Afet öncesi, anı ve sonrasında üretilen verilerden doğru ve hızlı şekilde bilgi üretimi ve yönetimini yapmamızı sağlayan bilişim ve yönetişim sistemleridir. Diğer bir deyişle; “Afet Bilgi Sistemi” afetlerin her safhasında insan kaybını ve
ekonomik kaybı en aza indirmek için ağ ortamında konuyla ilgili veri-bilginin  eş güdüm içinde zamanında sağlanması ve bilgi değişimlerinin kolaylıkla
yapıldığı güçlü, bütünleşik bir teknolojik sistemdir. Bu sistemin parçaları veri/bilginin (arşiv ve gerçek zaman), karar süreçleri (mekanizmaları), insan (uygulayıcı, kullanıcı), politika ve mevzuat, teknolojik altyapı (uzay teknolojileri, uydu haberleşme, GPS, CBS, uzaktan algılama, internet, ağ sistemleri, bilgi teknolojileri) uygulama planlarıdır.

Ülkemizde ve dünyada diğer bilgi sistemleri türlerinde olduğu gibi Afet Bilgi Sistemleri de farklı teknolojiler ve araçlarla desteklenmektedir.

Bilginin üretimi ve yönetimi için en önemli unsurlardan biri de haberleşmedir. Kişilerin ve sistemlerin haberleşmesi bilgi sistemlerinden ayrı düşünülemez. Teknolojinin gelişmesi ve elektronik haberleşme yöntemlerinin kullanılmaya başlanması ile birlikte afetlerin aksamadan yönetilebilmesi için geliştirilen diğer bir unsur da afet haberleşme sistemleri olmuştur.

Ülkemizdeki Afet Bilgi ve Haberleşme Sistemleri, Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) bünyesinde geliştirilmiş olup, halen hem AFAD tarafından, hem de ilgili tüm kamu kurum, kuruluş ve Sivil Toplum Kuruluşları tarafından kullanılmaktadır. Bu sistemler arasında, Afet Yönetim ve Karar Destek Sistemi (AYDES) ana sistemi oluştururken, bu sistem ile birlikte çalışan entegre
çalışan sistemler (AFAD Deprem Ön Hasar Tahmin Sistemi, AYDES Uzaktan Algılama Yazılımı, AYDES-Kitle Kaynak Platformu, Hava Araçlarından Görüntü Aktarım Sistemi) ve diğer afet bilgi ve haberleşme sistemleri (İkaz Alarm Sistemi, Lojistik Depo Yönetimi Sistemi, Kesintisiz ve Güvenli Haberleşme
Sistemi) bulunmaktadır.

Yıkıcı bir depremden sonra meydana gelebilecek hasar ve can kaybının boyutunu önceden tahmin edebilmek, bölgede kurtarma ve müdahale çalışmalarında bulunacak ekip için çok önemlidir. Kurtarma ve müdahale ekiplerini bölgeye göndermeden önce elde edilen bu bilgi yapılacak çalışmaların daha hızlı ve verimli olmasını sağlar ve kriz anında zaman kaybını azaltır.

AFAD RED yıkıcı bir depremde meydana gelebilecek hasar ve can kaybı tahmini analizi yapan, otomatik ve manuel olarak çözüm yapabilme yeteneğinde tasarlanmış bir programdır.

Hızlı ve doğru müdahale için AFAD Deprem Daire Başkanlığı hasar yapıcı bir deprem meydana geldiğinde “AFAD-RED”deprem ön hasar tahmin programını kullanarak bölgede hasar ve kayıp tahminleri yapmaktadır. Sistem ayrıca depremden hemen sonra hasarla ilgili olarak oluşabilecek kargaşa ve bilgi kirliliğini en aza indirmeyi de planlamaktadır.

• İdari Bölümleme Veritabanı (Ülke, İl, İlçe, Mahalle sınırları)
Kullanılan tüm veriler mekânsal verilerdir.
• Nüfus Veritabanı (Ülke, İl, İlçe, Mahalle bazında)
• Konut Veritabanı (Ülke, İl, İlçe, Mahalle bazında olup konuttaki toplam nüfus bilgisi de mevcuttur)
• Yer bilimsel Veritabanı (MTA Diri Fay Haritası, USGS Vs30 hız haritası, AFAD Vs30 hız haritası, KYH İstasyon Bilgileri)

• Magnitüd dönüşüm formulü ,
• Magnitüd Fay uzunluğu formulü ,

• Azalım Bağıntıları ,
• Hasar Görebilirlik Eğrileri.

Sistemin girdileri idari bölümleme veritabanım(Ülke, İl , İlçe, Mahalle / Köy sınırları), Nüfus veritabanı ( Ülke, İl, İlçe, Mahalle/Köy bazında), bina
verisi (Ülke, İl, İlçe, mahalle bazında toplam bina sayısı bilgisi mevcuttur), yer bilimsel veritabanı (MTA Diri Fay bilgisi, USGS Vs30 bilgisi, AFAD
Jeoloji Vs30 bilgisi, KYH İstasyon bilgisi).
Program veri üretirken magnitüd dönüşüm formülü, magnitüd –fay uzunluğu formülü, azalım bağıntıları, Hasar Görebilirlik Eğrilerini kullanmaktadır.
Programın çıktıları tahmini sismik şiddet haritaları, tahmini PGA ve PGV haritaları, tahmini hasar sonuçları ( Hafif, Orta, Ağır ve Yıkık), tahmini
geçici barınma ihtiyacı olan kişi sayısı, tahmini kayıp bilgisi (Ayakta tedavi, Hafif Yaralı, Ağır Yaralı ve Can Kaybı) şeklindedir. Programın kalibrasyon çalışmalarında ülkemizde geçmişte yaşanmış hasar yapıcı depremlere ait veriler kullanılmaktadır.

Programın yeni sürümünde kritik tesis ve alt yapılara (Demiryolları, Karayolları, İçme suyu hatları, Doğalgaz hatları, Hastaneler, Okullar gibi) ilişkin tahmini yapısal hasar % cinsinden verilebilecektir.

