Yer hizmetleri, Sivil Havacılık Genel
Müdürlüğü’nün yer hizmet türlerini ve detaylarını
belirlediği Havacılık Talimatı’nda (SHGM, 1999) temsil,
yük kontrolü ve haberleşme, birim gereçlerinin kontrolü,
yolcu trafik, kargo ve posta, ramp, uçak temizlik, yakıt ve
yağ, uçak hat bakım, uçuş operasyon, ulaşım, ikram,
gözetim ve yönetim ile uçak özel güvenlik hizmet ve
denetimi olarak ele alınmaktadır

Kargo taşımacılığı yapılan havaalanlarında uygun
depolama alanları, ithal ve ihraç kargo için gümrük
hizmetleri, kargonun güvenlik ve emniyet açısından
taranması için uygun ekipmanlar gibi gerekli donanım ve
tesislerin bulunması gerekmektedir. Yer hizmetleri
kapsamındaki posta hizmetleri için, kargo hizmetlerinde
kullanılan ekipmanlardan farklı nitelikte bir ekipmana
ihtiyaç duyulmamaktadır

Hava yolu ile yolcu bagajı ve posta dışında bir
konşimento (taşıma sözleşmesi) ile taşınan yükler kargo
olarak tanımlanmaktadır

Bir eşya ya da nesnenin kargo olarak gönderilmesi
için yerine getirilmesi gereken süreçlerin karmaşıklığı ve
bürokratik işlemlerin fazlalığı nedeniyle göndericiler, hava
taşıyıcıları ile doğrudan bağlantı kurmak yerine, bu alanda
uzman bir işletme ile gönderim yapmayı tercih
etmektedirler. Genellikle kargo acentesi olarak
adlandırılan bu taşıma işleri organizatörleri, farklı
göndericilerden teslim aldıkları kargoları bir araya
getirerek, yani konsolidasyon işlemi ile hacim ve ağırlık
bakımından en ekonomik paketlemeyi yapmaktadır.
Böylece kargo gönderimi yapmak isteyen bireysel
göndericilerin maliyetleri düşebilmektedir. Bu gibi bir
durumda hava yolu kargo taşıyıcısı için kargo acentesi,
gönderici konumunda ele alınmaktadır (Çancı ve Erdal,
2013a: 22- 24,30).

Hem kargo acenteciliği gibi kargo taşıma işleri
organizatörlüğünün hem de kargo taşımacılığının tek bir
çatı altında toplandığı işletmeler de söz konusudur.
Türkiye için bu yaklaşımın en güzel örneğini MNG Hava
yolları oluşturmaktadır. MNG Hava yolları dünyanın
çeşitli bölgelerindeki acenteler ve MNG kargo işletmesi
aracılığı ile dünyanın pek çok noktasına kargo taşımacılığı
yapmaktadır (MNG, 2016). Sadece kargo taşıyan hava
yolları dışında hem yolcu hem de yolcu bagajlarından arta
kalan alanda kargo taşıyan hava yolları da bulunmaktadır.
Kombine hava yolu olarak adlandırılan hem kargo hem de
yolcu taşıma amacını güden hava yolu işletmeleri ise
yolcu uçaklarının yanı sıra sadece kargo taşımak için
tasarlanmış uçakları da kullanmaktadırlar (Gerede, 2015:
27).

Kargonun hava yolu ile taşınması, gönderici ile
kargo taşımacılığı yapan hava yolu işletmesi arasında
imzalanan “Hava yolu Kargo Taşıma Senedi” diğer adıyla
hava yolu konşimentosu (AWB, Air Waybill)
çerçevesinde yerine getirilmektedir. Hava yoluyla
taşınacak münferit (tek) ya da konsülde (birleştirilmiş) her
kargonun bir konşimentosu olmalıdır

Hava yolu ile posta taşımacılığında, kargo
taşımacılığında olduğu gibi bir konşimento
hazırlanmamaktadır. Ülke posta teşkilatı ile hava yolu
arasında postanın devri, Delivery Bills olarak adlandırılan
bir teslim makbuzu düzenlenerek imza altına alınması ile
gerçekleştirilmektedir.

Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği, IATA
kurallarına göre kargo acentesi (gönderici), kargonun
taşınmak üzere hava yolu işletmesine tesliminden önce bir
takım işlemleri yapmak durumundadır. Bu işlemler
kargonun (Çancı ve Erdal, 2013 b: 44,50):
• Paketlenmesi (ambalajlama),
• İşaretlemesi,
• Belgelendirilmesi,
• Adreslenmesi,
• Etiketlemesidir..

Tüm bu işlemlerin ulusal ve uluslararası kurallar
çerçevesinde yapılması gerekmektedir. Tehlikeli
maddelerin kargo olarak taşınmasında ise yukarıdaki
işlemlere ilave olarak;
• Kargonun mevzuatta belirtildiği üzere
tanımlanması,
• Kargonun hava yolu ile taşınabilir olduğunu
belirleyen IATA Tehlikeli Maddeler
düzenlemelerine uygun olduğunu belirten
uygunluk belgesinin alıcıya veya göndericiye
imzalatılması gerekmektedir..

Kargonun taşınmasına benzer bir biçimde
postanın hava yolu ile taşınması için gerekli hazırlıkların
yapılması ise ülke posta işletmesinin sorumluluğundadır.
Ülke posta işletmesi tarafından postanın:

• Muhafaza altına alınması,
• Etiketlenmesi,
• Belgelendirilmesi gerekmektedir.

Posta, ülke posta teşkilatı tarafından kabul
işlemleri gerçekleştirilen, yolcu bagajı ve kargo dışında,
hava yolu ile taşınan yüklerdir.

Postanın hava yolu ile taşınması sürecinde
kargodan farklı bir takım uygulamalar söz konusudur.
Postalar ülke posta teşkilatları tarafından göndericiden
toplanmakta ve alıcısına teslim edilmektedir. Postaların
ülkeler arasında değişimi, Birleşmiş Milletler’in bir ihtisas
organı olan Dünya Posta Birliği (Universal Postal Union)
tarafından düzenlenen anlaşmalar doğrultusunda
gerçekleştirilmektedir (IATA, AHM, 2014:191). 192
ülkenin üyesi durumunda olduğu Dünya Posta Birliği
tarafından belirlenen kurallar gereği, posta alınıp verilmesi
(taşınması) bakımından üye ülke toprakları, tek bir ülke
olarak kabul edilmektedir. Ayrıca postanın üye ülke
topraklarından transit geçişinin üye ülke hükümetleri
tarafından garanti altında tutulması gerekmektedir (PTT,
2016). Hava yolu ile posta taşımacılığı, ülkelerin posta
teşkilatları ile hava yolu arasındaki anlaşmaya bağlı olarak
yapılabilmektedir.

Hava yoluyla taşınan kargolar genel kargolar ve
özel kargolar olmak üzere iki ana grupta toplanmaktadır.
Genel kargolar, taşınması ile depolanmasında özel bir
hizmet gerektirmeyen, kuru, sızıntı yapmayan ve özel
kargo tanımı dışında kalan kargolardır. Özel kargolar ise
taşınması ile depolanmasında özel işlemler ve prosedürler
gerektiren kargolardır. Özel kargoların hava yoluyla
taşınabilmesi için; kabulünde, etiketlendirilmesinde,
paketlenmesinde, yüklenmesinde ve istif edilmesinde özel
prosedürler uygulanmalıdır. Özel kargoların hava yolu ile
taşınabilmesi için gönderici sertifikasyonunun bulunması
gerekmektedir. Bu sertifikanın bir kopyası konşimento
üzerine eklenmelidir. Özel kargolar genel olarak aşağıdaki
gibi sınıandırılabilmektedir. Bunlar (IATA, 2014:178-185;
Çancı ve Erdal, 2013 b: 89):
• Tehlikeli maddeler içeren kargo,
• Kargo olarak taşınan canlı hayvan,
• Bozulabilir kargo,
• Islak kargo,
• Ağır kargo,
• Kıymetli kargo,
• Kargo olarak taşınan cenazedir.
Özel kargo olarak nitelendirilen kargoların, birden fazla
sınıandırma içinde yer alabilmeleri mümkündür. Örneğin,
canlı hayvan taşımaları hem canlı hayvan hem de
taşımalar esnasında hayvanların dışkılamaları nedeni ile
ıslak kargo sınıfı içinde ele alınarak, gerekli hizmetler
verilmelidir. Hava yolu ile taşınan postalar ise gönderim
şekli açısından genel olarak öncelikli (acil) ve normal
posta almak üzere iki başlık altında ele alınmaktadır. Hava
yolları açısından posta taşımacılığı hizmeti ise genel
olarak üç başlık altında incelenebilir. Bunlar öncelikli
(acil) posta ve normal nitelikteki postanın taşınması
hizmeti ile ülke posta teşkilatının boş posta muhafaza
kaplarının, posta çıkış noktasına geri getirilmesi
hizmetidir.

