C¸ift-ha^ne sisteminde, aile emeği, bir çift öküz ve ikisinin birlikte işlediği arazi yani bir üretim ünitesi ve dolayısıyla bir ma^li^ ünite söz konusudur. Vergilendirilen de bu birimdir. Kısacası çift resmi kombine bir vergidir. Halil İnalcık, geç Roma İmparatorluğu’ndaki colon, Galya’daki mansus, Bizans’taki zevgarion ile Osmanlı çift ha^nesinin aynı şey olduğunu, köylü aile emeğine ve çift-öküz-saban teknolojisine dayanan küçük köylü işletmesini ifade ettiğini belirtmektedir. Ona göre çift-ha^ne sistemine Osmanlı üretim tarzı denilebilir. C¸ift-ha^ne sistemini Osmanlılar, Selçuklulardan iktibas etmiştir. Bu sistemde esas olan, toprağın bir ailenin işleyebileceği büyüklükte parçalara bölünerek aile çapında işletmecilik yapmaktır. Yine İnalcık’a göre, Osmanlı imparatorluğunun değişime ve gelişmeye, yani ekonomik sistemlerin ortaya çıkışına direnmesinde, durgun bir sosyo-ekonomik yapıya bağlı olmasında başlıca sorumlu da mi^ri^ arazi rejimi ve çift-ha^ne sistemidir.

Bir vakfın resmiyet kazanmasının yollarından biri tescil su^retidir. Bu yol, yapılan vakfın resmi^ kayıtlara geçirilmesi demektir. Bunun için vakıf kurucu, kadıya (ha^kime, mahkemeye) başvurarak, vakıf kurmak istediğini ve bu isteğin resmi^ kayıtlara geçirilmesini talep eder. Bunun üzerine kadı, kişinin vakıf kurmak için gerekli şartları taşıyıp taşımadığını inceler ve sonunda “vakıf kurucu” ve “vakfedile­ cek mülk” açısından kısaca sıralanan şartların mevcut olduğu kanaatine varılırsa, gösterilen şa^hidlerin (şuhu^du’l­ha^l) huzu^runda, onların da karara katılmalarını sağlanmak su^retiyle, kişinin vakıf kurma talebi karara bağlanır ve durum kayıt altına alınır. Böylece vakıf tescil edilmiş olur.

Veysi^’nin Ha^bna^me’sinin ana fikri şudur: Dünyada bo­zuklukların ve fesadın varlığı yeni bir şey değildir. İnsanın ve toplum hayatının or­taya çıkışından beri insanlar arasında ihtila^f­lar, çatışmalar ve kavgalar süregelmiştir.

İda^resi altındaki vakıf­ların niteliği dolayısıyla önem kazanan Haremeyn Neza^reti, dört da^ireden oluşmaktaydı:

1. Evka^f-ı Haremeyn Müfettişliği: Haremeyn Neza^reti’nin kuruluşuyla birlikte ortaya çıkmış bir da^ire idi. Vakıf­larla ilgilenen diğer müfettişliklerden ayrı çalışan ve neza^retin ida^resi altında bulunan vakıf­ların hukuki^ işleriyle uğraşırdı. Bütün vakıf­ların hukuki^ problemlerini ve işleyiş tarzlarını da tef­tiş ederdi.
2. Evka^f-­ı Haremeyn Muha^sebeciliği: Asıl vazi^fesi, vakıf­ların muha^sebe işlerini tef­tiş ve kontrol etmekti. Bununla birlikte da^ru’s-saa^de ağalarının kontrolündeki bütün vakıf­ların vakfiye ve kuruluş gayelerini de tescil eder; bunların vakıf kurucuları tarafından belirlenen şartlara göre ida^resini sağlar, muha^sebe kayıtlarını tutardı.
3. Evka^f­-ı Haremeyn Muka^taacılığı: Haremeyn vakıf­larından olup yıllık maktu^ bir gelir karşılığı kiralanan vakıf ara^zi ve bina^larının kayıtları bu da^ire tarafından tutulurdu.
4. Da^ru’s­saa^de Yazıcılığı:Da^ru’s-saa^de ağaları tarafından ida^re olunan vakıfların bütün yazışmaları bu da^ire tarafından gerçekleştirilirdi. 

Evka^f Neza^reti’nin birimlerinden olan Ki^seda^rlık, vakıf­larla ilgili bütün yazışmaları (i’la^m, takri^r ve inha^ları) yürütmekten sorumluydu.