Havaalanı yer hizmetleri; “bir uçağın havaalanına inişinden kalkışına kadar geçen süre içerisinde uluslararası havacılık kuruluşları ve sivil havacılık yönetmeliğine göre belirlenmiş standartlar çerçevesinde uçağa, yolculara, bagaja ve kargoya sağlanan hizmetler” olarak tanımlanmaktadır.

Giden bagaj ve giden kargo terimleri kısaca şöyle açıklanabilir: • Giden bagaj: Giden bagaj check-in işleminden sonra yolcudan ayrılarak bagaj tarama işlemine tabi tutulur. Bir sonraki adımda bagajlar uçuşlara göre ayrılarak yükleme işlemine geçilir. • Giden kargo: Giden kargo için süreç kargo kabulü ile başlar. Kargo kara taşıtlarından indirilerek doküman ve güvenlik kontrol işlemleri tamamlanır. Bir sonraki adımda tekrar paketleme (paletleme) işlemi gerçekleştirilir ve kargo uçak başına taşınarak uçağa yüklenir.

Gelen uçak havaalanı pistine teker koyduktan sonra taksi yolunu kullanarak park pozisyonuna geçer. Uçağa GPU (Ground Power Unit, Harici Takat Ünitesi) bağlanır ve takozlar konulur. Çakar ışıklar kapatılır. Bu süreçten sonra uçağa köprü bağlanarak kapılar açılır, yük ve yolcunun tahliyesi gerçekleştirilir. Gelen uçağı gidecek olan mürettebat karşılar. Mürettebat uçağı devraldıktan sonra uçak bilgisayarına uçuş bilgilerini girer, hava durumu değerlendirmesi yapar ve performans hesaplamalarını gerçekleştirir. Bu süreçle eş zamanlı olarak uçak; yakıt, temizlik, su, havalandırma ve gerekli diğer hizmetleri alır. Teknik kontroller, yük denge hesabı, yolcu ve yük alımı tamamlandıktan sonra kapılar kapatılır. Uçaktan GPU ve takozlar çekilir. Çakar ışıklar açılır, itme işlemi (push-back) ve ihtiyaca bağlı olarak buz önleme faaliyetleri gerçekleştirilir. Hava trafik müsaadesinden sonra taksi ve pist başına geçilir ve kalkış gerçekleştirilir.

Gelen ve giden yolcu terimleri kısaca şöyle açıklanabilir: • Giden yolcu: Giden yolcu için süreç havaalanına girişle başlar. Check-in işleminde kontrol edilerek bagaj ve yolcu birbirlerinden ayrılır. Giden yolcu güvenlik kontrolünden geçer. Eğer uçuş dış hat ise pasaport kontrole tabi tutulur. Yolcu boarding aşamasından geçerek uçağa biner. • Gelen yolcu: Gelen yolcu uçaktan indirildikten sonra gelen yolcu terminaline taşınarak bagaj bekler. Bagaj alımından sonra yolcu, terminalden çıkar.

Gelen bagaj ve gelen kargo kısaca şöyle açıklanabilir: • Gelen bagaj: Gelen bagaj uçaktan indirilir ve bagaj bandına yüklenerek yolcu ile buluşur. • Gelen kargo: Gelen kargo uçaktan indirildikten sonra paletler dağıtılır. Kargo, doküman kontrol işleminden geçer ve kara taşıtlarına yüklenir.

Bağlantılı/aktarmalı yolcular gelen uçaktan indirilir ve yolcuların bağlantılı uçağa geçişi sağlanır.

