Diğer sermaye kuruluşları

Birinci el piyasası, ikinci el piyasasında işlem görmeyen sermaye piyasası araçlarının işlem gördüğü piyasayı değil, yeni (ilk kez) çıkarılan sermaye piyasası araçlarının işlem gördüğü piyasayı ifade etmektedir. Bu piyasada fon talep edenler tarafından ihraç edilen pay, tahvil gibi sermaye piyasası araçları tasarruflarını sermaye piyasasında değerlendirmek isteyenlerle ilk kez buluşmaktadır. Bunun sonucu olarak birinci el piyasası işlemleri sonrasında, tasarruf sahibinde bulunan sermaye, fon talep eden ihraççıya geçmektedir. Birinci el piyasasında, sermaye piyasası araçları, halka arz edilerek ya da halka arz edilmeksizin satılmaktadır. Birinci el piyasası işlemlerine konu olan sermaye piyasası araçlarının satışında aracı kurumlardan yararlanılması mümkündür. Doğru cevap E'dir.

Sermaye piyasası araçlarının halka arzında yüklenimde bulunularak satışa aracılık edilmesi, yatırım kuruluşları tarafından yürütülen yatırım hizmet ve faaliyetlerinden biridir.

Sermaye piyasası kanunu kapsamına giren yatırım hizmetleri ve faaliyetleri sadece yatırım kuruluşları tarafından yerine getirilebilecek faaliyetler olarak nitelendirilmiştir.

Yatırım ortaklığı

A şıkkı yanlıştır. Portföy yönetim şirketi; başkaca sermaye piyasası faaliyetlerinde bulunması da mümkün olmakla birlikte, ana faaliyet konusu yatırım fonlarının kurulması ve yönetilmesi olan anonim şirketlerdir. B şıkkı yanlıştır. Bu şirketler kendi kurdukları fonları bizzat yönetebilecekleri gibi, başkaca bir portföy yönetim şirketi ile portföyün yönetilmesi konusunda sözleşme yapabilir. C şıkkı yanlıştır. Portföy yönetimi bireysel ya da kolektif portföy yönetimi faaliyeti şeklinde gerçekleştirilebilir. Özellikle küçük yatırımcı için önem taşıyan kolektif portföy yöneticiliği, finansal varlıklardan oluşan portföylerin, her bir müşteri adına, müşterilerle yapılacak portföy yönetim sözleşmesi çerçevesinde maddi bir menfaat sağlamak üzere vekil sıfatıyla yönetilmesidir. D şıkkı yanlıştır. şirketler, portföyde yer alan varlıklar üzerinde, kendi veya üçüncü şahıslar lehine herhangi bir hukuki tasarrufta bulunamaz. E şıkkı yanlıştır. Portföy yönetim şirketleri, özellikle yatırım için gerekli tasarruf birikimine sahip fakat yatırım tercihleri hakkında yeterli bilgi ve tecrübeye sahip olmayan yatırımcıların istifade edebileceği bir sermaye piyasası kurumudur. Ancak, yapılan yatırımın riski her zaman için müşteriye aittir.

Sermaye Piyasası Kanunu’na göre yan hizmetler:

Sermaye piyasaları ile ilgili danışmanlık hizmetleri sunulması,

 Yatırım hizmetleri ve faaliyetleri ile sınırlı olarak kredi ya da ödünç verilmesi ve döviz hizmetleri sunulması

Sermaye piyasası araçlarına ilişkin işlemlerle ilgili yatırım araştırması ve finansal analiz yapılması veya genel tavsiyede bulunulması

Aracılık yükleniminin yürütülmesi ile ilgili hizmetlerin sunulması

Borçlanma veya başka yollardan finansman sağlanmasında aracılık hizmeti sunulması

Servet yönetimi ve finansal planlama yapılması

Kurulca belirlenecek diğer hizmet ve faaliyetlerde bulunulması olarak sıralanmıştır.

