yeti yüz kişig uduz-ugma ulugı şad erti “yedi yüz kişiyi sevk eden
büyükleri Şad idi” T 4-5

kör-ür közüm körmez teg bil-ir biligim bilmez teg boldı “gören gözüm
görmez gibi, bilen aklım bilmez gibi oldu” KT K10

közün körme-dük kulkakın eşidme-dük bodunumın “gözle görmedik
kulakla işitmedik (kadar çok) halkımı” BK K11

elsire-miş kagansıra-mış bodun “devletsiz kalmış (ve) kağansız
kalmış halk” KT D13

er-miş bar-mış edgü eliŋe kentü yaŋıltıg “gelişmiş ilerlemiş (senin) iyi
devletine kendin yanlış yaptın” KT D23

Yoksul halkı zengin yaptım, az halkı çoğalttım. Acaba bu sözümde yalan var mı?

Tanrı buyurduğu için kendim bahtım olduğu için kağan (olarak tahta) oturdum.

İçin (seni) beslemiş kağanının sözünü almadan (dinlemeden) her yere gittin, hep oralarda tükendin, zayıfladın.

Ötüken yaylasında oturup kervan kafile gönderirsen asla sıkıntın olmaz.

Bir kişi yanıldığında soyu-sopu halkının beşikteki çocuğuna kadar acımazmış.

“savaúmak” –düm [1. tekil kiúi belirli geçmiú zaman]

“küçük erkek kardeú” +m [1. tekil kiúi iyelik eki]

“kaybolmak, yitmek” –ü [zarf-fiil eki]

“baht, talih” +um [1. tekil kiúi iyelik eki]

“yaúatmak” < tir- “yaúamak” –gür [ettirgenlik eki] –ü [zarf-fiil eki]

biligsiz, yablak

kağan

erinç, kağan

erinç

kağan, olurmuş

Geniş zaman çekimi

Emir kipi çekimi

Gelecek zaman çekimi

Uzak geçmiş zaman çekimi

Gerçekleşmeyen Gelecek Zaman çekimi

Anta ay-guçı+sı yeme ben ök ertim

Bitig taş it-güçi

Türük bodun ille-dük ilin ıçgınu ıdmış

Köl tigin yadagın opla-yu tegdi

Teŋri yarlıka-duk+ı+n üçün

annem hatunu yücelten (yukar
kaldran) Tanr, vatan veren Tanr
Türk halknn ad san yok olmasn
diye beni o Tanr, ka÷an (olarak)
tahta oturttu. Zengin (ve) müreffeh
halkn üzerine hükümdar olmadm.
øçeride aú olmayan, dúarda giyece÷i olmayan kötü durumdaki (bir)
halk üzerine hükümdar oldum. Prens
iki úad ve kardeúim Költigin ile
anlaútk (konuútuk): Babamzn

Halk besleyip doyuraym diye
kuzeyde O÷uz halkna do÷ru, do÷uda
Ktay (ve) Tatab halkna do÷ru,
güneyde Çin’e do÷ru on iki (kez)
sefer ettim, savaútm. Ondan sonra
Tanr (öyle) buyurdu÷u için bahtm
(ve) ksmetim oldu÷u için ölecek
halk diriltip doyurdum, çplak halk
giyimli yaptm, fakir halk zengin
ettim,

az halk çok yaptm, güçlü devleti
olandan, güçlü ka÷an olandan daha
iyi yaptm. Dört taraftaki halk hep
kendime tabî ettim, (halkm)
düúmansz hâle getirdim, (bu
halklarn) hepsi bana ba÷ml oldu.
On yedi yaúmda Tangut tarafna
do÷ru asker sevk ettim, Tangut halkn bozguna u÷rattm, çocuklarn,
kadnlarn, at sürülerini, (ve tüm)
varlklarn o zaman aldm. On sekiz
yaúmda Alt bölge Sogdak(larna)

do÷ru asker sevk ettim, halk
orada bozguna u÷rattm.
Çinli Ong Totok elli bin
(kiúilik) ordu (ile) geldi. Iduk
Baú’ta savaútm, o orduyu
orada yok ettim. Yirmi
yaúmda, Basml Iduk Kut’u
akraba kavim idi, “Kervan
göndermiyor” diye sefer ettim
……………….. ba÷ml kldm,
harac ………………… çevirip
getirdim. Yirmi iki yaúmda
Çin

“Ka÷anl millet idim, ka÷anm hani?
Hangi ka÷ana iúi gücü veriyorum
(hizmet ediyorum)?” dermiú. Böyle
deyip Çin ka÷anna düúman olmuú,
düúman olup kendini düzene sokup
örgütlenememiú, yine (Çinlilere)
ba÷ml olmuú.(Çin halk) bunca iúi
gücü vermesini (hizmet etti÷ini) düúünmeden “Türk halkn öldüreyim,
neslini yok edeyim” dermiú. Yukarda