Kargo taşımacılığı yapılabilen bir havaalanında
faaliyet gösteren bir yer hizmetleri işletmesinin, kargo
hizmeti verebilmesi için gerekli yetki ve ruhsatı almış
olması gerekmektedir. Bu yetki ve ruhsat, genel olarak
gümrük işlemleri dışında benzer hizmetleri gerektiren
posta hizmetlerinin verilmesi için de yeterli olmaktadır.

Yer hizmetleri kapsamındaki kargo hizmetleri
temel olarak; kargonun uçağa yüklenmek üzere kabulü,
ULD kontrolü, kargonun uçağa yüklenmesi ve uçaktan
indirilmesi olarak özetlenebilmektedir. Yer hizmetleri
işletmeleri aynı zamanda kargonun belirli bir zaman için
depolanması, çalınması ya da hasara uğramasına karşı
uygun tedbirlerin alınması ve gümrük ile ilgili işlemlerinin
yapılabilmesi için depo ve hizmet kolaylıklarını da
sağlamak durumundadır.

Kargonun uçuş güzergâhında bulunan bir ara
noktada, son varış havaalanına ulaştırılması amacıyla,
taşındığı uçaktan indirilerek başka bir uçağa yüklenmesi
işlemi kargo transferi denmektedir.

Transfer kargolar hiçbir işlem yapılmadan, içinde
bulundukları ULD’ler ile uçaklar arasında transfer
edilebilmektedir. Bazı durumlarda ise ULD’lerin uçaktan
indirilerek ilgili alanlarda yapılan dekonsolidasyon
işleminden sonra, ayrışan kargoların transfer edilecekleri
uçaklara yüklenmesi gerekebilmektedir.

Posta hizmetleri ise ülke posta işletmesinden
gerekli kontroller yapılarak, muhafaza kapları içinde
teslim alınan postanın uçağa yüklenmesi, uçaktan
indirilmesi ve ilgili ülke posta işletmesine teslim edilmesi
hizmetlerinden oluşmaktadır. Yer hizmetleri işletmesi,
postanın transfer edilmesi gereken durumlarda belirli bir
zaman için depolanmasından, çalınmaya veya hasara
uğramasına karşı uygun tedbirlerin alınmasından da
sorumludur.

Uçak kargo kompartımanı kapılarının açılıp
kapanma mekanizmaları uçak tipine göre farklılık
göstermektedir. Genel olarak dar gövdeli uçakların kargo
kompartımanı kapıları (ünitenin bundan sonraki
kısımlarında kargo kapıları olarak adlandırılmaktadır) el
ile açılırken, geniş gövdeli uçak kargo kapıları otomatik
sistemler vasıtasıyla açılıp kapanmaktadır. Kargo kapıları,
bu konuda eğitimli ve yetkilendirilmiş yer hizmetleri
personeli tarafından, ilgili uçak tipine özel talimatlar
doğrultusunda açılıp kapatılmalıdır. Kargo kapıları
yüksekte ise açmak için uçağa yanaştırılmış ve sabitlenmiş
uygun teçhizat kullanılmalıdır. Kargo kapıları açılmadan
ve yükleme ekipmanları uçağa yanaştırılmadan önce, kapı
ve çevresinde herhangi bir hasar olup olmadığının kontrol
edilmesi gerekmektedir. Hasar tespit edilmesi durumunda
ise kapı açılmamalı ve hava yolu yetkili personeline ya da
uçağın sorumlu kaptan pilotuna bilgi verilmelidir (IATA,
2014: 279).

Gelen kargo ve posta işlemleri, ilgili personelin
uçuş ekibinden kargo/posta dokümanlarını almasıyla
başlamaktadır. Uçak kompartımanlarındaki yığma yükler
ve ULD’ler uçağa yanaştırılan uygun ekipmanlar ile
uçaktan indirilmektedir. Gümrük görevlisi nezaretinde
manifesto ve konşimentolarla karşılaştırarak, gerekli
dokümanların doldurulmasının ardından gümrük
kontrolleri tamamlanan kargo, depoya teslim edilmektedir.
Uçaktan indirilen kargoların hasarlı olması, dokümanlarda
belirtilen kargonun uçaktan çıkmaması ya da fazla kargo
çıkması durumunda, gerekli tutanaklar hazırlanmalıdır.
Depoya teslim edilen kargolar için gerekli gümrük
beyanının hazırlanması ve tescil işlemlerinin
tamamlanmasıyla kargo, alıcısı (genel olarak kargo
acentesi) tarafından alınmaya hazır hale getirilmiş
olmaktadır. Uçaktan indirilen posta ise teslim makbuzu ile
karşılaştırılarak kontrol edilmektedir. Gerekli
dokümanların doldurulmasının ardından gelen posta, ülke
posta teşkilatı yetkililerine teslim edilmelidir (SHGM,
2014a: 46; SHGM, 1999)..

Kargonun uçağa yükleme işlemi başlatılmadan
önce kompartımanda bulunan ve indirilmesi gereken tüm
kargo/postaların indirildiğinden emin olunmalıdır.
Kompartımanda sadece transit kargo/postalar ile uçağın
teknik ekipmanlarının kalmış olması gerekmektedir.
Ayrıca kargo kompartımanında boşaltılan kargodan
dökülmüş ya da sızmış artıkların olup olmadığı ve
herhangi bir hasarın bulunup bulunmadığı kontrol
edilmelidir. Dökülmüş ya da sızmış artıklar sıvı, jel, toz ya
da granül gibi çeşitli biçimlerde olabilmektedir. Bu
artıklar aşındırıcı, yanıcı ya da zehirli maddeler
içerebilmektedir. Kargo kompartımanı içine su sızması
dahi uçağın elektrik sistemlerine hasar verebilmektedir. Bu nedenle tespit edilen tüm dökülmüş ve sızmış
artıkların, hava yolu işleticisinin sorumlu personeline
rapor edilmesi ve uygun temizleme yöntemleri ile
temizletilmesi gerekmektedir. ULD’lerin sabitlenmesi
amacıyla kullanılan zemin kilitlerinde hasar ya da arıza
olması ve kompartıman zemininde hasar meydana gelmiş
olması, yükleme kısıtlamalarına neden olabilmektedir. Bu
nedenle tespit edilen hasarlar, uçağın sorumlu pilotuna ya
da hava yolu işletmesinin teknik personeline
bildirilmelidir. Hava yolu ile taşınmaya uygun hale
getirilmiş, yığma ya da ULD içine yerleştirilmiş
kargoların hacim ve ağırlık kontrolleri yapılmaktadır.
Kargo işlemleri ile ilgili personel, uçağa yüklenmek üzere
depodan çıkartılacak kargoların konşimentolarını kontrol
ederek, kargo manifestosunu hazırlamaktadır. Kargo
manifestosu, konşimento ile birlikte bir kopyası uçuş
ekibine teslim edilmesi gereken dokümanlardan birini
oluşturmaktadır. Kargo konşimento ve manifestolarının
hazırlanmasından ve gerekli yerlere dağıtımının
yapılmasından, hava yolu işletmesi ya da onun adına
hizmet veren yer hizmetleri işletmesi sorumludur.
Otomatik ya da manuel olarak hazırlanabilen manifestoda,
taşınan kargoların konşimento numaraları, içeriği ve sayısı
gibi bilgiler yer almaktadır (ICAO, 2005: 4-1). Taşınan
kargoların arasında canlı hayvan ya da tehlikeli madde
gibi özel nitelikli yük bulunması durumunda ise bunun
bilgisi yükleme birimi ile iletişime geçilerek
bildirilmelidir. İçerisinde yük bulunan ve hava yoluyla
taşınmak üzere hazırlanmış her ULD’nin üzerinde,
içerisindeki yük ile ilgili bilgilerin bulunduğu, bir tanıtıcı
kart bulunmalıdır.

