Ekonomi politikası, genel olarak makroekonomik dengelerin hangi yönde ve nasıl değiştirileceğine ilişkin yaklaşımları kapsayan daldır. Dolayısıyla örneğin enflasyonla mücadele etmek ya da ekonomik büyümeyi artırmak gibi konularda ekonominin var olan dengelerini değiştirebilmek için ekonomi politikası uygulamalarına ihtiyaç vardır. Ekonomi politikasının çeşitli alt dalları vardır. Bunlar; maliye politikası, para politikası ve gelirler politikası olmak üzere üç başlık altında toplanabilir. Maliye politikası denildiğinde devletin vergi politikası, borçlanma politikası, harcama politikası, teşvik politikası gibi alt başlıklar karşımıza çıkmaktadır. Para politikası denildiğinde ise para arzı politikası, döviz kuru politikası, karşılıklar politikası, faiz politikası gibi alt başlıklarla karşılaşırız. Gelirler politikası ise ücret ve fiyat kontrollerini içermektedir.

Politika kavramı geniş olarak düşünüldüğünde “belli bir amaca ulaşmak için karar alınması ve bu kararın uygulanması” olarak tanımlanabilir. Dolayısıyla ekonomi politikası da “devletin belli ekonomik amaçlara ulaşmak için karar alması ve bu kararın uygulanması” şeklinde tanımlanabilir. Bu tanımdan anlaşılacağı üzere, ekonomi politikasının temel belirleyicisi devlettir. Devleti oluşturan bürokratik organlar, devletin idari yapısına göre ekonomi politikasında karar birimi olmaktadırlar.

Başarılı bir ekonomi politikası uygulaması için gerekli temel şartları şu şekilde sıralayabiliriz:

• İlke ve amaçlar, kesin ve çelişkisiz olarak belirlenmeli,
• Belirlenen bu ilkelere bağlı kalınmalı,
• Mevcut duruma göre amacın optimal şekilde gerçekleşmesini sağlayacak araçlar kullanılmalı,
• Seçilecek araç mümkün olduğu kadar basit olmalıdır. Burada basitlikten kastedilen politikanın uygulanması ile ilgili kişi ve kurumların mümkün  olduğu kadar az sayıda olmasıdır. Uygulama ile ilgili kişi ve kurumların sayısı ne kadar artarsa uygulamada gecikme ve karışıklık riski o kadar artar.

Ekonomi politikasının amaçları ile kastedilen, “ulaşılmak istenen hedefler” veya “elde edilmek istenen sonuçlardır”. Örneğin enflasyonu önleyip “fiyat istikrarını sağlamak”, “tam istihdamı gerçekleştirmek”, “yüksek büyüme hızları elde etmek”, “ödemeler dengesini sağlamak”, “gelir dağılımını iyileştirmek”, ekonomi politikası modelinin temel amaçlarını oluşturur.

Fiyat istikrarı, bir ekonomide ortalama fiyat düzeyinde sürekliliğin sağlanmasıdır. Fiyat istikrarının sağlanmasından söz edilince bir ekonominin genel fiyat düzeyinde meydana gelen devamlı değişmelerin önlenmesi anlaşılır. Burada üzerinde durulması gereken iki temel nokta vardır. Birincisi herhangi bir mal veya hizmetin yerine ekonominin genel fiyat seviyesi ele alınır. Burada “toptan eşya fiyat endeksleri” veya “tüketici fiyat endeksleri” ile ifade edilen genel fiyat düzeyi söz konusudur. İkinci önemli nokta fiyat endekslerindeki bu değişmenin sürekli olmasıdır. Daha açık bir ifadeyle fiyat endeksleri yükselme veya düşme yönünde ani bir sıçrama yapabilir.

Toptan Eşya Fiyat Endeksi, bir ekonomideki genel fiyat
düzeyini ve paranın satın alma gücündeki değişimleri belirlemek için seçilmiş malların toptan fiyatları izlenerek düzenlenen endekstir.

Ekonominin fiyatlar genel düzeyinde ortaya çıkan ve devamlılık gösteren dengesizlik iki türlü olabilir. Ya fiyatlar genel düzeyi sürekli yükselir ki buna “enflasyon” veya sürekli düşer ki buna da “deflasyon” adı verilir.

