Osmanlı İktisat Tarihi Ara 3. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
Osmanlı'nın Klasik döneminde iktisadi hayatı düzenlerken, hazineye ait gelirleri oldukça yüksek düzeye çıkararak, ulaşılan düzeyin altına inmesini engellemek maksadıyla uyguladığı ilke aşağıdakilerden hangisidir?
Peovizyonizm |
İaşecilik |
Tradisyonalizm |
Gelenekçilik |
Fiskalizm |
Klasik dönemde Osmanlı yönetiminin iktisat anlayışı ihtiyaç kavramında temelleniyordu. Onların zihninde iktisadî faaliyetin özü, toplumun her kesiminin ve devletin ihtiyaçlarını gidermekten ibaretti. Bu anlayışla iktisadî hayatı düzenlerken birkaç ana ilkeye göre hareket ettiler. Bunlardan öncelikli önem verdikleri birinci ilke provizyonizm (iaşecilik) idi. Diğer iki ilke ise fiskalizm (Gelircilik) ve Tradisyonalizm (Gelenekçilik) idi. Fiskalizm, hazineye ait gelirleri mümkün olduğu kadar yüksek düzeye çıkarmaya çalışmak ve ulaştığı düzeyin altına inmesini engellemektir. Gelenekçilik ise, sosyal ve iktisadî ilişkilerde yavaş yavaş oluşan dengeleri, eğilimleri mümkün olduğu ölçüde muhafaza etme ve değişme eğilimlerini engelleme ve herhangi bir değişme çıktığı takdirde, tekrar eski dengeye dönmek üzere değişmeyi ortadan kaldırma iradesinin hâkim olmasıdır.
2.Soru
Günümüz kamu iktisadi teşebbüslerine benzeyen gümrükler, madenler ve şaphaneler gibi işletmeleri kapsayan gelirlerin genel adı aşağıdakilerden hangisidir?
Cizye Gelirleri |
Ağnam Mukataası |
Avarız Gelirleri |
Salyane Mukataası |
Mukataa Gelirleri |
Bütçelerde yer alan gelir kaynakları çoğunlukla mukâtaa, cizye ve avârız gelirleridir.
Mukâtaalar doğrudan devlet işletmeleri, devlete ait bir gelir payının tahsili işi,
inhisar (satış tekeli, monopol) haline getirilen herhangi bir kuruluşun işletme hakkı
veya üretilen malı satın alma tekeli (monopson) oluşturma gibi özellikler taşıyabilirler.
Mukâtaaları günümüz yaklaşımıyla (genellikle özel teflebbüs tarafından işletilen)
Kamu iktisadî teşebbüsleri olarak görmek mümkündür. Kara ve deniz
gümrükleri, darphaneler, madenler ve şaphâneler buna örnek olarak verilebilir.
3.Soru
I.Tahrir
II.Avarız
III.Cizye
IV.Temettuat
Yukarıdaki sayımlardan hangisi/ hangileri Osmanlı gelir kaynaklarını tespit amacıyla yapılan sayımlardan birisidir?
I,II |
I,II,III |
I,IV |
IV |
I,II,III,IV |
Tümü doğrudur. Tahrir, tımar sistemi çerçevesinde 16. Yy lın sonuna kadar görülen bir sayımdır. Bunun yerini 17. Yy da örneklerini gördüğümüz cizye ve avarız sayımları izler. Temettualar ise, Tanzimat döneminde yapılan nüfus, mal mülk sayımlarıdır.
4.Soru
Osmanlılar, verimliliğin düşük ve artırılmasının son derece zor olduğu, ulaştırma maliyetinin çok yüksek bulunduğu bir iktisadî ortamda provizyonizmin icaplarına cevap verebilmek için üretim ve mübadele üzerinde ziraattan başlayarak esnaflık ve ticareti de içine alan kapsamlı bir düzenlemeler dünyası meydana getirdiler. Buna göre ziraatta mümkün olan en yüksek düzeyde üretimi gerçekleştireceğini düşündükleri işletme tipi, küçük ölçekli aile işletmeleriydi. Aile işletmeleri toprağın verimine göre kaç dönüm arasında bir arazi ile sınırlıydı?
