El ve yüz hijyeni gibi ağız ve diş bakımı da oldukça önemlidir. Ağız ve diş bakımının fiziksel görünüş yanında kişinin psikolojisini de etkileyen bir yanı vardır. Ülkemizde maalesef ağız ve diş bakımına yeteri kadar önem verilmemekte, sadece bir rahatsızlık olduğu zaman doktora gidilmektedir. Ağız bakımında ilk aşama diş bakımı ve dişlerin fırçalanmasıdır. Diş fırçalamada diş fırçasının üzerine nohut büyüklüğünde macun sürülür, diş fırçası 45 derecelik bir açıyla tutularak diş eti hizasından ağız boşluğuna doğru dişler fırçalanır. Fırçalama dış yüzeylerden yumuşak dairesel hareketler hâlinde ön dişlerden arka dişlere doğru fırçalanmalıdır. Dişlerin iç yüzeyleri de fırçalanarak en sonunda da dişlerin arka yüzeyleri ve dil fırçalanır, ağız 1-2 kez suyla çalkalanarak temizlenir. Toplam diş fırçalama süresi 2 dakikadan az olmamalıdır. Diş fırçalamanın yanı sıra dişler ara yüz fırçası ve diş ipi ile de temizlenebilir.

Hipertansiyon İçin Risk Faktörleri

Yiyeceklerle Alınan Tuz: Yiyeceklerin içerisindeki tuzun günlük alım miktarı 5-6 g’ı aşmamalıdır. Yemeklere dışarıdan tuz eklenmese de yiyeceklerin içerisindeki sodyum klorür (NaCl) bu miktarı karşılar. Maalesef ülkemizde kişi başı günlük tüketim alınması gerekenin 3 hatta 4 katına ulaşabilmektedir. Vücutta NaCl, damar içinde su tutulmasına neden olur ve bu da damar içi basıncı yani tansiyonu yükseltir. Hipertansiyondan korunmak için tuz tüketimi azaltılmalıdır. Hipertansiyon hastaları ilaç kullanıyor olsalar bile, tuzu azaltmalıdır.

Yaş: Hipertansiyon her yaşta görülebilir bir hastalıktır. Bebek ve çocuklarda görülen hipertansiyonun altında böbrek veya kalp hastalıkları gibi bir başka hastalık yatabilir. Herhangi bir hastalıkla ilişkisi olmayan hipertansiyon ise günümüzde 30’lu yaşlarda ortaya çıkmakta, yaş ilerledikçe ortaya çıkma riski artmaktadır.

Aile Öyküsü: Ailesinde (anne, baba, kardeş vb.) hipertansiyonu olan birey/bireyler varsa hipertansiyon görülme olasılığı bu kişilerde yüksektir.

Cinsiyet: Hipertansiyonun cinsiyetle ilişkisi yaşla da bağlantılıdır. Elli yaşın altında erkeklerde, 50 yaş üstünde ise kadınlarda karşı cinse göre daha sıktır.

Diyabetes Mellitus ve/veya Obezite: Şeker hastalığı ve/veya şişmanlık tek başlarına hipertansiyon için risk faktörü olmakla birlikte, her ikisi de varsa bu risk çok daha fazla artmaktadır.

Stres: Aşırı stres, yoğun baskı ve endişe duyguları hipertansiyonu tetikleyen önemli durumlardandır.

Sigara: Damar duvarlarının esnekliğini bozar, kolesterol gibi kan lipitleri (kandaki yağlar) ile birlikte damar sertliği adı verilen “ateroskleroz” oluşumuna neden olur. Bu nedenle damar içi basınç yükselebilir.

Fiziksel aktivite azlığı: Sedanter yaşam denilen günlük yaşamda fizik aktivite azlığı ve hareketsizlik, dolaşım sistemi için ciddi risktir.

İlaçlar: Hastalıkların tedavisinde kullanılan bazı ilaçların yan etkisi olarak da hipertansiyon görülebilir. Örneğin streoid türevi ilaçlar gibi.