• Sistem tahmini yapısal hasar, can kaybı ve geçici barınma hizmeti ihtiyacı olan nüfusu vermektedir.
• Sistem otomatik ve manuel olarak çözüm yapabilme yeteneğinde tasarlanmıştır.
• Sistem otomatik çözümde ZYH istasyonlarından alınan deprem parametreleri ile çalışmaya başlıyor 30 sn. içinde ilksel hesaplamaları yapıyor.
• Sistem ilksel hesaplamadan sonra KYH gelen verileri hesaba katarak çözümlerini geliştiriyor.
• Sistem manuel olarak senaryo deprem yaratma ve müdahale etme özelliğine sahiptir.
• Sistem esnek yapıda olup sürekli geliştirilebilir özelliktedir.

AFAD-RED sistemin çıktıları kapsamında, sismik şiddet haritaları, tahmini PGA (en büyük yer ivmesi) ve PGV (en büyük yer hızı) haritaları, tahmini hasar sonuçları yer almaktadır.

Afetin bütün evrelerinde, birçok kurum/kuruluş ile parametre devreye girmektedir. Bu nedenle, entegre bir afet yönetimi gerçekleştirilebilmesi için bütün paydaşların bir araya geldiği ve veri yönetiminde bütünleşik yapının olduğu bir ortak bilgi sistemine ihtiyaç duyulmaktadır. Bu kapsamda, gerek mevcut durum gerekse geliştirilecek bölümleriyle birlikte, risk ve zarar azaltma, planlama, erken uyarı, müdahale ve iyileştirme süreçlerinin bütünleşik olarak yönetilebildiği bir sistem tüm dünyada olduğu gibi ülkemiz tarafından da geliştirilmektedir.

Afet Yönetimi ve Karar Destek Sistemi (AYDES), afet ve acil durum yönetimine ilişkin tüm süreçlerin (planlama, müdahale, iyileştirme) etkin bir biçimde yürütülebilmesi için kurgulanmış bir bilişim sistemidir. Sistem masaüstü, coğrafi bilgi sistemi destekli web uygulamaları (iki boyutlu ve üç boyutlu) ve mobil uygulamaları içeren, birçok kurum içi ve dışı sisteme ve uygulamaya bağlı bütünsel bir platformdur. AYDES, özellikle Türkiye Afet Müdahale Planı (TAMP) kapsamına uygun olarak hazırlanmış, Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD), ilgili Bakanlıklar ve taşra teşkilatları tarafından kullanılabilecek şekilde tasarlanmış, süreçlerin etkin, hızlı yürütülmesine imkân sağlayan bütünleşik bir yapıdadır.

AYDES, afet yönetimi ve karar destek sistemi kapsamında, afet öncesi ve sonrası tüm aşamalarda, doğru ve geçerli afet ve acil durum verisine, çeşitli raporlamalar, istatistikler, iş takipleri, sorgulama ve analizlere vb. ulaşılmasını sağlayan bir yazılımlar bütünüdür.
Afet Yönetimi ve Karar Destek Sistemi Yazılım altyapısı dünya çapında mekânsal verinin sunulmasına yönelik ortak dil olarak kullanılan OGC (Open Geospatial Consortium) standartlarına uygundur. Bu standartlarda veriyi başka platformlarla servisler üzerinden paylaşmak oldukça kolaydır.

AYDES, “Olay Komuta Sistemi”, “Mekânsal Bilgi Sistemi” ve “İyileştirme Sistemi” olarak üç ana bileşen, “Planlama ve Hazırlık Modülleri” ve “Mobil Uygulamalar”dan oluşmaktadır.

Entegrasyon yapılan sistemlerden en önemlileri;

• Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü TAKBİS Entegrasyonu,
• Nüfus ve Vatandaşlık İşleri (NVİ) UAVT, MERNİS ve MAKS Entegrasyonları,
• Meteoroloji Genel Müdürlüğü Sistem Entegrasyonu,
• Harita Genel Müdürlüğü (Altlık Veriler),
• Lojistik Depo Yönetim Sistemi,
• AFKEN Entegrasyonu,
• Devlet Teşkilatı Veritabanı Entegrasyonu (DETSİS),
• Çiftçi Kayıt Sistemi Entegrasyonu,
• Karayolları Genel Müdürlüğü Kapalı Yollar ve Çalışma Yapılan Yollar Servisleri Entegrasyonu,
• Araç/Konteynır Takip Sistemleri Entegrasyonu.

Olay Komuta Sistemi (OKS), Türkiye Afet Müdahale Planı (TAMP) kapsamında belirlenen hizmet gruplarının hazırlık, planlama ve müdahale süreçlerinin bütünleşik bir sistem üzerinde yönetilebilmesine imkân sağlayan AYDES bileşenidir. Yazılım tabanlı yönetim modeli ile yerel ve ulusal düzeyde afet ve acil durumlara hazırlık - müdahale imkânı sağlamakta, ana yönetim süreçleri (kaynak yönetimi, nakliye, talep yönetimi) sayesinde esnek ve etkin şekilde yönetilebilmektedir. Ulusal ya da yerel düzeyde bir afet olayı gerçekleştiği andan itibaren; olay bildirimleri, ekiplere, SMS ve e-posta ile gönderilebilmekte, TAMP kapsamında tanımlı hizmet grupları, anlık mesajlaşma ve e-posta yoluyla sistem üzerinden sürekli etkileşim ve iletişim halinde kalabilmektedir. Yazılım, AFAD, Bakanlıklar ve iller tarafından her seviyedeki afet esnasında kullanılabilecek
şekilde tasarlanmıştır.Yazılım, planlama aşamasında, hizmet gruplarına, organizasyonlarını belirleme, kaynaklarını ve depolarını Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) teknolojisi kullanarak tanımlama, müdahale için planlanan alanları fonksiyonları ile birlikte CBS arayüzü ile belirleyebilme, tesisleri ve kritik tesisleri harita üzerinde öznitelikleri ile tanımlama, ulusal ve yerel düzey hizmet grupları
planlarının sistem üzerinden hazırlanması ve takip imkânı sağlamaktadır.