Sivil hava taşımacılığı faaliyetlerinin tümünün sürdürülmesinde ICAO’nun (International Civil Aviation Organization, Uluslararası Sivil Havacılık Teşkilatı) belirlemiş olduğu standartlar dikkate alınır. ICAO, sivil havacılık kuruluşlarının tümünün faaliyetlerini sürdürürken göz önüne alması gereken amaçları da belirlemiştir. Yerel havacılık otoriteleri bu standartların üzerine çıkabilir fakat altına inemez. ICAO tarafından belirlenmiş olan standartlar, havaalanı yer hizmeti faaliyetlerinin yasal ve operasyonel yapısının temelini oluşturur. IATA’nın (International Air Transport Association, Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği) amacı üye havayolu işletmelerinin ticari sorunlarına çözüm bulmak, işbirliği sağlayarak üyelerin haklarını korumak ve ticari havacılığı teşvik etmektir (IATA, 2011). ICAO, havacılık işletmeleri için yasal gereklilikleri belirlerken; IATA, ticari havacılık işletmelerinin oluşturduğu bir birliktir. Havayolu hizmet sunumu süreçlerinin önemli bölümü uluslararası alanda bu iki kuruluş tarafından belirlenir

IATA’nın havaalanı yer hizmeti ile ilgili yayınladığı referans kitaplara aşağıda kısaca açıklanan kitaplar örnek verilebilir: • AHM (Airport Handling Manuel, Havaalanı Yer Hizmeti Referans Kitabı): Havaalanı yer hizmeti işletmesinin uygulaması tavsiye edilen tüm standartlar AHM dokümanlarında tanımlanmıştır. Bu standartlar tavsiye niteliğinde olmakla beraber ulusal havacılık otoritesi tarafından yer hizmeti HİŞ102U-HAVACILIĞA GİRİŞ Ünite 6: Havaalanı Yer Hizmetleri 2 işletmelerinin denetimlerinde referans alınabilmektedir. • SGHA (Standart Ground Handling Agreement, Standart Yer Hizmetleri Anlaşması): Havaalanı yer hizmet işletmeleri ile havayolu işletmeleri arasındaki anlaşmalar SGHA’ya göre yapılmaktadır. Böylece havayolu işletmelerinin yer hizmeti işletmelerinden alacağı hizmet, içerik olarak ulusal ve uluslararası standartları karşılar. Fakat havayolu işletmesinin izlediği stratejiye bağlı olarak SGHA içerisinden talep edeceği hizmetlerde farklılıklar olabilir. • ISAGO (Safety Audit Ground Operations Manual, Yer Hizmeti Operasyon Emniyeti Standartları Referans Kitabı): Havaalanı yer hizmet süreçlerinde uluslararası emniyet standartlarına uygun hizmet sunulduğunu göstermek için hazırlanan bir denetleme yöntemidir.

Bu ruhsatlar üç kategoriye ayrılmaktadır: • A grubu çalışma ruhsatı: Yönetmeliklerle belirlenmiş yer hizmet türlerinin tamamı veya bir bölümünü uluslararası trafiğe açık havaalanında faaliyet gösteren havayolu işletmelerine sunmaya yetki verilmiş işletmelerdir. • B grubu çalışma ruhsatı: Yönetmeliklerle belirlenmiş yer hizmet türlerinin tamamı veya bir bölümünü kendi adına yapmak için yetki almış havayolu işletmeleridir. • C grubu çalışma ruhsatı: Yer hizmet türlerinden; temsil, gözetim ve yönetim, uçak özel güvenlik hizmet ve denetimi, ikram servisi, uçuş operasyon hizmetini yapmak üzere yetkilendirilmiş işletmelerdir.

Hukuk Müşaviri ve Bilgi Sistemleri Müdürleri vardır. Bu müdürlükler diğer müdürlüklerin tümü ile ilişkili çalışır. Genel müdürün altında satış, insan kaynakları, mali işler, pazarlama ve işletme müdürlükleri yer alabilir.

İşletme müdürlüğü altında havaalanı yer hizmeti faaliyetlerini sunan istasyon müdürlükleri bulunmaktadır. Çünkü havaalanı yer hizmetleri faaliyetleri tek bir merkezde değil yer hizmet işletmesinin faaliyette bulunduğu havalimanlarında organize olmak zorundadır. Her havalimanı bir istasyon anlamına gelmektedir. İstasyon müdürlükleri yer hizmet faaliyetlerinin gerçekleştiği yerdir.

