Toplum düzenini sağlamak ve kamu hizmetlerini
sunmak amacıyla devletin örgütlenmesine ilişkin
merkeziyetçilik ve yerinden yönetim (ademimerkeziyet)
olmak üzere iki karşıt temel model mevcuttur

Siyasal yerinden yönetim, yasama, yürütme ve
yargı güç ve yetkilerinin tek bir merkeze değil, farklı
merkezlere ait olup yürütülmesidir.

İdari yerinden yönetim ise yasama ve yargı
gücüyle yetkilerinin merkezî yönetime ait olması, ancak
kimi hizmetlerin yerine getirilmesi için çeşitli bölgelerde
bazı organlara özerklik tanınmasıdır.

Devletler siyasal yapıları bakımından değişik
şekillerde kurulabilirler. Bunlardan başlıcaları üniter
devlet sistemi ve federal devlet sistemidir.

Devletler siyasal yapıları bakımından değişik
şekillerde kurulabilirler. Bunlardan başlıcaları üniter
devlet sistemi ve federal devlet sistemidir.

Üniter devlet (tekçi devlet) siyasal yönden
merkeziyetçiliği simgeler. Üniter devlet; devletin ülke,
millet ve egemenlik unsurları ile yasama, yürütme ve yargı
organları bakımından teklik özelliği gösteren devlet
şeklidir. Bu tanıma göre üniter devletlerde hem devletin
unsurlarında hem de devletin organ ve yetkilerinde teklik
söz konusudur. Bu bağlamda devletin ülke, millet ve
egemenlik olmak üzere üç unsuru olduğu hatırlandığında,
üniter devlet sistemlerinin bu üç unsurun bölünmezliği
ilkesine dayandığını belirtmek gerekir.

Üniter devletlerde idarenin bütünlüğü ilkesi
hakimdir. Bu ilke çerçevesinde idari teşkilat, merkezî ve
mahalli idareler olmak üzere ikiye ayrılır. Merkezî idare,
başkentte bulunan başkent teşkilatı ile bu teşkilatın
ülkenin geri kalanındaki uzantısı sayılan taşra teşkilatı
olmak üzere kendi içinde ikiye ayrılmaktadır. Merkezî
idare bu ikili yapısına rağmen bir bütündür. Her iki
teşkilat aynı tüzel kişilik içinde yer alır, aynı bütçe ile
idare edilir ve başkentin taşra teşkilatı üzerinde hiyerarşi
yetkisi vardır

Mahalli idareler belirli bir bölgede yaşayan
insanların o bölgede yaşamalarından kaynaklanan
ihtiyaçlarını karşılamak için oluşturulur. Yerel yönetimler
ayrı bir tüzel kişiliğe ve bütçeye sahiptir, karar organları
seçimle görev başına gelir ve merkezî idarenin yerel
yönetimler üzerinde bir hiyerarşi yetkisi yoktur. Yerel
yönetimlerin varlığı idarenin bütünlüğü ilkesine aykırılık
teşkil etmemektedir. Öncelikle, yerel yönetimler gerek
varlıkları gerekse faaliyetleri açısından merkezî yönetimin
çıkardığı kanunlar çerçevesinde faaliyet gösterirler.
Bundan başka, yerel yönetimlerin kanunlar çerçevesinde
sadece idari yetkileri olup yargı yetkisi üniter devletin ön
gördüğü yargı sistemi çerçevesinde kullanılır. Son olarak,
merkezî idare yerel yönetimlerin idari kararları üzerinde
idari vesayet yetkisi çerçevesinde sınırlı da olsa bir
denetim yetkisine sahiptir.

Federal devlet sistemi, uluslararası kişiliğe sahip
olmayan bölgesel federe devletlerin aralarında anlaşma
yaparak oluşturdukları, uluslararası kişiliğe sahip olan bir
merkezî devletin yönetimindeki devletler topluluğudur.
Federal devletler, kendisini oluşturan devletlerin ortak
fakat sınırlı olmayan çıkarları doğrultusunda kurulur.