Mekânsal Bilgi Sistemi (MBS), bütününde CBS teknolojileri kullanılarak sürdürülebilir bir afet yönetimi sisteminin oluşturulması çalışmalarının bir parçasıdır. MBS kapsamında, afet ve acil durum yönetiminde kullanılabilecek mekânsal veriler, fiziksel olarak ve/veya web servisleri vasıtasıyla toplanmak suretiyle merkezî bir coğrafi veritabanı oluşturulmuştur. Afet öncesi, sırası ve sonrası veriye hızlı ve doğru bir şekilde ulaşılması, veriden hızlı bir şekilde yeni bilgi üretilmesi ve bu bilgi ile afete uğramış ve uğrayabilecek bölgelerde yapılacak mekânsal sorgu ve analizler ile ilgili hızlı karar verilebilmesine imkân verecek şekilde tasarlanmıştır. Uygulama alt bileşen ve menüleri, çeşitli
altlık haritalar sunarak, mekânsal verilerin gerçek zamanlı olarak güncellenebilmesini, düzenlenebilmesini, sorgulanabilmesini, sonuç ve çıktıların görüntülenmesi ve raporlanabilmesini sağlamaktadır. Mekânsal Bilgi Sistemi Modülü kapsamında 3 milyona yakın önemli tesis bilgileri, tüm Türkiye’nin
güncel adres verisi, bina verileri AYDES’ e entegre edilmiştir.

İyileştirme Sistemi (İS), Afet ve acil durum sonrasında hayatın en kısa sürede normale dönmesi için iyileştirme süreçlerinin otomatik olarak işlenmesini
sağlayan modüldür. Afet ve acil durumlarda meydana gelen hasarın tespit edilmesi, acil yardım talep ve ödemelerinin takibi, etüt raporlama sürecinin
sistematik hâle getirilmesi, kayıtların tek merkezde tutulması, yatırım programı koordinasyonu gibi önemli iyileştirme süreçleri elektronik ortama aktarılmaktadır. Afet sonrasında, acil yardım talebinden afetzedelerin durumlarına gore yatırım
programının belirlenmesine kadar gerçekleştirilen faaliyetleri kapsayan İyileştirme Bilgi Sistemi; Valilik personelleri, İl Afet ve Acil Durum Müdürlükleri,
AFAD Başkanlık ve bu sürece dahil olan ilgili kamu kurum ve kuruluşları tarafından kullanılacaktır. Afetin neden olduğu fiziksel, ekonomik,
sosyal ve çevresel hasar, zarar ve kayıpların,teknik ekiplerce belirlenmesi işlemi, tarım, sınai ve ticari ürünler ile mal ve eşya kayıpları, yasalarda belirtilmiş ve yetkilendirilmiş kamu kurum ve kuruluşlarının personeli tarafından yapılmaktadır.
Yapılardaki hasarların belirlenmesi ise, özel olarak hazırlanmış hasar tespit formları kullanılarak teknik personeller tarafından yapılabilecektir. İyileştirme
Sistemi, bütün afet süreçlerini kapsayıcı özelliği olan TAMP Yönetim Sistemi ile İmar-Plan- Yer Seçimi sistemi de Mekânsal Bilgi Sistemi ile entegre halde çalışacaktır. UAVT, KPS, TKGM Tapu ve Kadastro Servisleriyle entegrasyon yapılarak hasar tespiti yapılan yer, mülkiyet ve kişi kimlik gibi
bilgileri web servisleri üzerinden kullanma imkanı sağlanacaktır. Hak sahipliği ve borçlandırma süreçlerindeki yasal sürelerin dinamik olarak değiştirilebilmesi
ve bir afetzedenin birden fazla hak sahipliği olmasını engellemek için TKGM Tapu ve Kadastro web servisleri ile entegrasyon sağlanmıştır. Sistemin mobil uygulamalar ile desteklenmesi, özellikle sahada yapılan çalışmalardan elde edilen verilerin toplanmasını, hızlı ve konum içeren bilgilerin elde edilmesini sağlamaktadır. 

İyileştirme sisteminde yer alan modüller şunlardır:

• Jeolojik Etüd Modülü,
• Hasar Tespit Modülü,
• Hak Sahipliği Modülü,
• Acil Yardım Modülü,
• Yatırım Programı Modülü.

AYDES’in ana bileşenleri dışında, planlama ve hazırlık aşamasında aşağıdaki modüller kullanılmaktadır:

• Kişi Adres Defteri,
• Organizasyon Yapısı,
• Tesis Tanımlama,
• Bildirim Yönetimi,
• Afet ve Acil Durum Veri Seti Tanımlama, 
• Kaynak Yönetimi,
• Envanter Takibi,
• Nakliye ve İntikal İşlemleri,
• Destek İller Modülü,
• İhtiyaç Tahmini,
• Senaryo Paneli,
• Planlama Görev Yönetimi Altyapısı,
• Tehlike ve Risk haritaları,
• Taşkın Analizi,
• Afet Envanter Veri Girişi,
• Planlama Aracı,
• Araç Takip Sistemi,
• Görünürlük Analizi,
• Süre/Mesafe Analizi,
• Kesit Alma,
• Topoğrafik Haritalar.

Mobil platformlara indirilen uygulama kişinin T.C. Kimlik ve telefon numarası ile doğrulama yaparak yapılan bildirimlerin anında AYDES web uygulaması üzerinden kriz merkezi görevlilerine bildirilmesini sağlamaktadır. Yetkili kullanıcı
söz konusu bildirim gerçek bir olaysa bunu olaya dönüştürebiliyor veya var olan bir olayla ilişkilendirebilmektedir. Olaya dönüştürülen bildirimlerin durumu ile ilgili bildirimi gönderen vatandaşlara SMS veya e-posta yoluyla bilgilendirme yapabilmektedir. Ayrıca uygulama üzerinden yapılan bildirimle ilişkili fotoğraf, video ve ses kaydı gönderilebilmektedir. Afet Yönetimi Karar Destek Sistemi üzerinden gerçekleşen olayların müdahale safhalarının tamamı yönetilebilmekteyken, bu uygulamanın devreye alınmasıyla ilk aşamada herhangi bir olayla ilgili vatandaşın yapacağı bilgilerinde toplanması ve sürece dâhil edilerek değerlendirilmesi sağlanmıştır. 