A grubu lisans sahibi havaalanı yer hizmetleri işletmeleri istasyonlarında genellikle 4 temel bölüm vardır. Bunlar ramp, harekât, yolcu hizmetleri ve kargo müdürlükleri ile temsil edilir.

Havaalanı yer hizmeti faaliyetlerinin alt hizmet dallarını aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür: • Temsil, yönetim ve gözetim hizmetleri, • Yolcu hizmetleri, • Ramp hizmetleri, • Yük kontrol, haberleşme ve uçuş operasyon faaliyetleri, • Kargo ve posta hizmetleri, • Güvenlik hizmetleri, • Destek ve ekipman bakım hizmetleri, • Akaryakıt sağlama hizmetleri, • İkram hizmetleri.

Havayolu hizmet sunum sürecinin önemli bir bölümü uluslararası niteliktedir. Hukuki açıdan havayolu işletmelerinin uluslararası anlaşmalar çerçevesinde sorumlulukları belirlenmiştir. Fakat ulusal otoriteler yurt dışı merkezli havayolu işletmelerinin faaliyetlerini sürdürdüğü yerde temsil edilmelerini istemektedir. Örneğin Madrid merkezli faaliyet gösteren A işletmesinin İstanbul-Madrid uçuşunda İstanbul’daki faaliyetlerinde hukuki olarak sorumlu olacak bir temsilci bulundurması gereklidir. Yaşanacak hukuki anlaşmazlıklarda havayolu işletmesini yerel makamlara karşı temsil etme faaliyeti temsil hizmeti olarak adlandırılır. Bunun yanında havayolu işletmelerine yurt dışı operasyonlarını takip etmesi ve denetlemesi için kurumlara yetki vermektedir. Örneğin A işletmesinin hizmet standartlarına uygun fazla bagaj politikası uygulanıp uygulanmadığı denetlenebilir. Yer hizmetleri faaliyetlerini havayolu işletmeleri adına takip ve denetim yetkisi yönetim ve gözetim hizmeti olarak adlandırılır.

Havayolu işletmelerinin havaalanında yolcuya verdiği hizmetler, yolcu hizmetleri olarak adlandırılmaktadır. Yolcunun ve beraberindeki bagajın kalkış havaalanına girişinden uçağa geçinceye kadar, iniş havaalanında terminal binasından çıkışına kadar aldığı hizmetlerin önemli bir bölümü yolcu hizmetleri kapsamındadır.

Uçağın iniş ve/veya kalkış zamanı hakkında yolcuyu ve diğer ilgilileri haberdar etmek, yolcu özelliklerine göre personel ve donanım sağlamak, kayıp ve hasarlı bagajlarla ilgili işlemleri yapmak, check-in ve boarding işlemlerini yapmak yolcu hizmetleri faaliyetlerinden bazılarıdır.

Hava tarafında uçak, yolcu ve kargoya verilen hizmetler genel olarak ramp hizmetleri olarak adlandırılmaktadır. Ramp faaliyetlerini bagaj sınıflandırma, yanaştırma, park etme, soğutma-ısıtma, kokpit-ramp haberleşmesi, yükleme-boşaltma, motor çalıştırma, güvenlik önlemleri, uçak hareketi, iç temizlik, tuvalet-su hizmeti, kabin teçhizatı-malzeme depolanması, ikram ve kar-buzun giderilmesi alt başlıkları altında sınıflandırmak mümkündür.

Yük kontrolü; yükleme formaları (loadsheet), W&B(Weight and Balance Chart, Ağırlık ve Denge Formları), kaptan yük bilgisi, manifesto gibi belgelerin hazırlanması ve ilgili birimlere dağıtılması faaliyetlerini içermektedir.

Operasyon faaliyetleri kapsamında havayolu işletmesinin belirlediği iş yapma politikaları dikkate alınarak uçağın ihtiyaçlarını karşılayacak koordinasyon faaliyetleri gerçekleştirilir.

Kargo ve postanın havaalanında kabul, sınıflandırma, gümrük kontrolü, evrak işlemleri, ihracat/ithalat işlemleri, bağlantılı/aktarmalı kargo-posta işlemleri, uçak yükleme ve alıcıya teslim işlemleri kargo ve posta hizmetlerinin temel faaliyetleridir.

