MALİYET MUHASEBESİ Dersi SİPARİŞ MALİYETİ SİSTEMİ soru cevapları:
Toplam 57 Soru & Cevap#1
SORU: Sipariş maliyeti sisteminde dönem sonu stokları ne zaman önem kazanır?
CEVAP: Bazen siparişlerin üretim süresi bazen aylara bazen de yıllara yayılabilir. Bu durumda dönem sonu stokların durumu önem kazanmaktadır.
#2
SORU: İlk madde ve malzeme istek fişleri özeti nedir?
CEVAP: İlk madde ve malzeme istek fişi özeti; siparişlerle ilgili olarak belirli bir maliyet dönemi için düzenlenen ilk madde ve malzeme istek fişlerinden yararlanarak, farklı tarihlerde ve çeşitli ilk madde ve malzemelerin üretilen siparişlere göre sınıflandırıldığı belgedir. Bu belgeler aracılığıyla ilk madde ve malzeme istek fişlerindeki bilgilerin sipariş maliyeti kartlarına aktarılması sağlanmaktadır.
#3
SORU: Sipariş maliyeti sisteminde yarı mamullerin durumu nasıl ele alınır?
CEVAP: Sipariş maliyeti yönteminde yarı mamul maliyetleri de sipariş temelinde izlenir. Sipariş tamamlanıncaya kadar o siparişle ilgili maliyetlerin tamamı, yarı mamul maliyeti olarak ele alınır. Mali tabloların ya da çeşitli raporların hazırlanması söz konusu değilse bir sipariş için yarı mamul maliyetinden söz edilmez. Siparişler dönemlerle ilişkilendirildiğinde ise sipariş maliyeti sisteminin gereği olarak ve mamul maliyetlerinin dönemlerden bağımsız olması nedeniyle dönem başı ya da dönem sonu yarı mamul maliyetleri önem kazanır.
#4
SORU: Siparişlerin üretiminde ortaya çıkan fireler hangi açıdan önemlidir?
CEVAP: Siparişlerin üretiminde ortaya çıkan firelerin maliyetlerinin nasıl ele alınacağı ve muhasebeleştirileceği mamul maliyetlerinin doğru hesaplanabilmesi açısından önemlidir.
#5
SORU: İşletmeler müşterilerden gelen taleplere cevap verebilmek amacıyla ne yapmalıdır?
CEVAP: İşletmeler müşterilerden gelen taleplere cevap verebilmek amacıyla siparişlerin maliyetlerinin dönem sonunu beklemeksizin belirlemesi gerekir. Bu amaçla henüz gerçekleşmemiş maliyetlerin de dikkate alınması ve siparişlere yüklenmesi gerekmektedir.
#6
SORU: İşçilik maliyetlerinin siparişlere ayrı ayrı yüklenmesi hangi belge aracılığıyla sağlanır?
CEVAP: Sipariş maliyeti sisteminde her bir siparişin direkt işçilik maliyetini hesaplayabilmek, işçilerin işletmede bulundukları toplam zamanı hangi bölümlerde ve hangi işlerde çalışarak geçirdiklerinin bilinmesini gerektirir. Bu amaçla düzenlenen belge “işçi çalışma kartı”dır. İşçi çalışma kartları günlük olarak ve her işçi için ayrı düzenlenir. Bu kartlar, günlük olarak toplanır ve her siparişe ayrı olarak direkt işçilik maliyetini aktarmak için, maliyet muhasebesi bölümüne gönderilir.
#7
SORU: İşletmeler niçin bazı özel durumlarla karşı karşıya kalmaktadırlar?
CEVAP: İşletmeler üretim yöntemleri nedeniyle uygulamak durumunda oldukları sipariş maliyeti sisteminin gereği, sipariş maliyetlerinin hesaplanmasında bazı özel durumlarla karşı karşıya kalmaktadırlar.
#8
SORU: Sipariş maliyet sisteminin uygulanmasına ilişkin esaslar nelerdir?