Tam istihdam, geniş ve dar anlamda olmak üzere iki şekilde tanımlanmaktadır. Geniş anlamda tam istihdam, bir ülkedeki mevcut üretim faktörlerinin (emek, sermaye, toprak, girişimci) tamamının üretimde kullanılması durumudur. Buna karşılık dar anlamda istihdam, üretim faktörlerinden sadece emek faktörünün üretimde tam olarak kullanıldığı durumu ifade eder. Burada bir konunun açıklanması gereklidir. O da kaynakların tam olarak kullanılması ifade edilirken hepsinin yüzde yüz kulanılıyor olduğunun anlaşılmaması gerektiğidir. Gerçek hayatta kaynaklar (emek dahil) yüzde yüz istihdam edilemez. Buna göre, ekonomistler tam istihdamı hem geçici hem de yapısal nedenleri göz önünde bulundurarak işsizlik oranının normal olduğu bir istihdam düzeyi olarak tanımlarlar. Günümüzde, emek gücünün %94 oranında istihdam ediliyor olduğu bir ekonomide tam istihdamın gerçekleştiği kabul edilmektedir.

Ekonomi politikasında tam istihdamın amaç olarak belirlenmesi 1929 dünya ekonomik krizine kadar uzanmaktadır. 1929 krizi, o döneme kadar hakim düşünce olan klasik teoriye güveni büyük ölçüde sarsmış ve ekonomi biliminde yerleşmiş olan temel inançların sorgulanmasına yol açmıştır. Normal piyasa güçlerinin, ortaya çıkan kütlevi işsizliği çözmede başarısız olması ve ekonominin kendiliğinden dengeye geleceği beklentilerinin boşa çıkması, devletin belli politikalarla ekonomik çöküntülerin üstesinden gelebileceğini savunan yeni bir teorinin (Keynesyen) ortaya çıkmasına zemin hazırlamış ve tam istihdamın ekonomi politikası amaçları içinde yer almasını sağlamıştır.

Ekonomik büyüme; sermaye stokundaki artış, teknolojik ilerleme, doğal kaynakların gelişimi ve üretim faktörleri kullanımında verimliliğin sağlanması sonucu reel milli gelirin yıllık olarak artmasıdır. Bu artışın oransal büyüklüğüne de büyüme hızı denir.

Ekonomi politikasının amaçlarından biri olan büyüme, II. Dünya Savaşı’ndan sonra önem kazanmıştır. Gerek gelişmekte olan ülkelerin savaş sonrası dönemde büyük bir kalkınma hamlesi içine girmeleri gerekse gelişmiş ülkelerin dengeli bir büyüme hızını koruma çabaları özellikle 1950’lerden sonra ekonomik büyüme ve kalkınma konularının ekonomi politikası içinde önem kazanmasına neden olmuştur. Gelişmiş ülkeler sanayileşmelerini tamamladıkları tarım sektörünü yeterince modernize ettikleri için nispeten düşük büyüme hızları ile yetinebilirler (%4). Buna karşılık az gelişmiş ülkeler ise sanayileşmelerini tamamlamak tarım kesimini modernize etmek ve tam istihdama ulaşmak için daha yüksek büyüme hızları sağlamak zorundadırlar.

Ödemeler bilançosu, belli bir dönemde (genellikle 1 yıl) ülke ekonomisi ile diğer ülkeler arasında yapılan her türlü ödemenin durumunu gösteren bilançodur. Bilançonun pasifinde diğer ülkelere yapılan ödemeler, aktifinde ülkeye yapılan ödeme girdileri gözükür. Dış ödemeler dengesinde açığın oluşmasının değişik nedenleri vardır. Bunlardan en önemlisi yapısal bozukluklardan kaynaklanan nedenlerdir. Bir ekonomide ham madde yönünden aşırı dışa bağımlılığın olması, gösteriş nedeniyle lüks mallar ithalatının fazlalığı, sanayileşmelerini tamamlamamış olmaları ve bu nedenle ihracat imkânlarının sınırlı olması gibi nedenler ödemeler dengesinde açıklara sebep olmaktadır. Eğer ödemeler bilançosu açığı, ithalatın ihracattan fazla olmasından ileri geliyorsa, bu durum para arzının daralmasına yol açar. Para arzının daralması faiz oranlarının yükselmesine ve yatırım harcamalarının azalmasına yol açar. Yatırım harcamalarının azalması ödemler bilançosunu dengelemeye yöneltecektir. Çünkü yatırım için gerekli olan ithalat yapılmayacak ve azalacak, bunun sonucunda ihracatın ithalatı karşılama oranı yükselecek ödemeler dengesi açığı azalacaktır. Diğer taraftan para arzındaki daralmanın yükselttiği faiz oranları bir taraftan ülkeden sermaye çıkışını engellerken diğer taraftan yabancı sermaye girişini teşvik edecektir. Gelişmekte olan ülkelerde yapısal nedenlere bağlı olarak ortaya çıkan ödemeler dengesi açığı sorununun giderilmesi uzun vadeli yapısal değişiklikleri gerektirir. Bunun için söz konusu ülkeler hızlı sanayileşmek, ithalatı ikame etmek ve ihracatı arttırmak zorundadırlar.

