Telefon, araba, çeşitli bilgisayar yazılımları, web
sayfaları, mobil uygulamalar gibi arayüzler ve nesnelerle
etkileşim içerisindeyiz.

Kullanıcı arayüz etkileşen kişidir

İki sistem ya da varlık arasında öngörülen ilişki
ya da iletişimi sağlama amacıyla tasarlanmış ve
etkileşimin gerçekleştiği noktadır.

Web siteleri, bilgisayar ve mobil cihazların
arayüz gibi elektronik ortamlar üzerinde sunulan hizmetler
ve ürünler için kullanılmaktadır.

İki ayrı etkenin, incelenen özellik üzerine birlikte
yaptıkları etkidir.

Kullanıcı arayüzü, etkileşim deneyimi, etkileşim
tasarımı, müşteri deneyimi kavramları ile eş anlamlıdır.

Bir ürünün potansiyel kullanıcıları tarafından,
belirli bir kullanım bağlamı içinde, amaçlanan kullanım
hedeflerine ulaşmak için, ne derece etkin, verimli ve
tatmin edici bir şekilde kullanabildiğidir.

Ürünün kullanımından çok daha önce başlayan
bir süreci kapsayan tüketici ve müşteri olarak adlandırılan
kullanıcının kendisine sunulan bir hizmeti nasıl
deneyimlediği ile ilgilidir.

Ürün ya da hizmet ile etkileşimi de kapsar ve bu
deneyimin rekabet açısından nasıl bir fayda
sağlayabileceğine odaklanır.

Bir kimsenin belli bir sürede veya hayat boyu
edindiği bilgilerin tamamıdır.

İlk kritik an öncesi, ilk kritik an, ikinci kritik an
ve ikinci kritik an sonrası

Estetik deneyim, duyularla oluşan algılara
dayanmaktadır.
Davranışsal deneyim, fiziksel algılardan oluşur. Yansıtıcı
deneyim, kendisi hakkında hissettiklerinden oluşur.
Duygusal deneyim, duygularımızdan oluşur.

Ürün, hizmet ya da sistem ile bir noktada
etkileşimi ya da etkileşim olasılığını içerirken, deneyim
böyle bir şeye ihtiyaç duymamaktadır.

Kullanım öncesi, Kullanım anı ve kullanım
sonrası olarak oluşur.

Kullanıcının belli bir bağlam içinde tasarımı fark
etmesine yönelik hazırlıktır.

Kullanımdan sonra hissedilen deneyimlerle
oluşur.

‘Kullanıcı Deneyimi’ ifadesi ilk olarak 1986
yılında Donald Norman ve Stephen Draper tarafından
kaleme alınan ‘Kullanıcı Odaklı Sistem Tasarımı: İnsanBilgisayar
Etkileşimde Yeni Yaklaşımlar’ kitabında
kullanıcının deneyimi şeklinde kullanılmıştır.

1993 yılında Donald Norman’ın kendisini Apple
firmasında ‘Kullanıcı Deneyimi Mimarı’ unvanı ile
nitelemeye başlamasıyla birlikte popüler hale gelmiştir.
Kavram olarak ‘Kullanıcı Deneyimi’ ifadesi ise 1995
yılında İnsan- Bilgisayar etkileşimi konferansında Donald
Norman ve arkadaşlarına ait bir bildiride uygulama
arayüzleri ile ilgili olarak kullanmıştır.

ISO

Kullanıcının bir ürün, hizmet, çevre ya da tesis
ile etkileşimde olduğu zamana ait deneyiminin tüm
yönleridir.

Bir ürünün potansiyel kullanıcıları tarafından,
belirli bir kullanım bağlamı içinde, amaçlanan kullanım
hedeflerine ulaşmak için, etkin, verimli ve tatmin edici bir
şekilde kullanılabilme derecesidir.

Kullanılabilirliğinin değerlendirilmesi istenen
arayüzün belirlenen hedef kitlede belirlenen görevlerin yaptırılması ve bu süreçte kullanıcıdan verimlilik, etkililik
ve memnuniyet değerlerinin alınmasıdır.

