içerikte benzeşmeye ve tek tipleşmeye yol açar. Farklı, eleştirel düşüncelerin önünde engeldir. Farklı düşüncelerin ortadan kalkması ve içerikte benzeşme kamuoyunun bir olayın bütün yönlerini bilme ve bilgiden doğru bir seçim yapma hakkını ortadan kaldıracağından yalnızca gazetecilerin doğruyu söylemelerine engel olmayıp demokrasi içinde bir tehdit olmaktadır. Doğru cevap A'dır.
3.Soru
Okur temsilcisinin görevleri arasında her bakımdan daha iyi bir yayın çıkması için çaba göstermek ve bu doğrultuda izlerkitlenin görüşlerinden yararlanmak ilk sırada yer alır. Aşağıdakilerden hangisi basın kuruluşlarının okur temsilcisi istihdam etmelerinin ardındaki gerekçelerden değildir?
Okur temsilcisinin görevleri arasında her bakımdan daha iyi bir yayın çıkması için çaba göstermek ve bu doğrultuda izlerkitlenin görüşlerinden yararlanmak ilk sırada yer alır. Aşağıdakilerden hangisi basın kuruluşlarının okur temsilcisi istihdam etmelerinin ardındaki gerekçelerden değildir?
Haberlerin doğru ve dengeli verilip verilmediğini izleyerek yayınlanan haberlerin kalitesini arttırmak. |
Okuyucuların habercilere daha kolay ulaşabilmelerini sağlayarak habercileri daha güvenilir kılmak. |
Şikayetlerin ve diğer sorunların yöneltilebileceği sorumlu bir kişi olarak, editörlerin ve haber yöneticilerinin zamandan tasarruf etmelerini sağlamak. |
Yöneticilerin çeşitli konular hakkındaki kaygıları hakkında basın kuruluşundaki haber çalışanlarını bilgilendirmek. |
Bazı şikâyetleri çözümleyerek yayın kuruluşu hakkında yüklü tazminat davaları açılmasının önüne geçmek. |
Okur temsilcisinin görevleri arasında yöneticilerin değil okuyucuların çeşitli konular hakkındaki kaygıları hakkında basın kuruluşundaki haber çalışanlarını bilgilendirmek.
4.Soru
Habercilik eğitiyle ilgili aşağıdakilerden hangisi veya hangileri doğrudur?
I) Habercinin haber kaynağının taraflı olabileceğini göz önünde bulundurması gerekir
II) Habercilerin para karşılığında bilgi satın alması etik problemler yaratabilir
III) Sansasyonel habercilik etiktir
Yalnız I |
Yalnız II |
I ve II |
II ve III |
I ve III |
Haberin daha fazla ilgi çekmesini sağlamak için sansasyonel haber yapmak, genel olarak etik dışı olarak değerlendirilmektedir. Doğru cevap C'dir.
5.Soru
Aşağıdakilerden hangisi basın mesleğinde etik için ortaya çıkarılan uygulamalardan biri değildir?
Basın çalışanlarının kendilerinin gönüllü olarak oluşturdukları kurallara uyması |
Etik standartlara uyup uymamaya basın çalışanları dışında bir yetkili merciinin karar vermesi |
Kendini düzenleme kavramının basın etiğinde esas alınması |
Basın etiği için belli meslek standartlarının oluşturulması |
Meslek üyeleri arasında dayanışma ve yardımlaşmanın geliştirilmesi |
Geleneksel kendini düzenleme kavramı, basın çalışanlarının kendilerinin gönüllü olarak oluşturdukları bir dizi kuralı ve bu kuralların uygulanmasına ilişkin yapıları anlatır. Bu yaklaşıma göre, kendini düzenlemenin basın çalışanlarının serbest bir seçimi olması gerekir ve etik standartlara uyup uymamaya yalnızca basın çalışanları karar verebilir. Doğru cevap E'dir.
6.Soru
Bir gazeteci, iki siyaset insanı arasında yaşanan polemikle ilgili bir haber yapmıştır. Bu haberi yaparken iki taraf ile de görüşmüş, haberde her iki görüşe de yer vermiştir.