Uçağın yerdeki dengesini kaybetmemesi için
yükleme işlemine ön kompartımandan başlanması
gerekmektedir. Gerekli durumlarda ön ve arka
kompartımana aynı anda yükleme yapılabilmektedir.
Kargo/posta ve yolcu bagajlarının birlikte taşınması
durumunda, uçağın ağırlık ve denge şartlarını bozmamak
koşulu ile önce kargo/postalar uçağa yüklenmeli daha
sonra bagajlar yüklenmelidir. Kargonun yüklenmesi uçuş
operasyon personeli ya da uçak işleticisi yetkili personeli
tarafından hazırlanan yükleme planına göre yapılmalıdır.
Üzerinde yükleme ve taşıma için etiket ve işaretlemeler
bulunan kargo, bu işaretlemeleri görünecek şekilde
yüklenmelidir. Her kargonun, uçağa yerleştirilmeden önce
üzerindeki etiketlerden kargo çıkış istasyonu ve uçuş
numarası kontrol edilmelidir. Yükleme için kullanılacak
ULD’lerin yükseklik ve genişliklerinin, uçak kompartıman
ve kompartıman kapısı ölçülerine uygun olması
gerekmektedir. Konteynerlerin kapakları kapalı durumda
olmalıdır. Paletlerin üzerindeki yükler, ağlar ve kayışlar
ile sıkıca bağlanmış ve sabitlenmiş olmalıdır. Kullanılan
ULD’lerin sertifikalandırılmamış olması durumunda
üzerlerine/ içerisine konulan yükün ağırlığı 150 kilogramı
geçmemelidir.

• Kargo – Sarı
• Posta – Mavi
• Şirket postası (Company Mail) – Yeşil
• Güvenlik gerekçesiyle alınmış eşyalar – Gri
• Kıymetli kargo – Turuncu

Uçak işleticisinin faaliyetlerini kolaylaştırmak için,
hava yolu adına gerekli ödemelerin yapılması, uçağın
faaliyetleri ile ilgili taraarla irtibat kurulması ve bilgi
verilmesi, gerekli izinlerin alınması gibi hizmetler, temsil
hizmeti olarak adlandırılmaktadır. Kısaca bu hizmetlerin,
hava yolunun uçuş yaptığı herhangi bir havaalanında
temsil edilmesi hizmeti olarak da tanımlanması
mümkündür. Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’nün yer
hizmet türlerini ve detaylarını belirlediği Havacılık
Talimatı’nda (SHGM, 1999) temsil hizmetleri aşağıdaki
gibi ele alınmaktadır. Bunlar:
• Herhangi bir durumda talep edilmesi halinde,
hava yolunun faaliyetlerini kolaylaştırmak
amacıyla teminat ya da kefalet temin etmek,
• Uçuş operasyon süreçleri ile ilgili Sivil Havacılık
Genel Müdürlüğü ya da Devlet Hava Meydanları
gibi ulusal otoritelerle ya da yerel makamlarla
(Mülki İdare Amirliği, Havaalanı Emniyet Şube
Müdürlüğü gibi) iletişime geçmek,
• Hava yolu tarafından gerçekleştirilen uçuş
faaliyetleri ile ilgili bilgileri gerekli tüm taraara
iletmek,
• Hava yolu ile yapmış olduğu hizmet anlaşması
kapsamında, aşağıda yer alan ya da benzeri
ödemeleri hava yolu adına yapmak:
o Havaalanı, gümrük, polis ve diğer bazı
hizmetler için ilgili ücretleri ödemek,
o Teminat ve kefalet masraflarını ödemek,
o Günlük masraflar ile yerleşme ya da
ulaşım vb. masrafları ödemek,
• Temsil hizmeti verdiği hava yolu işletmesine
büro temin etmektir.

Uçaklara yüklenecek bagaj ve kargo için, birim
yükleme gereci (ULD) olarak adlandırılan ekipmanlar
kullanılabilmektedir. Farklı tip uçaklarda farklı ULD’lerin
kullanımı söz konusudur. Bazı durumlarda farklı
yerleştirme seçeneklerinden dolayı aynı tip uçak olsa dahi
ULD’nin kullanımı farklılık gösterebilmektedir. Özetle,
çeşitli amaçlarla tasarlanmış her ULD, her uçak tipinin
kendisine özgüdür ve genellikle hava yolunun
sahipliğindedir. Ancak bazı durumlarda hava yolları bir
birlerinin ULD’lerini kullanabilmek için anlaşma
yapabilmektedirler. Hava yolu işletmesinin uçağına; bir
anlaşma yok ise başka hava yoluna ait ULD kullanılarak
yükleme yapılamaz. Hava yolları uçağın gittiği herhangi
bir havaalanında bu ekipmanları bırakabilmekte veya
ihtiyaç duyulması halinde bu ekipmanların temin
edilmesini yer hizmetleri işletmesinden isteyebilmektedir.
Yer hizmetleri kapsamında sunulan ve hava yolu
işleticisine ait olan ULD’lerin çalınması, kaybolması ve
hasar görmesinin önlemesi, depolanması için uygun
önlemler alınmasına ilişkin hizmetler ULD’lerin kontrolü
olarak adlandırılmaktadır. ULD’ler ile ilgili kontrol ve
stok mesajlarının hazırlanması ve bu ekipmanların teslim
edildiğine dair kontrol tutanakları ile ilgili hizmetler de bu
kapsamda verilmektedir. Hava yolu işletmeleri, hizmet
aldığı yer hizmeti işletmelerinden filolarında bulunan tüm
uçak tipleri için kullanılabilecek ULD’leri bulundurmasını
da talep edebilmektedir. Hava yoluna ait olan ULD’lerin
teslim alınmadan önce mutlaka kontrol edilmeleri
gerekmektedir. Hasar tespit edilmesi durumunda, hasarın
yeri ve niteliği kayıt altına alınmalıdır. Hasarlı ULD’lerin
üzerine ‘Hasarlıdır/Kullanılamaz’ ibaresi bulunan etiket
takılarak operasyon alanından uzakta bir alanda
tutulmaları gerekmektedir.

Hava yollarına verilen gözetim hizmetleri
aşağıdaki gibi özetlenebilir. Bunlar (SHGM, 1999):
• Hava yolu işletmesi ile yer hizmetleri işletmesi
arasında yapılan hizmet alım anlaşmasına göre,
yer hizmetleri uygulamalarını gözetmek ve
koordine etmek için havaalanında bulunmak,
• Çeşitli süreçlerin yerine getirilmesi aşamasında
hava yolunun temsilcisi ile iletişime geçmek,
• Uçuş operasyon süreçlerindeki ihtiyaçlardan
zamanında haberdar olmak ve hava yolu
işletmesini bilgilendirmek,
• Yer hizmetlerini veren işletmenin, bu hizmetleri
sunabilmesi için yeterli personel, teçhizat,
malzeme ve dokümana sahip olup olmadığını ve
gerekli hizmetler için hazırlıkların uygun olup
olmadığını kontrol etmek,
• Uçuşla ilgili gerekli belgelerin (dokümanların) ve
uçağa yüklenecek tüm yükün uçağa yüklenmeden
önce kontrollerini yapmak,
• Uçağı, havaalanında karşılamak ve uçuş ekibi ile
iletişime geçmek,
• Uçuş ekibi ile bilgi alışverişi (brifing) yapmak,
uçuş tarifelerindeki değişiklikler ya da diğer
konularla ilgili bilgi vermek,
• Prosedürü belirlenmemiş ya da olağan dışı
durumlarda karar vererek yer hizmetlerini
gözetmek ve koordine etmek,
• Uçuş operasyon ile ilgili mesajların ilgili
birimlere ulaştırıldığını kontrol etmek,
• Bagaj, kargo, posta ile geciken, kayıp ve hasarlı
bagaj işlemlerini takip ve kontrol etmek,

gerektiği durumlarda işlemlerin yerine getirilmesi
için destek vermek,
• Oluşan aksaklıkları kayıt altına alarak, talimatlara
uygun bir biçimde hava yolu temsilcisini
bilgilendirmektir.

