Tanzimat Dönemi Türk Edebiyatı 2 Ara 3. Deneme Sınavı

Eşberi siyasi içerikli eserlerden değildir. Konusunu tarihten alır.

Sami Paşazâde Sezai, Türk edebiyatında küçük hikâyenin öncüsüdür. Hikâye, onun kale­minden çıkan ürünlerle Batı tarzında başarılı örneklerine kavuşur. Hikâyeyi bağımsız bir tür olarak ilk kez kabul eden de odur. Hikâye, ilk defa onun kaleminde ahlaki, dinî, tasav­vufi, hikemi, fikrî, ulvi, uhrevi bir mesaj taşımaktan çıkarak modern yapıya kavuşur. Küçük Şeyler’in “Mukaddime”sinde “dünyada bir zerre yoktur ki güzel yazılmak şartıyla bir mevzu-ı mühim (önemli konu) addedilmesin (sayılmasın, kabul edilmesin)” (Sami Paşazâde Sezai, 2003, s. 101) diyen yazar, kitabının adına uygun düşecek şekilde küçük, sıradan, önemsiz gibi görülen, günlük hayatta örneklerine rastlanan konulardan hikâyeler çıkarmasını bilir.

Tanzimat ikinci kuşak sanatçılarından olan ve  “Namık Kemal’i üstat olarak tanımasına rağmen Beşir Fuad’ın tenkitleriyle başlayan realist akımın da tesirinde kalan kişi Sami Paşazade Sezai’dir.

Doğru cevap C dir. Afîfe Anjelik Recaizâde Mahmut Ekrem’in ilk eseridir ve konusunu Geneviéve de Barabant efsanesinden almıştır.

Doğru cebap C dir. Sami Paşazâde Sezai'nin “Bir Kitabe-i Seng-i Mezar” adlı hikayesi kölelik, esaret konusunu içermemektedir. 

Abdülhak Hâmit, kırk kadar eserinin yirmi beşini -yarım kalan Kanuni’nin Vicdan

Azabı’nı da ilave edersek- tiyatro eseri olarak yazmıştır.

Yazarın ilk tiyatro eseri Afife Anjelik’tir.

Demdeme Muallim Naci’nin Saadet gazetesinde yayımlanan yazılarından oluşur.

Doğru cevap C dir. Recaizâde Mahmut Ekrem'in Şemsa adlı serinin konusu küçük yaşta öksüz ve yetim kalmış Anadolu’dan getirilen bir kız çocuğunun evlatlık olarak verilmesi ve kendisine karşı gösterilen ilgiye ve tedavi çabalarına rağmen yakalandığı hastalıktan kurtulamayarak ölmesidir

Muallim Naci, Tercüman-ı Hakikat gazetesinde genç şairlerin yayımlanması için gönderdikleri şiirleri dil ve üslup yönünden değerlendirir ve bu şiirlerle ilgili eleştirel görüşlerini dile getirir. Muallim, Muallim Naci’nin bu değerlendirmelerinden ve gazeteye gönderilen şiirlerden önemli gördüklerini topladığı kitabın adıdır. Muallim Naci, gönderilen şiirler arasından çok kötü olup da düzeltilemeyecek kadar kötü olanlar dışındakileri yayımlar. Gönderilen şiirlerdeki vezin hatalarını gösterir, sorunlu ifadeleri düzeltir, imla, noktalama ve gramer hatalarını bulur. Gazeteye gönderilen kötü şiirleri de yayımladığı için eleştirilen Muallim Naci, gençleri teşvik etmek için kusurlu olsalar bile bu şiirleri yayımladıklarını söyleyerek yaptığı işi gerekçelendirir. Bu bağlamda Naci, gençlere edebiyatla ilgili ciddi tavsiyelerde bulunarak onları cesaretlendirir ve edebiyata hevesli gençleri çevresinde toplar. 

Küçük Şeyler’de yer alan hikâyelerin en uzun olanı Düğün’de devrin önemli problemlerinden biri olan esaret konu alınır.

Hiçbir zaman derin fikirlerin, felsefi ıstırapların şairi olmamıştır. Bu açıdan ona en sık yöneltilen eleştirilerden birisi, manzumelerinde Abdülhak Hâmit’teki derinliğin ve Namık Kemal’deki coşkunluğun olmayışıdır.

Recaizâde Mahmut Ekrem, henüz Türk ede­biyatında hikâye ve roman farkının yeterince tartışılmadığı, ayrımının gereğince yapılmadı­ğı bir dönemde hikâye ile roman konusunda bazı görüşler getirir, bu iki türün birbirinden farklı yanlarına dikkat çeker. Romanı “büyük hikâye”, hikâyeyi ise “ufak hikâye” şeklinde adlandırır.