CEVAP: • Öncelikle, maliyetleri ayrı olarak izlenecek her mamul türü, grubu ya da partiler belirlenir. Bu üretimlerin her birine birer sipariş numarası verilir ve sipariş sözcüğü ile ifade edilir. • Maliyetleri ayrı olarak izlenecek her bir sipariş için ayrı birer sipariş maliyet kartı açılır. • Maliyetlerin sipariş temelinde izlenmesi esastır. • Her bir siparişin maliyetinin ayrı olarak belirlenmesi esastır. • Siparişler tamamlandığında, sipariş maliyeti kartında toplanmış olan maliyetler toplam maliyeti oluşturur ve sipariş sayısına bölünerek birim mamul maliyeti hesaplanır. • Her bir siparişin farklı özellikler taşıması nedeniyle standart maliyet sisteminin uygulanmasında kimi zaman güçlüklerle karşılaşılmaktadır. • Maliyetler maliyet merkezleri temelinde de izlenmek isteniyorsa direkt maliyetler doğrudan siparişlerle ilişkilendirilirken, ikinci dağıtım sonucunda esas maliyet merkezlerinde toplanan endirekt maliyetlerden oluşan genel üretim maliyetleri yükleme oranları aracılığıyla siparişlere yüklenir. • Maliyetler siparişlere yüklendikten sonra, sipariş maliyet kartında toplanan; direkt ilk madde ve malzeme maliyetleri, direkt işçilik maliyetleri ve tahmini genel üretim maliyetleri toplam tutarı kadar yansıtma hesaplarının alacağı karşılığında 151 YARI MAMULLER ÜRETİM HESABI borçlandırılır. Üretimi tamamlanan mamullere isabet toplam üretim maliyeti kadar 152 MAMULLER HESABI borçlandırılırken 151 YARI MAMULLER ÜRETİM HESABI alacaklandırılır. • Siparişler müşterilere teslim edildiğinde ya da stoğa üretilen mamuller satıldığında, maliyet tutarı üzerinden 620 SATILAN MAMULLERİN MALİYETİ HESABI’na borç 152 MAMULLER HESABI’na alacak kaydedilir. Bu durumda, 152 MAMULLER HESABI’nın kalanı mevcut mamulleri ve 151 YARI MAMULLER ÜRETİM HESABI’nın kalanı da üretim sürecinde henüz tamamlanmamış siparişlerin maliyetini gösterecektir. • Siparişlere tahmini olarak yüklenen genel üretim maliyeti ile fiili genel üretim maliyeti arasında eksik ya da fazla yüklemeye bağlı olarak bir fark ortaya çıktığında; bu fark, 620 SATILAN MAMULLERİN MALİYET HESABI, 151 YARI MAMULLER ÜRETİM HESABI ve 152 MAMULLER HESABI arasında borç toplamları ile orantılı olarak dağıtılır ya da doğrudan 620 SATILAN MAMULLERİN MALİYETİ HESABI’na aktarılır.
#9
SORU: Sipariş maliyeti sisteminde fiili maliyet sisteminin kullanılmasının sakıncaları var mıdır?
CEVAP: Fiili maliyet sistemi, birim maliyetlerinin belirlenmesinde kullanılan tüm kaynakların “fiili tutarlarının kullanılmasını gerektirmektedir. Bu yöntem, gerçekleşmesi muhtemel ancak belgelendirilmemiş maliyetlerin üretim maliyetine yansıtılamaması nedeniyle bir takım sakıncalar taşımaktadır.
#10
SORU: Sipariş maliyeti sisteminde belli bir siparişe ilişkin maliyetler hangi belgede toplanır?
CEVAP: Sipariş maliyet kartı, belli bir siparişe ilişkin maliyetlerin toplandığı belgedir. Genel olarak sipariş ya da stok amacıyla üretimi başlatılan bir mamul ya da mamul grubu için düzenlenmiş bir form olup; başlık, maliyet unsurları ve maliyet özeti olmak üzere başlıca üç kısımdan oluşur. Üretimdeki her bir sipariş için ayrı bir sipariş maliyeti kartı açılır. Sipariş maliyeti kartlarına verilerin aktarılmasında; ilk madde ve malzeme istek fişleri, işçi çalışma kartları ve maliyet dağıtım tabloları kaynak belge olarak kullanılmaktadır. Her bir sipariş maliyeti kartı, bir büyük defter yardımcı hesabı olarak dikkate alınır ve hesap planı buna göre kodlanır.
#11
SORU: Üretilecek siparişlerde gereksinim duyulan ilk madde ve malzeme için hangi belge düzenlenir?
CEVAP: Üretilecek siparişlerde kullanılmak üzere gereksinim duyulan ilk madde ve malzeme için üretim bölümünde bölüm yöneticileri tarafından ilk madde ve malzeme istek fişleri düzenlenir. İlk madde ve malzeme istek fişleri, gereksinim duyulan ilk madde ve malzemeler ile ilgili çeşitli bilgileri içermektedir. Elle düzenlendiklerinde çok kopyalı olarak düzenlenmektedir ve aynı belge numarasını alırlar. Bu kopyalardan bir tanesi, kullanılan miktarların maliyetlerini belirlemek amacıyla ambar stok kontrol bölümüne, diğeri muhasebe kayıtlarının yapılabilmesi amacıyla muhasebe bölümüne gönderilir. Bir kopyası da ilk madde ve malzeme talebinde bulunan bölüm tarafından dosyalanır. Uygulamalar, kurumsal kaynak planlaması (ERP) yazılımları aracılığı ile yürütülüyorsa, kaynak belge olarak, ilk madde ve malzeme istek fişi kullanılarak veriler bilgisayar ortamına doğrudan girilir. Her bir sipariş için kaydedilen bu veriler otomatik olarak her bir siparişte kullanılan ilk madde ve malzeme maliyetini anlık olarak gösterebilir.
#12
SORU: Genel üretim maliyetleri hangi niteliklere sahip maliyetlerden oluşur?
CEVAP: Genel üretim maliyetleri çok çeşitli ve farklı niteliklere sahip maliyetlerden oluşan bir maliyet unsurudur. Bu maliyetlerin bir kısmı değişken, bir kısmı sabittir. Değişken genel üretim maliyetleri, üretim miktarı ile ilişkili olarak artıp azalırken, sabit kısımları ise faaliyet hacmi ile ilişkili olmayıp zamana bağlıdır. Sabit genel üretim maliyetlerinin bir kısmı aylar itibariyle düzenli olarak ortaya çıkarken, bir kısmı da düzensiz bir seyir göstermektedir.