birtükkeri

bodunug

ölüreyin

urugsıratayin

sakınmatı

3. tekil kişi belirsizlik eki / olumsuzluk eki / 3. tekil kişi emir eki

2. tekil kişi iyelik eki / isimden isim yapım eki / 2. tekil kişi emir eki

3. tekil kişi iyelik eki / olumsuzluk eki / 3. tekil kişi emir eki

3. çoğul kişi iyelik eki / olumsuzluk eki / 3. çoğul kişi emir eki

3. tekil kişi iyelik eki / isimden isim yapım eki / 3. tekil kişi emir eki

Şahıs eki almış olmaları

Birleşik kelime olmaları

Çokluk eki almış olmaları

Birden çok ek almış olmaları

Fiilden isim yapma eki almış olmaları

yorımaz erti

yorımış erti

yorısık

yorıyur ermiş

yorıtaçı sen

Ettirgenlik eki

Edilgenlik eki

Fiilden isim yapım eki

Geniş zamanın rivayeti

Araç durum eki

Türük bodun yok bolma-zun bodun bol-çun tiyin

Türük bodun öl-ti alkın-tı yok bol-tı

Kişi oglı kop ölgeli törü-miş

Yer+i+ŋerü sub+ı+ŋaru kontı

Tabgaç kaganka kör-miş

bulna-

kod-

yazın-

yüzüt-

adrıl-

bilir siz

yüküntürtümüz

ölteçi sen

öltüg

tedeçi

Yaban hayvanı yiyerek, tavşan
yiyerek yaşar idik. Halkın boğazı tok
idi. Düşmanımız çepeçevre ocak gibi
idi, biz (ortadaki) aş gibi idik. Öylece
oturur iken Oğuzdan kaçak geldi.

Yaban hayvanı yiyerek, tavşan
yiyerek yaşar idik. Öylece
oturur iken Oğuzdan kaçak geldi.

Kaçağın sözü şöyle: Tokuz Oğuz
halkı üzerine kağan tahta oturdu”
der. (Bu kağan) Çin’e General Ku’yu
göndermiş, Yaban hayvanı yiyerek, tavşan
yiyerek yaşar idik. Öylece
oturur iken Oğuzdan kaçak geldi.

ilerliyormuş, kağanı alp imiş, sözcüsü
bilge imiş. O iki kişi var oldukça seni
(sizi) (ve) Çinlileri öldürecek, derim;
Doğuda Kıtay’ı öldürecek, derim;
beni (bizi) Oğuz’u

Yaban hayvanı yiyerek, tavşan
yiyerek yaşar idik.

Çinliler güney tarafından saldırın,

Kıtaylar doğu
tarafından saldırın, ben kuzey
tarafından saldırayım. Türk Sir halkı
yerinde asla ilerlemesin. Elimizden
gelirse tümüyle yok edelim,

ønsano÷lunun üzerine atam dedem
Bumn Ka÷an, øútemi Ka÷an tahta
oturmú. Tahta oturarak Türk
milletinin ülkesine devletine hakim
olmuú (ve) düzenlemiú. Dört taraf hep
düúman imiú. Asker sevk ederek dört
taraftaki milleti hep almú hep
ba÷ml klmú, baú olana baú
e÷dirmiú, dizi olana diz çöktürmüú.
Do÷uda Kingan da÷larna kadar
batda

Demir Kap’ya kadar (kendi insann)
yerleútirmiú. øki (snr) arasnda pek
da÷nk (yaúayan) Köktürkleri düzene
sokarak öylece hükmeder imiú. Bilgili
ka÷an imiú, yi÷it ka÷an imiú, veziri de
bilgili imiú úüphesiz, yi÷it imiú
úüphesiz. Beyleri de milleti de itaatli
(düzgün) imiú. Onun için ülkeyi öylece elinde tutmuútur, ülkeyi elinde
tutup yasay düzenlemiú. Kendisi
öylece vefat etmiú.

Yu÷ (yas) töreni yapc (ve) a÷layc
(olarak) do÷uda gün do÷usundaki
Bükli Çöl halk, Çin, Tibet, Avar,
Rum (Bizans), Krgz, Üç Kurkan,
Otuz Tatar, Ktay, Tatab.... bunca
halklar gelerek a÷lamú, yu÷ töreni
yapmú. Öylesine úöhretli ka÷anmú.
Ondan sonra küçük kardeúi ka÷an olmuú úüphesiz, çocuklar ka÷an olmuú
úüphesiz. Ondan sonra kardeúi
a÷abeyi gibi

birbirinin aleyhine çevirdi÷i için Türk
milleti vatan hâline getirdi÷i ülkesini
elden çkarmú, tahta oturttu÷u
ka÷ann kaybetmiú. Çin halkna, bey
olmaya lâyk erkek evlâdn kul kld,
hanm olmaya lâyk kz çocu÷unu
cariye yapt. Türk beyleri Türk adn
brakt, Çin’e tâbi olan beyler Çin
adlarn alarak Çin hakanna tâbi
olmuú, elli yl

iúi gücü vermiúler (hizmet etmiúler).
Do÷uda, gün do÷usunda Bükli
ka÷anna kadar sefer etmiúler, batda
Demir Kap’ya kadar sefer etmiúler,
Çin ka÷an için (baúkalarnn)
ülkesini devletini (töresini) almúlar.
Türk avam (cahil) halk úöyle demiú:
“Vatan olan millet idim, vatanm
úimdi nerede? Kime (kim için) vatan
kazanrm (fetih yaparm)?” der imiú.

Uduzugma

Ulugı

Şad

Aygıl

Erti

zarf-fiil eki / yönelme durumu eki

3. tekil şahıs şart eki / bulunma-çıkma durumu eki

Sıfat-fiil eki / eşitlik durum eki

Gelecek zaman sıfat-fiil eki / zarf-fiil eki

Yönelme durum eki / aidiyet eki