20-50 |
30-90 |
40-120 |
50-140 |
60-150 |
Osmanlılar, verimliliğin düşük ve artırılmasının son derece zor olduğu, ulaştırma maliyetinin çok yüksek bulunduğu bir iktisadî ortamda provizyonizmin icaplarına cevap verebilmek için üretim ve mübadele üzerinde ziraattan başlayarak esnaflık ve ticareti de içine alan kapsamlı bir düzenlemeler dünyası meydana getirdiler. Buna göre ziraatta mümkün olan en yüksek düzeyde üretimi gerçekleştireceğini düşündükleri işletme tipi, küçük ölçekli aile işletmeleriydi. Toprağın verimine göre 60-150 dönüm arasında bir arazi ile sınırlı bu aile işletmelerinin sürekliliğini temin etmek üzere ziraî toprakların mülkiyet hakkı fertlere bırakılmaz, beytülmal adına devletin elinde tutulurdu.
5.Soru
Osmanlı ekonomisi aşağıdakilerden hangisine dayalıydı?
Siyasi güç |
Madencilik |
Ziraat |
Ticaret |
Sömürgecilik |
Ekonomisi ziraata dayalı olan Osmanlı İmparatorluğu’nda üretim, istihdam, gelir ve tüketimde doğrudan ve dolaylı katkıları ile en büyük paya sahip bulunan faktör topraktı.
6.Soru
"Daha çok rikâb ağaları, emekli Enderûn ağaları, müteferrikalar, hazine memurları, bazı defterhâne katipleri, hassa tabipleri gibi müflâherehoran (aylık alan) bazı görevlilerin maaş hesaplarını tutardı. Yani bu büro saray ve divan memuru statüsünde olan memurların maaşlarını denetliyordu" Aşağıdaki seçeneklerden hangisi tanıma ait doğru cevaptır?
Cizye Muhasebesi |
Haremeyn Muhasebesi |
Haremeyn Mukâtaası |
Mevkûfât |
Küçük Ruznamçe |
Küçük Ruznamçe
Daha çok rikâb ağaları, emekli Enderûn ağaları, müteferrikalar, hazine memurları, bazı defterhâne katipleri, hassa tabipleri gibi müflâherehoran (aylık alan) bazı görevlilerin maaş hesaplarını tutardı. Yani bu büro saray ve divan memuru statüsünde olan memurların maaşlarını denetliyordu.
7.Soru
- Dış hazine, devlet hazinesi demektir
- Kayıtları ruznamaçe kalemi tarafından tutulurdu
- Kayıtlar aylık olarak tutulurdu.
- Bu hazneye ait bilgilere ruznamaçe defterlerinden ulaşabilir.
Dış hazine ile ilgili olarak yukarıda verilen bilgilerden hangisi/ hangileri doğruduR?
I,II |
I,III |
I,II,III |
I,II,IV |
I,II,III,IV |
I,II,IV doğrudur. III yanlıştır. Çünkü ruznamçe kaleminde kayıtla günlük tutulur ve sağlama mizan özelliği taşırdı.
8.Soru
Aşağıdakilerden hangisi devlet kontrollü nüfus hareketlerinde devletin beklediği yararlardan biri değildir?
Üretim artışı |
Gelir elde etme |
Askeri yarar |
İslamlaştırma |
Bölgenin sistemden ayrılması |
Devlet kontrollü nüfus hareket- lerinde devletin beklediği bazı önemli yararlar sözkunusu olmuştur. Bunlar;
- Üretim artışı
- Gelir elde etme
- Askeri yarar
- İslamlaştırma
- Bölgenin sistemle bütünleştirilmesi
- Terkedilen bölgedeki bazı olumsuzlukların ortadan kaldırılması. Cveap E şıkkıdır.