Gelir dağılımı bir ekonomideki toplam gelirin üretim faktörleri ya da birey ve aileler arasındaki dağılımı şeklinde yorumlanabilir. Gelir dağılımındaki değişme toplumun ortak özlemi olan barış, huzur, adalet ve refahın oluşup gelişmesinde bir araç olarak ele alındığından önemi daha iyi anlaşılmakta düşük gelirli kesimlerin nispi payının kötüleşmesinin çok ciddi sakıncalara neden olabileceği ortaya çıkmaktadır. Özellikle az gelişmiş ülkelerde gelir dağılımının iyileştirilmesi sosyal adalet düşüncesinin baskısıyla ortaya çıkan bir amaç değildir. Gelir dağılımının iyileştirilmesi bugünün az gelişmiş ülkelerinde hızlı kalkınmasının ön şartıdır. İç pazarı büyütmek ise toplumun gelir seviyesini yükseltmekle mümkün olacaktır. Bu nedenle gelir dağılımının iyileştirilmesi her şeyden önce; iç pazarı genişletip sanayiyi teşvik etmek anlamına gelir. Bu yüzden hem ekonomik hem de sosyal açıdan adil gelir dağılımının sağlanması önemlidir. Devletlerin elinde bu amaca ulaşmak için çok sayıda araç vardır. Bunlar; transfer ödemeleri, kamu harcamaları ve vergiler gibi maliye politikası araçları ile istihdam, ücret ve fiyat gibi mali olmayan araçlardır.

Ekonomi politikası amaçları her zaman birbiriyle uyuşmaz. Tam istihdamın sağlanması amacı ile fiyat istikrar. Fiyat istikrarı ile ekonomik büyüme, tam istihdam ve büyüme amacıyla ödemeler dengesinin sağlanması amacı birbiriyle çelişmektedir.

Örneğin; ekonomik büyümeyi sağlayıp işsizliğin azaltılması amaç olarak belirlenmiş ise uygulanacak politikalar fiyat istikrarının bozulmasına (enflasyon) sebep olacaktır. Çünkü ekonomik büyüme ve istihdam artışı amaçlarına ulaşabilmek için kullanılabilecek araçların başlıcaları şunlar olabilir; kamu yatırımları arttırılabilir, transfer ödemeler hızlandırılabilir, ücret ve maaşlar yükseltilebilir. Ancak bu araçlar devreye sokulduğunda fiyat istikrarının bozulacağı, enflasyon hızının yükseleceği bu durumu da göz önüne almak gerekir. Eğer fiyat istikrarını sağlamak amaçlanmış ise bu durumda büyümede gerileme ve düşük istihdam söz konusu olacaktır. Phillips eğrisi ile açıklanan bu durum (enflasyon arttıkça işsizliğin azalacağı ya da işsizlik arttıkça enflasyonun düşeceği) fiyat istikrarı ile tam istihdam amaçlarının aynı anda gerçekleştirilmesinin zorluğuna işaret etmektedir.

Bir ekonomide üretim-tüketim ve değişim faaliyetleri ekonomi politikasının amaç ve araçlarına göre şekillenmektedir. Mal ve faktör piyasaları üzerinden birbirine bağlı olan üretici ve tüketiciler, bu süreci etkileyici olan politikalara göre yönlendirilmekte, uyarılmakta ve etkilenmektedir. Bu etkilenme sürecinde fiyatlar, üretim ve tüketim miktarları, ücret ve faiz oranları kredi miktarları, vergiler gibi büyüklükler yönlendirici araç olarak kullanılmaktadır. Ekonomik süreci istenen amaçlar doğrultusunda yönlendirici olan bu araç değişkenler genel olarak para, maliye ve gelirler politikası olarak gruplandırılabilir.