• Yabancı tescilli hava yolları için, hava yolunun
ihtiyaçlarını, yerel usullere göre giderebilmek
amacı ile prosedürler geliştirmek ve sürdürmek,
• Hava yolunun isteği doğrultusunda gerekli olan
iletişimi (haberleşmeyi) sağlamak,
• Gerekli raporları ya da istatistiki bilgileri ve
belgeleri hazırlamak, dosyalamak, ilgililere
göndermek,
• Hava yolunun prosedürlerine ilişkin el kitapları,
sirküler vb. gibi hizmetlerin yerine getirilmesinde
kullanılan yayınlarını takip etmek,
• Hava yolu ile yapılan anlaşmaya göre faturaları,
malzeme sipariş fişlerini, yer hizmeti hesap
pusulalarını vb. belgeleri hava yolu adına kontrol
etmek, imzalamak ve ilgili yerlere iletmek,
• Hava yolu isteği ya da yerel koşullar dolayısıyla
gerekebilecek diğer yönetsel süreçleri yerine
getirmek,
• Gözetim ve yönetim ruhsatı almış olduğu
havaalanında olmak üzere, hava yolu adına uçuş
izinleri (permi) ile ilgili işlemleri yürütmektir.

Yer hizmetleri, Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’nün yer hizmet türlerini ve detaylarını belirlediği Havacılık Talimatı’nda (SHGM, 1999) temsil, yük kontrolü ve haberleşme, birim gereçlerinin kontrolü, yolcu trafik, kargo ve posta, ramp, uçak temizlik, yakıt ve yağ, uçak hat bakım, uçuş operasyon, ulaşım, ikram, gözetim ve yönetim ile uçak özel güvenlik hizmet ve denetimi olarak ele alınmaktadır.

Kargo taşımacılığı yapılan havaalanlarında uygun depolama alanları, ithal ve ihraç kargo için gümrük hizmetleri, kargonun güvenlik ve emniyet açısından taranması için uygun ekipmanlar gibi gerekli donanım ve tesislerin bulunması gerekmektedir. Yer hizmetleri kapsamındaki posta hizmetleri için, kargo hizmetlerinde kullanılan ekipmanlardan farklı nitelikte bir ekipmana ihtiyaç duyulmamaktadır

Hava yolu ile yolcu bagajı ve posta dışında bir konşimento (taşıma sözleşmesi) ile taşınan yükler kargo olarak tanımlanmaktadır

Bir eşya ya da nesnenin kargo olarak gönderilmesi için yerine getirilmesi gereken süreçlerin karmaşıklığı ve bürokratik işlemlerin fazlalığı nedeniyle göndericiler, hava taşıyıcıları ile doğrudan bağlantı kurmak yerine, bu alanda uzman bir işletme ile gönderim yapmayı tercih etmektedirler. Genellikle kargo acentesi olarak adlandırılan bu taşıma işleri organizatörleri, farklı göndericilerden teslim aldıkları kargoları bir araya getirerek, yani konsolidasyon işlemi ile hacim ve ağırlık bakımından en ekonomik paketlemeyi yapmaktadır. Böylece kargo gönderimi yapmak isteyen bireysel göndericilerin maliyetleri düşebilmektedir. Bu gibi bir durumda hava yolu kargo taşıyıcısı için kargo acentesi, gönderici konumunda ele alınmaktadır (Çancı ve Erdal, 2013a: 22- 24,30).

Hem kargo acenteciliği gibi kargo taşıma işleri organizatörlüğünün hem de kargo taşımacılığının tek bir çatı altında toplandığı işletmeler de söz konusudur. Türkiye için bu yaklaşımın en güzel örneğini MNG Hava yolları oluşturmaktadır. MNG Hava yolları dünyanın çeşitli bölgelerindeki acenteler ve MNG kargo işletmesi aracılığı ile dünyanın pek çok noktasına kargo taşımacılığı yapmaktadır (MNG, 2016). Sadece kargo taşıyan hava yolları dışında hem yolcu hem de yolcu bagajlarından arta kalan alanda kargo taşıyan hava yolları da bulunmaktadır. Kombine hava yolu olarak adlandırılan hem kargo hem de yolcu taşıma amacını güden hava yolu işletmeleri ise yolcu uçaklarının yanı sıra sadece kargo taşımak için tasarlanmış uçakları da kullanmaktadırlar (Gerede, 2015: 27).

Kargonun hava yolu ile taşınması, gönderici ile kargo taşımacılığı yapan hava yolu işletmesi arasında imzalanan “Hava yolu Kargo Taşıma Senedi” diğer adıyla hava yolu konşimentosu (AWB, Air Waybill) çerçevesinde yerine getirilmektedir. Hava yoluyla taşınacak münferit (tek) ya da konsülde (birleştirilmiş) her kargonun bir konşimentosu olmalıdır.

Hava yolu ile posta taşımacılığında, kargo taşımacılığında olduğu gibi bir konşimento hazırlanmamaktadır. Ülke posta teşkilatı ile hava yolu arasında postanın devri, Delivery Bills olarak adlandırılan bir teslim makbuzu düzenlenerek imza altına alınması ile gerçekleştirilmektedir.

Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği, IATA kurallarına göre kargo acentesi (gönderici), kargonun taşınmak üzere hava yolu işletmesine tesliminden önce bir takım işlemleri yapmak durumundadır. Bu işlemler kargonun (Çancı ve Erdal, 2013 b: 44,50):

• Paketlenmesi (ambalajlama),

• İşaretlemesi,

• Belgelendirilmesi,

• Adreslenmesi,

• Etiketlemesidir.

Tüm bu işlemlerin ulusal ve uluslararası kurallar çerçevesinde yapılması gerekmektedir. Tehlikeli maddelerin kargo olarak taşınmasında ise yukarıdaki işlemlere ilave olarak;

• Kargonun mevzuatta belirtildiği üzere tanımlanması,

• Kargonun hava yolu ile taşınabilir olduğunu belirleyen IATA Tehlikeli Maddeler düzenlemelerine uygun olduğunu belirten uygunluk belgesinin alıcıya veya göndericiye imzalatılması gerekmektedir.

Kargonun taşınmasına benzer bir biçimde postanın hava yolu ile taşınması için gerekli hazırlıkların yapılması ise ülke posta işletmesinin sorumluluğundadır. Ülke posta işletmesi tarafından postanın:

• Muhafaza altına alınması,

• Etiketlenmesi,

• Belgelendirilmesi gerekmektedir.

Posta, ülke posta teşkilatı tarafından kabul işlemleri gerçekleştirilen, yolcu bagajı ve kargo dışında, hava yolu ile taşınan yüklerdir.

Postanın hava yolu ile taşınması sürecinde kargodan farklı bir takım uygulamalar söz konusudur. Postalar ülke posta teşkilatları tarafından göndericiden toplanmakta ve alıcısına teslim edilmektedir. Postaların ülkeler arasında değişimi, Birleşmiş Milletler’in bir ihtisas organı olan Dünya Posta Birliği (Universal Postal Union) tarafından düzenlenen anlaşmalar doğrultusunda gerçekleştirilmektedir (IATA, AHM, 2014:191). 192 ülkenin üyesi durumunda olduğu Dünya Posta Birliği tarafından belirlenen kurallar gereği, posta alınıp verilmesi (taşınması) bakımından üye ülke toprakları, tek bir ülke olarak kabul edilmektedir. Ayrıca postanın üye ülke topraklarından transit geçişinin üye ülke hükümetleri tarafından garanti altında tutulması gerekmektedir (PTT, 2016). Hava yolu ile posta taşımacılığı, ülkelerin posta teşkilatları ile hava yolu arasındaki anlaşmaya bağlı olarak yapılabilmektedir.