Afet olayları ve muhtemel afet olaylarına ilişkin envanterlerin sahadan mobil uygulama üzerinden toplanması amacıyla geliştirilmiştir. Heyelan ve Kaya Düşmesi olaylarına ilişkin veriler mobil uygulama harita ekranları üzerinden sayısallaştırılmak suretiyle kayıt altına alınarak mobil uygulama üzerinden AYDES’e aktarılır.

AYDES İyileştirme Sistemi Hasar Tespit Modülü mobil uygulamasıdır. Afetlerden sonra yapılan hasar tespit çalışmalarının mobil cihazlar üzerinden arazi şartlarında yapılabilmesi amaçlanarak hazırlanmış ve kullanıma açılmıştır.

AYDES kapsamında toplanan verilerin özet bilgilerinin raporlanarak, grafikler yardımıyla anlamlı hale getirilerek sunulduğu mobil uygulamadır. Bir afetten sonra o afetle ilgili yapılan çalışmalar ile özet bilgiler ve raporlar dinamik ve gerçek zamanlı olarak mobil cihazlar üzerinden bu uygulama sayesinde takip edilebilmektedir.

AYDES üzerinden yönetilen afet/acil durum olaylarına ilişkin bilgilerin tümüyle görüntülenip, güncellenebilmesi için geliştirilmiş mobil uygulamadır.

Afet öncesi ya da sonrası yeryüzü ile ilgili yapılan çalışmalarda kullanılacak olan bilginin doğruluğu ve güvenirliği yanında bu bilgilere hızlı ve ekonomik
olarak erişim önemlidir. Bu noktada uzaktan algılama teknolojileri, sahip olduğu avantajlar ile afet yönetimi çalışmalarında etkin olarak kullanılan önemli bir veri kaynağı konumundadır. Uzaktan algılama teknolojilerinin sağladığı güncel bilgiler,
alışılagelmiş yöntemlere kıyasla hedefine daha hızlı, daha ucuz, daha az insan gücüyle ulaşılabilir olması nedeni ile üstünlük sağlamaktadır. Afet gerçekleştiği
andan itibaren afet bölgesinden uzaktan algılama yöntemleri ile elde edilecek uydu görüntüleri / hava fotoğrafları üzerinden afet türlerine özel geliştirilmiş
algoritmalar çalıştırılarak hızlıca etki tespiti yapılabilmektedir.

AYDES – UZAL, AFAD’ın analiz ihtiyaçları doğrultusunda geliştirilen ve afet uygulamaları konusunda özelleşmiş, elektro-optik ve SAR (Sentetik Açıklıklı Radar) uydu görüntüleri ve hava fotoğraflarının görüntülenmesi ve analiz edilmesine olanak sağlayan masaüstü bir uzaktan algılama yazılımıdır.
AYDES - UZAL yazılım mimarisi Avrupa Uzay Ajansı (ESA: European Space Agency) tarafından sunulan açık kaynak kodlu kütüphaneler kullanılarak
Java dilinde geliştirilmiştir. Yazılımı, deprem, heyelan, sel, orman yangını vb. afet türleri sonrasında etki alanı ön analizi /öncül hasar tespit analizlerine özelleşmiş uygulamalar içermektedir. Ayrıca, afet öncesi ya da sonrası genel
uzaktan algılama tabanlı görüntü analizlerinde kullanılabilecek değişiklik analizi, eğitimli/eğitimsiz sınıflandırma, nesne tabanlı görüntü analizi, doku
analizi ve SAR gibi uygulama ve algoritmalar yazılıma entegre edilmiştir. AYDES-UZAL yazılımın temel amacı, afet öncesi veya sonrası uzaktan algılama
verilerinin, açılması, işlenmesi, analiz edilmesi, sonuçların sergilenmesi ve afet yönetimi ve karar destek sistemlerine aktarılması adımlarını içeren bütünleşik bir yazılım çözümü sunmaktır. AYDES-UZAL yazılımı ile üretilen analiz sonuçları www.afad.gov.tr sayfasında yayınlanmaktadır.

AYDES – Kitle Kaynak, web-tabanlı bir kitle kaynak uygulaması platformudur. Afet sonrası temin edilen görüntüler üzerinden otomatik görüntü işleme algoritmalarının sonuç üretemediği veya üretilen sonuçların doğrulanması için manuel değerlendirme yapılması gereken durumlar meydana gelebilir. Son yıllarda, bu gibi durumlar için çözüm olarak, kitle kaynak olarak adlandırılan, ilgili
konuda uzman olan veya olmayan gönüllülerden oluşturulan kitleden yararlanılmaktadır. Bu amaçla daha önceden kullanıcı kitlesi oluşturulmuş
web tabanlı platform üzerinden, görüntüler küçük parçalara ayrılarak binlerce kullanıcıya gönderilir. Kullanıcılar görüntüler üzerinde işaretlemeler yaparak
kendilerine gönderilen görevleri yerine getirirler.

Söz konusu görevler, hasar analizi, arama kurtarma faaliyeti, kapalı yolları bulma, envanter tespiti vb. gibi olabilmektedir. Aynı görüntü birden fazla kullanıcıya gönderilebilir. Sonuç olarak, sistem otomatik olarak kullanıcıların yaptığı işaretlemeleri istatistik algoritmalar ile değerlendirerek belirli bir güven aralığı içerisinde nihai raporu sunar. Rapor sonucunda kaç bina ağır hasarlı, kaç kişi kayıp ya da enkaz nerede, kaç yol kapalı gibi soruların cevaplarına dakikalar içerisinde ulaşılabilmektedir. Kitledeki gönüllülerin/uzmanların her birinden problemin tamamını çözmesi beklenmemekte, bunun yerine problem uzayda bölümlenmekte ve havuzdaki uzmanlardan bu bölütlerden bir kısmında çalışması istenmektedir. Problemin çözümü, uzmanların ürettikleri bu kısmi çözümlerin birleştirilmesinden elde edilir.