#13
SORU: Sipariş maliyeti sisteminde genel üretim maliyetlerinin siparişlere yüklenmesinde hangi yükleme oranı kullanılır?
CEVAP: Sipariş maliyeti sistemimde genel üretim maliyetlerinin siparişlere yüklenmesinde genel üretim maliyetleri tahmini yükleme oranları kullanılır. Sipariş maliyet sisteminde, mamullerin maliyeti dönemlerinden bağımsız olarak belirlendiği için, sipariş ne zaman tamamlanırsa siparişe konu mamullerin maliyeti de o zaman belirlenir. Bu nedenle sipariş maliyet sisteminde, çoğunlukla genel üretim maliyetleri dönem içerisinde tamamlanan siparişlere tahmini olarak yüklenir. Dönem sonlarında fiili genel üretim maliyetleri belirlendikten sonra gerekli düzeltme işlemleri yapılır.
#14
SORU: Genel üretim maliyetleri siparişlere faaliyet temelli olarak nasıl yüklenmektedir?
CEVAP: Genel üretim maliyetlerinin siparişlere faaliyet temelli olarak yüklenmesinde; genel üretim maliyetleri, öncelikle faaliyetlere dağıtılmaktadır. Daha sonra da faaliyetler düzeyinde biriken maliyetler, faaliyetler ile siparişler arasında kurulan mantıksal ilişkilere göre faaliyet ölçüleri aracılığı ile siparişlere yüklenir.
#15
SORU: Genel üretim maliyetleri ile ilgili belgeler nelerdir?
CEVAP: Sipariş maliyeti sisteminde siparişlere ilişkin genel üretim maliyetlerinin belirlenmesi, direkt madde ve direkt işçilik maliyetlerinden farklıdır. Siparişlere ilişkin genel üretim maliyetlerinin belirlenmesinde, “maliyet dağıtım tabloları”nın çok önemli bir işlevi vardır.
#16
SORU: Normal maliyet sistemi uygulamasında maliyet tutarları nasıl ele alınır?
CEVAP: Normal maliyet sistemi işletmelerin ürettikleri mamullere ait direkt ilk madde/malzeme ve direkt işçilik maliyetlerine ilişkin maliyetleri fiili tutarlar üzerinden ele alırken; henüz belgelendirilmemiş ancak ortaya çıkması söz konusu olan genel üretim maliyetleri için “tahmini tutarları” kullanmayı öngörmektedir.
#17
SORU: Genel üretim maliyetleri, üretim maliyetlerinin belirlenmesinde farklı özellikler taşır mı?
CEVAP: Genel üretim maliyetleri, üretim maliyetlerinin belirlenmesinde diğer maliyet unsurlarına göre farklı özellikler taşımaktadır. Bu özelliklerden bazıları; bu maliyetlerin düzensiz bir seyir izlemesi, ancak dönem sonunda belirlenebilmeleridir. Maliyet merkezleri ve mamuller ile doğrudan ilişki kurulamaması nedeniyle yükleme oranlarına gereksinim duyulması ve bu yükleme oranlarının işletmenin farklı bölümlerindeki üretimler için standart olmaması şeklinde sıralanabilir.
#18
SORU: Siparişlere genel üretim yüklenmesi için direkt işçilik saati baz alınarak tek bir yükleme oranı kullanmak ne gibi sonuçlara neden olur?
CEVAP: Siparişlere genel üretim yüklenmesi için direkt işçilik saati baz alınarak tek bir yükleme oranı kullanmak, bazı siparişlere gereğinden çok, bazılarına da az yükleme yapılacağından, doğru olmayan maliyet yüklemesine neden olabilir. Bu durum, siparişlerin direkt işçiliklerle ve genel üretim maliyeti kaynaklarının direkt işçilik saatleri ile ilişkisine göre ortaya çıkabilir. Eğer bir sipariş, bir diğer siparişe oranla emek yoğun bir üretimi gerektiriyorsa toplam genel üretim maliyetlerinden alacağı pay daha yüksek olurken, teknoloji yoğun bir sipariş, daha fazla enerji ve amortisman payına sahip olmasına karşın, alacağı pay düşük olabilir.
#19
SORU: Siparişlere genel üretim yüklenmesi için direkt işçilik saati baz alınarak tek bir yükleme oranı kullanılarak yapılan yükleme sonucunda ortaya çıkan sorun nasıl giderilir?
CEVAP: Bu sorun, her bir yükleme için farklı yükleme ölçülerinin kullanılacağı birden çok genel üretim maliyeti yükleme oranı kullanılarak çözülebilir. Bu amaçla her bir bölüm için ayrı genel üretim maliyeti yükleme oranı geliştirmek gerekir.
#20
SORU: Doğru ve sağlıklı mamul ve sipariş maliyetlemesi nasıl mümkün olur?