Gazeteci yukarıda yaptığı haberde hangi basın etiğini yerine getirmiştir?
Haberin her iki tarafıyla da görüşüp yansız haber yapmak |
Mesleki sırları korumak |
Bilginin doğruluğunu sınamak |
Gerekli düzenlemeleri yayımlamak |
Yanıltıcı çarpıtmalar yapmamak |
Gazetecinin basın etiği kapsamında uyması gereken kurallardan biri haberi yaparken yansız olmak için olayın tüm taraflarının görüşlerini almak, her kaynağa haberde yer vermektir. Doğru cevap A'dır.
7.Soru
Haberin kaç kişiyi ilgilendirdiği hangi değer ile ilişkilendirilir?
Önemlilik |
Zamanlılık |
Yakınlık |
Olumsuzluk |
İlginçlik |
Haberin kaç kişiyi ilgilendirdiği ‘önemlilik’ değeri ile ilişkilendirilir.
8.Soru
1) Medya ekonomisinden kaynaklanan etik sorunlar, 2)Medya mülkiyet ilişkilerinden doğan etik sorunlar, 3) Medya siyaset ilişkilerinden kaynaklanan sorunlar, 4) Medyada uluslararası iletişim akışından kaynaklanan sorunlar, 5) Çalışma koşullarından kaynaklanan sorunlar., yukarıda sıralanan maddelerden hangileri dışsal olarak dile getirilen ve etik kuralların uygulanmasını güçleştirici etkileri bulunan etkenlerdendir?
2,3,5 |
1,2,3,4,5 |
1,2,3 |
2,3,4 |
1,3,5 |
Dışsal olarak dile getirilen ve etik kuralların uygulanmasını güçleştirici etkileri bulunan söz konusu etkenler kısa başlıklarla şöylece sıralanabilirler:
• Medya ekonomisinden kaynaklanan etik sorunlar,
• Medya mülkiyet ilişkilerinden doğan etik sorunlar,
• Medya siyaset ilişkilerinden kaynaklanan sorunlar,
• Medyada uluslararası iletişim akışından kaynaklanan sorunlar,
• Çalışma koşullarından kaynaklanan sorunlar.
9.Soru
Hangisi özdenetim mekanizmalarından biri değildir?
Ombudsmanlık |
Okur temsilciliği |
Kamu editörlüğü |
Kurumsal etik kurallar |
Futbol hakemliği |
Haber kuruluşlarınca yapılan maddi hatalar dışındaki tüm hatalar, yanlı tutumlar etik tartışmaları da beraberinde getirmektedir. Haber kuruluşlarının bu tartışmaları aşmak, olası etik sorunların farkına varmak ve önüne geçmek adına özdenetim mekanizmaları geliştirmiştir. Bunlar
-
Ombudsmanlık
-
Okur Temsilciliği
-
Kamu Editörlüğü
-
Kurumsal Etik Kurallar.
10.Soru
Osmanlı'da basına getirilen ilk yasaklardan olan, gazetelerin baskıdan önce incelenmesi yönünde alınan kararname hangisidir?
Denetim Kararnamesi |
Baskı Kararnamesi |
Matbuat Nizamnamesi |
Ali Kararname |
Sansür Kararnamesi |
Sansür Kararnamesi, Osmanlı'da basına getirilen ilk yasaklardan olup, gazetelerin baskıdan önce incelenmesi yönündedir.
11.Soru
İletişim sürecinde genellikle kaynağın alıcı, alıcının da kaynak olabilmesi şeklinde tanımlanan özellik aşağıdakilerden hangisidir?
Bağlanabilirlik |
Çoklu ortam |
Eş zamansız olabilme |
Kitlesizleştirme |
Etkileşim |
Yeni iletişim teknolojileri ise kitle iletişim teknolojilerinden farklı özelliklere sahiptir ve bu özellikleri dolayımıyla iletişim sürecine yeni olanaklar getirmiştir. Yeni iletişim teknolojilerinin özelliklerinden bir tanesi etkileşimdir. İletişim sürecinde etkileşim genellikle kaynağın alıcı, alıcının da kaynak olabilmesi şeklinde tanımlanmaktadır.