Uzman ya da gönüllülerden oluşan kitle, sistem tarafından otomatik olarak gönderilen SMS ya da e-posta ile gerçekleşen bir afet olayıyla ilgili olarak görevlendirildiklerini öğrenirler. Bilgisayar ya da mobil cihazlarından sisteme girerek kendilerine atanan görevi öğrenirler. Örneğin, bir deprem sonrası yıkılan
binalar, söz konusu kitle tarafından süratle işaretlenir. Her kullanıcıya, sınırlı boyutta ve sayıda uydu görüntüsü/hava fotoğrafı verilir. Aynı görüntü karesi birden fazla kullanıcı tarafından değerlendirilebilir. Kullanıcılar işaretlemeyi tamamladıktan sonra sistem işaretlemeleri, kendisine has algoritmalarla değerlendirir ve optimum sonuçları sunar. Sonuçlar belirlenirken, kullanıcının önceki afet olaylarından aldığı değerlendirme puanları, söz konusu görüntü karesinde farklı kullanıcılar tarafından yapılan istikrarlı işaretlemeler vb. dikkate alınabilir.

Hava Araçlarından Gerçek Zamanlı Görüntü Aktarımı Projesi ile afet gerçekleştiği andan itibaren çok kısa süre içerisinde afetin etkilediği bölgenin havadan görüntülerinin anlık olarak Afet ve Acil Durum Yönetimi Merkezi’ne iletilmesi hedeflenmektedir. Farklı kamu kurumlarıyla yapılan işbirlikleri sonucunda
mevcut hava platformları (helikopter, uçak, insansız hava aracı, vb.) ile temin edilecek görüntülerin kurulacak haberleşme sistemleri aracılığıyla karar vericilere anlık olarak sunulması ilk aşamada afetin büyüklüğü ve etkisi üzerinde fikir verecek olup, müdahale çalışmalarına yol gösterecektir. Aynı zamanda bu sistem,
afet yönetiminin tüm aşamalarında, afet risklerinin azaltılması, önlenmesi, afete hazırlık ve süratli hasar tespit, müdahale ve iyileştirmeye yönelik çalışmalarda kullanılacak yüksek doğrulukta ve çözünürlükte uzaktan algılama verilerinin temini amaçlı olarak da kullanılacaktır.

Afet ve acil durumlarda altyapı hasarları ve artan talep nedeniyle haberleşme yoğun olarak kesintiye uğramakta ve santraller ve baz istasyonları kilitlenmektedir. Afet ve acil durumlarda müdahalenin yapılabilmesi, koordinasyonun sağlanabilmesi, kaynakların etkin kullanımı ve yetkililerin durumdan haberdar olması, kısaca afet ve acil durumun tümüyle yönetilmesi açısından haberleşme sistemlerinin daima faal olmasının hayati önemi vardır.
Bu sebepten dolayı afet ve acil durumlarda da kesintisiz olarak çalışan alternatif haberleşme sistemlerinin kurulması kaçınılmaz hâle gelmektedir.

KGHS projesi, Başkanlık Afet ve Acil Durum Yönetim Merkezi, merkezdeki kurum ve kuruluşların afet ve acil durum yönetim merkezleri ile il ve ilçe afet ve acil durum yönetim merkezlerinin (yaklaşık 150 lokasyon) ve mobil komuta kontrol
merkezlerinin kesintisiz ve güvenli olarak; kablo, 3G, uydu ve HF iletişim ortamlarını birbirlerine bağlamayı sağlamaktadır. Kesintisiz ve güvenli haberleşme sistemi projesi olarak tasarlanan sistem, ses, resim, görüntü,
e-posta, video konferans, data vb. iletişiminin sağlanarak afet haberleşmesinin, bilgi sistemlerinin ve erken uyarı haberlerinin altyapısının kurulmasını amaçlamaktadır.

Proje kapsamında, afet ve acil durumlarda görev alacak kurum ve kuruluşların ülke çapında koordineli bir şekilde görevlerini yerine getirmesi için gerekli haberleşme alt yapısı sağlanmıştır.

İkaz, alarm ve erken uyarı haberlerini vatandaşlara zamanında iletirken diğer yandan tehlikeleri algılayabilen çift yönlü sistemdir. Bütünleşik İkaz ve Alarm Sistemi hava taarruzları ile kimyasal, biyolojik, radyolojik ve nükleer
(KBRN) tehdit ve tehlikelere karşı, Hava Kuvvetleri Komutanlığı’ndan alınacak olan ikaz ve alarmhaberleri ile tehlike haber kaynağı olan kurumlardan alınacak afet ve acil durum tehlikesi haberlerinin İl Afet ve Acil Durum Yönetim Merkezlerine çevrimiçi olarak iletilerek tehdit altında kalabilecek bölgelerdeki halkın uyarılmasını sağlamak amacıyla hazırlanmıştır. Proje ile mevcut sistemin günümüz teknolojisine uygun olarak modernize edilmesi, ayrıca siren ikazlarının sesli uyarılar, hücresel ve sosyal mesajlar ile desteklenmesi amaçlanmaktadır. Bütünleşik İkaz ve Alarm Sistemi projesi, Kesintisiz ve Güvenli Haberleşme Sistemi üzerinde çalışan 3 alt bileşenden oluşmaktadır (AFAD, 2017).

Ülke genelinde kurulmuş olan AFAD Lojistik Depolarındaki tüm kaynakların elektronik ortamda takip edilip, afet bölgesine yönlendirilmesini sağlayan yazılımdır. Coğrafi Bilgi Sistemleri Tabanlı AFAD Lojistik Merkezleri Yönetim Sistemi, afet veya acil durum sonrasında ortaya çıkan ihtiyaçların olabilecek
en kısa sürede karşılanarak devam eden muhtemel ihtiyaçların da makul sürelerde giderilmesini sağlamak amacıyla oluşturulmuş olan AFAD Lojistik Depoları’nın elektronik ortamda yönetimini sağlayan bir sistemdir.
Merkezi takip imkanı sağlayacak sistem sayesinde depolar anlık takip edilebilecek ve eksilen miktarların tedariki için gerekli tedbirler vakit geçirmeden alınabilmektedir.