Sermaye piyasası araçlarından paylarla ilgili özel bazı düzenlemeler bulunmaktadır. Satış süreci sonunda payların tamamının satılamaması ihtimal dahilindedir. Bu durum sermaye piyasası aracının fiyatını olumsuz yönde etkileyebilecek ve ihraççının ihtiyaç duyduğu fonu elde edememesi sonucunu doğuracaktır. Bu tür olumsuzlukları bertaraf etmek amacıyla, Kurul, satış süresi içinde satılamayan payların tamamının satın alınacağının ve bedelinin ödeneceğinin ihraççı ortaklığa karşı taahhüt edilmesini ilgililerden isteyebilir. Bu surette, satışın gerçekleştirilememesinin olası olumsuzlukları engellenebilecektir. Yine Kurul, yatırımcıların korunması amacıyla, payların belirli koşullar dâhilinde nominal değerinin üzerinde ya da altında bir fiyatla satılmasını ihraççı ortaklıktan talep edebilecektir.

İhraççıların bedelleri­ni­, i­nşa edi­lecek veya edi­lmekte olan gayr­imenkul projeler­ini­n fi­nansmanında kullanmak üzere ihraç ett­ikleri­, i­ti­bari­ değeri­ eşi­t menkul kıymetler gayrimenkul sertifikalarıdır.

Sahibine vadede ya da vadeden önce, ihraççının ya da başkaca bir anonim ortaklığın borsada işlem gören payları üzerinde ilgili tebliğde öngörülen talep hakkını sağlayan sermaye piyasası aracı ortaklık varantlarıdır.

Yatırım fonlarını
daha iyi anlayabilmek için bu tanımın yanı sıra Yatırım Fonlarına İlişkin Esaslar Tebliği
(III-52.1) m. 3/t’deki diğer bir mevzuat hükmüne bakmak gerekir.

-yatırım fonu
ise, kanun hükümleri uyarınca tasarruf sahiplerinden katılma payı karşılığında toplanan
para ya da diğer varlıklarla, tasarruf sahipleri hesabına, inançlı mülkiyet esaslarına göre,
bu Tebliğde belirtilen varlıklar ve işlemlerden oluşan portföy veya portföyleri işletmek
amacıyla portföy yönetim şirketleri tarafından içtüzük ile kurulan ve tüzel kişiliği bulunmayan mal varlığıdır.

- 6362 sayılı Kanun ile Kurul’un yatırım fonlarının asgari tutarını belirleme yetkisi bulunmaması sebebiyle; yatırım fonları, sınırlamaya tâbi olmaksızın yeni
pay ihracı yapabildikleri ve kendi paylarını geri satın alabildikleri tam açık uçlu fon yapısı
düzenine geçmişlerdir. 

- katılıma paylarının yabancı para üzerinden alım
satımına imkân tanındığı da görülmektedir. 

Aşağıda sayılan veya Kurulca bu kapsamda olduğu belirlenen diğer türev araçları:

Menkul kıymetleri satın alma veya satma veya birbirleri ile değiştirme hakkı veren ?türev araçları, 2-Değeri, bir menkul kıymet fiyatına veya getirisine; bir döviz fiyatına veya fiyat değişikliğine; faiz oranına veya orandaki değişikliğe; bir kıymetli maden veya kıymetli taş fiyatına veya fiyat değişikliğine; bir mal fiyatına veya fiyat değişikliğine; Kurulca uygun görülen kurumlarca yayınlanan istatistiklere veya bunlardaki değişikliğe; kredi riski transferi sağlayan, enerji fiyatları ve iklim değişkenleri gibi ölçüm değerleri olan ve bu sayılanlardan oluşturulan bir endeks seviyesine veya seviyedeki değişikliğe bağlı olan türev araçları, bu araçların türevlerini ve sayılan dayanak varlıkları birbirleri ile değiştirme hakkı veren türevleri, 3-Döviz ve kıymetli madenler ile Kurulca belirlenecek diğer varlıklar üzerine yapılacak kaldıraçlı işlemleri, ifade eder, şeklinde tanımlamıştır.

Paylarının tamamının nama yazılı olması,

Varlık ve ipoteğe dayalı menkul kıymetlerden önemli bir farkı, bu senetlerin ihraççının genel yükümlülüğünde olması, yani senette yer alan hakların ödenmesinden doğrudan sorumlu olmasıdır.

Menkul kıymet de dahil olmak üzere, sermaye piyasası araçlarının temel özelliği, biri diğeri yerine ikame edilebilir mal varlığı kalemleri olması ve piyasada tedavül kabiliyetinin bulunmasıdır.