CEVAP: Doğru mamul ve sipariş maliyetlemesi, ancak hacimle ilgili olmayan faaliyet temelli faaliyet sürücüleri kullanımı ile mümkün olabilmektedir.
#21
SORU: İşletmeler hangi durumlarda sipariş maliyeti sistemini kullanmalıdır?
CEVAP: Eğer bir işletme küçük partiler hâlinde birbirinden farklı mamuller üretirse ve bu mamullerin maliyetleri farklı ise işletme her bir mamul ya da partinin maliyetini ayrı ayrı izlemelidir. Bu durumda sipariş maliyeti sisteminin kullanımını gerektirmektedir.
#22
SORU: Sipariş maliyeti sistemi nasıl tanımlanır?
CEVAP: Sipariş maliyeti sistemi bir iş, bir mamul ya da, bir mamul grubu için maliyetleri izlemeyi ve maliyeti özet olarak hesaplamayı sağlayan sisteme denilmektedir.
#23
SORU: Sipariş maliyeti sistemi uygulamada başka hangi adlarla anılır?
CEVAP: Sipariş maliyeti sistemi, uygulamada iş emri maliyeti, iş emri maliyeti sistemi ve özel sipariş sistemi gibi adlarla da anılmaktadır.
#24
SORU: Sipariş maliyeti sisteminin özellikleri nelerdir?
CEVAP: • Sipariş maliyeti sistemi, belirli partiler hâlinde üretim yapan ve her partide diğerlerinden oldukça farklı tür ya da nitelikte mamuller üreten işletmelerde, her bir mamul veya mamul grubunun maliyetlerini ayrı saptayabilmek için kullanılmaktadır. • Sipariş maliyeti sistemi, müşteri isteklerine uygun mamullerin üretimi söz konusu olduğunda, siparişe özgü maliyetlerin hesaplanmasına olanak vermektedir. • Siparişe özgü üretim maliyetleri, direkt ilk madde/malzeme gideri, direkt işçilik gideri ve genel üretim giderleri ve siparişin müşterilere teslim maliyetlerinden oluşmaktadır. Bu maliyetlerin, sipariş edilen mamullerin üretimi ile ilişkilendirilmesi gerekmektedir. • Sipariş maliyeti sistemi, hizmet sektöründe danışmanlık firmaları, reklam ajansları vb. tarafından uygulanırken, üretim işletmelerinde de mobilya, gemi, otomotiv, yat, özel projeler ve inşaat vb. mamulleri üreten işletmeler tarafından uygulanabilmektedir. • Sipariş maliyeti sisteminde, siparişe yüklenecek direkt ilk madde/malzeme gideri, direkt işçilik giderleri ve genel üretim giderleri tutarları “sipariş maliyeti kartı”nda gösterilmektedir. • Sipariş maliyeti sistemi, sipariş esasına göre çalışan işletmelerle birlikte farklı türde mamulleri veya hizmetleri stok için üreten işletmelerde de kullanılmaktadır.
#25
SORU: Sipariş maliyeti sisteminin yararları nelerdir?
CEVAP: • Kârlı işlerin, kârsız işlerden kolayca ayırt edilebilmesini sağlar. • İşletme tarafından gelecekte alınacak benzer siparişlerin maliyetlerinin tahmin edilmesine olanak sağlar ve fiyatlamaya yardımcı olur. • Maliyet verilerinin işletme yönetimine kullanışlı bir şekilde sunulmasını sağlar. • Gerçek maliyetlerin, tahmini maliyetlerle karşılaştırılması ile faaliyetin rasyonelliğinin, verimliliğinin denetlenmesini sağlar. • Satış fiyatının maliyete dayalı olduğu ihalelerde ve diğer sözleşmelerde, özel siparişin maliyetinin hesaplanmasına olanak sağlar. Bu gibi sözleşmelerde üretici işletme, maliyetlerin üzerine belirli bir kâr payı ilave ederek satış fiyatını belirleyebilir. Bu durumda maliyetin özel olarak saptanmasına bu sistem olanak sağlamış olur. • Üretimde kullanılan çeşitli ilk madde ve malzemelerin miktar olarak da belirlenmesi sonucu; işçilik zaman kontrolü, ilk madde ve malzeme miktarı kontrollerine olanak sağlar. • Siparişlerin ve maliyet merkezlerinin maliyetlerinin dökümü ve maliyet kontrolünün yapılmasına olanak sağlar. • Çalışanların verimliliğinin ölçülmesi ve başarısının değerlendirilmesine olanak sağlar.
#26
SORU: Sipariş maliyeti sisteminin sakıncaları nelerdir?
CEVAP: • Her bir sipariş için maliyetlerin ayrıntılı ve özel olarak hesaplanması zaman alıcıdır ve personel maliyetlerini artırmaktadır. • Geçmişte yapılan siparişlerin maliyetlerinden hareket edilmesi bazen gelecekteki fiyat politikaları açısından yanlış kararlara neden olabilmektedir. • Sistem, fiili maliyet sistemine dayalı olarak uygulandığında fiili maliyet sisteminin sakıncalarını da beraberinde getirmektedir.
#27
SORU: Sipariş maliyeti sisteminde yaygın olarak kullanılan belgeler nelerdir?