Hastalıkların popülasyon içerisinde yayılış oranlarının belirlenmesinde kullanılan bazı terimler aşağıda verilmiştir.

Morbidite: Bir popülasyonda hastalığa yakalananların sağlamlara oranının yüzde veya binde olarak ifade edilmesidir.

Mortalite: Bir popülasyonda ölenlerin, tüm popülasyona oranıdır.

Letalite: Ölenlerin hastalananlara oranıdır.

İnsidans: Bir hastalığın belli zaman diliminde bir toplumda görülme sıklığı ve oranıdır.

Prevalans: Bir hastalığın bir popülasyon içinde belirli bir süre aralığında eski-yeni vakaların birlikte görülme oranıdır.

Bakterilerin oluşturduğu bazı hastalıkar menenjit, tifo, pnömoni, tüberküloz ve brucellozdur.  

Epilepsi nöbeti, beyinde bir grup nöronun ani, beklenmedik ve geçici bir şekilde elekriksel deşarjlara yol açması ve bunun sonucunda klinik belirtilerin ortaya çıkması hâlidir. Epilepsi hastalığı, bu tanıma uyan nöbetlerin tekrarlaması durumuna denir.

Akut Farenjit ve Tonsillit: Farinksin ve ağız boşluğunda 2 kenarda yer alan tonsillerin (bademcik) inflamasyonuna denir. Bahar ve kış aylarında görülür. Viral veya bakteriyel etkenler söz konusudur. Boğazda yanma, yutma güçlüğü, yutarken ağrı, ağız kokusu, gıcık tarzında öksürük, yüksek ateş görülebilir. Özellikle çocuklarda görülen bakteriyel tonsillitin en önemli komplikasyonu vücutta kalp, böbrek ve eklemleri tutan “romatizmal ateş”e neden olmasıdır.

Depresyon belirtileri; sürekli bir endişe, üzüntü ve kendini “değersiz ya da aptal” hissetme hâli, ümitsizlik hissi ve her şeyi kötüye yorumlama (pesimist) suçlu, çaresiz ve işe yaramaz hissi, çabuk kırılma, huzursuzluk, cinsel aktivite dâhil, aktivitelere veya bir zamanlar çok hoşlanılan hobilere ilginin kaybolması, tükenmişlik ve enerji yokluğu, konsantre olmada, detayları hatırlamada ve karar vermede güçlük, uykusuzluk (insomnia) veya aşırı uyuma, aşırı yeme veya iştah kaybı, intihar (yaşamına son verme) düşüncesi, intihar girişimleri, acı veya ağrı; baş ağrıları, kramplar (istemsiz ve ağrılı kas kasılmaları), defalarca tedavi denemelerine rağmen geçmeyen sindirim sistemi sorunlarıdır. Burun kanaması depresyonun belirtilerinden değildir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Kızamıkçık (Rubella veya Alman Kızamığı) Hastalık etkeni Togavirus ailesinden Rubivirus’tur. Hastalık seyir olarak hafif seyirli kızamık gibi seyretmekle birlikte kızamıktan farklı olarak gebe kadınlarda gebeliğin ilk 3 ayında geçirildiğinde bebeklerde kronik hastalıklara ve anomalilere sebep olmaktadır. Hastalık bütün dünyada yaygın olarak görülür. Bulaşma solunum yoluyla olmaktadır. Hastalıkta tek kaynak insandır. Hastalığın kuluçka süresi 16-18 gün kadardır. Hastalığın semptomları ve ilerleyişi kızamıktaki gibidir. Kızamıktan farklı olarak komplikasyon ve bakteriyel enfeksiyonlar nadiren görülür. Kızamıkcık nedeniyle ölümler çok nadir görülür. Bununla birlikte gebelikte geçirilen kızamıkçık sebebiyle ölü doğum ve anomalili bebek doğumlarına neden olması hastalığı tehlikeli hâle getirmektedir. Kızamıkçığın özel bir tedavisi yoktur. Korunma amacıyla 12-14 aylık yaş aralığındaki bebeklere aşılama uygulanmaktadır. Aşı tek başına, kızamık, kızamıkçık ve kabakulak ikili veya üçlü karma aşı şeklinde bulunmaktadır. Gebelikle alakalı tehlikelerinin önlenmesi amacıyla özellikle 10-14 yaş arasındaki kız çocuklarına aşılama yapılmalıdır.