Federal devlet sistemleri idari açıdan federal
devlet, federe devletler ve yerel yönetimler olmak üzere
üçe ayrılmaktadır

Mahalli idare denildiği zaman akla gelen örneğin
belediyeler, üniter devletlerde devlet içinde yer alan bir
kamu tüzel kişisi olduğu hâlde federal devletlerde üye
devletler içinde yer almış birer kamu tüzel kişisidirler.

 Fransa üniter yapıya sahip bir devlettir.

Fransa, 2003 yılında yerinden yönetime ağırlık
veren uygulamalarında yeni bir aşamaya geçmiştir.
Devletin örgütlenmesine ilişkin Anayasa hükümlerinde
köklü değişiklikler gerçekleştirirken, bölge idarelerine
yasama yetkisi tanınmıştır. Bölge idarelerine yasama
yetkisi tanınmasının yanı sıra, anayasanın yerinden
yönetime ağırlık veren politikaları engelleyen hükümlerini
ortadan kaldırmak amacıyla Fransız Anayasası’nın toplam
on maddesi değiştirilmiştir.

Fransa, mahalli idare birimleri açısından temel
olarak üç kademeye bölünmüştür. Fransız Cumhuriyeti
Anayasasına göre mahalli idareler; Belediyeler
(Communes), İller (Departments) ve Bölgeler’den
(Regions) oluşmaktadır. Bu yönetimler kanunla çerçevesinde ve üyeleri seçimle belirlenen meclisler
aracılığı ile kendilerini serbest bir şekilde yönetirler.
Kanun koyucu, illerin ve belediyelerin sayılarını arttırıp
azaltabilir.

Günümüz belediyeleri (communes) 1789 tarihinde
Fransız Devrimi ile ortaya çıkmıştır. 1982 reformlarıyla da
yetki ve sorumlulukları genişletilmiştir

1890 yılında çıkarılan bir kanunla tek amaçlı
belediyeler arası işbirliği örgütü kurulmuştur (SIVU,
syndicat intercommunal â vocation unique). SIVU’lar
elektrik ve içme suyu gibi teknik hizmetlerle, geniş bir
alanı kapsayan ulaşım, çevre sağlığı ve kentsel politika
gibi hizmet alanlarında faaliyette bulunmak üzere
kurulmuştur. 2009 yılı itibarıyla tek amaçlı belediyeler
arası işbirliği örgütü sayısı 12.624, çok amaçlı işbirliği
örgütü sayısı ise 3.064’tür.

Belediyeler yönetsel açıdan seçimle göreve gelmiş
iki organdan oluşmaktadır. Belediye meclisi belediyenin
karar organıdır. Belediye başkanı ve başkan yardımcıları
ise yürütme organını oluşturmaktadır. Belediye meclisi;
belediye başkanı, başkan vekilleri ve meclis üyelerinden
oluşur. Meclis üyelerinin sayısı belediyenin nüfusuna göre
değişir. Belediye meclisi doğrudan seçimle ve altı yıl için
halk tarafından seçilmektedir. Belediye başkanı ve
yardımcıları belediyelerin yürütme organıdır. Belediye
başkanı ve yardımcılarını belediye meclisi seçer. Başkan
ve başkan yardımcılarından oluşan yürütme organının üye
sayısı, meclisin üye sayısının %30’unu geçemez

 İl yerel yönetiminin örgütlenmesi, Fransa’da altı
yılda bir yapılan seçimlerle göreve gelen ve “il genel
meclisi” adı verilen organ ile düzenlenir. 1982 yılında
yapılan Fransız Yerel Yönetim Reformu ile birlikte iller il
genel meclisi içinden seçilen bir başkan tarafından
yönetilir. Bu görev daha önce “prefect” adı verilen ve
merkez tarafından atanan valiler tarafından görülmekteydi.
Valiler hâlen merkez adına, başbakanın temsilcisi
konumundadır ve kaymakamlarla birlikte ağırlıklı olarak
denetim hizmetlerinin yapılmasını sağlamaktadırlar

 İl yönetiminin karar organı il genel meclisidir.
İllerin nüfusuna göre meclis üyesi seçilmektedir. Üye
sayısı 17 ile 69 arasında değişmektedir. İl genel meclisi;
meclis başkanını, başkan vekillerini ve yönetim kurulunun
diğer üyelerini (il encümeni) meclis içinden seçer. Meclis,
doğrudan halk tarafından 6 yılda bir seçilmektedir. Fakat 3
yılda bir meclisin yarısı yenilenmektedir.