12.Soru
Haberin kaç kişiyi ilgilendirdiği haberin hangi değeri ile ilişkilendirilir?
Önemlilik |
Ünlülük |
Zamanlılık |
Yakınlık |
İlginçlik |
Önemlilik
Haberin kaç kişiyi ilgilendirdiği ‘önemlilik’ değeri ile ilişkilendirilir.
13.Soru
Aşağıdakilerden hangisi medyanın işleyişi ve medya yoluyla topluma enformasyon aktarılması sonucunda oluşan sorunlarla ilgilidir?
İletişim teknolojisi |
Medya etiği |
Teknolojik yöndeşme |
Yeni iletişim |
Yeni medya |
Medya etiği, medyanın işleyişi ve medya yoluyla topluma enformasyon aktarılması sonucunda oluşan sorunlarla ilgilidir. Bu bağlamda medya etiği medya profesyonellerinin günlük çalışma pratiklerini, mesleki işleyişi ve daha genel olarak medyanın yapısı ile ilgili konuları kapsamaktadır. Medya etiğinin tarihsel gelişimi, medyaya yüklenen toplumsal rolle, bu rolün meşrulaştırılması çabasıyla ve liberal basın ideolojisinin gelişimiyle yakından ilişkilidir. Doğru cevap B'dir.
14.Soru
Hangisi ingilizce adı Organization of News Ombudsmen olan ve kısaca ONO olarak anılan Haber Ombudsmanları O¨rgütünün maaşlarından biri olamaz?
Hangisi ingilizce adı Organization of News Ombudsmen olan ve kısaca ONO olarak anılan Haber Ombudsmanları O¨rgütünün maaşlarından biri olamaz?
Gazetecilik mesleğinin, habercilik alanında yüksek etik standartlar kazanmasına ve bu standartları sürdürmesine yardımcı olmak, bu sayede mesleğin hizmet ettiği insanların gözündeki güvenilirliğini arttırmak. |
Haber ombudsmanları ya da okur temsilcileri için ilkeler belirlemek ve bunları geliştirmek |
Haber ombudsmanlığının yaygınlaşmasını kısıtlamak |
U¨yeleri arasında deneyim, bilgi ve fikirlerin paylaşılması için bir platform sağlamak |
Yayıncılar, editörler, basın konseyleri ve diğer meslek kuruluşlarıyla bağlantılar kurmak, belirli çıkar grupları için sözcü sağlamak ve medya soruşturmalarına yanıt vermek. |
İngilizce adı Organization of News Ombudsmen olan ve kısaca ONO olarak anılan Haber Ombudsmanları O¨rgütü sistemin uluslararası düzeyde standartlarını belirleyen kuruluştur. Kuruluşta Dünya üzerindeki bütün kıtalardan temsilciler vardır ve onların bir araya gelmesi ile kurulmuştur. Ombudsmanlar her yıl farklı bir ülkede iki yılda bir de Amerika Birleşik Devletlerinde bir araya gelerek gündemdeki çeşitli konuları tartışarak uluslararası standartların oluşumuna aracılık etmektedirler. ONO’nun internet sayfasında örgütün amaçları şu şekilde sıralanmıştır:
-
Gazetecilik mesleğinin, habercilik alanında yüksek etik standartlar kazanmasına ve bu standartları sürdürmesine yardımcı olmak, bu sayede mesleğin hizmet ettiği insanların gözündeki güvenilirliğini arttırmak.
-
Haber ombudsmanları ya da okur temsilcileri için ilkeler belirlemek ve bunları geliştirmek
-
Haber ombudsmanlığının yaygınlaşmasına destek olmak
-
U¨yeleri arasında deneyim, bilgi ve fikirlerin paylaşılması için bir platform sağlamak
-
Yayıncılar, editörler, basın konseyleri ve diğer meslek kuruluşlarıyla bağlantılar kurmak, belirli çıkar grupları için sözcü sağlamak ve medya soruşturmalarına yanıt vermek.
15.Soru
Aşağıdaki durumlardan hangisinde kişilerin rızası alınmadan haber yapılabilir?