Güvenlik faaliyetlerini; yolcu-bagajların taranması ve eşleştirilmesi, kargo ve postanın kontrol edilmesi, ikram kontrolü, uçak güvenliğinin sağlanması ve ilave güvenlik hizmetleri başlıkları altında toplamak mümkündür.

Güvenlik faaliyetleri yer hizmetleri kapsamında havayolu işletmesinin talebi üzerine verilmektedir. (SHGM, 2008, s. 34-36).

Havayolu işletmesinin yer hizmetleri kapsamında aldığı sınırlı bakım hizmetleri vardır. Bu faaliyetler; rutin hizmetler, rutin olmayan hizmetler, malzemelerle ilgili hizmetler, park etme ve hangar alanı hizmetleri şeklinde sınıflandırılır.

Havayolu adına yapılan konteynır depolama hizmetleri, akaryakıt sağlayıcıları ile irtibat kurup yakıt ikmali/yakıtın boşaltılması faaliyetleri, ikram hizmetleri sağlayıcıları ile koordinasyon sağlama faaliyetleri gibi faaliyetler destek hizmetleri kapsamında ele alınmaktadır (SHGM, 2008, s. 34-36).

Havayolu işletmeleri kullandıkları uçak türüne göre iki farklı yakıttan birini kullanmaktadır. Jet motorlu uçaklar; • Dizel yakıtlara benzer, parlama dereceleri düşük olan yüksek basınç ile alev alan yakıtlar olan Jet A-1 (kurşunsuz kerozen) veya • Jet B (nafta kerozen karışımı) yakıtlarını kullanırlar.

Buji ateşlemeli ve içten yanmalı uçak motorları için ise Avgas (uçak benzini) kullanılır.

Havaalanı yer hizmetlerinde ikram hizmeti; uçuştan önce ve uçuş sırasında yolcuların ve ekibin yararlandığı yiyecek-içecek servisidir. Uçuş öncesi ikram hizmetleri gecikme durumunda ulusal ve uluslararası havacılık kurallarına göre yolculara dağıtılması gereken yiyecek-içecekleri kapsar.

Havayolu işletmesinin önceden planlayarak uçuşta yolculara sunduğu yiyecek-içecek hizmetlerin tamamı ise “Inflight Service” olarak adlandırılır.

Dünyada önde gelen ikram sağlayıcı işletmeler şöyle sıralanabilir: • Gate Gourmet International, • LSG Lufthansa Service/Sky Chefs, • Caterair International, • Dobbs International Service, • Ogden Aviation Services, • Chealsea Catering, • CA One Services, Inc.

Havayolu taşımacılık faaliyetleri kalkış havaalanından iniş havaalanına kadar geçen süreçte gerçekleşen hizmetleri kapsar.

Havaalanı yer hizmeti faaliyetlerinin en önemli amacı yolcu, bagaj ve kargonun kara tarafından hava tarafına aktarılmasıdır. Bu anlamda havaalanı yer hizmeti faaliyetleri yolcu, bagaj ve kargo için bir köprü hizmeti gibi düşünülebilir

Havaalanlarını terminal binaları genellikle iç hatlar ve dış hatlar şeklinde iki bölümden oluşur. Böylece farklı hizmet türlerinin karışıklığa neden olması önlenir

Mürettebat uçağı devraldıktan sonra uçak bilgisayarına uçuş bilgilerini girer, hava durumu değerlendirmesi yapar ve performans hesaplamalarını gerçekleştirir. Bu süreçle eş zamanlı olarak uçak; yakıt, temizlik, su, havalandırma ve gerekli diğer hizmetleri alır. Teknik kontroller, yük denge hesabı, yolcu ve yük alımı tamamlandıktan sonra kapılar kapatılır.

IATA, ticari havacılık işletmelerinin oluşturduğu bir birliktir.