Para politikası, belirli ekonomik amaçları gerçekleştirebimek için merkez bankası tarafından para ve kredi koşullarını kontrol etmek üzere yapılan işlemlerdir, Merkez bankası belirlenen amaçlar doğrultusunda kontrolü sağlayabilmek için açık piyasa işlemleri, reeskont politikası ve zorunlu karşılıklar olmak üzere üç araçtan yararlanmaktadır.

Açık piyasa işlemleri (APİ ), en geniş anlamıyla finansal enstrümanların (Hazine bonosu ve devlet tahvili, merkez bankası senetleri ve birinci derece özel sektör senetleri) açık piyasada merkez bankası tarafından ya birincil piyasada ya da ikincil piyasada alınarak veya satılarak, bankacılık sisteminin toplam rezervlerini daraltarak veya genişleterek, nihai olarak ülkenin para arzını etkileyebilmek olarak tanımlanabilir. Diğer bir tanımlaması ise interbank, para ve menkul kıymetler pazarlarının tam anlamıyla gelişip aktif olarak kullanıldığı ülkelerde açık piyasa işlemleri bankacılık sisteminin toplam rezervlerinin (likiditelerinin), menkul kıymetlerin piyasa fiyatlarından merkez bankası tarafından alınıp veya satılarak etkilenmesidir. Bu işlemler ya kesin alım-satımla veya repo-ters repo işlemleriyle yapılabilmektedir.

Reeskont politikası, para-menkul kıymet piyasalarının gelişmediği 1980’ler öncesinde merkez bankalarının en önemli dolaylı politika araçlarından bir tanesiydi. Reeskont politikasının en temel amacı, merkez bankalarının finansal sistem için son ödünç verme kaynağı (mercii) fonksiyonunu yerine getirmesidir. Bu uygulamada bankalar, merkez bankasınca belirlenen genelde kısa vadeli senetleri, merkez bankasının belirlediği faiz oranlarından iskonto ettirerek ihtiyacı olan likiditeyi elde ederler ve aniden ortaya çıkabilecek panik havasını da yatıştırmaya çalışırlar.

Reeskont oranı: Reeskontun kelime anlamı ikinci kez
iskontodur. Reeskont ticari bankaların iskonto ettikleri bir senedi, likidite sağlamak amacıyla merkez bankasında
yeniden iskonto ettirmeleridir. Bu işlemler için merkez bankası tarafından uygulanan faize ise reeskont faiz oranı denilmektedir.

Bankacılık sistemine sağlanan reeskont kredileri üç temel amaç için kullanılmaktadır:

1. Mali açıdan güç durumdaki bankalara yardım etmek için,
2. Para ve kredi koşullarını kontrol etmek için,
3. Selektif kredi politikalarını etkilemek için.

Mevduat kabul eden finansal kurumlar topladıkları mevduatlara karşılık olarak bu mevduatların merkez bankası tarafından belirlenen oran kadarki kısmını merkez bankasında tutmakla yükümlüdürler. Bu ayrılan tutara zorunlu karşılık denir.
Zorunlu karşılık uygulaması, asıl olarak bankalara, mevduat ve mevduat benzeri yükümlülüklerinin belirli bir oranı kadar tutarı merkez bankası nezdinde bloke ve serbest mevduatlarında tutma zorunluluğu getirmektedir Ayrıca, zorunlu karşılıklar ticari bankaların ve merkez bankasının yükümlülükleri arasında doğrudan bağlantı kurmaktadır. Zorunlu karşılık oranlarının değiştirilmesi, bankaların ödünç verebilecekleri fonların miktarlarını etkilemeyi amaçlayan ve fazla likiditenin sterilizasyonu için kullanılan bir para politikası aracıdır. Merkez bankası zorunlu karşılık oranını yükselterek bankaların kredi verme imkânlarını daraltmakta ve merkez bankası nezdinde daha büyük bir miktarda hesap tutmaya zorlamaktadır.

Sterilizasyon, merkez bankalarının, çeşitli nedenle ortaya çıkan para arzı artışını dengelemek için yaptıkları açık piyasa işlemidir. Öneğin, merkez bankası döviz satın aldığı zaman para arzındaki artışı menkul değerler satışıyla piyasadan çekmeye çalışır. Bu şekilde döviz piyasasına yapılmış müdahaleyi sterilize etmiş olur.