Fransız kamu yönetiminde bölge (regions)
yönetimleri, belediye ve il yönetimlerine göre daha yeni
idari birimlerdir. Fransa’da bölge yönetimi, özellikle
merkezî yönetimin ekonomi ve alan planlamalarını daha
etkin yapabilmek ve bazı hizmetlerin daha bütüncül
biçimde sunulmasını sağlamak amacıyla 1964’te çıkarılan
bir kanunla kurulmuştur. Daha sonra 1972-73 yıllarında
reforma tabi olan bölge yönetimleri danışma organı
olmaktan çıkarak bir kamu kurumu niteliği kazanmıştır
Ancak 1982’de başlatılan reform çalışmaları ile birlikte
bölge yönetimleri daha da önemli birer yerel yönetim
organı hâline gelmiştir

Komitenin üyeleri tüccarlar, serbest meslek
erbapları, sendikalar, bölgesel gönüllü kuruluşlar ve
benzeri kurumların temsilcilerinden oluşur. Komite, ulusal
planların hazırlanması ve uygulanması, bölgesel kalkınma
planlarının hazırlanması, bölgesel bütçelerin hazırlanması
ile sosyoekonomik konularda danışma organı rolü
oynamaktadır. Komite ayrıca bölgesel konularla ilgili
kendi değerlendirmelerini yapmakta serbesttir.

Devletin kişi ya da kurumlara mal, para veya
hizmet biçiminde yaptığı karşılıksız yardımları ifade eder.

Fransa’da, gerek belediyelerin gerekse illerin
bütçeleri olağan ve olağanüstü olmak üzere iki bölümden
oluşmaktadır. Belediye bütçelerinin olağan bölümünde
belediyenin idari giderleri, belediyenin sahip olduğu
taşınır ve taşınmazların bakım masrafları, yol vb. kamusal
hizmetlerin harcamaları ile olağanüstü bir nitelik
taşımayan sübvansiyon harcamaları yer alır. İllerin
bütçelerinin olağan bölümünde, her yıl düzenli bir biçimde
tekrarlanan hizmetlere ilişkin giderlerle belli kaynaklardan
düzenli olarak sağlanan gelirler yer alır. Her iki idarenin
bütçelerinin olağanüstü bölümü ise yatırım
harcamalarından oluşmaktadır.

Belediyelerin yerine getirdiği başlıca hizmetler
şöyle sıralanabilir:
• Belediye dâhilindeki yolları yapmak.
• Sosyal hizmetler ile ilgili görevleri yerine
getirmek, eğlence ve park alanları oluşturmak.
• Anaokulu ve ilkokul yapmak, bunların bakımını
ve onarımını yapmak.
• İçme suyu, atık su ve kanalizasyon tesislerini
yapmak.
• Bayındırlık, arazi kullanımı işlemleri, imar ve
inşaat işleri ve sosyal konutlar yapmak.

• Spor tesislerinin bakımını sağlamak ve sportif
faaliyetleri desteklemek.
• Belediyeler arası kalkınma projelerini yürütmek.
• Belediye sınırları içinde taşımacılık hizmetlerini
planlamak.

İllerin yerine getirdiği başlıca hizmetler şöyle
sıralanabilir:
• Sosyal politika; kimsesiz ve yardıma muhtaç
özürlülere lojman yapmak ve ulaşımlarını
sağlamak ilin en önemli görevlerindendir.
Bakıma muhtaç kişilere işsizlik yardımı yapar.
Çocuk bakım evleri kurar ya da kendi evlerinde
muhtaç çocuklara yardım eder. Evlat edinme ve
edindirme işlemlerini yürütür. Koruyucu sağlık
ve aşılama hizmetlerini yerine getirir.
• Bayındırlık; imar-iskân, planlama, il yollarının
bakım ve onarımı, il yönetimine ait bina ve
ekipmanın onarımı.
• Ekonomi; ekonomik kalkınma projelerinde görev
almak, uygun sanayi alanları hazırlamak.
• Eğitim; orta eğitim, özel okullara yardım ve
ilkokul için belediyelere yardım yapmak,
yükseköğretim ve bilimsel araştırmaları
desteklemek.
• Ulaşım; şehir içi ve şehirlerarası ulaşım ile
öğrencilerin okula taşınması.
• Kültürel Hizmetler; arşiv, kütüphane, müze,
sergi, tarihî eser ve sanat merkezleri kurmak.
• Spor; spor eğitimi vermek, spor tesisi kurmak ve
millî sporcular teşvik etmek.
• Çevre; çevre ve çevreyi koruma ile ilgili her türlü
faaliyet, atıkların bertarafı ve güçsüz belediyelere
su temini için yardımda bulunmak.
• Tarım ve Hayvancılık; kırsal alanlar da tesis
kurma ve geliştirme yardımı, sulama ve koruma.
• Turizm