Hava yoluyla taşınan kargolar genel kargolar ve özel kargolar olmak üzere iki ana grupta toplanmaktadır. Genel kargolar, taşınması ile depolanmasında özel bir hizmet gerektirmeyen, kuru, sızıntı yapmayan ve özel kargo tanımı dışında kalan kargolardır. Özel kargolar ise taşınması ile depolanmasında özel işlemler ve prosedürler gerektiren kargolardır. Özel kargoların hava yoluyla taşınabilmesi için; kabulünde, etiketlendirilmesinde, paketlenmesinde, yüklenmesinde ve istif edilmesinde özel prosedürler uygulanmalıdır. Özel kargoların hava yolu ile taşınabilmesi için gönderici sertifikasyonunun bulunması gerekmektedir. Bu sertifikanın bir kopyası konşimento üzerine eklenmelidir. Özel kargolar genel olarak aşağıdaki gibi sınıandırılabilmektedir. Bunlar (IATA, 2014:178-185; Çancı ve Erdal, 2013 b: 89):

• Tehlikeli maddeler içeren kargo,

• Kargo olarak taşınan canlı hayvan,

• Bozulabilir kargo,

• Islak kargo,

• Ağır kargo,

• Kıymetli kargo,

• Kargo olarak taşınan cenazedir.

Özel kargo olarak nitelendirilen kargoların, birden fazla sınıandırma içinde yer alabilmeleri mümkündür. Örneğin, canlı hayvan taşımaları hem canlı hayvan hem de taşımalar esnasında hayvanların dışkılamaları nedeni ile ıslak kargo sınıfı içinde ele alınarak, gerekli hizmetler verilmelidir. Hava yolu ile taşınan postalar ise gönderim şekli açısından genel olarak öncelikli (acil) ve normal posta almak üzere iki başlık altında ele alınmaktadır. Hava yolları açısından posta taşımacılığı hizmeti ise genel olarak üç başlık altında incelenebilir. Bunlar öncelikli (acil) posta ve normal nitelikteki postanın taşınması hizmeti ile ülke posta teşkilatının boş posta muhafaza kaplarının, posta çıkış noktasına geri getirilmesi hizmetidir.

Kargo taşımacılığı yapılabilen bir havaalanında faaliyet gösteren bir yer hizmetleri işletmesinin, kargo hizmeti verebilmesi için gerekli yetki ve ruhsatı almış olması gerekmektedir. Bu yetki ve ruhsat, genel olarak gümrük işlemleri dışında benzer hizmetleri gerektiren posta hizmetlerinin verilmesi için de yeterli olmaktadır.

Yer hizmetleri kapsamındaki kargo hizmetleri temel olarak; kargonun uçağa yüklenmek üzere kabulü, ULD kontrolü, kargonun uçağa yüklenmesi ve uçaktan indirilmesi olarak özetlenebilmektedir. Yer hizmetleri işletmeleri aynı zamanda kargonun belirli bir zaman için depolanması, çalınması ya da hasara uğramasına karşı uygun tedbirlerin alınması ve gümrük ile ilgili işlemlerinin yapılabilmesi için depo ve hizmet kolaylıklarını da sağlamak durumundadır.

Kargonun uçuş güzergâhında bulunan bir ara noktada, son varış havaalanına ulaştırılması amacıyla, taşındığı uçaktan indirilerek başka bir uçağa yüklenmesi işlemi kargo transferi denmektedir.

Transfer kargolar hiçbir işlem yapılmadan, içinde bulundukları ULD’ler ile uçaklar arasında transfer edilebilmektedir. Bazı durumlarda ise ULD’lerin uçaktan indirilerek ilgili alanlarda yapılan dekonsolidasyon işleminden sonra, ayrışan kargoların transfer edilecekleri uçaklara yüklenmesi gerekebilmektedir.

Posta hizmetleri ise ülke posta işletmesinden gerekli kontroller yapılarak, muhafaza kapları içinde teslim alınan postanın uçağa yüklenmesi, uçaktan indirilmesi ve ilgili ülke posta işletmesine teslim edilmesi hizmetlerinden oluşmaktadır. Yer hizmetleri işletmesi, postanın transfer edilmesi gereken durumlarda belirli bir zaman için depolanmasından, çalınmaya veya hasara uğramasına karşı uygun tedbirlerin alınmasından da sorumludur.

Uçak kargo kompartımanı kapılarının açılıp kapanma mekanizmaları uçak tipine göre farklılık göstermektedir. Genel olarak dar gövdeli uçakların kargo kompartımanı kapıları (ünitenin bundan sonraki kısımlarında kargo kapıları olarak adlandırılmaktadır) el ile açılırken, geniş gövdeli uçak kargo kapıları otomatik sistemler vasıtasıyla açılıp kapanmaktadır. Kargo kapıları, bu konuda eğitimli ve yetkilendirilmiş yer hizmetleri personeli tarafından, ilgili uçak tipine özel talimatlar doğrultusunda açılıp kapatılmalıdır. Kargo kapıları yüksekte ise açmak için uçağa yanaştırılmış ve sabitlenmiş uygun teçhizat kullanılmalıdır. Kargo kapıları açılmadan ve yükleme ekipmanları uçağa yanaştırılmadan önce, kapı ve çevresinde herhangi bir hasar olup olmadığının kontrol edilmesi gerekmektedir. Hasar tespit edilmesi durumunda ise kapı açılmamalı ve hava yolu yetkili personeline ya da uçağın sorumlu kaptan pilotuna bilgi verilmelidir (IATA, 2014: 279).

Gelen kargo ve posta işlemleri, ilgili personelin uçuş ekibinden kargo/posta dokümanlarını almasıyla başlamaktadır. Uçak kompartımanlarındaki yığma yükler ve ULD’ler uçağa yanaştırılan uygun ekipmanlar ile uçaktan indirilmektedir. Gümrük görevlisi nezaretinde manifesto ve konşimentolarla karşılaştırarak, gerekli dokümanların doldurulmasının ardından gümrük kontrolleri tamamlanan kargo, depoya teslim edilmektedir. Uçaktan indirilen kargoların hasarlı olması, dokümanlarda belirtilen kargonun uçaktan çıkmaması ya da fazla kargo çıkması durumunda, gerekli tutanaklar hazırlanmalıdır. Depoya teslim edilen kargolar için gerekli gümrük beyanının hazırlanması ve tescil işlemlerinin tamamlanmasıyla kargo, alıcısı (genel olarak kargo acentesi) tarafından alınmaya hazır hale getirilmiş olmaktadır. Uçaktan indirilen posta ise teslim makbuzu ile karşılaştırılarak kontrol edilmektedir. Gerekli dokümanların doldurulmasının ardından gelen posta, ülke posta teşkilatı yetkililerine teslim edilmelidir (SHGM, 2014a: 46; SHGM, 1999).

Kargonun uçağa yükleme işlemi başlatılmadan önce kompartımanda bulunan ve indirilmesi gereken tüm kargo/postaların indirildiğinden emin olunmalıdır. Kompartımanda sadece transit kargo/postalar ile uçağın teknik ekipmanlarının kalmış olması gerekmektedir. Ayrıca kargo kompartımanında boşaltılan kargodan dökülmüş ya da sızmış artıkların olup olmadığı ve herhangi bir hasarın bulunup bulunmadığı kontrol edilmelidir. Dökülmüş ya da sızmış artıklar sıvı, jel, toz ya da granül gibi çeşitli biçimlerde olabilmektedir. Bu artıklar aşındırıcı, yanıcı ya da zehirli maddeler içerebilmektedir. Kargo kompartımanı içine su sızması dahi uçağın elektrik sistemlerine hasar verebilmektedir. Bu nedenle tespit edilen tüm dökülmüş ve sızmış artıkların, hava yolu işleticisinin sorumlu personeline rapor edilmesi ve uygun temizleme yöntemleri ile temizletilmesi gerekmektedir. ULD’lerin sabitlenmesi amacıyla kullanılan zemin kilitlerinde hasar ya da arıza olması ve kompartıman zemininde hasar meydana gelmiş olması, yükleme kısıtlamalarına neden olabilmektedir. Bu nedenle tespit edilen hasarlar, uçağın sorumlu pilotuna ya da hava yolu işletmesinin teknik personeline bildirilmelidir. Hava yolu ile taşınmaya uygun hale getirilmiş, yığma ya da ULD içine yerleştirilmiş kargoların hacim ve ağırlık kontrolleri yapılmaktadır. Kargo işlemleri ile ilgili personel, uçağa yüklenmek üzere depodan çıkartılacak kargoların konşimentolarını kontrol ederek, kargo manifestosunu hazırlamaktadır. Kargo manifestosu, konşimento ile birlikte bir kopyası uçuş ekibine teslim edilmesi gereken dokümanlardan birini oluşturmaktadır. Kargo konşimento ve manifestolarının hazırlanmasından ve gerekli yerlere dağıtımının yapılmasından, hava yolu işletmesi ya da onun adına hizmet veren yer hizmetleri işletmesi sorumludur. Otomatik ya da manuel olarak hazırlanabilen manifestoda, taşınan kargoların konşimento numaraları, içeriği ve sayısı gibi bilgiler yer almaktadır (ICAO, 2005: 4-1). Taşınan kargoların arasında canlı hayvan ya da tehlikeli madde gibi özel nitelikli yük bulunması durumunda ise bunun bilgisi yükleme birimi ile iletişime geçilerek bildirilmelidir. İçerisinde yük bulunan ve hava yoluyla taşınmak üzere hazırlanmış her ULD’nin üzerinde, içerisindeki yük ile ilgili bilgilerin bulunduğu, bir tanıtıcı kart bulunmalıdır.