Hem gelişmiş ülkelerde hem de gelişmekte olan ülkelerde zorunlu karşılıklar farklı amaçlarda ve farklı özelliklerde kullanılmasına rağmen, genel kabul görmüş beş temel fonksiyona sahiptir. Bunlar:

• Bankacılık sisteminin riskinin azaltılması,

• Para arzını ayarlamak
• Kısa vadeli faiz oranlarının istikrarına yardımcı olmak
• Likidite yönetimi
• Senyoraj geliri elde etmek

Senyoraj: Paranın üretim maliyetiyle üzerinde yazılı değer arasındaki farktır. Devletler bu farkı kasalarına gelir olarak yazarak herhangi bir borçlanmaya veya vergi toplamaya ihtiyaç duymadan harcamalarının bir kısmını finanse edebilir.

Maliye politikası, ekonomide ulaşılmış bulunan dengeyi korumak veya daha iyi bir dengeye geçmek ya da ortaya çıkan dengesizlik hallerini gidermek amacıyla kamu kesimi gelir, gider ve borçlanmalarını kullanarak uygulanan politikaların tümüdür. Maliye politikası, devletin vergi almak, harcama yapmak, borçlanmak ve bütçe yapmak gibi hak ve yetkilerinden yararlanarak ekonomi politikası amaçlarını gerçekleştirmeyi sağlayan bir politikadır. Maliye politikası temel olarak devlet bütçesi ile yürütülmektedir.

Maliye politikası iki şekilde uygulanabilir:
1. Otomatik stabilizatörler (dengeleyiciler) aracılığı ile,
2. İsteğe bağlı politikaların devreye sokulması ile.

Gelir vergisinin artan oranlı olması özelliği durgunluk dönemlerinde kişilerin ödeyeceği vergiyi azaltıp toplam taleplerin canlanmasına, enflasyon dönemlerinde ise ödenecek vergi miktarları artacağı için toplam talebin azalmasına yol açar bu tür bir mekanizmaya kendiliğinden işleyeceği için “otomatik dengeleyici” adı verilir.

Yüksek enflasyonun geleceğe aktarılması, enflasyonist beklentileri körükleyerek enflasyonun yayılmasına neden olmaktadır. Gelirler politikası ile başlangıçta ortaya çıkan enflasyon hedef alınmakta, fiyat-ücret fiyat sarmalının ortaya çıkması önlenmeye çalışılmaktadır. Gelirler politikası uygulaması ile ücret ve fiyat seviyesinin belirlenmesine doğrudan müdahale edilmesi amaçlanmaktadır. Böylece ücretlerin ve fiyatların reel milli hasıladan daha hızlı artmasının önüne geçilmesi sağlanacaktır. Bir üretim faaliyeti sonucunda yaratılan toplam hasılanın üretime katılanlar arasındaki bölüşümü sırasında bu gelirden daha fazla pay alma talepleri arasında bir rekabet oluşmaktadır. Gelirler politikası; bu rekabetten kaynaklanan sorunları makroekonomik bir çerçevede, ekonomide oluşacak ücret, kar ve fiyat kavramlarını etkileyerek ve ekonomi için en iyi koşulları yaratarak çözmeyi amaçlamaktadır.

Ekonomik istikrar programları denildiğinde ekonominin ne şekilde değiştirilmek istendiği anlaşılmaktadır. Ekonomik istikrar programı uygulamasının temel amacı istikrarsız olan ekonomik dengeyi istikrarlı hale getirmektir. (Bunu yaparken de yanlızca istikrarlı değil aynı zamanda arzu edilen bir dengeyi gerçekleştirmek söz konusudur.)

Başlıca ekonomik istikrarsızlık türleri; enflasyon, işsizlik, ödemeler dengesi açık ve fazlalıkları, kamu açıkları olduğuna göre, istikrar programlarının amacı da ekonominin içinde bulunduğu duruma göre enflasyonla mücadele, işsizliği önleme, bütçe açığını azaltma, dış açık ve fazlalarını giderme şeklinde ifade edilmektedir.

Ortodoks istikrar programlarında; para arzının kontrolü, kamu açıklarının azaltılması, döviz kurunun devalüasyonu, fiyatların serbest bırakılması ve sübvansiyonların kaldırılması gibi önlemler yer almaktadır.