Yolsuzluk |
Cinayet |
Tecavüz |
Doğal felaket |
Aldatma |
Özel hayatın gizliliğinin geçersiz sayılabileceği başlıca durumlar Türkiye Gazeteciler Cemiyeti’nin gazetecinin doğru davranış kuralları içinde şu şekilde açıklanmaktadır. Büyük bir suç yahut yolsuzluk üstüne araştırma ve yayın, toplumu kötü etkileyici bir tutumla ilgili araştırma ve yayın, toplumun güvenliğinin veya sağlığının korunması ilgili kişinin sözleri yahut eylemleri sonucu halkın yanılmasının, yanıltılmasının veya yanlış yapmasının engellenmesi.
16.Soru
Aşağıdakilerden hangisi habercilerin haber kaynağı konusunda dikkat etmesi gereken konulardan birisidir?
Haberin araştırılmadan sunulmasıdır |
Haberin internetten alınmasıdır |
Haberin yalan olmasıdır |
haber kaynağının taraflı olabileceğidir |
Haberin para karşılığı yapılmış olmasıdır |
Habercilerin haber kaynağı konusunda dikkat etmesi gereken konulardan birisi haber kaynağının
taraflı olabileceğidir.
17.Soru
Etik davranışlar medya çalışanları kapsamında ele alındığında, aşağıdakilerden hangisi etik olarak görülen davranış kurallarından değildir?
Şiddete karşı duruş sergilememe |
Tarafsızlık |
Objektiflik |
Dürüstlük |
Doğruluk |
Etik davranışlar medya çalışanları kapsamında ele alındığında, etik olarak görülen davranış kuralları;
• Doğruluk ve dürüstlük
• Tarafsızlık ve objektif olmak
• Meslek sırrı- haber kaynağına saygı ve sadık olmak
• Haber ve yorum ayrımı
• Mahremiyet ya da özel hayatın gizliliğine saygı
• Eleştiri sınırını aşmama- iftira, hakaret, kötüleme ve asılsız iddialardan kaçınma
• Cevap ve düzeltme hakkına saygı
• Kişisel çıkarlara pirim verilmemesi
• Gerçeklerin kurumsal çıkarlardan önce tutulması
• Şiddete, porno yayınlara ve terörizme karşı duruş sergileme
18.Soru
Bir sivil toplum örgütü olan KADER’in kadınların siyasete katılım oranının düşüklüğüne dikkat çekmek ve katılımı arttırmak amacıyla hazırladığı bir kampanya tanıtım afişinde üç ayrı siyasi parti liderinin birlikte poz vermiş gibi gösterildiği bir fotoğraf kullanılmıştır. Fotoğrafı oluşturulması için öncelikle kampanyayı hazırlayan ajans çalışanlarının fotoğrafları çekilmiş daha sonra da bu fotoğraflardaki yüzlerle siyasi parti liderlerinin yüzleri bilgisayar ortamında photoshop programı kullanılarak değiştirilmiş ve liderler birbirlerine sarılmış olarak poz vermiş gibi gösterilmiştir. Aslında olmayan bir görüntü bilgisayar ortamında sıfırdan yaratılmıştır. Kampanyada kullanılan afişle ilgili bir siyasi parti lideri şikayette de bulunmuş; konu mahkemeye taşınmıştır.
Yukarıdaki örnek olayda yeni teknolojinin getirdiği içerik üretimi sorunlarından hangisi vurgulanmaktadır?
Bir sivil toplum örgütü olan KADER’in kadınların siyasete katılım oranının düşüklüğüne dikkat çekmek ve katılımı arttırmak amacıyla hazırladığı bir kampanya tanıtım afişinde üç ayrı siyasi parti liderinin birlikte poz vermiş gibi gösterildiği bir fotoğraf kullanılmıştır. Fotoğrafı oluşturulması için öncelikle kampanyayı hazırlayan ajans çalışanlarının fotoğrafları çekilmiş daha sonra da bu fotoğraflardaki yüzlerle siyasi parti liderlerinin yüzleri bilgisayar ortamında photoshop programı kullanılarak değiştirilmiş ve liderler birbirlerine sarılmış olarak poz vermiş gibi gösterilmiştir. Aslında olmayan bir görüntü bilgisayar ortamında sıfırdan yaratılmıştır. Kampanyada kullanılan afişle ilgili bir siyasi parti lideri şikayette de bulunmuş; konu mahkemeye taşınmıştır.