Bölgelerin yerine getirdiği başlıca hizmetler şöyle
sıralanabilir:
• Ekonomi; sanayi ve ticaret kurumlarının
gelişmesine yardım etmek (ekonomik anlamda
planlama yetkileri vardır).
• Eğitim; liseler ve meslek eğitimi.
• Bayındırlık; imar-iskân ve kentsel planlama.

Fransa mahalli idarelerin harcamaları üç ana
kaynak tarafından finanse edilir. Bunlar; yerel vergiler,
merkezî yönetimden yapılan mali aktarımlar ve
borçlanmadır

Mahalli idareler tarafından alınan arazi vergisi,
kira vergisi, meslek vergisi ve emlak vergisinin dördüne
halk tarafından dört ihtiyar adı verilmiştir.

Yerel vergiler mesken vergisi, kazanç vergisi,
emlak ve arazi vergileridir.

Bölgenin gelirleri ildeki vergilere paralel olarak
düzenlenmiş yerel vergilerden, otomobil ruhsat ve
ehliyetlerinden, bina alım-satım harçlarından ve diğer
gelirlerden elde edilmektedir.

 Yerel yönetimler devlet yardımlarının %95’ini
istedikleri gibi kullanabilirler. Yardımların %5’i ise vali
emrine verilmektedir.

Çeşitli türleri olan merkezî yönetim yardımlarını
sabit yardımlar, dengeleme yardımları ve özel katkılar
şeklinde üçe ayırabiliriz.

Merkezi idarenin tahsil ettiği vergilerin bir
kısmını belediyelere aktarmasıdır

Vergi kapasitesi zayıf olan belediyelere aktarılan
yardımlardır

Kültür, tarım, konut ve yolların yapılması için
merkezi yönetimin belediyelere özel katkılar yapmasıdır.

Alternatif bir gelir kaynağı olan borçlanma
konusunda Fransız mahalli idareleri, oldukça serbest
hareket edebilmektedirler. Mahalli idareler herhangi bir
üst kurumun onayına tabi olmadan serbestçe borç
alabilirler. Kredi kuruluşlarıyla serbestçe sözleşme
yapabilirler. Mahalli idareler mali piyasadan tahvil
çıkararak borçlanma yoluna gidebilmektedir. Mahalli
idarelerin diğer kararlarında işleyen prosedürde olduğu
gibi borç alma işlemlerinde de valiye bilgi verilir. Borcun
yasal şartları ise Borçlar Kanununda düzenlenmiştir ve
örneğin yasal faiz oranının üzerinde bir borçlanma söz
konusu olamaz.

Amerika Birleşik Devletleri (ABD), modern
federalizmin kurucusu olarak kabul edilmektedir

1787 yılında 13 eyalet olarak başlamış ve bu sayı
günümüzde 52’ye kadar çıkmıştır.