Kullanıcıların olumlu deneyim yaşayıp
yaşamadığı ile sınırlı kalmıştır.

Duygusal Tasarım

Kullanıcı deneyimi açısından duygusal deneyime
vurgu yaparak kullanıcı deneyimini, bir ürünün
kullanılabilirliğinin ötesinde, kullanıcısının psikolojik
ihtiyaçlarını da karşılaması gerektiğini belirtmiştir.
Tasarım alanında deneyimin ön plana çıkmasıyla,
kullanılabilirlik kavramının neden olduğu bu hayal
kırıklığı kullanılabilirlik kavramının kullanıcı deneyimi ile
ilişkisinin sorgulanmasına neden olmuştur.

Kullanıcı deneyimi tasarımı yeni bir ürün ya da
hizmet oluşturma sürecinde, tüketicinin beklentisini
karşılamak için atılacak ilk adımdır. Kullanıcıların gerek
ilk tercih/satın alma kararına etkisi, gerekse de uzun süreli
kullanıcı memnuniyeti sağlanabilmesidir.

İnsanların ilişki içinde bulundukları anlar ile bu
anların yarattığı fikirler, duygular ve hatıralar üzerine
düşünmeyi ve bu deneyimlerden yola çıkarak insan odaklı
tasarımlar gerçekleştirmeyi hedeflemektedir.

“Ne için tasarlıyoruz?” ve “kim için
tasarlıyoruz?” sorularının cevaplarını arar.

Basitçe/sadece bir araya getirmek, sıralamak ve
hatta düzenlemekten çok daha fazlası; anlam ve değer
katmak, aydınlatmak, sadeleştirmek, açıklamak,
değiştirmek, yüceltmek, abartmak, ikna etmek ve belki de
eğlendirmektir.

Belirli bir sistem, hizmet ya da ürün için
kullanıcıların beklenen algılarını ve deneyimlerini
gerçekleştirebilecekleri arayüzün tasarlanmasıdır.

Kullanıcıya vadedilen fayda, kullanıcının bu
faydaya nasıl erişeceği, süreci deneyimlediği andaki
etkileşimleri ve ardından nasıl hissettiğidir.

Kullanıcıyı tasarım süreçlerinin içine dâhil edip,
kullanıcı ile birlikte tasarımı gerçekleştiren bir yaklaşım
yolu izlemektedir

Kullanıcıyı sürecin merkezinde değerlendirerek,
etkileşimin nasıl olacağını tasarımlayan kişiye denir.

Kullanıcı merkezli görüşler insanların
ihtiyaçlarını tanımlamaya yönelik olarak ihtiyaçların
tasarım tarafından karşılanmasını deneyimin
gerçekleşmesidir.

İnsanları ne düşündüğü, insanların ne yaptığı ve
insanların ne kullandığı ilgilendirmektedir.

Ürün geliştiriciler tasarlayacakları ya da
tasarladıkları ürünlerin kullanıcılar tarafından nasıl
algılandığını işler.

Fizyo keyif, sosyo keyif, psiko keyif, ideo
keyiftir.

Fizyo keyif, görsel özelliklere bağlı keyiftir.

Çevresi tarafından algılanmış biçimidir

Kullanıcıların karşılaştıkları zorlukları zorluklarla
baş etmeye çalışması.

Kullanıcıları için değerli olan özelliklerinin
yansıtılmasıdır

Tasarımcılar amaca yönelik unsurların yanında
kullanıcılardan algıları, gizli ihtiyaçları, inançları ve
duyguları gibi psikolojik bilgileri elde eder.

Ürün merkezli görüşte kullanıcı ile ürün
arasındaki etkileşim tarafından oluşturulmuş bütün
duyuların tatmin edilme derecesini, ürüne yüklenilen
anlamları ve açığa çıkan duyguları kapsamaktadır.