Yukarıdaki örnek olayda yeni teknolojinin getirdiği içerik üretimi sorunlarından hangisi vurgulanmaktadır?
görüntü manipülasyonu |
zaman sıkıştırıcı |
klonlama |
sosyal medyanın amacı dışında kullanımı |
bilgi yanılsaması |
Bir sivil toplum örgütü olan KADER’in kadınların siyasete katılım oranının düşüklüğüne dikkat çekmek ve katılımı arttırmak amacıyla hazırladığı bir kampanya da görüntü manipülasyonuna örnek gösterilebilir. Kampanyanın tanıtım afişinde üç ayrı siyasi parti liderinin birlikte poz vermiş gibi gösterildiği bir fotoğraf kullanılmıştır. Fotoğrafı oluşturulması için öncelikle kampanyayı hazırlayan ajans çalışanlarının fotoğrafları çekilmiş daha sonra da bu fotoğraflardaki yüzlerle siyasi parti liderlerinin yüzleri bilgisayar ortamında photoshop programı kullanılarak değiştirilmiş ve liderler birbirlerine sarılmışolarak poz vermiş gibi gösterilmiştir. Aslında olmayan bir görüntü bilgisayar ortamında sıfırdan yaratılmıştır. Kampanyada kullanılan afişle ilgili bir siyasi parti lideri şikayette de bulunmuş; konu mahkemeye taşınmıştır.
19.Soru
Aşağıdakilerden hangisi basında tekelleşmenin bir sonucudur?
Gazetelerin tirajlarının düşmesi |
Basında çalışan sayısının azalması |
Gazetelerin basılı olarak dağıtımının zorlaşması |
Basında tek sesliliğin başlaması |
Gazete okuma oranının düşmesi |
Tekelleşme içerikte benzeşmeye ve tektipleşmeye yol açar. Farklı, eleştirel düşüncelerin önünde engeldir. Farklı düşüncelerin ortadan kalkması ve içerikte benzeşme kamuoyunun bir olayın bütün yönlerini bilme ve bilgiden doğru bir seçim yapma hakkını ortadan kaldıracağından yalnızca gazetecilerin doğruyu söylemelerine engel olmayıp demokrasi için de bir tehdit olmaktadır. Doğru cevap D'dir.
20.Soru
Aşağıdakilerden hangisi medya etiğinin tarihsel gelişimi içinde üçüncü dönemi oluşturan 19. yüzyıl gelişmelerindendir?
Gazeteciler devlet yetkililerini haberlerinin halk için sakıncalı olmadığına ikna etmeye çalışmıştır. |
Gazeteciliğin “ilkel” bir dönemidir. |
Düzenli bir şekilde yayımlanmaya başlayan gazetelerin “basın”ı oluşturduğu bir dönemdir. |
Gazeteler ekonomik çıkar kaygılarıyla örgütlenmeye ve kapitalist piyasa yapılanmasının bir parçası olmaya başlamıştır. |
Gazeteler kendilerini “kamunun bekçisi” ve “kamusal özgürlüğün koruyucusu” olarak görmüştür. |
Medya etiğinin tarihsel gelişimi içinde üçüncü dönemi oluşturan gelişmeler ise 19. Yüzyılda gerçek anlamda popüler basının ortaya çıkışıyla birlikte şekillenmiştir. 19. Yüzyılda gazeteler ekonomik çıkar kaygılarıyla örgütlenmeye ve kapitalist piyasa yapılanmasının bir parçası olmaya başlamıştır. Bu nedenle de basının toplum içindeki varlığının meşrulaştırılması daha da önemli hale gelmiştir. Bu meşrulaştırmada basının “dördüncü güç” olarak tanımlanması önemli bir işlevi yerine getirmiştir. Basının dördüncü güç olarak tanımlandığı liberal yaklaşım çerçevesinde bağımsız ve özgür basın, yönetenleri yönetilenler adına denetleyen bir kurum olarak toplum içinde insanların özgürlüklerinin teminatı olarak kavranmıştır.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