A şıkkı doğrudur. Kredi derecelendirmesi, işletmelerin risk durumları ve ödeme kabiliyetleri veya borçluluğu temsil eden sermaye piyasası araçlarının anapara, faiz ve benzeri yükümlülüklerinin vadelerinde karşılanabilirliğinin derecelendirme kuruluşu tarafından değerlendirilmesine yönelik faaliyettir B şıkkı yanlıştır. Derecelendirme yaptırılması kural olarak ihtiyaridir. Yani işletmelerin derecelendirme yaptırması yönünde bir zorunluluk yoktur. Ancak kurul tarafından gerekli görülen durumlarda derecelendirme yaptırılması zorunlu hâle gelebilir. Öte yandan derecelendirme kuruluşları, işletmelerin talebi olmadan da derecelendirme yapabilmektedir. C şıkkı yanlıştır. Derecelendirme faaliyeti, kredi derecelendirmesi ve kurumsal yönetim ilkelerine uyum derecelendirmesi olarak iki unsur üzerinde gerçekleştirilir. D şıkkı yanlıştır. Kurumsal yönetim ilkeleri, esas itibariyle hukuk kuralları gibi, işletmelerin riayet etme mecburiyeti olan kuralları içermez. Başka bir deyişle işletmelerin kurumsal yönetim ilkelerine riayet etmemeleri, işletmeye hukuki yaptırımların uygulanması sonucunu doğurmaz. E şıkkı yanlıştır. Derecelendirme kuruluşları tarafından işletmelere verilen notlar, piyasaya fon arz edecek olan yatırımcının yatırım kararlarının belirlenmesinde etkili olmaktadır. 

Sermaye piyasası araçlarından paylarla ilgili özel bazı düzenlemeler bulunmaktadır. Satış süreci sonunda payların tamamının satılamaması ihtimal dahilindedir. Bu durum, sermaye piyasası aracının fiyatını olumsuz yönde etkileyebilecek ve ihraççının ihtiyaç duyduğu fonu elde edememesi sonucunu doğuracaktır. Bu tür olumsuzlukları bertaraf etmek amacıyla, Kurul, satış süresi içinde satılamayan payların tamamının satın alınacağının ve bedelinin ödeneceğinin ihraççı ortaklığa karşı taahhüt edilmesini ilgililerden isteyebilir.

A şıkkı doğrudur. Yatırım fonları ve yatırım ortaklıkları, Sermaye Piyasası Kanunu uyarınca kolektif yatırım kuruluşları olarak nitelendirilmektedir. B şıkkı yanlıştır.  Yatırım fonları, aynı zamanda ihraççı olabilir. C ve D şıkkı yanlıştır. Sermaye Piyasası Kanunu hükümleri uyarınca tasarruf sahiplerinden fon katılma payı karşılığında toplanan para ya da diğer varlıklarla, tasarruf sahipleri hesabına, inançlı mülkiyet esaslarına göre taşınmaz sertifikaları, borçlanma araçları, kıymetli madenler gibi kurulca belirlenecek portföy ya da portföyleri işletmek amacıyla kurulan mal varlığına yatırım fonu adı verilir. E şıkkı yanlıştır. Fon portföyünde bulunan yatırım araçlarının mülkiyeti, fonun tüzel kişiliği olmadığından, fon kurucusuna aittir. 

Diğer yatırım ortaklıklarının ve halka açık ortaklıkların girişim sermayesi yatırım
ortaklığına dönüşüm başvurularında, portföydeki varlıkların ortaklık aktif toplamına oranının bu Tebliğdeki sınırlamalara uygun hale getirilmesi şartının, dönüşüme ilişkin esas sözleşme değişikliklerinin ticaret siciline tescilini takip eden en
geç altı ay içerisinde sağlanması gerekir. Söz konusu süre içinde gerekli uygunluğu
sağlayamayan ortaklıkların, girişim sermayesi yatırım ortaklığı olarak faaliyette
bulunma hakları ortadan kalkar.

Her türlü taşınır ve taşınmaz eşya ile marka, patent gibi maddi olmayan varlıklar, kira sertifikası ihracı için kullanılabilecektir.