OCHA tarafından ortaya konulan Global Afet İkaz ve Koordinasyon Sistemi (GDACS), Avrupa Komisyonu Ortak Araştırma Merkezi (JRC) işbirliğinde, doğal afetlerde, ikaz yayımlar ve ilgililere göndermekten ve devamında önceden
tanımlanmış görevleri gönderir. JRC, bir deprem olduğunda, GDACS vasıtasıyla e-posta ve sms göndererek ikaz yayımlar. OCHA için ikinci adım UNDAC ekibinin gönderilmesi durumu için daha fazla bilgi toplamaktır. Bu aşamada, Virtual OSOCC – afet yönetiminde web tabanlı ortak çalışma platformu – bu afet için aktif olur. Durumsal bilgiler, erken müdahale ekiplerinin durumu, haritalar, lojistik ve operasyonel konudaki spesifik konular, Virtual OSOCC içinde yer almaya başlar. Çok ciddi durumlarda ise, İnsani Enformasyon Merkezi (HIC) oluşturulur ve sistem takibi gerçekleştirilir. Platform üzerinden bütün aktörlerin maksimum fayda sağlaması için çalışılır (Çetinkaya, 2016). GDACS, BM ve Avrupa Komisyonu ortaklığında geliştirilmiştir. Web tabanlı, büyük çaplı gerçekleşen afetlerde uluslararası camiayı haberdar etmek ve uluslararası yardım faaliyetlerinin koordine edilebilmesi amacıyla kurulmuştur. Burada paylaşılan; etkilenen alana dair raporlar, beklenen hasar, lojistik, yakın civardaki kritik altyapılar, potansiyel ikincil afetler, hava tahminleri afet yönetimi için afet bölgesinden elde edilen gözlem verileri, medya raporları, uydu gözlem verileri ile
birleştirilerek anlamlı hâle getirilir. Buna ilaveten, GDACS’ın önemli bir parçası
olarak UN OCHA (Birleşmiş Milletler İnsaniİliskiler Koordinasyon Ofisi), erken müdahale ekipleri arasında veri alışverişine imkan sağlayan
web platformu geliştirmiştir: Virtual OSOCC (Virtual on- site Operations Coordination Centre). UNOSAT ise buna uydu tabanlı afet etki haritaları ile destek vermektedir (Çetinkaya, 2016).

Nepal geoportal yazılımı ülkede kullanılan afet bilgi yönetim sistemidir. Temel CBS araçları kullanılmaktadır ve CBS destekli bir yazılımdır. Gerçekleşen afetlerin ve olayların tip, yıl, kategori ve yer özellikleri ile kayıtları yapılarak daha sonra
bu kayıtların istatistiki verileri sorgulanabilmektedir. Genellikle CBS arayüzü üzerinden işlemler gerçekleştirilmektedir ve bu yazılımda çeşitli katmanlar
bulunmaktadır. Bu katmanlar arasında olay istatistikleri, tarihsel olay istatistikleri, afet zarar endeksi, sel analizleri, Nepal risk değerlendirmesi (sel tehlikesi, sel zarar görebilirliği, sel riski) yer almaktadır.

Genel olarak değerlendirildiğinde, yazılımın bütünleşik afet yönetim döngüsünü yansıtmadığı, Türkiye Afet Bilgi Bankası tarzında veri tuttuğu, bu yaklaşımın CBS araçları ve katman görselliği ile desteklendiği görülmektedir. Buna ilaveten tehlike risk ve zarar görebilirlik katmanları kullanılmıştır. Olay komuta, müdahale ve iyileştirme fonksiyonlarının eksikliği ön plana çıkmaktadır. Bütünleşik afet yönetim platformu olarak değerlendirilmesi zordur.

Sahana Vesuvius
ABD Ulusal Medikal Kütüphane öncülüğünde geliştirilen bileşen, medikal kurumların afete hazırlık ve müdahale ihtiyaçlarına odaklanmaktadır. Kayıp
insan raporları ile afetzede kayıtlarını eşleştirme ve takip aşamalarında hastahanelere ve sağlık merkezlerine yardımcı olur.
Sahana Mayon
Çok sayıda kaynağı yönetmek için kullanılan personel ve kaynak yönetim aracıdır. Afet senaryoları, tesis ve ekip yönetim çözümleri sunar.
Sahana Eden
Zarar azaltma, hazırlık, müdahale ve iyileştirme afet yönetim süreçlerinde kullanılabilen çok sayıdamodül içeren esnek bir araç olarak yer almaktadır.
Ana modülleri arasında: organizasyon girişi (eş güdüm sağlamak için aktif organizasyonları takip etmeyi sağlar), proje takip sistemi (en fazla ihtiyacın
olduğu yerleri belirleyen proje (iş, yardım) takibi gerçekleştirir), insan kaynakları (yardım faaliyetine katılan gönüllüleri ve insanları, iletişim bilgileri, yetenekleri ve nerede bulundukları ile ilgili verilerle takip etmeyi sağlar), envanter (depolardaki malzeme envanterinin durum ve hareketini takip eder), araç ve cihaz takibi (araçlar, güç jeneratörleri, radyo vericileri gibi kaynakların konumlarını takip eder), değerlendirme (farklı seviye organizasyonlardan gelen değerlendirmeleri grafik, harita ve raporlar ile analiz imkanı sunar), senaryolar ve olaylar (insan
kaynağı, tesis ve kaynağa göre çeşitli senaryolara hazırlık planı yapar), haritalama (durumsal farkındalık sağlayan ve CBS ve diğer kaynaklardan gelen
tehlike haritaları, nüfus veya hava durumu gibi formatları destekleyen bütünleşik haritalama fonksiyonu) ve barınma merkezi yönetimi (barınma merkezindeki gelen giden insan kayıtlarının takibi). Ayrıca, mesajlaşma ve internet bağlantısı olmadan elde edilen verilerin senkronize edilmesini sağlayan bileşenlere sahiptir. Bütün bu modüller, ek fonksiyonları ile birlikte özel kullanım durumlarına göre
kişiselleştirilebilmektedir.