CEVAP: • İlk madde ve malzeme ile ilgili belgeler, • İşçi ücret ve giderleriyle ilgili belgeler, • Genel üretim maliyetleri ile ilgili belgeler, • Sipariş maliyeti kartı.
#28
SORU: Sipariş maliyetlerinin hesaplanması sürecindeki ilk adım nedir?
CEVAP: Sipariş maliyetlerinin hesaplanması sürecindeki ilk adım maliyetlerin belirlenmesi ve kaydedilmesidir.
#29
SORU: Üretim maliyetlerini belirlemek amacıyla sipariş maliyetlerinin hesaplanmasında hangi sistemler kullanılmaktadır?
CEVAP: Üretim maliyetlerini belirlemek amacıyla sipariş maliyetlerinin hesaplanmasında fiili maliyet sistemi ve normal maliyet sistemi kullanılmaktadır.
#30
SORU: Sipariş maliyeti sisteminde fire maliyetlerinin hesaplanması ve muhasebeleştirilmesi süreci nasıl gerçekleşmektedir?
CEVAP: Üretim sürecinde çeşitli nedenlerle, miktar azalması şeklinde ortaya çıkan kayıpların, miktar azaltıcı ve maliyet artırıcı bir unsur olarak fireyi ifade ettiğini ve firenin herhangi bir satış değerinin olmadığını söyleyebiliriz. Fire maliyetleri “ilk madde ve malzemede meydana gelen kayıpları” ifade etmektedir. Ortaya çıkan firelerin yok edilmesi için katlanılan maliyetlerin de sipariş maliyetlerine eklenmesi gerekmektedir. Ayrıca normal firelerin maliyetleri siparişlerin maliyetini arttıran özellikte olmaları nedeniyle direkt ve endirekt malzemeler için 711 DİREK İLK MADDE VE MALZEME YANSITMA HESABI ve 731 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ HESABI’nın alacağı karşılığında 151 YARI MAMULLER ÜRETİM HESABI’na yansıtılarak siparişlerin maliyetlerine eklenmelidir. Firelerin “anormal fire” olması durumunda ise fire tutarı 151 YARI MAMULLER ÜRETİM HESABI’nın alacağı karşılığında 689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR HESABI’na kaydedilmek suretiyle Kanunen Kabul Edilmeyen Gider olarak üretim maliyetlerinden çıkartılarak doğrudan sonuç hesaplarına aktarılmalıdır.
#31
SORU: İşletmenin ilk madde ve malzemelerin satın alınması sürecinde hangi işlemler gerçekleşecektir?
CEVAP: İrsaliye ile işletmeye gelen ilk madde ve malzemeler, öncelikle stok kartına işlenerek malzeme ambarına alınacak ve alış faturası geldiğinde yapılan kontrollerden sonra yevmiye defterine kayıt yapılacaktır.
#32
SORU: İlk madde ve malzemenin üretime alınması süreci nasıl işler?
CEVAP: Üretilecek karavanlarda kullanılmak üzere “kesme bölümü” ve “montaj bölümü” yöneticisi tarafından (x) no.lu sipariş için malzeme ambarına “ilk madde ve malzeme istek fişleri” gönderilmiştir. Kesme ve montaj bölümleri tarafından üretime çekilen ilk madde ve malzemeler, istek fişlerinden günlük olarak (x) no.lu sipariş maliyeti kartına işlenecektir. Endirekt malzemeler ise hangi siparişte ne kadar kullanıldıkları belli olmadığı için tahmini yükleme oranları yardımıyla sipariş maliyetlerine yüklenecektir. (x) no.lu sipariş maliyet kartında endirekt ilk madde ve malzemeler yer almayacaktır. Bununla birlikte dönem sonlarında üretimde kullanılan endirekt malzemeler “ilk madde ve malzeme istek fişi özetleri” dikkate alınarak toplam tutarlar üzerinden kayıt yapılacaktır. Bu kayıtta yer alan 710 DİREK İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ HESABI siparişlerle doğrudan ilişkilendirilen fiili direkt ilk madde ve malzeme maliyetlerinin izlenmesine ve 730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ HESABI da siparişlerle doğrudan ilişkilendirilemeyen ve tahmini yükleme oranları yardımıyla siparişlere yüklenen genel üretim maliyetlerinin fiili tutarlarının izlenmesine olanak sağlamaktadır.
#33
SORU: Üretimde işçilik kullanımının maliyet akışı ve muhasebeleştirilmesi süreci nasıl olmaktadır?
CEVAP: Her bir sipariş için işçi çalışma ve zaman kartlarına bağlı olarak direkt işçilik maliyetleri, siparişler bazında günlük işçi çalışma kartlarına dayalı olarak sipariş maliyeti katlarına aktarılır. Endirekt işçilik maliyetleri de genel üretim maliyetlerinin bir unsuru olarak, endirekt malzemeler gibi, sipariş maliyet kartına tahmini yükleme oranları kullanılarak yüklenir. Gerçekleşen işçilik tutarlarından; dönem sonlarında direkt işçilik olarak gerçekleşenler, 720 DİREK İŞÇİLİK MALİYETLERİ HESABI’na, endirekt işçilik olarak gerçekleşenler de 730 GENEL ÜRETİM MALİYETLERİ HESABI’na kaydedilmektedir. Hem direkt işçilikler hem de endirekt işçiliklere ilişkin kayıtlar “işçi çalışma kartı özetleri” ve “ücret bordroları” esas alınarak yapılmaktadır.