Uçağın yerdeki dengesini kaybetmemesi için yükleme işlemine ön kompartımandan başlanması gerekmektedir. Gerekli durumlarda ön ve arka kompartımana aynı anda yükleme yapılabilmektedir. Kargo/posta ve yolcu bagajlarının birlikte taşınması durumunda, uçağın ağırlık ve denge şartlarını bozmamak koşulu ile önce kargo/postalar uçağa yüklenmeli daha sonra bagajlar yüklenmelidir. Kargonun yüklenmesi uçuş operasyon personeli ya da uçak işleticisi yetkili personeli tarafından hazırlanan yükleme planına göre yapılmalıdır. Üzerinde yükleme ve taşıma için etiket ve işaretlemeler bulunan kargo, bu işaretlemeleri görünecek şekilde yüklenmelidir. Her kargonun, uçağa yerleştirilmeden önce üzerindeki etiketlerden kargo çıkış istasyonu ve uçuş numarası kontrol edilmelidir. Yükleme için kullanılacak ULD’lerin yükseklik ve genişliklerinin, uçak kompartıman ve kompartıman kapısı ölçülerine uygun olması gerekmektedir. Konteynerlerin kapakları kapalı durumda olmalıdır. Paletlerin üzerindeki yükler, ağlar ve kayışlar ile sıkıca bağlanmış ve sabitlenmiş olmalıdır. Kullanılan ULD’lerin sertifikalandırılmamış olması durumunda üzerlerine/ içerisine konulan yükün ağırlığı 150 kilogramı geçmemelidir.

• Kargo – Sarı

• Posta – Mavi

• Şirket postası (Company Mail) – Yeşil

• Güvenlik gerekçesiyle alınmış eşyalar – Gri

• Kıymetli kargo – Turuncu

Uçak işleticisinin faaliyetlerini kolaylaştırmak için, hava yolu adına gerekli ödemelerin yapılması, uçağın faaliyetleri ile ilgili taraarla irtibat kurulması ve bilgi verilmesi, gerekli izinlerin alınması gibi hizmetler, temsil hizmeti olarak adlandırılmaktadır. Kısaca bu hizmetlerin, hava yolunun uçuş yaptığı herhangi bir havaalanında temsil edilmesi hizmeti olarak da tanımlanması mümkündür. Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’nün yer hizmet türlerini ve detaylarını belirlediği Havacılık Talimatı’nda (SHGM, 1999) temsil hizmetleri aşağıdaki gibi ele alınmaktadır. Bunlar:

• Herhangi bir durumda talep edilmesi halinde, hava yolunun faaliyetlerini kolaylaştırmak amacıyla teminat ya da kefalet temin etmek,

• Uçuş operasyon süreçleri ile ilgili Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü ya da Devlet Hava Meydanları gibi ulusal otoritelerle ya da yerel makamlarla (Mülki İdare Amirliği, Havaalanı Emniyet Şube Müdürlüğü gibi) iletişime geçmek,

• Hava yolu tarafından gerçekleştirilen uçuş faaliyetleri ile ilgili bilgileri gerekli tüm taraara iletmek,

• Hava yolu ile yapmış olduğu hizmet anlaşması kapsamında, aşağıda yer alan ya da benzeri ödemeleri hava yolu adına yapmak: o Havaalanı, gümrük, polis ve diğer bazı hizmetler için ilgili ücretleri ödemek, o Teminat ve kefalet masraflarını ödemek, o Günlük masraflar ile yerleşme ya da ulaşım vb. masrafları ödemek,

• Temsil hizmeti verdiği hava yolu işletmesine büro temin etmektir.

Uçaklara yüklenecek bagaj ve kargo için, birim yükleme gereci (ULD) olarak adlandırılan ekipmanlar kullanılabilmektedir. Farklı tip uçaklarda farklı ULD’lerin kullanımı söz konusudur. Bazı durumlarda farklı yerleştirme seçeneklerinden dolayı aynı tip uçak olsa dahi ULD’nin kullanımı farklılık gösterebilmektedir. Özetle, çeşitli amaçlarla tasarlanmış her ULD, her uçak tipinin kendisine özgüdür ve genellikle hava yolunun sahipliğindedir. Ancak bazı durumlarda hava yolları bir birlerinin ULD’lerini kullanabilmek için anlaşma yapabilmektedirler. Hava yolu işletmesinin uçağına; bir anlaşma yok ise başka hava yoluna ait ULD kullanılarak yükleme yapılamaz. Hava yolları uçağın gittiği herhangi bir havaalanında bu ekipmanları bırakabilmekte veya ihtiyaç duyulması halinde bu ekipmanların temin edilmesini yer hizmetleri işletmesinden isteyebilmektedir. Yer hizmetleri kapsamında sunulan ve hava yolu işleticisine ait olan ULD’lerin çalınması, kaybolması ve hasar görmesinin önlemesi, depolanması için uygun önlemler alınmasına ilişkin hizmetler ULD’lerin kontrolü olarak adlandırılmaktadır. ULD’ler ile ilgili kontrol ve stok mesajlarının hazırlanması ve bu ekipmanların teslim edildiğine dair kontrol tutanakları ile ilgili hizmetler de bu kapsamda verilmektedir. Hava yolu işletmeleri, hizmet aldığı yer hizmeti işletmelerinden filolarında bulunan tüm uçak tipleri için kullanılabilecek ULD’leri bulundurmasını da talep edebilmektedir. Hava yoluna ait olan ULD’lerin teslim alınmadan önce mutlaka kontrol edilmeleri gerekmektedir. Hasar tespit edilmesi durumunda, hasarın yeri ve niteliği kayıt altına alınmalıdır. Hasarlı ULD’lerin üzerine ‘Hasarlıdır/Kullanılamaz’ ibaresi bulunan etiket takılarak operasyon alanından uzakta bir alanda tutulmaları gerekmektedir.

Hava yollarına verilen gözetim hizmetleri aşağıdaki gibi özetlenebilir. Bunlar (SHGM, 1999):

• Hava yolu işletmesi ile yer hizmetleri işletmesi arasında yapılan hizmet alım anlaşmasına göre, yer hizmetleri uygulamalarını gözetmek ve koordine etmek için havaalanında bulunmak,

• Çeşitli süreçlerin yerine getirilmesi aşamasında hava yolunun temsilcisi ile iletişime geçmek,

• Uçuş operasyon süreçlerindeki ihtiyaçlardan zamanında haberdar olmak ve hava yolu işletmesini bilgilendirmek,

• Yer hizmetlerini veren işletmenin, bu hizmetleri sunabilmesi için yeterli personel, teçhizat, malzeme ve dokümana sahip olup olmadığını ve gerekli hizmetler için hazırlıkların uygun olup olmadığını kontrol etmek,

• Uçuşla ilgili gerekli belgelerin (dokümanların) ve uçağa yüklenecek tüm yükün uçağa yüklenmeden önce kontrollerini yapmak,

• Uçağı, havaalanında karşılamak ve uçuş ekibi ile iletişime geçmek,

• Uçuş ekibi ile bilgi alışverişi (brifing) yapmak, uçuş tarifelerindeki değişiklikler ya da diğer konularla ilgili bilgi vermek,

• Prosedürü belirlenmemiş ya da olağan dışı durumlarda karar vererek yer hizmetlerini gözetmek ve koordine etmek,

• Uçuş operasyon ile ilgili mesajların ilgili birimlere ulaştırıldığını kontrol etmek,

• Bagaj, kargo, posta ile geciken, kayıp ve hasarlı bagaj işlemlerini takip ve kontrol etmek, gerektiği durumlarda işlemlerin yerine getirilmesi için destek vermek,

• Oluşan aksaklıkları kayıt altına alarak, talimatlara uygun bir biçimde hava yolu temsilcisini bilgilendirmektir. 