Ortodoks istikrar programlarının; ödemeler dengesini düzeltmek ve enflasyonu düşürmek gibi iki temel amacı bulunmaktadır. Bu modelde enflasyon ve ödemeler dengesi açıklarının; para arzındaki hızlı artışlar, aşırı değerlenmiş döviz kuru ve kamu kesimi açıkları olmak üzere üç temel faktörden kaynaklandığı kabul edilir

Ortodoks istikrar programlarında ödemeler dengesini iyileştirmek ve enflasyonu kontrol altına alabilmek için genellikle şu araçlar kullanılmaktadır:

• Sıkı Para Politikası
• Kamu açıklarının azaltılması, kamu gelirlerinin artırılması
• Döviz kurunun devalüasyonu
• Fiyat Kontrollerinin Kaldırılması ve Ücret Kontrolleri
• Sübvansiyonların kaldırılması

Devalüasyon, milli paranın dış değerinin düşürülmesi
yolu ile ithalatı pahalılandırıp, ihracatı ucuzlatmak ve
böylece döviz girişini çıkışına göre hızlandırmaktır. Dış
ödemelerinde açık veren, yani ihracatı ithalatından az olan ülke, ulusal paranın dış değerini indirerek ihracatını artırıp ithalatını azaltabilir. Sonuç olarak da dış denge sağlanır ve açık kapanır.

Uygulanan ortodoks programlara bağlı olarak ulaşılmak istenen sonuçlar özet olarak:

• Devalüasyon ile ihracat artarken ithalat daralacak ve buna bağlı olarak ödemeler dengesinde iyileşme sağlanacaktır.
• Sıkı para politikası, toplam talebi daraltacak ve fiyatlar üzerinde aşağı doğru baskı yapacaktır.
• Kamu harcamalarının daraltılması ile bütçe açığı azalacak ve bu açık nedeniyle ortaya çıkan parasal genişleme frenlenecektir.
• Ücretlerin kontrol altına alınması ile maliyetler düşecek, yurtiçi talep daralacak, buna karşılık ihracat imkanları artıp karlar yükselecektir.

Resesyon, ekonomik büyümenin belirli bir süre negatif ya da yavaş olmasıdır. Ekonomide atıl kapasitenin olması ya da ekonominin uzun vadeli büyüme oranından daha düşük bir oranda büyümesi olarak da tanımlanabilmektedir.

Heteredoks programlar geleneksel (Ortodoks) istikrar politikası araçları yanında kapsamlı fiyat ve ücret kontrolleri gibi gelirler politikası unsurlarını içermesidir. Heterodoks programların amacı, enflasyonu hızla ve kalıcı bir şekilde düşürmektir. Genellikle yüksek kronik enflasyonun yaşandığı ekonomilerde tercih edilmekte, istikrar programının inandırıcılığını da artırmaktadır. Heterodoks istikrar programları enflasyona karşı “şok tedavisi” şeklinde uygulanmaktadır.

Heterodoks istikrar programı, ortodoks programın sıkı para, maliye ve sabit kur politikaları ile geçici fiyat ve ücret kontrolleri, bütçe açıklarının kapatılması amacıyla kamu kesiminin disipline sokulması ve parasal reform uygulamalarını içerir. En tipik biçimi fiyatların dondurulması olan bu kontroller, yüksek enflasyonu hızlı bir şekilde aşağı çekmek ve işsizlik maliyetlerinin azaltılması için kullanılan araçlardır. Amaçlara ulaşıldıkça bu kontroller kademeli olarak kaldırılır ve politikalara ortodoks yöntemlerle devam edilir. Heterodoks istikrar programlarının yürütülmesi; “fiyat ve ücretlerin dondurulması”, “sabit döviz kuru”, “mali disiplin ve parasal reform” olmak üzere üç temel araca dayanmaktadır.

Ortodoks istikrar programları ile heterodoks istikrar programları arasındaki temel farklılıkları a) amaçları, b) kullanılan politika araçları, c) performansları yönünden karşılaştırabiliriz.

a. Ortodoks programların, amaçları;
• Ödemeler bilançosunun sürekli olarak iyileştirilmesi,
• Yurtiçi enflasyon oranının hızla düşürülmesi,
• Kısa zamanda hiper enflasyonun hafifletilmesidir. (buradaki temel düşün ce üç ya da dört rakamlı enflasyonun düşürülerek enflasyonist bekleyişlerin kırılması)

Buna karşılık heterodoks programların temel amacı, yüksek enflasyonu ani ve hızlı bir şekilde durdurmaktır.