DIMAPS, Japonya tarafından kullanılmaya başlayan CBS tabanlı entegre veri sistemidir. Başta deprem olmak üzere doğal afetlerin risk verilerini (tehlike haritaları, zarar görebilirlik haritaları), katmanlar hâlinde bulundurmaktadır. Bu hazırlıkların yapılabilmesi için coğrafi verilerin bütünleşik bir yapıda bulundurulması sağlanmıştır. Afet öncesi hazırlık kapsamında belirlenen tahliye yolları, toplanma alanları vs. ayrı katmanlar olarak yer almaktadır. Afet gerçekleştiği andan itibaren birçok katmanı bir arada bulundurarak bir ortak harekat resmi ortaya çıkarmaktadır.

FEMA, yerel ve eyalet düzeyindeki afetlerde federal seviyede koordinasyon ve kaynak aktarım merkezi olarak görev yapmaktadır. Ancak, FEMA’nın faaliyetlerini icra ederken bütünsel bir yapı sergileyememesi ve etkin bir bilişim stratejisinin
olmaması Ulusal Güvenlik Bakanlığı Başmüfettişliği’nin Kasım 2015’te gerçekleştirdiği denetim raporunda yerini almıştır. Bu rapora göre FEMA’nın hem hibe tahsis konularında, proje aktarım faaliyetleri ve eyaletlerdeki olayları takip ve koordine faaliyetlerinde bilişim açısından eksiklikleri tespit edilmiştir (Çetinkaya, 2016). Bazı FEMA sistemleri etkin veri arama ve raporlama yeteneklerine sahip değildir. Özellikle NEMIS ve EMMIE sistemleri ihtiyaç duyulan
veriyi sunamamaktadır. Mesela, FEMA personeli, NEMIS’ten tahsis (yardım) başvurusunun bütün kayıtlarını içeren bir rapor alamamaktadır. Bunun yerine, sonuçları elde etmek için NEMIS’te birçok farklı bölüme erişmesi gerekir. Benzer olarak EMMIE sistemindeki raporlar, her seferde tek bir afet için alınabilmektedir. Farklı afetler için bütünleşik bir rapor alınabilmesi için her afet için raporların
oluşturulması ve bu raporların manuel olarak birleştirilmesi gerekmektedir. FEMA’nın afet olmadan sağladığı tahsis ve yardım işlemlerinde; açık, devam eden ve kapalı tahsisleri toplu olarak rapor alınamamaktadır. Ayrıca, FEMA’da kullanılan WebEOC, eyalet operasyon merkezlerinde kullanılan WebEOC ile entegre çalışmamaktadır. FEMA’nın bölgesel birimleri, devam eden afetlerle ilgili eyaletlerden gelen bilgileri manuel olarak güncellemektedir. FEMA Bölgesel Birimi, eyalet operasyon merkezine personel göndererek eyalet verilerini gözden geçirmektedir. Eyalet yardım talebi kendi sisteminden yapıldığında, FEMA personeli, bu belgenin çıktısını alarak manuel olarak verileri FEMA WebEOC
sistemine girmektedir. Bu süreç, afet yardımı gerçekleştirmek için gecikmeye neden olmaktadır. Gerçekleştirilen bir tatbikatta, 18 eyaletin eyalet sistemlerinden taleplerini FEMA’nın sürece dahil etmesi için FEMA sistemine aktarılması 2-6 saatlik afete müdahale aşamasında ciddi sayılacak bir gecikmeye neden olmuştur. Tahsis (hibe) sistemlerine ek olarak FEMA’nın takip ve müdahale işbirliği sistemi WebEOC, ana sistemlerle etkin şekilde entegre çalışmamaktadır.
Eyalet veya yerel yönetimler, büyük bir afetten etkilendiğinde, FEMA, kısa süreli acil durum müdahale desteği için “görev atamaları” fonksiyonunu kullanmaktadır. FEMA personeli, WebEOC sistemine görev atama taleplerini sürdüren ve takip eden verileri girer. Personel ayrıca, aynı veriyi manuel olarak eCAPS (finansal kabul sistemi) sistemine ve WebIFMIS sistemine girmektedir.

Almanya Afet Bilgi ve Haberleşme Sistemi - deNIS II plus Afetlerin yönetimi ancak ilgili verilere karar vericiler tarafından zamanında erişildiğinde etkin ve başarılı olabilir. 2001 yazında, Alman İçişleri Federal Bakanlığı tarafından deNIS (Alman Acil Durum Hazırlık Bilgi Sistemi) adında bir yazılım geliştirilmiştir.
Geniş bir etki alanına sahip olan ve büyük çaplı afetlerde, iletişim ve görevli kurumlar arası etkileşim ve koordinasyon ihtiyacı artmaktadır. Bu durum, hata oranında yükselme ihtimalini beraberinde getirmektedir. Ülke genelinde, uzun süre, yazılı metinler üzerinden gönderilen raporlar, hem güncelleme sıklığı hem de zaman kaybı açısından hızlandırılması gereken bir süreci beraberinde getirmiştir. Farklı aktörlerin farklı faaliyetleri gerçekleştirmeleri ve bu faaliyetler
neticesinde ortaya çıkan raporların bir veri havuzuna atılarak bir resmin oluşması ihtiyacı doğmuştur. Böyle bir afet yazılımının aşağıdaki amaçlarla hayata geçirilmesi kararı alınmıştır:
• Hızlı bir şekilde mevcut durum resminin ortaya çıkarılma ihtiyacı,
• Kaynakların tespiti, dağıtımı ve atanması,
• Müdahale faaliyetlerinin önceliklendirilmesi ve senkronize edilmesi,
• Kaynakların ve ekiplerin faaliyetlerinin olay bölgesinde takibi,
• Her seviye karar verme sürecini geliştirmek.