#34
SORU: Genel üretim maliyetleri siparişlere ve üretime yüklenirken hangi tutarlar kullanılır?
CEVAP: Genel üretim maliyetlerinin siparişlere yüklenmesi, ancak tahmini genel üretim maliyetleri yükleme oranlarının kullanımı ile mümkün olabilmektedir.
#35
SORU: Tamamlanan siparişler hangi hesaba alınmalıdır?
CEVAP: Üretimi tamamlanan karavanların sipariş maliyeti kartı üzerindeki birim maliyet tutarları göz önüne alınarak 152 MAMULLER HESABI’na alınması gerekmektedir.
#36
SORU: Dönem sonunda siparişlere tahmini olarak yüklenen genel üretim maliyetleri ile gerçekleşen genel üretim maliyetleri arasında fark olup olmadığını anlamak için hangi hesaplar karşılaştırılır?
CEVAP: Dönem sonu geldiğinde siparişlere tahmini olarak yüklenen genel üretim maliyetleri ile gerçekleşen genel üretim maliyetleri arasında fark olup olmadığının araştırılması gerekmektedir. Bu amaca yönelik 730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ HESABI’nın borcu ile 731 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ YANSITMA HESABI’nın alacağının karşılaştırılarak kapatılması gerekmektedir.
#37
SORU: Dönem sonunda maliyet ve yansıtma hesapları nasıl kapatılır?
CEVAP: Dönem sonlarında 710 DİREK İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ HESABI ile 711 DİREK İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ YANSITMA HESABI, 720 DİREK İŞÇİLİK GİDERLERİ HESABI ile 721 DİREK İŞÇİLİK GİDERLERİ YANSITMA HESABI’nın karşılaştırılarak kapatılması gerekmektedir. Eğer işletme tahmini ya da standart maliyet sistemlerinden birini uyguluyorsa bu hesaplar arasında fark çıkacak, hesaplar arasında çıkacak fark tutarları ilgili fark (sapma) hesaplarına aktarılacaktır. Farklar ya 151 YARI MAMULLER ÜRETİM HESABI, 152 MAMULLER HESABI ve 620 SATILAN MAMULLERİN MALİYETİ HESABI’na borç toplamları ile orantılı olarak ya da doğrudan 620 SATILAN MAMULLERİN MALİYETİ HESABI’na aktarılarak kapatılacaktır. Örnek işletmede olduğu gibi fiili maliyet sistemi uygulanıyorsa direkt ilk madde ve malzeme ile direkt işçilik maliyetleri ile ilgili maliyet ve yansıtma hesapları arasında bir fark (sapma) çıkmayacak. Maliyet ve yansıtma hesapları fiili tutarlar üzerinden kapatılacaktır.
#38
SORU:
Sipariş maliyeti sistemi nedir?
CEVAP:
Sipariş maliyet sistemi; “birbirinden fiziksel açıdan farklı her iş ya da üretim grubu (üretim partisi) için katlanılan maliyetlerin ayrı ve özel olarak izlenerek sipariş maliyeti kartlarında toplandığı maliyet sistemi olarak da tanımlanabilir.
#39
SORU:
Sipariş maliyeti sistemi literatürde farklı adlarla bilinir mi?
CEVAP:
Sipariş maliyeti sistemi, uygulamada “iş emri maliyeti’, “iş emri maliyeti sistemi’ ve “özel sipariş sistemi’ gibi adlarla da anılmaktadır.
#40
SORU:
Sipariş maliyeti sisteminde maliyet unsurları nelerdir?
CEVAP:
Sipariş maliyeti sisteminde maliyet unsurları; direkt ilk madde ve malzeme maliyeti, direkt işçilik maliyeti ve genel üretim maliyetlerinden oluşmaktadır.
#41
SORU:
Sipariş maliyeti sisteminde maliyet unsurları siparişlerle nasıl ilişkilendirilir?
CEVAP:
Bu maliyetlerden direkt ilk madde ve malzeme ile direkt işçilik maliyetleri her bir sipariş ile doğrudan ilişkilendirilebilirken, endirekt maliyetlerden oluşan genel üretim maliyetleri, yükleme oranları yardımıyla siparişlere yüklenebilmektedir.
#42
SORU:
Sipariş maliyeti sisteminin özellikleri nelerdir?
CEVAP: - Sipariş maliyeti sistemi, belirli partiler hâlinde üretim yapan ve her partide diğerlerinden oldukça farklı tür ya da nitelikte mamuller üreten işletmelerde, her bir mamul veya mamul grubunun maliyetlerini ayrı saptayabilmek için kullanılmaktadır.