“kullanıcıyı anlama”, “öğrenilebilir ve
kullanılabilir olma”, “ihtiyaç duyulma”, “değişebilir
olma”, “etkili tasarım süreci”, “uygunluk”, “estetik
deneyim” ve “kontrol edilebilirlik” şeklinde 8 başlıkta
ölçülür.

Ürün tasarımın nitelikleri ve bu niteliklerin
kullanıcıların deneyimlerini nasıl etkileyeceği bu ölçütler
altında yer alan sorularla kolaylıkla tespit
edilebilmektedir. Tasarımcının, kullanıcının ihtiyaçlarını ve çevresini ne kadar iyi anladığı ve bununla ilgili
öğrendiklerini tasarladığı ürüne nasıl yansıttığı ile ilgili
değerlendirmeler kullanıcıyı anlama ölçütünde
tanımlanmıştır. Ürünün kolay öğrenilebilmesi ve kolay
kullanılabilmesi öğrenilebilir ve kullanılabilir olma
ölçütünde değerlendirilmektedir.

Ürünün zaman ve değişen kişisel ihtiyaçlar karşısında
uyarlanıp uyarlanamaması ile kullanıcının şartlarına ve
ihtiyaçlarına yönelik olarak değişebilir olmasıdır.

Disiplinler ile nasıl bir işbirliği yapılacağı, zaman
ve mali planlamaların yönetimi gibi uygulamaya yönelik
ölçütlerden oluşur.

Kullanıcı açısından kullanımının estetik olarak keyif
verici ve duygusal açıdan tatmin edici olup olmadığıdır.

Ürünün görsel, etkileşimsel ve endüstriyel
tasarım anlamında çevresiyle bütüncül bir yaklaşımla
tasarlanıp tasarlanmadığı, tasarımın biçim ve ruhunun
bütün tasarım ögelerinde korunup korunmadığını ele alır.

Ürünün kullanımının nasıl öğretileceği,
bakımının nasıl yapılacağı, maliyetinin ne olacağı ve nasıl
satılacağı gibi konularda tasarımcının düşünceleri kontrol
edilebilirlik başlığı altında ele alınmaktadır.

Ürün merkezli görüş kullanıcıların deneyimlerini
şekillendirmede duygusal düzeyde içgüdüsel, davranışsal
ve yansıtıcı tasarımlarla etkilemeye çalışmaktadır.

İçgüdüsel tasarım kullanıcının önüne konulan
tasarıma karşı vereceği ilk duygusal tepkilerin
gözlemlenmesiyle ilgilenmektedir.

Görünümden daha çok kullanıcıların ürünü nasıl
kullanacaklarını ifade eder

Yansıtıcı tasarım görünüm ve davranışın ötesinde
kişinin ürün ile ilgili izlenimi belirleyici olmaktadır.

Etkileşim merkezli yaklaşım, kullanıcı deneyimini
geçmişte olanla gelecekte olması beklenenler arasında zaman
ve bağlam faktörlerine göre değerlendirmektedir.

Bağlam insanları, mekânı, etkileşimde olan
kullanıcıyı çevreleyen her şeydir.

Bu görüş kullanıcının kim olduğu, ne yaptığı, ne
söylediği ve ne beklediği gibi deneyimi şekillendiren
unsurları dikkate alır.

Etkileşim merkezli yaklaşım, kullanıcının
ihtiyacını karşılayarak olumlu bir kullanıcı deneyimi
oluşturmanın ötesinde onun önceki deneyimleri sonucu
oluşan beklentilerini de karşılayabilmeyi hedeflemektedir.

Deneyimlerin zamanla değiştiğini ortaya koyan
bu yaklaşım, kişilerin geçmiş deneyimleri, şu anki
etkileyicileri ve gelecek deneyimler için gereken
beklentilerin ya da çevrenin tanımlanmasıyla nasıl
davrandıklarıyla ilgilenmektedir.

Bilgi mimarisi, iletişim tasarımı, etkileşim tasarımı,
bilgisayar bilimi, insan faktörleri ve ergonomi vb.