• Yabancı tescilli hava yolları için, hava yolunun ihtiyaçlarını, yerel usullere göre giderebilmek amacı ile prosedürler geliştirmek ve sürdürmek,

• Hava yolunun isteği doğrultusunda gerekli olan iletişimi (haberleşmeyi) sağlamak,

• Gerekli raporları ya da istatistiki bilgileri ve belgeleri hazırlamak, dosyalamak, ilgililere göndermek,

• Hava yolunun prosedürlerine ilişkin el kitapları, sirküler vb. gibi hizmetlerin yerine getirilmesinde kullanılan yayınlarını takip etmek,

• Hava yolu ile yapılan anlaşmaya göre faturaları, malzeme sipariş fişlerini, yer hizmeti hesap pusulalarını vb. belgeleri hava yolu adına kontrol etmek, imzalamak ve ilgili yerlere iletmek,

• Hava yolu isteği ya da yerel koşullar dolayısıyla gerekebilecek diğer yönetsel süreçleri yerine getirmek,

• Gözetim ve yönetim ruhsatı almış olduğu havaalanında olmak üzere, hava yolu adına uçuş izinleri (permi) ile ilgili işlemleri yürütmektir.

Kargo taşımacılığı yapılan havaalanlarında uygun depolama alanları, ithal ve ihraç kargo için gümrük hizmetleri, kargonun güvenlik ve emniyet açısından taranması için uygun ekipmanlar gibi gerekli donanım ve tesislerin bulunması gerekmektedir. Yer hizmetleri kapsamındaki posta hizmetleri için, kargo hizmetlerinde kullanılan ekipmanlardan farklı nitelikte bir ekipmana ihtiyaç duyulmamaktadır.

Bir eşya ya da nesnenin kargo olarak gönderilmesi için yerine getirilmesi gereken süreçlerin karmaşıklığı ve bürokratik işlemlerin fazlalığı nedeniyle göndericiler, hava taşıyıcıları ile doğrudan bağlantı kurmak yerine, bu alanda uzman bir işletme ile gönderim yapmayı tercih etmektedirler. Genellikle kargo acentesi olarak adlandırılan bu taşıma işleri organizatörleri, farklı göndericilerden teslim aldıkları kargoları bir araya getirerek, yani konsolidasyon işlemi ile hacim ve ağırlık bakımından en ekonomik paketlemeyi yapmaktadır. Böylece kargo gönderimi yapmak isteyen bireysel göndericilerin maliyetleri düşebilmektedir. Bu gibi bir durumda havayolu kargo taşıyıcısı için kargo acentesi, gönderici konumunda ele alınmaktadır. 

Sadece kargo taşıyan hava yolları dışında hem yolcu hem de yolcu bagajlarından arta kalan alanda kargo taşıyan havayolları da bulunmaktadır. Kombine havayolu olarak adlandırılan hem kargo hem de yolcu taşıma amacını güden havayolu işletmeleri ise yolcu uçaklarının yanı sıra sadece kargo taşımak için tasarlanmış uçakları da kullanmaktadırlar.

Konsolidasyon, aynı noktaya ya da uçuş güzergâhında yer alan bir ara noktaya birlikte taşınabilecek nitelikteki kargoların, hem dokümantasyon hem de taşıma esnasında fiziksel olarak (aynı ULD içine yüklenmesi gibi) bir araya getirilmesi işlemi konsolidasyon olarak adlandırılmaktadır.

Kargonun havayolu ile taşınması, gönderici ile kargo taşımacılığı yapan havayolu işletmesi arasında imzalanan “Havayolu Kargo Taşıma Senedi” diğer adıyla havayolu konşimentosu (AWB, Air Waybill) çerçevesinde yerine getirilmektedir. Havayoluyla taşınacak münferit (tek) ya da konsülde (birleştirilmiş) her kargonun bir konşimentosu olmalıdır. Havayolu ile posta taşımacılığında, kargo taşımacılığında olduğu gibi bir konşimento hazırlanmamaktadır. Ülke posta teşkilatı ile havayolu arasında postanın devri, Delivery Bills olarak adlandırılan bir teslim makbuzu düzenlenerek imza altına alınması ile gerçekleştirilmektedir.

Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği, IATA kurallarına göre kargo acentesi (gönderici), kargonun taşınmak üzere hava yolu işletmesine tesliminden önce bir takım işlemleri yapmak durumundadır.

Bu işlemler kargonun;

• Paketlenmesi (ambalajlama),
• İşaretlemesi,
• Belgelendirilmesi,
• Adreslenmesi,
• Etiketlemesidir.

Posta, ülke posta teşkilatı tarafından kabul işlemleri gerçekleştirilen, yolcu bagajı ve kargo dışında, havayolu ile taşınan yüklerdir. Postanın havayolu ile taşınması sürecinde kargodan farklı bir takım uygulamalar söz konusudur. Postalar ülke posta teşkilatları tarafından göndericiden toplanmakta ve alıcısına teslim edilmektedir. Postaların ülkeler arasında değişimi, Birleşmiş Milletler’in bir ihtisas organı olan Dünya Posta Birliği (Universal Postal Union) tarafından düzenlenen anlaşmalar doğrultusunda gerçekleştirilmektedir. 192 ülkenin üyesi durumunda olduğu Dünya Posta Birliği tarafından belirlenen kurallar gereği, posta alınıp verilmesi (taşınması) bakımından üye ülke toprakları, tek bir ülke olarak kabul edilmektedir. Ayrıca postanın üye ülke topraklarından transit geçişinin üye ülke hükümetleri tarafından garanti altında tutulması gerekmektedir. Havayolu ile posta taşımacılığı, ülkelerin posta teşkilatları ile havayolu arasındaki anlaşmaya bağlı olarak yapılabilmektedir.

Genel kargolar, taşınması ile depolanmasında özel bir hizmet gerektirmeyen, kuru, sızıntı yapmayan ve özel kargo tanımı dışında kalan kargolardır.

Hava kargo taşımacılığına özel kargolaraşağıdaki şekilde sınıflandırılabilmektedir; 

• Canlı hayvan,
• Bozulabilir kargo,
• Islak kargo,
• Ağır kargo,
• Kıymetli kargo 
• Kargo olarak taşınan cenaze.

Havayolları açısından posta taşımacılığı hizmeti genel olarak üç başlık altında incelenebilir. Bunlar öncelikli (acil) posta ve normal nitelikteki postanın taşınması hizmeti ile ülke posta teşkilatının boş posta muhafaza kaplarının, posta çıkış noktasına geri getirilmesi hizmetidir.

Yer hizmetleri kapsamındaki kargo hizmetleri temel olarak; kargonun uçağa yüklenmek üzere kabulü, ULD kontrolü, kargonun uçağa yüklenmesi ve uçaktan indirilmesi olarak özetlenebilmektedir. Yer hizmetleri işletmeleri aynı zamanda kargonun belirli bir zaman için depolanması, çalınması ya da hasara uğramasına karşı uygun tedbirlerin alınması ve gümrük ile ilgili işlemlerinin yapılabilmesi için depo ve hizmet kolaylıklarını da sağlamak durumundadır. 

Dekonsolidasyon; hem dokümantasyon hem de fiziksel olarak bir araya getirilen kargonun ayrıştırılarak, alıcısına teslim edilmek ya da ara noktada transfer edilmek üzere hazır hale getirilmesi işlemi dekonsolidasyon olarak adlandırılmaktadır.

X-Ray Cihazı: X-Ray, yolcu bagajları ve kargo gibi havayolu ile taşınacak madde ve malzemelerin, yasaklı madde içerip içermediğinin kontrol edilmesi amacı ile kullanılan cihazlardan biridir. Cihazdan geçişleri esnasında gönderilen X ışını ile bagaj ya da kargo içinde kesici/delici ya da patlayıcı gibi yasadışı bir nesnenin olup olmadığı kontrol edilmektedir.