9.Soru
Osmanlı tımar düzeninin esasını teşkil eden küçük ikta sistemini yerleştiren devlet hangisidir ?
Anadolu Selçuklular |
Büyük Selçuklular |
Memlükler |
İlhanlılar |
Gazneliler |
Anadolu Selçuklu Devleti Türkiye’de küçük ikta sistemini yerleştirmişti. Bu sistem Osmanlı tımar düzeninin esasını teşkil ederek, 19. yüzyıla kadar hayatiyetini sürdürmüştür. iktaları yöneten ve sipahi denen askerler kumandanından erine kadar vergisi kendilerine bağlanan köylerde otururlar ve devletin çağrısı halinde gösterilen hizmeti görürlerdi. Birtakım vergilerin tahsilini de bizzat devlet üzerine almıştı. Bu durum Osmanlı devrinde serbest olan ve olmayan tımarlar şeklinde devam edecektir. ilhanlı, Suriye Atabeyliği ve Hârezmşâh iktalarında da devletin vergilerden pay aldığını görüyoruz.
10.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı'da gelir kalemleri arasında yer almaktadır?
Yeniçeri kalemi |
Haremeyn mukataası |
Piyade mukabelesi |
Küçük ruznamçe |
Salyane mukataası |
Haremeyn Muhasebesinin konusuyla ilgili bazı mukâtaaları yönetirdi. Bazı
mütekâid ve duacı vazifeleriyle has tevcihleri de bu büroda yapılırdı. 18. yuzyıl ortalarına doğru önemini kaybetmiştir.
11.Soru
Osmanlı Devletinde Arazi Kanunnamesi aşağıdaki hangi tarihte çıkmıştır?
1877 |
1858 |
1838 |
1819 |
1813 |
1858 yılında çıkarılan Arazi Kanunnamesi ile özel mülkiyetin getirilmesi ve aşiretlerin yerleşik hayata geçişlerinin artmasıdır. Bu kanunun getirdiği imkânla, nüfuzu daha da artan aşiret ayanı yeni mülklere olan malikliği sebebiyle aşiretlerin yerleşikliğe destek olmuştur.
12.Soru
Aşağıda Osmanlı İmparatorluğu’nda besin değeri olan sürü hayvanları ile ilgili olarak belirtilenlerden hangisi doğrudur?
İstanbul, Bursa, Edirne gibi büyük şehirlerin çevresinde mera hayvancılığı yapılmaktaydı. |
Koyun ve keçiden oluşan Küçükbaş hayvan yetiştiriciliği “büyükbaş”tan daha fazla idi. |
Anadolu'nun yüksek rakımlı bölgelerinde küçükbaş hayvancılık yapılırdı. |
Küçükbaş hayvanlar Rumeli bölgesinde yetiştirilirdi. |
Akdeniz bölgesindeki bozkırlar büyükbaş hayvancılığa uygundur. |
Koyun ve keçiden oluşan Küçükbaş hayvan yetiştiriciliği “büyükbaş”tan daha fazla idi yani B şıkkı doğrudur.
13.Soru
İmparatorlukta yetiştirilen ürünlerden hangisi stratejik bir öneme sahipti?
Mısır |
Pirinç |
Pamuk |
Buğday |
Zeytinyağı |
Pamuk da zeytin gibi eski çağlardan beri bu coğrafyada yetişen, doğrudan sanayide kullanılan bir tarım ürünüdür. Aşağıda anlatıldığı gibi pamuk, dokuma sanayiinin en önemli hammaddelerinden biriydi. Üretiliyor, ipliği yapılıyor ve pamuklu bezler dokunuyordu. Daha Yıldırım Bayezid döneminde eski adı Ayasuluk olan Efes’te üretilen pamuklu kumaş ihraç edildiği bilinmektedir. Ülke ihtiyaçları karşılandıktan sonra ihracına izin verilirdi.Gemi yelken bezlerinin yapımı sebebiyle de stratejik bir öneme sahipti. Ege bölgesi dışında Suriye, Kıbrıs ve Mısır’da pamuk üretilirdi.