- Sipariş maliyet sistemi, müşteri isteklerine uygun mamullerin üretimi söz konusu olduğunda, siparişe özgü maliyetlerin hesaplanmasına olanak vermektedir,
- Siparişe özgü üretim maliyetleri, direkt ilk madde/malzeme gideri, direkt işçilik gideri ve genel üretim giderleri ve siparişin müşterilere teslim maliyetlerinden oluşmaktadır, Bu maliyetlerin, sipariş edilen mamullerin üretimi ile ilişkilendirilmesi gerekmektedir, Direkt ilk madde/malzeme ve direkt işçilik maliyetleri siparişlere doğrudan yüklenmektedir, Genel üretim maliyetleri ise genellikle tahmini olarak yüklenmektedir. Sipariş edilen mamullerin üretimi tamamlandıktan sonra, siparişe ilişkin yarı mamul kalması söz konusu değildir.
- Sipariş maliyet sistemi, hizmet sektöründe danışmanlık firmaları, reklam ajansları vb. tarafından uygunabilirken, üretim işletmelerinde de mobilya, gemi, otomotiv, yat, özel projeler ve inşaat vb. mamulleri üreten işletmeler tarafından uygulanabilmektedir,
- Sipariş maliyeti sisteminde, siparişe yüklenecek direkt ilk madde/malzeme gideri, direkt işçilik giderleri ve genel üretim giderleri tutarları “sipariş maliyeti kartı”nda gösterilmektedir.
- Sipariş maliyeti sistemi, sipariş esasına göre çalışan işletmelerle birlikte farklı türde mamulleri veya hizmetleri stok için üreten işletmelerde de kullanılmaktadır.
#43
SORU:
Sipariş maliyet sisteminin yararları nelerdir?
CEVAP:
Sipariş maliyet sisteminin yararları şu şekilde sıralanabilir:
- Kârlı işlerin, kârsız işlerden kolayca ayırt edilebilmesini sağlar.
- İşletme tarafından gelecekte alınacak benzer siparişlerin maliyetlerinin tahmin edilmesine olanak sağlar.
- İşletme tarafından gelecekte alınacak benzer siparişlerin maliyetlerinin tahmin edilmesine olanak sağlar ve fiyatlamaya yardımcı olur.
- Maliyet verilerinin işletme yönetimine kullanışlı bir şekilde sunulmasını sağlar.
- Gerçek maliyetlerin, tahmini maliyetlerle karşılaştırılması ile faaliyetin rasyonelliğinin, verimliliğinin denetlenmesini sağlar.
- Satış fiyatının maliyete dayalı olduğu ihalelerde ve diğer sözleşmelerde, özel siparişin maliyetinin hesaplanmasına olanak sağlar. Bu gibi sözleşmelerde üretici işletme, maliyetlerin üzerine belirli bir kâr payı ilave ederek satış fiyatını belirleyebilir. Bu durumda maliyetin özel olarak saptanmasına bu sistem olanak sağlamış olur.
- Üretimde kullanılan çeşitli ilk madde ve malzemelerin miktar olarak da belirlenmesi sonucu; işçilik zaman kontrolü, ilk madde ve malzeme miktarı kontrollerine olanak sağlar.
- Siparişlerin ve maliyet merkezlerinin maliyetlerinin dökümü ve maliyet kontrolünün yapılmasına olanak sağlar.
- Çalışanların verimliliğinin ölçülmesi ve başarısının değerlendirilmesine olanak sağlar.
#44
SORU:
Sipariş maliyet sisteminin sakıncaları nelerdir?
CEVAP:
Sipariş maliyet sisteminin sakıncalarını şu şekilde sıralamak mümkündür:
- Her bir sipariş için maliyetlerin ayrıntılı ve özel olarak hesaplanması zaman alıcıdır ve personel maliyetlerini artırmaktadır.
- Geçmişte yapılan siparişlerin maliyetlerinden hareket edilmesi bazen gelecekteki fiyat politakaları açısından yanlış kararlara neden olabilmektedir.
- Sistem, fiili maliyet sistemine dayalı olarak uygulandığında fiili maliyet sisteminin sakıncalarını da beraberinde getirmektedir.
#45
SORU:
Sipariş maliyet sisteminde kullanılan ilk madde ve malzeme ile ilgili belgeler hangileridir?
CEVAP:
İlk madde ve malzeme ile ilgili belgeler:
- İlk madde ve malzeme istek fişleri
- İlk madde ve malzeme istek fişleri özeti
#46
SORU:
Sipariş maliyet sisteminde kullanılan işçi ücret ve giderleriyle ilgili belgeler hangileridir?
CEVAP:
İşçi ücret ve giderleriyle ilgili belgeler:
- İşçi çalışma kartları
- İşçi çalışma kartları özeti
#47
SORU:
Sipariş maliyet sisteminde kullanılan genel üretim mailyetleriyle ilgili belgeler hangileridir?
CEVAP:
Sipariş maliyet sisteminde kullanılan genel üretim mailyetleriyle ilgili belgeler, genel üretim maliyeti dağıtım tablolarıdır.
#48
SORU:
İlk madde ve malzeme istek fişleri kullanılarak hangi işlemler yapılabilmektedir?