İçerisinde yük olarak kargo/posta bulunan bir uçağın hizmet verilecek park alanına gelmesi sırasında kargo işlemleri ile ilgili bir yer hizmetleri personelinin de uçak başında hazır bulunması gerekmektedir. Gelen kargo ve posta işlemleri, ilgili personelin uçuş ekibinden kargo/posta dokümanlarını almasıyla başlamaktadır. Uçak kompartımanlarındaki yığma yükler ve ULD’ler uçağa yanaştırılan uygun ekipmanlar ile uçaktan indirilmektedir. Gümrük görevlisi nezaretinde manifesto ve konşimentolarla karşılaştırarak, gerekli dokümanların doldurulmasının ardından gümrük kontrolleri tamamlanan kargo, depoya teslim edilmektedir. Uçaktan indirilen kargoların hasarlı olması, dokümanlarda belirtilen kargonun uçaktan çıkmaması ya da fazla kargo çıkması durumunda, gerekli tutanaklar hazırlanmalıdır. Depoya teslim edilen kargolar için gerekli gümrük beyanının hazırlanması ve tescil işlemlerinin tamamlanmasıyla kargo, alıcısı (genel olarak kargo acentesi) tarafından alınmaya hazır hale getirilmiş olmaktadır. Uçaktan indirilen posta ise teslim makbuzu ile karşılaştırılarak kontrol edilmektedir. Gerekli dokümanların doldurulmasının ardından gelen posta, ülke posta teşkilatı yetkililerine teslim edilmelidir.

Yolcu taşımacılığı için kullanılan uçakların alt kabinlerinde (kargo kompartımanlarında) yolcuların bagajları taşınmaktadır. Alt kabinin, yolcu bagajlarının yüklenmesinden sonra arta kalan kısmına ise kargo ya da posta yüklenebilmektedir. Bu yüzden yolcu uçaklarının kargo kapasiteleri, kargo uçaklarına göre daha düşüktür. Ayrıca yolcu ve bagaj sayısı her seferinde değişiklik gösterdiğinden, bu uçaklarda taşınan kargo ya da posta miktarı da değişiklik göstermektedir. Bununla birlikte yolcu uçaklarının kargo kompartımanı kapılarının ölçüleri, kargo uçaklarının kapı ölçülerinden daha küçüktür. Bu nedenle yolcu uçaklarında geniş hacimli kargoların taşınması mümkün olmamaktadır.

Yükleme için kullanılacak ULD’lerin yükseklik ve genişliklerinin, uçak kompartıman ve kompartıman kapısı ölçülerine uygun olması gerekmektedir. Aksi halde ULD yüklemesi sırasında uçağa hasar verilebilecektir. Konteynerlerin kapakları kapalı durumda olmalıdır. Paletlerin üzerindeki yükler, ağlar ve kayışlar ile sıkıca bağlanmış ve sabitlenmiş olmalıdır. Kullanılan ULD’lerin sertifikalandırılmamış olması durumunda üzerlerine/ içerisine konulan yükün ağırlığı 150 kilogramı geçmemelidir.

Uçağa yüklenecek yığma kargolar, ilgili depolama alanlarından uygun taşıma araçları ile uçak park pozisyonuna getirilmekte ve bagaj yüklemesinde olduğu gibi konveyör ya da benzeri uygun bir ekipman ile uçak içerisine yerleştirilmektedir. Aynı havaalanından yüklenecek ve aynı havaalanına gidecek küçük parçalar halindeki yükler ise bir çuval içine yerleştirilebilir. Bu çuvalların içeriğine göre farklı renklerde olması gerekmektedir. Bunlar;

• Kargo – Sarı
• Posta – Mavi
• Şirket postası (Company Mail) – Yeşil
• Güvenlik gerekçesiyle alınmış eşyalar – Gri
• Kıymetli kargo – Turuncu

Her türlü özel kargo; uçak kargo kompartımanına, üzerinde bulunan etiket ve işaretlemelere uygun olarak yerleştirilmelidir. Örneğin, üzerinde yükleme pozisyonu etiketi, “Bu Taraf Yukarı” (This Way Up) bulunan bir kargonun yan yatırılması, içindeki malzemenin dökülmesine ya da sızmasına neden olabilecektir. Yükleme pozisyonu etiketi bulunan kargoların içeriğinde ise zehirli, aşındırıcı ya da emniyeti tehlikeye düşürebilecek bir madde olma ihtimali son derece yüksektir. Uçağın boşaltılma işlemi sırasında kargo üzerindeki işaretlerin görünecek şekilde yerleştirilmesi gerekmektedir. Yani özel kargoların uçak içerisine yerleştirilmesinde azami dikkat gösterilmelidir. Bazı özel kargoların (tehlikeli madde içeren vb.) yüklendikten sonra herhangi bir biçimde yer değiştirmesi ya da devrilmesi, uçuş emniyetini riske atabilecektir. Bu nedenle bu tip özel kargo içeren yüklerin, tek tek kargo kompartımanına sabitlenmesi gerekmektedir. Ayrıca diğer yük ya da bagajların özel kargo ile aynı kompartımana yüklenmesi durumunda, diğer yüklerin yer değiştirerek özel kargoya zarar vermesini ya da yakınına kadar gelmesini önlemek amacıyla gerekli tedbirler alınmalıdır. Bazı özel kargoların yüklendiği kompartıman içine diğer kargoların yüklenmesi tahditlenmiş (sınırlandırılmış) olabilir. Bu durumun ihlal edilmemesine özen gösterilmesi de son derece önemlidir. Uçağa yüklenen tüm özel kargolar, uçağın sorumlu pilotuna bildirilmelidir. 

Sorumlu pilota yapılacak özel yük bildirimi için, NOTOC (Notification To Captain/Kaptan Bilgilendirme Formu) formu doldurulmalıdır. Bu form iki nüsha halinde doldurulmalı ve imzalandıktan sonra bir nüshası sorumlu pilota verilmelidir. Diğer nüshası ise yer hizmetleri işletmesi tarafından uçuşla ilgili diğer dokümanlar ile birlikte dosyalanmalıdır.

Kıymetli Kargo Altın, elmas, platin, banknot (kağıt para), hisse senetleri gibi kıymetler ve bir kilogramının değeri 1000 USD (Amerikan Doları) ve üzerinde olan kargolar, kıymetli kargo olarak adlandırılmaktadır. Bunun yanında değeri bildirilmemiş ancak özel güvenlik önlemleri alınarak yüklenmeleri gereken gönderiler de kıymetli kargo sınıfında yer almaktadır. Bunlar; diplomatik gönderiler, boş hava yolu dokümanları, uyuşturucu madde ve türevlerini içeren ilaçlar gibi gönderilerdir.

Temsil; Uçak işleticisinin faaliyetlerini kolaylaştırmak için, havayolu adına gerekli ödemelerin yapılması, uçağın faaliyetleri ile ilgili taraflarla irtibat kurulması ve bilgi verilmesi, gerekli izinlerin alınması gibi hizmetler, temsil hizmeti olarak adlandırılmaktadır.

Uçak Hat Bakım herhangi bir uçağın, üretilmesinden itibaren hizmetten kaldırılmasına kadar geçen süre içinde; iyi çalışır, temiz ve uçuşa elverişli bir durumda tutulabilmesi amacıyla yapılan işlemlerin tümü bakım faaliyetleri kapsamındadır. Uçağın her kalkışından önce bazı teknik kontrollerden geçmesi gereklidir. Bu kontroller uçak hat bakım hizmeti olarak adlandırılmaktadır. Hat bakım, uçağın kalkışından önce gözle ya da aletle uçuşa elverişli olup olmadığının kontrol edilmesi süreçlerini kapsamaktadır. Tüm uçak üreticileri uçuştan önce uçağın yapısal olarak gözden geçirilmesini, uçak motorları ve iniş takımları gibi parçalarının kontrol edilmesini tavsiye etmektedir. Bu kontroller yetkili bir uçak teknisyeni ve uçağın sorumlu kaptan pilotu tarafından yerine getirilmekte ve gerekli dokümanların doldurulup imzalanması ile kayıt altına alınmaktadır. Uçak hat bakım, uçaktaki mevcut bir aksaklığın tespit edilerek uçuşta herhangi bir sıkıntı yaşanması ihtimalini en aza indirmeyi amaçlamaktadır. Uçak hat bakım hizmeti her uçağa, her uçuştan önce mutlaka verilmesi gereken bir hizmettir.