14.Soru
Osmanlı Devletinde hangi yılda Defterdarlık kaldırılarak yerine Maliye Nezâreti kuruldu? Aşağıdaki seçeneklerden hangisi doğrudur?
1800 |
1838 |
1885 |
1950 |
1940 |
1838 yılında Defterdarlık kaldırılarak Maliye Nezâreti kuruldu. Bu, Tanzimat ile
mâlî teşkilatın merkezîlefltirilmesi yolunda atılan ilk adımdır. Gelir ve giderlerin
doğrudan merkezî hazine kanalıyla yürütülmesi kurallaştırılmıştır. Bu yüzden iltizâm usulü kaldırılarak emânet usulü ile gelir hacmi tesbit edilmeye çalışılmıştır. Bu uygulama başarısızlıkla sonuçlanınca iltizâm usulüne tekrar dönülmüştür.
15.Soru
I. Savaşlarda elde edilen esirler
II. Kafkasya ve Afrika’dan getirilen köleler
III. Balkan kırım göçmenleri
IV. Konargöçerlerin iskânı
Yukarıdakilerden hangisi/hangileri Osmanlı devletinin klasik dönemde nüfus azlığı ve emek ihtiyacını karşılamak için başvurduğu yöntemlerden birisidir?
I,IV |
I,II,IV |
I,II,III |
I,III,IV |
I,II,III,IV |
I,II,IV Doğudur. Balkan, Kırım Göçmenleri 19 Yy da Anadolu’ya yerleştirilmiştir.
16.Soru
Osmanlı devletinin konar-göçerlere yönelik iskân etme politikası ne zaman uygulamışlardır?
14.-15. yüzyıl |
15.-16. yüzyıl |
16.-17. yüzyıl |
17.-18. yüzyıl |
18.-19. yüzyıl |
Osmanlı Devletinin göçebelere ilişkin genel politikası, onları iskân etmek olmuştur. Özellikle 17. Yüzyılın sonlarından itibaren başlayan ve 18. Yüzyıl boyunca yürütülen aşiretleri iskân siyaseti, kırsal kesimin yerleşim yapısının güçlendirilmesi bakımından önemlidir. Savaşlar ve iç güvensizlik sebebiyle azalan ziraî üretimi arttırmak, boş ve harap kalan yerleri şenlendirmek. Bunun yanında kendileri bir güvensizlik unsuru olan konar-göçerlerin bu durumuna bir son vermek için bazı Türk, Kürt ve Arap aşiretlerini Rakka, Halep ve Anadolu eyaletlerine; Adana, Bozok, Hama ve Humus sancaklarına iskân için teşebbüsü buna örnek gösterilebilir.
17.Soru
Piskopos Kalemi ismiyle de anılan ve önemli olmayan gelirini denetleyen Osmanlı gelir kalemi aşağıdakilerden hangisidir?