Bilgi mimarisi, bilginin bulunabilirlik seviyesini
arttırmak için bilgiyi organize etmek ve etiketlemektir.

İletişim tasarımı, iletişim problemlerine yönelik
olarak görsel bir iletinin tasarlanmasıdır.

Etkileşim tasarımı, kullanıcılarına cevap veren
sistemlerin davranışlarının tasarlanmasıdır.

Çevresel uyarıcılara verdiği cevaplar ya da
tepkiler sonucunda deneyimleri oluşmaktadır.

Çevresel uyarıcılara verdiği cevaplar ya da
tepkiler sonucunda deneyimleri oluşmakta, deneyimler
tüketici olarak kullanıcıların ürün ya da hizmeti tercih
etmesinde önemli bir belirleyici olmaktadır.

Tasarım, ürün, tasarımcı ve kullanıcı arasındaki
etkileşimler sonucu oluşmaktadır.

Ürünlerin işlevsel ve hazsal özellikleri ile
kullanıcıların geçmiş deneyimleri, kişisel değerleri,
inançları, tercihleri gibi özelliklerinin yanında içinde
bulundukları ruh hâli yaşanacak deneyim düzeyine etki
etmektedir.

Tasarımların kolay anlaşılır ve kolay
kullanılabilir olması ürünün yaşam döngüsünü uzatır.

Kullanıcı, arayüzle etkileşen kişidir.

Arayüz iki sistem ya da varlık arasında öngörülen ilişki ya da iletişimi sağlama amacıyla tasarlanmış ve etkileşimin gerçekleştiği noktadır.

Kullanılabilirlik; bir ürünün potansiyel kullanıcıları tarafından, belirli bir kullanım bağlamı içinde, amaçlanan kullanım hedeerine ulaşmak için, ne derece etkin, verimli ve tatmin edici bir şekilde kullanılabildiğidir.

Müşteri deneyimi, ürünün kullanımından çok daha önce başlayan bir süreci kapsayan tüketici ve müşteri olarak adlandırılan kullanıcının kendisine sunulan bir hizmeti nasıl deneyimlediği ile ilgilidir. Marka deneyimi ise ürün ya da hizmet ile etkileşimin yanında firmayla, ürünleriyle ve hizmetleriyle etkileşimi de kapsar ve bu deneyimin rekabet açısından nasıl bir fayda sağlayabileceğine odaklanır.

Sözlükte “bir kimsenin belli bir sürede veya hayat boyu edindiği bilgilerin tamamı” olarak tanımlanan deneyim, sınırlı zaman dilimi içinde insanın üzerinde olumlu ya da olumsuz etki bırakan etmenlerin tamamından oluşmaktadır.

Bunlar; estetik, davranışsal, yansıtıcı ve duygusal deneyimler olarak ayrılmaktadır.

İlk kritik an öncesi
İlk kritik an
İkinci kritik an
İkinci kritik an sonrası

Estetik kavramı duyularla oluşan algılara dayanmaktadır. Bu bağlamda estetik deneyim kullanıcıların bir ya da daha fazla duyusuna hitap eden duyusal algı ve kavrama üzerine temellenmektedir.

Bunlar; fonksiyon, anlaşılırlık, fiziksel his ve kullanılabilirliktir.

Yansıtıcı deneyim merkezinde, kişinin öz imajı yani kendisi hakkında hissettikleri ve düşündükleri yer alır.

Duygusal deneyim, günlük hayatımızda son derece önemli bir rol oynayan duygularımıza yöneliktir. Deneyimin estetik boyutu ve yaşattıkları, en genel anlamda kullanıcıda hissettireceği şeylerin tamamı duygusal deneyimi oluşturmaktadır.

Kullanıcı deneyimi, deneyimden farklı olarak kullanıcıların bir hizmeti ya da ürünü kullanırken, onunla etkileşime girdiğinde ve sonrasında yaşadığı deneyimler bütünü olarak ifade edilmektedir.