Saadet gazetesinde yayımlanan yazılardan oluşan Demdeme, Recaizâde Mahmut Ekrem’in eleştirilerine karşı cevap niteliğindedir. Recaizâde Ekrem, III. Zemzeme’nin ön sözünde Naci’yi aşağılayıcı tarzda ifadeler kullanır. Takdir-i Elhan’da ise, Menemenlizade Mehmet Tahir’in, Naci’nin “Gark-ı Nur” redifli gazeline yazdığı nazirenin üstünü çizmesini takdir eder. Bununla birlikte Ekrem, “III. Zemzeme Mukaddimesi”nde şiirde güzellik konusuna değindikten sonra bu konudaki düşüncelerini desteklemek için Nef ’i, Nedim, Şinasi, Ziya Paşa, Namık Kemal ve Nabizâde Nâzım’dan örnekler alır. Bunları bazı yönleriyle güzel bulan Ekrem, en güzel şiire örnek olarak ise Abdülhak Hâmit’ten bir metin alır. Devrin ünlü şairi Muallim Naci’den hiçbir örnek almadığı gibi ona tarizde bulunur. Recaizâde Mahmut Ekrem ve Muallim Naci arasındaki gerginlikte, Muallim Naci’nin Tercüman-ı Hakikat’te II. Zemzeme’den bahsetmemesinin de etkisi söz konusudur. Aslında Ekrem, kitabını Muallim Naci’ye değil; Ahmet Midhat Efendi’ye gönderir. Ancak gazetenin edebiyat sütununu idare eden Muallim Naci’nin kitabından bahsetmemesinden hoşnutsuzluk duyar. Muallim Naci, Demdeme’de Recaizâde Mahmut Ekrem’i sert ve alaycı bir üslupla eleştirir. Ekrem’in gençlik şiirlerinden örnekler alır ve bu şiirler üzerinden onun şairliğini ve şiir dilini küçümser. 

Doğru cevap D dir. Şemsa Sami Paşazâde Sezai’nin Sergüzeşt romanın değil, Recaizâde Mahmut Ekrem’in hikayesinin kahramanıdır. 

Sami Paşazâde Sezai’nin eleştirilerinden birisi “Zemzeme Hakkında” başlıklı yazısıdır. Sezai, bu yazısında nesnel bir eleştiriden ziyade Recaizâde Mahmut Ekrem, Namık Kemal ve Abdülhak Hâmit’le ilgili öznel ve hissî değerlendirmelerine yer verir. Söz konusu üç şairi ayrıcalıklı kılarak onların edebiyatımızdaki yerlerini övgü ve takdir içeren hayranlık ifadeleriyle tayin eder. Osmanlıların hakikat-perver şairi olarak nitelendirdiği Recaizâde Mahmut Ekrem’in İkinci Zemzeme’si üzerine kaleme aldığı bu yazısında Zemzeme’den örnekler vererek yeni edebiyatı yüceltir. Doğru cevap B'dir.

Muallim Naci, Tercüman-ı Hakikat gazetesinde genç şairlerin yayımlanması için gönder­dikleri şiirleri dil ve üslup yönünden değerlendirir ve bu şiirlerle ilgili eleştirel görüşlerini dile getirir. Muallim, Muallim Naci’nin bu değerlendirmelerinden ve gazeteye gönderilen şiirlerden önemli gördüklerini topladığı kitabın adıdır. Muallim Naci, gelen şiirleri dil ve ifade, vezin ve kafiye, anlam, edebî sanatlar, fikir, ha­yal ve üslup bakımından eleştirir. Muallim Naci, 1890 yılında yayımlanan Istılâhât-ı Edebiyye adlı kitabında edebiyat terimlerini örneklerle açık­lar ve değerlendirmelerde bulunur. Istılâhât-ı Edebiyye adlı kitabın başındaki “İhtar” başlıklı bölümde, edebiyat terimleriyle ilgili hükümlerini Türk edebiyatının bugünkü ve gelecekteki durumuna göre verdiğini dile getiren Muallim Naci, eskiden beri Arap ve Fars edebiyatlarının üslupları­nın olduğu gibi kabul edilmesine taraftar olmadığını ifade eder.

Servet-i Fünûn edebiyatının teorisyeniolarak görülen Recaizâde Mahmut Ekrem, Ta’lîm-i
Edebiyat, Takdir-i Elhan, “III. Zemzeme Mukaddimesi” ve Takrizat adlı eserlerinde sanat, edebiyat ve şiirle ilgili eleştirilerini dile getirir. Ta’lîm-i Edebiyat (1879), Recaizâde Mahmut Ekrem’in Mekteb-i Mülkiye’deki “Edebiyat-ı Osmaniye” dersi için yazdığı ve yeni edebiyatın kuramsal kısmını oluşturan belagat ve edebiyat teorisi kitabıdır. 

Edebiyata atfettiği önemi yazılarında da vurgulayan Sezai de Abdühâk Hâmit ve Recaizâde Ekrem gibi tabiatı üstat olarak görür. Tabiatı bitip tükenmez bir kaynak olarak değerlendiren Sezai, bu değişmeyen kaynakları işlediği için edebiyatta bilim ve teknikte olduğu gibi bir ilerleme olamayacağını iddia eder. Ona göre, edebiyattaki değişiklik, sanat­çıların duyuş ve düşünüşlerini anlatış tarzlarında ve üsluplarında ortaya çıkar. Bu görüş­lerden yola çıkan Sezai’ye göre edebiyat, eskimeyen bir sanat dalıdır (Güven, 2009, s.160).

“Küçük Şeyler Mukaddimesi”nde güzel yazılmak şartıyla her şeyin edebiyata konu olabileceğini söyleyen Sami Paşazâde Sezai’ye göre Güneş sistemini anlatmakla küçücük bir böceğin kalbini incelemek edebiyat bakımından birbirine eşittir. En mükemmel ki­taplarda bile eksik olan bazı küçük şeylerin edebiyat bakımından öneminin büyük oldu­ğunu dile getirir (Samipaşazâde Sezai, 2003a, s.101). 

Recaizade Mahmut Ekremin eserlerinden olan Talim-i Edebiyat 1879 yılında yazılmıştır.