Sivil hava taşımacılığı faaliyetlerinin tümünün sürdürülmesinde ICAO (International Civil Aviation Organization, Uluslararası Sivil Havacılık Teşkilatı)’nun belirlemiş olduğu standartlar dikkate alınır

ICAO tarafından belirlenmiş olan standartlar, havaalanı yer hizmeti faaliyetlerinin yasal ve operasyonel yapısının temelini oluşturur.

IATA (International Air Transport Association, Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği) nın amacı üye havayolu işletmelerinin ticari sorunlarına çözüm bulmak, işbirliği sağlayarak üyelerin haklarını korumak ve ticari havacılığı teşvik etmektir

Havaalanı yer hizmet süreç standartlarının belirlenmesinde IATA’nın altında faaliyet gösteren IGHC (IATA Ground Handling Council, Yer Hizmetleri Konseyi) önemli bir role sahiptir

Havaalanı yer hizmeti işletmeleri pazara giriş şartları devlet denetimindedir.

Organizasyon şemaları yetki ilişkilerinin, resmî iletişim kanallarının (kimin kime raporlama yapacağının, emir komuta zincirinin), resmî grupların, bölümlerin ve resmî sorumlulukların gösterildiği şemalardır. İşletmenin organizasyon şeması yapıları bir birine bağlar.

A grubu lisans sahibi havaalanı yer hizmetleri işletmeleri istasyonlarında genellikle 4 temel bölüm vardır. Bunlar ramp, harekât, yolcu hizmetleri ve kargo müdürlükleri ile temsil edilir

• Yolcu hizmetleri
• Ramp hizmetleri
• Yük kontrol, haberleşme ve uçuş operasyon faaliyetleri
• Kargo ve posta hizmetleri
• Güvenlik hizmetleri
• Destek ve ekipman bakım hizmetleri
• Akaryakıt sağlama hizmetleri
• İkram hizmetleri

Havayolu işletmesini yerel makamlara karşı temsil etme
faaliyeti temsil hizmeti olarak adlandırılır.

Yer hizmetleri faaliyetlerini havayolu işletmeleri adına takip ve denetim yetkisi yönetim ve gözetim hizmeti olarak adlandırılır.

Havayolu işletmelerinin havaalanında yolcuya verdiği hizmetler, yolcu hizmetleri olarak adlandırılmaktadır. Yolcunun ve beraberindeki bagajın kalkış havaalanına girişinden uçağa geçinceye kadar, iniş havaalanında terminal binasından çıkışına kadar aldığı hizmetlerin önemli bir bölümü yolcu hizmetleri kapsamındadır.

Hava tarafında uçak, yolcu ve kargoya verilen hizmetler genel olarak ramp hizmetleri olarak adlandırılmaktadır

Ramp faaliyetlerini bagaj sınıflandırma, yanaştırma, park etme, soğutma-ısıtma, kokpit-ramp haberleşmesi, yükleme-boşaltma, motor çalıştırma, güvenlik önlemleri, uçak hareketi, iç temizlik, tuvalet-su hizmeti, kabin teçhizatı-malzeme depolanması, ikram ve kar-buzun giderilmesi alt başlıkları altında sınıflandırmak mümkündür.

Havaalanında uçakla ilgili sunulan hizmetlerden en önemlileri yük kontrol, haberleşme ve uçuş operasyondur. Yük kontrolü; yükleme formaları (loadsheet), W&B(Weight and Balance Chart, Ağırlık ve Denge Formları), kaptan yük bilgisi, manifesto gibi belgelerin hazırlanması ve ilgili birimlere dağıtılması faaliyetlerini içermektedir.

Bu faaliyetler; rutin hizmetler, rutin olmayan hizmetler, malzemelerle ilgili hizmetler, parketme ve hangar alanı hizmetleri şeklinde sınıflandırılır. Havayolu adına yapılan konteynır depolama hizmetleri, akaryakıt sağlayıcıları ile irtibat kurup yakıt ikmali/yakıtın boşaltılması faaliyetleri, ikram hizmetleri sağlayıcıları ile koordinasyon sağlama faaliyetleri gibi faaliyetler destek hizmetleri kapsamında ele alınmaktadır