Afet yönetiminin en önemli safhalarından biridir. Afet gelmeden önce hayat kurtarıcı önlemleri almak gerekir. Afet geldikten sonra yapılan
çalışmaların hayat kurtarma özelliği öncesine göre çok sınırlı olmaktadır. Dünyada ve ülkemizde kullanılan afet bilgi sistemleri afet öncesi planların
yapılabilmesi için geliştirilen fonksiyonlar içermektedir. Bu planlamaların yapılabilmesi için öncelikle afet senaryoları oluşturabilecek, riskleri belirleyerek,
afet senaryosu bazlı riskleri doğru tahmin algoritmaları çalıştırarak önlem almak için otomatik planlar yapabilcek sistemler geliştirmek gerekmektedir. Türkiye’nin mevcut afet yönetim sistemi bu anlamda geliştirilmesi devam etmekte olan bir sistemler bütünüdür. Bu sistemler Coğrafi Bilgi Teknolojileri ile desteklenmektedir. Tahmin algoritmaları ve modeller gelişmeye devam ederken ülkemizde bu konuyla ilgili görev ve sorumluluğu bulunan kurum ve kuruluşlar tarafından erken uyarı yapabilen ve otomatik karar mekanizmaları ile afeti yöneten gelişmiş bir sisteme ulaşmak hedeflenmiştir. Planlama ve hazırlık safhası açısından değerlendirdiğimiz de ülkemizde halihazırda tasarlanmış sistem,
dünyada kullanılan sistemlere çok benzer olarak, afet yönetiminde farklı sensor teknolojilerinden yararlanarak, doğru ve gerçek zamanlı veriyi kullanarak farklı analizler ve sonuçlar üretebilmektedir.

Afet anında yaşanan kaosun önüne geçilmesi, kaynakların etkin şekilde kullanılması ve iletişimin kesintiye uğramaması açısından bilgi ve haberleşme
sisteminin etkinliği çok önemlidir. Afet anında kullanılacak bilişim sistemleri sayesinde afet yönetiminin müdahale safhasında görevli ekiplerin koordinasyonu, envanterlerin gerçek zamanlı tespiti ve yönetimi hızlı ve etkin şekilde yapılabilmektedir. Coğrafi Bilgi Sistemleri temelli Afet Yönetimi ve Karar Destek Sistemi(AYDES) üzerinde dünyada kriz esnasında kullanılan sistemlere gore çok daha gelişmiş bir müdahale sistemi altyapısı kurgulanmıştır. AYDES’in Olay Komuta, Ortak Harekat Resmi, hizmet grupları müdahale modülleri, saha
ekipleri için mobil uygulamalar ve gelişmiş raporlama altyapısı ile afet ve acil durum olaylarına müdahale çalışmaları etkin şekilde yönetilebilmektedir.
Dünyadaki sistemlerle karşılaştıracak olursak AYDES müdahale hizmetleri açısından oldukça gelişmiş bir bilişim altyapısı sunar. Gerçek zamanlı görüntü aktarımı, kesintisiz ve güvenli haberlşeme sistemleri, uzaktan algılama uygulamaları, vb. gibi sistemler üzerinden sağlanan veriler de müdahale safhasında kullanılmaktadır. Gelecek vadede müdahale  sistemi gönüllülük sistemi ve karar destek modelleri ile desteklenerek geliştirilmeye devam edecektir.

Afetlerden sonra normal yaşama dönmek için yapılan çalışmalar İyileştirme safhasını ifade eder. Bu safhada verilen hizmetlerin koordinasyonu sistemin sağladığı veriler ve yönlendirmeler ile yapılır. Ülkemiz de iyileştirme süreçleri hızlı ve etkin olarak işletilerek uzun yıllardır uygulanmaktadır. Bu nedenle iyileştirme süreçlerinin yönetimi için tasarlanan sistemlerde oldukça etkili ve yardımcıdır.
Dünyada kullanılan sistemlere örnek teşkil edecek niteliktedir. Afetler tamamiyle engellenemez, fakat planlama ve zamanında yapılan uyarılar, afetin etkilerini
azaltabilir. Risk azaltma planları yapılırken, CBS ve Uzaktan Algılama gibi teknolojilerin kullanılması büyük önem taşımaktadır. Bunun yanında, yerel kaynakların güçlendirilmesi, gerekli teknik bilginin ilgili mercilere iletilmesini sağlayan bir bilgi sistemi kurulması, etkin bir afet risk yönetim sistemi kurulması ve yerel sistemlerin ulusal sistem içindeki yerinin tanımlanması gereklidir. Bu yönüyle değerldendirildiğinde ülkemizde kullanılmakta olan
Afet Yönetimi ve Karar Destek Sistemi ihtiyaçların tamamını karşılayacak bir altyapı üzerine inşa edilmiştir. Ülkemizin kullandığı system diğer ülkeler tarafından kullanılan sistemlerle karşılaştırıldığında Planlama ve hazırlık çalışmaları kapsamında geliştirilmesi gereken modeller üzerinde çalışmalıyız. Daha gerçekçi tahminler yapabilen modeller geliştirildikçe AYDES’ e entegre edilerek bilgi paylaşımı en üst düzeylere çıkarak zarar azaltma konusundaki faaliyetlere yön verecektir. AYDES, her yeni gelişmenin bir sonrakine ortam oluşturacağı düşüncesiyle, afet yönetiminin karar destek uygulamaları ile “etkin kullanımı” neticesinde, gelecek çalışmalarda veri entegrasyonu ve veri
madenciliği alanlarında da gelişme gösterecektir. Ayrıca, ortaya çıkan kaliteli veriler neticesinde de, afet yönetiminin her sürecine ilişkin çeşitli anlamlı sorgu ve çıkarımların geliştirilebilmesi için veri madenciliğinin ve büyük veri analizleri gerçekleştirelebilecek olgunluğa ulaşacaktır. IoT (Nesnelerin interneti) teknolojilerinin hem internet hızının artması hem de sektörel anlamda gelişmesi neticesinde, robotik sensörlerin kullanımında, ekip ve araç takiplerinde kullanımı ve erken uyarı gibi konularda, sensör verileri karar destek uygulamaları için yeni kapılar açacaktır.