Osmanlı Yenileşme Hareketleri (1703-1876) Final 8. Deneme Sınavı

Nevşehirli Damad İbrahim Paşa’nın sadareti (1718- 1730).

Mecelle denilen ilk Osmanlı medeni kanununun birinci kitabı tamamlandı. Nizamiye mahkemeleri, Hanefi mezhebi esas alınarak hazırlanan İslâm hukukunun “muamelât” kısmına (Mecelle); şer’iye mahkemeleri ise, İslâm hukukunun “münakahat” ve “ukubat”, yani, miras, nafaka, evlenme-boşanma konularına bakmaya başladı. 

1872’de devlet desteğiyle ve Ahmet Mithat Efendi’nin yönetiminde yayınlanmaya başlayan Dağarcık’la süreli yayınlarda geniş kitlelere yönelim başladı. Dağarcık ve Mecmuâ-yı Fünun gibi dergiler halkı eğitmek ve genel kültür düzeyini yükseltmek amacıyla ansiklopedik yazılar yayımladı. Doğru yanıt “C” şıkkıdır.

Meslek, Haziran 1865’te İstanbul’da Belgrad Ormanları’nda bir araya gelen Sağır Ahmedbeyzâde Mehmed Bey, Menapirzâde Nuri Bey ve Kayazâde Reşad Bey tarafından kuruldu. Adı Fransızca “misyon” kelimesinden esinlenilerek konulan ve İtalyan Carbonarie (Karbonari) Cemiyeti’nin teşkilatlanma prensiplerine göre kurulan cemiyetin Meslekname adı verilen içtüzüğü de hazırlandı. Doğru cevap E dir.

II. Mahmud’un ölümünden iki ay sonra, 2 Eylül 1839’da Maliye Nezareti lağvedilerek Hazine-i Âmire ile Hazine-i Mukataat Defterdarlıkları kurulmuştu. 

Bir Osmanlı vatandaşının çıkardığı ilk özel gazete olan Tercüman-ı Ahval, devletten mali destek almayan gerçek bir gazeteye doğru atılan ilk adımdı; ancak, daha sonra bu çizgiyi koruyamayacaktı.

Redif birliklerinin her sancağın 23-32 yaşları arasındaki gençleri arasından kur’a ile belirlenerek oluşturulması kararlaştırılmıştı. 

Madeni paranın (sikke) içerisinde bulunan değerli maden miktarını azaltma işlemine tağşiş denirdi.

Osmanlı yönetim felsefesine göre daire-i adliyyenin halkalarını oluşturan; adalet, kanun, mutlak iktidar, ordu, servet ve halk, sosyal yapının ve işleyişinde temel dayanaklarını oluştururdu. 

Devlet, 1863’te Sergi­i Umumi­i Osmani adıyla uluslararası bir sergiyi İstanbul’da organize etme başarısını gösterdi. Doğru yanıt “D” şıkkıdır.

Doğru cevap C olacaktır. Sayfa 118,119,120  de “ OSMANLI PARA DÜZENİ VE BANKACILIK” ve  “MODERN AVRUPA TİCARET VE ŞİRKET HUKUKUNUN  GELİŞİMİ “ konu  başlıklarındaki açıklamalarda   " 13 Şubat 1856’da ismi The Ottoman Bank (Osmanlı Bankası) kurulduğu ve Ticaret Kanunnamesi’nde  ticaret ve şirket hususlarında  şer’î kurallar  yerine batı hukuku  kabul edildi. " şeklinde açıklanmaktadır.

4 Şubat 1863’te kurulan Bank-ı Osmanî-i Şâhâne, Kuruluşundan itibaren Osmanlı maliyesi, ekonomisi ve borçlanmaları üzerinde önemli roller oynayan banka, para çıkarma tekeline sahip olma imtiyazını kullanarak devletin yaklaşan 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı’nı finanse edebilmek için kâğıt para çıkarılması yönündeki talebini reddetti ve yapılan görüşmeler neticesinde komisyon ve iki milyon kuruşluk bir tazminat karşılığında bu isteğe onay verdi. Doğru cevap C dir.