b. Kullanılan politika araçları açısından; ortodoks istikrar politikaları, sıkı para ve maliye politikası ile sabit kur politikasını tercih etmekte ve kamu açıklarının büyük ölçüde azaltılmasını ya da tamamen ortadan kaldırılmasını öngörmektedir. Buna karşılık heterodoks istikrar politikaları sıkı maliye politikalarını hedeflemekte, ikinci aşamada genişletici para poitikasına izin vermektedir.

c. Her iki programı performans yönünden karşılaştırdığımızda Ortodoks istikrar politikaları;
• GSMH’nın büyüme oranını düşürür.
• Endüstriyel büyüme oranını düşürür.
• Ekonomide durgunluk ve işsizlik yaratır.

Heteredoks istikrar programlarında ise daha yüksek büyüme hızı ve daha az işsizlik elde edilmektedir

IMF, ödemeler dengesi krizine giren ülkelerin tekrar sağlıklı bir ekonomik yapıya kavuşmaları sürecinde ülkelere finansal yardım sağlayan bir uluslararası kredi kuruluşudur. Kriz ekonomileri için önem taşıyan dış yardım IMF ile yapılan anlaşmalarla sağlanmaktadır. IMF tipi istikrar programlarının içeriği aşağıdaki gibi özetlenebilir:

• Paranın Devalüasyonu: Bir ülkede ithalat ihracattan çok fazla ise dış ticareti yapılan malların yurtiçi fiyatları, dış ticareti yapılmayan mallara göre daha düşük olacaktır. Böyle bir durumda gerçekleştirilecek bir devalüasyon, dış ticarete konu olan malların fiyatlarını, dış ticarete konu olmayan malların fiyatlarına göre arttırdığından, dış ticarete konu olan malların üretimi daha karlı hale gelecek ve ihracat artışı ödemeler dengesinde iyileşme sağlayacaktır..
• Sıkı Para Politikası: Sıkı para politikası ile toplam para arzı ve kredi hacmindeki genişleme kontrol edilmektedir. Faizlerin artması ile sermaye kaçışının önlenmesi, tasarrufların artması ve tüketim talebinin kısılması hedeflenmektedir. Özellikle IMF destekli istikrar programları ekonomide toplam banka kredi arzını azaltmayı hedeflemektedir. Ayrıca, özel sektöre yönelik kredilerin kamu sektörüne yönelik kredilerden daha az düşürülmesini de öngörmektedir.
• Maliye Politikası: Genel olarak, bütçe açığını kapatmak, toplam talep baskılarını azaltmak ve
  açığın para basılarak kapatılmasını engellemek amacıyla kamu harcamalarını kısmak, vergileri arttırmak, sübvansiyonları azaltmak ve KİT mallarına zam yapmak
  şeklinde özetlenebilir. Kamu sektörünün harcama ve vergi politikaları kaynak dağılımını etkilemektedir. Bu yüzden mali politikalar IMF-tipi istikrar programlarının en önemli parçalarından biridir.
• Ticaretin Serbestleştirilmesi: Ticareti serbestleştirmeye yönelik politikalar; tarifelerin düşürülmesi, ihracat teşviklerinin kaldırılması ve sermaye hareketlerinin serbestleştirilmesidir. Bu politikalar ile ülkenin rekabet gücünün artması hedeflenmektedir.
• Ücretlerin Kontrolü: Ücretlerin kontrolüyle hem toplam talep üzerindeki baskının azaltılması, hem de üretim maliyetlerinin hafifletilmesi dolayısıyla ülkede üretilen mal ve hizmetlerin uluslararası düzeyde daha rekabetçi olması arzulanmaktadır. Bu durum, ayrıca hükümetin ücretlerle ilişkili harcamalarının da kontrolünü sağlamaktadır. Özel sektörde ücretlerin belirlenmesinde, birçok iktisatçı serbest müzakerelerin daha etkin olduğunu ileri sürmesine rağmen IMF destekli istikrar programlarında buna izin verilmemektedir. Bu programlar, mevcut ücret belirleme sisteminde ücretlerin sınırlanmasına yönelik önlemleri içermektedirler.
• Piyasa Faiz Oranlarının Yükseltilmesi: Faiz oranlarının yükseltilmesindeki amaç, tasarrufların teşvik edilmesi ve buna bağlı olarak toplam talebin düşürülmesi, sermayenin dışa kaçmasının önlenmesidir.