Tanzimat Dönemi Türk Edebiyatı 2 Ara 1. Deneme Sınavı

Tanzimat Dönemi Türk edebiyatının ikinci kuşak hikâye ve romancıları Recaizâde Mahmut Ekrem ve Sami Paşazâde Sezai’dir. Şiirde olduğu gibi hikâye ve ro­manda da sosyal faydanın yerini sanat endişesi almaya başlar. Yalnızca olaylar dizisini anlatmak yerine, özellikle Sami Paşazâde Sezai’nin kaleminde karakter sentezleyici, insanı sosyal çevresi ve psikolojik yönüyle değerlendiren, insan-mekân ilişkisine yer veren ve be­lirli bir başarıya ulaşan hikâye ve romanlar ortaya çıkar. Sayıca az da olsa nitelikli eserler yayımlamışlardır. Birinci kuşağın toplumcu anlayışına karşılık ikinci kuşak bireysel anlayışa bağlanır ve bireysel konuları öne alır.

Recaizâde Mahmut Ekrem’in iki roman ve iki hikâyesi bulunmaktadır. Romanları, Sai­me ve Araba Sevdası; hikâyeleri ise “Muhsin Bey yahut Şairliğin Hazin Bir Neticesi” ve “Şemsa”dır. Konak (1934-1935), Sami Paşazâde Sezai’nin yazmaya başladığı ancak tamamlanmadan kalan ikinci romanıdır.

Özellikle Recaizâde Mahmut Ekrem’le edebî tartışmaları geniş çevrelere yayılan Muallim Naci’nin dil ve edebiyat meselelerini ele aldığı eleştiri türündeki eserleri: Muallim, Muhaberât ve Muheverât, Mek­tuplarım, İntikad, Demdeme ve Istılâhât-ı Edebiyye.

Ta’lîm-i Edebiyat’taki bütün bölümlerde hakikate ve tabiata uygunluk temel bir anlayış
olarak görüldüğü gibi divan edebiyatına yönelik eleştiriler de divan edebiyatının özellikle
hakikate ve tabiata uygun olmadığı, soyut ve hayallerle örülü klişe bir dünyayı anlattıkları noktasındadır. Recaizâde Mahmut Ekrem, edebî bir eserde bulunması gereken özellikleri sıralarken fikirlerin özel vasıflarını; sadelik, incelik, şiddet, parlaklık ve ulviyyet olarak belirler. Her edebî eserin ruhunun fikirlerle oluştuğunu söyleyen Ekrem’e göre, üslup ise dış şekillerden ibarettir. Bununla birlikte edebî eserlerde gerçeğe uygunluk konusu ile ilgili görüşlerini de verdiği örneklerle açıklar. Eski edebiyatçılarımızın eserlerinde ve özellikle de manzumelerinde hakikate aykırı pek çok fikrin bulunduğunu iddia eder. 

Tanzimat ikinci kuşak sanatçılarından Sami Paşazâde Sezai, “Namık Kemal’i üstat olarak tanımasına rağmen, Beşir Fuad’ın tenkitleriyle başlayan realist akımın da tesirinde kalır. Bu bakımdan o, son devir Türk edebiyatında romantizmden realizme geçişi hazırlayan bir yazar olarak telakki edilebilir. Tabiatı bitip tükenmez bir kaynak olarak değerlendiren Sezai, bu değişmeyen kaynakları işlediği için edebiyatta bilim ve teknikte olduğu gibi bir ilerleme olamayacağını iddia eder. “Küçük Şeyler Mukaddimesi”nde güzel yazılmak şartıyla her şeyin edebiyata konu olabileceğini söyleyen Sami Paşazâde Sezai’ye göre Güneş sistemini anlatmakla küçücük bir böceğin kalbini incelemek edebiyat bakımından birbirine eşittir. Edebiyatımızda “samimiyet ve vuzuh” olmadığını dile ge­tiren Sezai, edebî eserde bu unsurlarla birlikte herkesin bakıp da göremediği güzellikle­rin duyurulmasını arar ve edebiyatın beğendirme, sevdirme gibi görevlerinin olduğunu söyler.

Doğru cevap C dir. Abdülhak Hâmit'in Tayflar Geçidi adlı eseri İngiliz-Hint Konulu eserlerinden biri değildir. 

Abdülhak Hâmit’in edebî eleştirilerini içeren eserleri; “Makber Mukaddimesi”, “Nâ-Kâfi” şi­iri, “Bir Şairin Hezeyanı” şiiri, “Duhter-i Hindû Hâtimesi” ve şiir hakkındaki düşüncelerini dile getirdiği bazı mektuplarıdır. 

Bir edebî eserin söyleyiş, ahenk ve yazım bakımından kusursuz olmasına Fesahat denir.

Recaizâde Mahmut Ekrem, şairliğinden daha çok romancılığı ve edebiyat teorisi üzerine verdiği eserleri açısından Türk edebiyatında önemli bir yer edinmiştir. Hatta bazı açılardan edebiyatta bir misyon adamı olmuştur. Bunlar dışında tiyatro yazarlığı, eleştirmenlik de yapmıştır. 

Abdülhak Hâmit’in burada vurguladığı noktalardan birisi de kendi tiyatro anlayışına
ilişkindir. Duhter-i Hindû adlı eserinde amacının hayal tasviri olduğu için eserinin sahneye uygun olup olmadığını düşünmediğini ve tiyatro aktörlerinin sıkıntılı anlatımlarına tenezzül etmediğini vurgular. Abdülhak Hâmit, tiyatrosunu oynanmak için yazmadığını ve tiyatro kurallarına uymadığını söyleyerek tiyatronun belirgin bir kuralına başkaldırır. Abdülhak Hâmit bu yazısında, Duhter-i Hindû’da yer alan “Tanaggum” başlıklı manzumesini Türkçenin Batılı manzume tarzına uygunluğunu denemek için yazdığını dile getirerek şiirde yapmak istediği yeniliklerin ipuçlarını verir. Nitekim bu denemesinde başarılı olduğunu ve Türkçenin her çeşit ifadeye uygun bir dil olduğunu ifade eden Hâmit, Batılı tarz şiirden yana tavrını da göstermiş olur.

Sami Paiazâde Sezai, Küçük Seyler’den sonra 1896-1898 yılları arasında yazdıgı hikâyeleri birleştirdiği Rumuzu’l- Edep kitabında 8 hikaye vardır.