Osmanlı tebaasını oluşturan her zümre fermanı kendi açısından yorumladı; Müslümanlar, gayrimüslimlere verilen yeni haklardan hoşlanmadı; gayrimüslimler ise, fermanla birlikte büyük bir beklenti ve ümide kapıldı. Öte yandan çıkarları zedelenen ulema, âyan ve hatta, valiler, şeriatın çiğnendiğini ve Müslümanların gâvurlarla aynı seviyeye getirildiğini belirterek halkı tahrik etti. Tanzimat Fermanı, dış kamuoyunda farklı tepkiler aldı. Nitekim, İngiliz ve Fransız kamuoyu fermanı olumlu buldu; Avusturya ve Rusya ise, olumsuz ve ihtiyatla karşıladı. Padişahın ve yönetici elitin yetkilerinin bu fermanla sınırlandırıldığını gören Avusturya Başbakanı Prens Metternich, ülkesinde de benzer isteklerle karşılaşabileceği endişesiyle ilân edilen reformları eleştirdi. Rusya ise, iç ve dış siyasette Osmanlı Devleti’ne güç katacağı ve İngiltere’yle Fransa’nın bu ülkedeki etkinliklerini arttıracağı gerekçesiyle yeni kararlara karşı olumsuz bir tavır takındı. 

Değişen eğitim ihtiyaçlarına karşılık medreselerin dışında yeni usulde eğitim veren bazı mektepler açıldı ve 1857’de kurulan Maarif Nezareti’ne bağlandı. Böylece, eğitim işleri şeyhülislâm yönetiminden çıkıp hükümetin kontrolüne girmeye başladı. 

Gülhane Hatt-ı Hümayunuyla Müslümanlarla teorik olarak eşitlenen gayrimüslimler, 1856 Islahat Fermanı’yla birlikte devlet memuru olma hakkını elde etti ve

bu tarihten sonra bürokrasideki sayıları hızla artış kaydetmiştir. 

1860’da çıkarılan Ticaret Kanunnâme-i Hümayunu’na Zeyl başlıklı ilâve ka- nunla mahkeme ikiye ayrıldı. .

Islahat Fermanı, Gülhane Hattı’na göre daha ayrıntılı bir şekilde kaleme alınmıştı. Fermanla, Gülhane Hattı’yla bütün tebaaya tanınmış olan haklarla önceki padişahların dönemlerinde gayrimüslimlere verilen imtiyaz ve muafiyetler saklı tutulduğu gibi, bunların yeni ihtiyaçlara göre uyarlanması için patrikhanelerde hükümetin kontrolünde meclislerin kurulması öngörüldü. Bu meclislerin alacağı kararlar hükümetin onayından sonra geçerli olacaktı. Patriklere kaydıhayat şartıyla, yani yaşadıkları sürece görev yapma imkânı tanındı; Patriklerle ruhbanlara devlete bağlılık yemini etme şartı getirilip maaş bağlandı. Gayrimüslimlerin ruhani liderlerinin cemaatleri üzerinde daha önce var olan geniş yetkileri sadece dini konularla sınırlandırıldı. Cemaatlerin işlerinin, ruhban ve halkın temsilcilerinin görev yapacağı karma meclisler tarafından yürütülmesi kararlaştırıldı. 

19. yüzyılın ilk yarısında sosyal hayatta devlet müdahalesiyle gerçekleştirilen önemli bir yenilik kılık kıyafet düzenlemesiydi. 1828’de askeri kıyafetlerde fes giyme zorunluğu getirilmiştir. 

Hariciye Nazırı Mustafa Reşid Paşa, 3 Kasım 1839’da Topkapı Sarayı’nın bahçesindeki Gülhane meydanında, vükelâ, rical, ulema, Rum ve Ermeni patrikleri, hahambaşı, esnaf temsilcileri, sefirler ve diğer davetlilerin huzurunda Tanzimat Fermanı’nı okudu. Sultan Abdülmecid töreni Gülhane Köşkü’nden izledi. 

Osmanlı toplumu askeri (yönetenler) ve reaya (yönetilenler) şeklinde iki temel sınıfa ayrılmıştı. Askeri sınıf, padişahın dini ve idari yetkiler tanıdığı ve vergiden muaf tuttuğu asker ve sivil devlet görevlilerini kapsar. Saray halkı, seyfiye (muvazzaf askerler), ilmiye (din, bilim ve hukuk adamları) ve kalemiyeden (bürokratlar, memurlar) oluşurdu Yönetilen sınıf, yani reaya ise, tüccar, esnaf, köylü ve göçebelerden (konargöçerler) oluşurdu.