Temizlik, işletmelerde, ürünlere temas eden bütün alet ve ekipmanların, yüzeylerde görülebilen
bütün kirlerin, artık maddelerin uzaklaştırılarak mikroorganizmaların üremelerinin
engellenmesi işlemidir. Doğru cevap C seçeneğidir. 

HACCP (Hazard Analysis Critical Control Point); gıdaların üretiminden tüketimine kadar çeşitli risk oluşturabilecek kritik noktalarda tehlike analizi yapan en etkin risk yönetim sistemidir. Doğru cevap B seçeneğidir.

SARS, ilk olarak Çin’de görülmüştür. Doğru cevap A seçeneğidir.

Yeterli bir sanitasyon uygulaması ile mikrobiyal popülasyon baskılanır. Böylece ürün kalitesi ve raf ömrü arttırılır. Etkili bir sanitasyon uygulaması, satışa sunulacak ürünlerin pazarlamasında iyi bir reklam aracıdır. Isıtma, havalandırma ve soğutma ekipmanlarının düzenli olarak temizlenmesi ve etkili bir şekilde sanitize edilmesi enerji ve işletme maliyetini azaltır. Yine
etkin bir sanitasyon uygulaması ile ürün miktarında ve talep eden karşı işletme veya tüketicide memnuniyette artış sağlanarak müşteri ilişkilerinin geliştirilmesinde olumlu etkiler
oluşturur. Toplum sağlığı riskinin azaltılması, denetçilerin güveninin artması ve bunlara
bağlı olarak randımanda da artış diğer sayılabilecek avantajlar arasındadır.

Vektör, hastalık etkenlerini kendi biyolojik ve anatomik özelliklerine göre farklı şekillerde vücutlarında taşıyan ve bunları diğer canlılara nakleden canlılardır. Buna göre doğru cevap B seçeneğidir.

Genel olarak kronik hastalık uzun süredir devam eden hastalık anlamına gelir. Kronik has­talıkların temel özellikleri “kendi kendilerine iyileşememeleri, nadiren tam olarak tedavi edilebilmeleri, ilerleyici olmaları, kontrol altına alınamazlarsa yaşamın ileri evrelerinde çeşitli düzeyde bedensel ve ruhsal yetersizliklere yol açabilmeleridir”. Kronik hastalıkla­rın ortaya çıkışında yaş, kişisel yaşam tarzı ve kalıtsal etkenler rol oynar. Hipertansiyon (yüksek tansiyon), diyabet (şeker hastalığı), stroke (beyin felci, inme), artrit (eklem ilti­habı) gibi kronik hastalıklar genellikle orta yaşlarda başlar, yaşam boyu sürer.

Grip Etkeni grip virüsüdür. Bulaşma nezlede olduğu gibidir. Semptomlar nezlede görülenlerle aynı olmakla birlikte daha ağır seyreder. Gripte ayrıca ateş, kas ve eklem ağrıları görülür. Hastalık nezleden daha ağır seyrettiği için hasta, tedavide yatak istirahatine ihtiyaç duyabilir. Antibiyotik kullanımının faydası yoktur. Beslenmeye ve temizlik kurallarına dikkat edilmemesi ve hastalığın ağır seyrettiği durumlarda zatürre, orta kulak iltihabı ve bronşit gibi daha ciddi enfeksiyonlara yol açabilir. Korunmada sağlıklı beslenme, temiz havanın sağlanmasının yanında aşılama da etkili olmaktadır. Aşılama kronik rahatsızlığı olan ve ileri yaşlı bireylerde önerilmektedir. Ülkemizde grip aşısı sonbahar aylarında yapılmaktadır.

Kızamıkçık solunum yoluyla bulaşan bir hastalıktır. Buna göre doğru cevap E seçeneğidir.