Ziyade-i cizye |
Haslar Mukâtaası |
Kefe Mukâtaası |
Şıkk-ı sânî |
Ağnâm Mukâtaası |
Ziyade-i cizye; sultan, vezir vs. vakıflarındaki cizye, âdet-i ağnâm ve avârız türünden bazı gelirler ile ilgiliydi. Bu büro 1691 cizye reformundan sonra lağvedilmiş ve gelir kaynaklarının hemen hepsi Cizye Muhasebesine aktarılmıştır. Haslar Mukâtaası; bazı mukâtaa gelirlerini ve bunlardan vezir vs. gibi devlet adamlarının haslarına karşılık ayrılan tahsisatlarını denetlerdi. Bu arada âdet-i ağnâm gibi gelir kaynaklarının hesabını tutar; özellikle Rumeli ve Güneydoğu Anadolu’daki bazı mukâtaaları ve mahallî kalemleri ve bunların gelirinden vezir vs. haslarına karşılık ayrılan tahsilatı yönetirdi. Kefe Mukâtaası; Kırım ile Ege sahil ve adalarındaki bazı mukâtaaların gelirleri ile bazı kale mevâcibleri, vazifeler ve salyâne harcamalarını denetler, İzmir, Aydın ve Kırım’da bazı önemli mukâtaaların hesabını tutardı. 1733’te İstanbul Mukâtaası ile birleşmiştir. Ağnâm Mukâtaası; özellikle Rumeli bölgesindeki koyun vergileri (âdet-i ağnâm ve ağnâm-ı celebkeşân) hesaplarına bakardı. Piskopos Kalemi ismiyle de anılan ve önemli olmayan gelirini denetleyen kalem ise Şıkk-ı sânî’dir. Doğru cevap D’dir.
18.Soru
Tımarlar genellikle, sipahi denen eyalet askerlerine tahsis edilirdi. Sipahi tımarının bu hizmeti yapanlara verilen çekirdek kısmına ‘kılıç’ denirdi. Bu toprak parçası zamanla, sipahinin gösterdiği yararlılıklara paralel olarak, ‘terakkî’ alarak büyüyebilirdi. Bu, sipahinin maaşına yapılan zam demekti. Tımar mahiyet itibariyle beş bölümdür: 1. Eşkinci tımarı (mülk tımar), 2. Mustahfız tımarı, 3. Hizmet tımarı, 4. Mensuhat tımarı, 5. Sepet tımarı. Kale muhafızlarına verilen tımar bunlardan hangisidir?
Sepet tımarı |
Eşkinci tımarı |
Hizmet tımarı |
Mustahfız tımarı |
Mensuhat tımarı |
1.Eşkinci tımarı (mülk tımar): Sistemde en büyük yeri teşkil eden sipahi tımarıdır. Sipahilerin sefer zamanlarında, tımarlarının verimine göre, cebelü (zırhlı asker) götürmek mecburiyetleri vardır. Sefere gelemedikleri yıla ait vergi hâsılatı devlete kalırdı. Sipahi ölünce, dirliğinin kılıç kısmı berat ile çocuklarına bırakılırdı. 2. Mustahfız tımarı: Kale muhafızlarına verilen tımardır. 3. Hizmet tımarı: Bazı sınır boylarında bulunan camilerin imam ve hatipliğine, bazı saray hizmetlerine mahsustur. Bazan da padişahlar sipahi emektarlarına mutasarrıf oldukları tımarları temlik etmişler, bunlar da varislerine intikal etmiştir. 4. Mensuhat tımarı: Müsellem ve yürük askerleri gibi lağvedilen sınışardan boş kalan tımarlardır. Bunlar deniz kuvvetlerinin önem kazanmasından sonra leventlere tahsis edilmiştir. 5. Sepet tımarı: Hâsılatı azalan ve kimseye verilmeyip beratları güya sepette kalan tımarlardır.
19.Soru
Aşağıdakilerden hangisi ile açık bir politika haline gelen yenileşme bir genelleme yapılacak olunursa, sosyal gruplara bakış açısında önemli bir sapma dönemidir.
I. Meşrutiyet Dönemi |
II. Meşrutiyet Dönemi |
Tanzimat Dönemi |
Senedi İttifak Dönemi |
Islahat Fermanı Dönemi |
Tanzimat ile açık bir politika haline gelen yenileşme bir genelleme yapılacak olunursa, sosyal gruplara bakış açısında önemli bir sapma dönemidir. doğru cevap C dir.
20.Soru
Para vakıflarının bilinen ilki kim tarafından kurulmuştur?
II. Mahmud |
M. Nuri Paşa |
Koçi Bey |
Kanûnî Süleyman |
II. Mehmed |
Para vakıflarının bilinen ilki II. Mehmed tarafından kurulmuştur.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