CEVAP:
İlk madde ve malzeme istek fişi kullanılmak suretiyle;
• Stok kartları üzerinde üretime sevk edilen ilk madde ve malzeme kadar azalma yapılmakta,
• Sipariş maliyeti kartı üzerine direkt ilk madde ve malzeme maliyetleri işle- nebilmekte,
• İlk madde ve malzeme istek fişi özetleri düzenlenerek, üretime sevk edilen ilk madde ve malzemelere ait yevmiye kayıtları yapılabilmektedir.
#49
SORU:
İlk madde ve malzeme istek fişi özeti nedir?
CEVAP:
İlk madde ve malzeme istek fişi özeti; siparişlerle ilgili olarak belirli bir maliyet dönemi için düzenlenen ilk madde ve malzeme istek fişlerinden yararlanarak, farklı tarihlerde ve çeşitli ilk madde/malzemelerin üretilen siparişlere göre sınıflandırıldığı belgedir.
#50
SORU:
İşçi çalışma kartları hangi amaçla kullanılır?
CEVAP:
İşçiliklerin saptanması ile birlikte aynı zamanda her bir sipariş ile de ilişkilendirilmesi gerekmektedir. İşçilik maliyetlerinin siparişlere ayrı ayrı yüklenmesi bu kaynak belge aracılığı ile sağlanır. Sipariş maliyeti sisteminde her bir siparişin direkt işçilik maliyetini hesaplayabilmek, işçilerin işletmede bulundukları toplam zamanı hangi bölümlerde ve hangi işlerde çalışarak geçirdiklerinin bilinmesini gerektirir. Bu amaçla düzenlenen belge “işçi çalışma kart"dır
#51
SORU:
Sipariş maliyet kartı nedir?
CEVAP:
Sipariş maliyet kartı, “belli bir siparişe ilişkin maliyetlerin toplandığı belgedir’.
#52
SORU:
Sipariş maliyeti kartı ile büyük defterin ilişkisi var mıdır?
CEVAP:
Üretim aşamasındaki sipariş maliyeti kartlarındaki tutarların toplamı 151 YARI MAMULLER ÜRETİM HESABl’nın borç kalanına eşit olmalıdır. Tamamlanan siparişler maliyet tutarları ile 152 MAMULLER HESABI’na aktarılırken satışı gerçekleşenler de 620 SATILAN MAMULLERİN MALİYETİ HESABI'na aktarılmaktadır.
#53
SORU:
Sipariş maliyeti sisteminde birim maliyetler nasıl hesaplanır?
CEVAP:
Siparişler tamamlandığında, sipariş maliyeti kartında toplanmış olan maliyetler toplam maliyetini oluşturur ve sipariş sayısına bölünerek birim mamul maliyeti hesaplanır.Siparişler tamamlandığında, sipariş maliyeti kartında toplanmış olan maliyetler toplam maliyetini oluşturur ve sipariş sayısına bölünerek birim mamul maliyeti hesaplanır.
#54
SORU:
Sipariş maliyeti sistemi, maliyetlerin kapsamı açısından hangi maliyet sistemleri ile birlikte uygulanabilir?
CEVAP:
Sipariş maliyeti sistemi, maliyetlerin kapsamı açısından tam maliyet ve kısmi maliyet sistemleri ile uygulanabilirken, maliyetlerin gerçekleşmiş ya da geleceğe ilişkin olmasına göre de fiili ya da tahmini maliyet sistemleri ile birlikte uygulanabilir. Her bir siparişin farklı özellikler taşıması nedeniyle standart maliyet sisteminin uygulanmasında kimi zaman güçlüklerle karşılaşılmaktadır.
#55
SORU:
Normal Sipariş Maliyeti Sistemi nedir?
CEVAP:
Direkt ilk madde ve malzeme maliyetleri ve direkt işçilik maliyetleri için fiili maliyetleri ve genel üretim maliyetleri için ise tahmini maliyetleri kullanan bir sipariş maliyeti sistemi, “Normal Sipariş Maliyeti Sistemi’ olarak adlandırılır.
#56
SORU:
Genel üretim maliyeti yükleme oranlarının hesaplanabilmesi için hangi bilgilere ihtiyaç vardır?
CEVAP:
Genel üretim maliyeti yükleme oranlarının hesaplanabilmesi için;
- Genel üretim maliyetlerinin tek tek belirlenmesi,
- Her bir genel üretim maliyeti unsuru için bütçelenen (tahmini) tutarların belirlenmesi ve
- Genel üretim maliyetlerinin siparişlere yüklenmesinde faaliyetlerle ilişkili olarak direkt işçilik saati, direkt işçilik maliyeti, makine saati vb. mantıklı, ölçülebilir ve uygulanabilir (pratik) dağıtım (yükleme) kriterlerinin belirlenmesi gerekir.
#57
SORU:
Sipariş maliyeti yönteminde yarı mamul maliyetleri nasıl izlenir?
CEVAP:
Dönem sonu itibarıyla, henüz tamamlanmamış siparişlerin sipariş maliyet kartlarında toplanan maliyetleri, mali tablolarda dönem sonu yarı mamul stoklarında gösterilir. Henüz tamamlanmamış siparişlere ilişkin maliyetler ise yarı mamul maliyetlerinde gösterilecektir.