Kullanıcı deneyimi, kullanıcının “ilk kritik an öncesi” ihtiyacını belirleme ya da ona ihtiyaç hissettirmeye odaklanmaktadır. Bu “ilk kritik an”, kullanıcının belli bir bağlam içinde tasarımı fark etmesine yönelik bir hazırlıktır. Kullanıcının “ilk kritik an” içinde tasarımı fark etmesiyle “ikinci kritik an” olan “kullanarak etkileşime girme” sağlanır. Daha sonra “ikinci kritik an sonrası” kullanımdan sonra hissedilenlerle deneyimin niteliği belirlenir.

1986 yılında Kullanıcı Odaklı Sistem Tasarımı: İnsan-Bilgisayar Etkileşiminde Yeni Yaklaşımlar isimli kitapta geçmektedir.

Kavrama yönelik en kapsayıcı tanım 2010 yılında ISO (International Organization for Standardization) tarafından “kullanıcının bir ürün, hizmet, çevre ya da tesis ile etkileşimde olduğu zamana ait deneyiminin tüm yönleri” şeklinde yapılmıştır.

Kullanılabilirlik “bir ürünün potansiyel kullanıcıları tarafından, belirli bir kullanım bağlamı içinde, amaçlanan kullanım hedeerine ulaşmak için, etkin, verimli ve tatmin edici bir şekilde kullanılabilme derecesi” olarak tanımlanmaktadır.

Kullanıcı arayüzü tasarımı (User Interface Design-UI); belirli bir sistem, hizmet ya da ürün için kullanıcıların beklenen algılarını ve deneyimlerini gerçekleştirebilecekleri arayüzün tasarlanmasıdır.

Ürün merkezli görüşler daha çok üretim odaklı olarak tasarım mesleğinde uygulanabilecek kuralların ifadesi olarak karşımıza çıkmaktadır

Günümüzde kullanıcı deneyimi tasarımı, daha çok web siteleri, bilgisayar ve mobil uygulamalar gibi kullanıcıların bir arayüz aracılığıyla farklı uygulamalarla etkileşime girdiği alanlarda daha sık kullanılmaktadır.

Kullanıcı deneyimi kavramını sadece akıllı telefonlar, uygulamalar, web siteleri gibi hizmet ya da ürünler bağlamında değerlendirmemelidir. Gün içinde gerçekleştirdiğimiz etkinlikler içinde de farklı birçok “kullanıcı deneyimi” yaşamaktayız. Bir ihtiyacımızı gidermek için bir ürünü kullanabilir ve kullanım kolaylığından memnun olabilir, bir sorunumuza yönelik olarak müşteri hizmetleri üzerinden telefonla bir hizmet alıp çözüme ulaşabiliriz ya da aradığımız bir bilgiyi herhangi bir web sitesi üzerinden hızlı bir şekilde temin edebiliriz. Çoğu zaman gün içinde yaşadığımız birçok iyi deneyimin farkına bile varmadan kullanıp gerekirse ihtiyaç duyduğumuzda tekrar deneyimleriz. Kötü sonuçlanan bir deneyimi ise iyi olanına nazaran daha uzun süre hatırlar ve diğer birçok kullanıcı ile paylaşırız. İyi deneyimler hayat kalitemize olumlu yönde katkı sağlarken, olumsuz deneyimler bir sonraki tercihlerimizde önemli bir rol oynamaktadır. Tasarım geliştirme sürecinde yapılan kullanıcı deneyimi yatırımları, ürünün/hizmetin sunumundan sonra ortaya çıkacak değişiklik, bakım ve eğitim maliyetlerini önemli ölçüde düşürmektedir. Kullanıcı deneyimi, tasarım sürecine ürün ya da hizmetin hedef kitlesinin de dâhil edilmesini ve uygun araştırma tekniklerinin işe koşulmasıyla ortaya doğru tasarım kararlarının çıkmasını sağlamaktadır.

Bilgi mimarisi, bilginin bulunabilirlik seviyesini arttırmak için bilgiyi organize etmek ve etiketlemektir.