Birçok eyalette özellikle büyük kentler,
kendilerine genel yetki veren özerklik beratına (home-rule
charter) sahiptirler. Bunun anlamı, eyalet yasaları ve kendi
beratları sınırlamamak kaydıyla bu kentler, her tür
faaliyette bulunma hak ve yetkisine sahiptirler

Tipik olarak her bir eyalette Vilayet’ler (County)
ve bunların altında da Belediye (Municipality) ve Kasaba
(Township) gibi alt yönetim birimleri kurulmuştur.
ABD’de önemli sayıda özel amaçlı mahalli idare birimleri
de bulunmaktadır. Özel amaçlı mahalli idareleri de kendi
içinde Özel Bölgeler (Special Districts) ve Okul Bölgeleri
(School Districts) olmak üzere ikiye ayırabiliriz

Az sayıdaki bazı örnekler dışında, vilayet meclis
üyeleri seçimle işbaşına gelmektedir. Bu seçimlerde
eyaletlere göre farklı yöntemler uygulanmaktadır. Meclis
üyelerinin görev süreleri konusunda da oldukça geniş bir
yelpaze ile karşılaşılmaktadır. Bazı meclislerde bu süre bir
yılla sınırlı iken örneğin Tennessee eyaletinde meclis
başkanı olarak görev yapan vilayet hâkiminin görev süresi
sekiz yıldır. Bu konudaki en yaygın uygulama dört yıllık
süredir. Aynı meclisteki üyelerin görev süreleri konusunda
da farklı uygulamalara rastlamak mümkündür

Genel esaslar dâhilinde vergilendirme ve borç
alma yetkisi, sağlık, güvenlik ve belirli amaçlarla istimlak
yapma hakkı, belirli kamu kuruluşlarını işletme yetkisi
gibi bazı yetkileri bulunmakta ancak, kamulaştırma,
borçlanma, gelir kaynakları ve vergilendirmede
kullanacakları yöntemler gibi bazı konulardaki yetkileri
eyalet anayasalarıyla sınırlandırılabilmektedir.

Kasaba toplantısı; kasabadaki kayıtlı tüm
seçmenlerin katıldığı karar meclisidir.

Bu sistemde, kayıtlı bütün seçmenler; bazı
görevlileri seçmek, mahalli konuları tartışmak ve kararlar
almak üzere toplanırlar. Bir mahalli idare organı olarak
seçmenler, yol yapım ve bakımı, kamu binalarının yapımı,
yerel vergi oranları ve kasaba bütçesi gibi konuları
görüşerek karara bağlarlar.

Özel amaçlı mahalli idareler, genel amaçlı olan
diğer üç mahalli idare türünden farklı olarak, belirlenmiş bir amacı gerçekleştirmek ya da hizmeti yürütmek üzere
kurulan mahalli idare birimleridir.

ABD mahalli idare sisteminde bu birimler özel
bölgeler (special districts), okulların yönetimiyle görevli
olanları ise okul bölgeleri (school districts) olarak
adlandırılır

Ortak tüketilen ancak dışlamanın söz konusu
olduğu mallardır

Metropol; iç içe geçmiş büyük kentlerden ve
banliyölerden oluşan, çevreye ve ülkeye göre kültür ve
ekonomi yönünden gelişmiş olan şehirdir.

Vilayetler kent yaşamına dair birçok hizmeti ve
kendilerine eyalet tarafından verilen çok sayıdaki idari
görevi yerine getirmektedirler. Bunlar arasında doğum,
ölüm ve evlenme kayıtlarının tutulması, motorlu araçlara
ruhsat verilmesi, emlakların değerlendirilmesi, kent
dışındaki kırsal yolların yapımı, yerel polis büroları
aracılığıyla kamu düzeninin korunması ve arazi
düzenleme gibi görevler yer almaktadır. Vilayetler; federe
devletin vergileri ile yerel vergileri tarh ve tahsil eder,
seçim yerlerini, seçim görevlilerini tayin eder; seçimleri
uygular, okulları, kütüphaneleri yönetir ve yargı merci
olarak ceza kanunlarını uygular.

Özerklik beratı: Belediye yönetimlerinin görev ve
yetkilerini ayrıntılı şekilde göstererek, özerklik tanıyan
belgedir.

Park, bahçe gibi boş zaman geçirme aktivitelerine
yönelik alanlardır.

Tahvil; kurumların kaynak bulmak amacıyla
ticaret ya da sermaye piyasası kanunlarına göre
çıkardıkları, vadesi bir yıldan uzun borç senedidir.

ABD’de mahalli idareler; sermaye yardımları,
tahvil ihracı ya da başka türlü borçlanmalar yoluyla
finansman sağlayabilirler.