XI-XIII. Yüzyıllar Türk Dili Ara 21. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
Hangi seçenekte -(y)I zarf-fiil eki yardımıyla kurulan tasvir birleşik fiil bulunmaktadır?
yılkı yazın atlanur/ otlap anın etlenür |
kidin keldeçike özüm sözlegü |
ınanġu tayanġu kişi boldı kız |
vebal kötrü bardı özele söküş |
miŋ edgüg adakını tutġınça sen |
-(y)I: Bu zarf-fiille oluşturulan biçimler, asıl fiil ile aynı zamanda meydana gelen eylemi ve hareketi gösterir. Fiilin tarzını gösterir. Birleşik fiillerde tasviri fiili asıl fiile bağlama görevinde de kullanılan bu ek, Türkiye Türkçesinde de Orhon ve Uygur Türkçesinde de işlek olarak yer alır. D seçeneğinde “kötrü bardı”bu türden bir tasvir birleşik fiildir.
2.Soru
Metnin günümüz Türkiye Türkçesine doğru çevirisi hangisidir?
Dinleyiniz bilgi hakkında neler söyleniyor: Edebiyatın temeli dili iyi kullanmaktır. Eğer kişi dilini iyi kullanmazsa dişinin kırılmasına vesile olur. Dili boşa konuşursa dişini ağrıtırlar. |
Herkes işitsin. Bilgi bugüne kadar nasıl gelmiş? Edebiyatın temeli dili iyi kullanmaktadır. Kişi dilini iyilik için kullanmazsa kadınların hoşuna gitmez, eğer diliyle kötü şeyler söylerse kadınlardan tepki görür. |
Bilgililerin ne dediğini herkes işitsin. Edebin başı diline hâkim olmaktır. Kadın erkek kim olursa olsun eğer diline hâkim olmazsa toplumda saygınlığını yitirir. |
Dinle, bilgili (kişi) ne diyor: Edeplerin başının dili korumak olduğunu söyler. Dilini tut, dişin kırılmasın; eğer dilini tutmazsan (dilin muhafaza altından çıkarsa) dişin kırılır. |
Dinlesinler bilgili kişi neler söylüyor: edebin başı diline olmak diyor. Dilini ve dişini kötü sözle sınamasın, hele dilin muhafazasından çıkarsa dişin soyulur. |
Metnin günümüz Türkiye Türkçesine doğru çevirisi D seçeneğinde verildiği gibi “Dinle, bilgili (kişi) ne diyor: Edeplerin başının dili korumak olduğunu söyler. Dilini tut, dişin kırılmasın; eğer dilini tutmazsan (dilin muhafaza altından çıkarsa) dişin kırılır.” şeklindedir.
3.Soru
I. Dört nüshası olduğu bilinen manzum bir öğüt kitabıdır.
II. Aruzun fe‘ûlün fe‘ûlün fe‘ûlün fe‘ûl vezniyle yazılmıştır.
III Herkesin rahatça okuyup anlayacağı bir dille yazılmıştır.
Belirtilen özelliklere sahip olan eser aşağıdakilerden hangisidir?
Kutadgu Bilig |
Dîvânu Lugati’t-Türk |
Divan-ı Hikmet |
Atebetü’l-Hakayık |
Muhabbetnâme |
Atebetü’l-Hakayık, dört nüshası olduğu bilinen manzum bir öğüt kitabıdır.
4.Soru
Kutadgu Bilig ve Divanu Lugati’t-Türk hangi han zamanında yazılmıştır?
Saltuk Buğra Han |
Bilge Kül Kadir Han |
Baytaş Aslan Han |
Togan Han |
Uluğ Buğra Han |
1056 yılında Kaşgar’da Süleyman Arslan Han’dan sonra hükümdarlığa Tavgaç Ulug Buğra Kara Han geçmiştir. Buğra Han adaletli ve dürüst yönetiminin yanısıra bilim ve sanat adamlarını korumasıyla da ün salmıştır. Kutadgu Bilig ve Divanu Lugati’t-Türk onun zamanında yazılmıştır.
5.Soru
I Anonim Tefsir’in sözvarlığı A. K. Borovkov tarafından hazırlanmıştır.
II Taşkent’teki tercüme üzerine çalışma yoktur.
III Aysu Ata tarafından John Rylands Kitaplığındaki nushanın üzerinde çalışma yapılmıştır.
Verilen ifadelerden hangisi Kur’an tercümeleri ile ilgili olarak doğrudur?
Yalnız I |
Yalnız II |
Yalnız III |
I, III |
II, III |
Taşkent’teki tercüme üzerine şu çalışma yapılmıştır: A. A. Semenov, “Sobraniye
vostoçnıh rukopisey, Taşkent 1957.
6.Soru
Aşağıdakilerden hangisi geniş zaman sıfat-fiil eki değildir?
-GAn
|
-DAçI
|
-gUçI
|
-mAz /-mAs
|
-Ar/-Ir /-(y) Ir
|
7.Soru
Aşağıdaki seçeneklerden hangisinde sözcük ve değişim çifti yanlış eşleşmiştir ?
Bile - Ünsüz düşmesi |
Avıçġa -Yuvarlaklaşma |
Sevin -b-, -b > -v-, -v değişimi |
Soġuk- Büzüşme |
Yalŋus -z ~ -s değişimi |
soġık ~ soġuk olmuştur ve buradaki değişmeye benzeşme adı verilmektedir.
8.Soru
Aşağıdakilerin hangisinde zarf-fiil eki yoktur?
körüp
|
bilmedin
|
keçe?
|
kılgu?
|
ugınça
|
9.Soru
I Karahanlı Türkçesiyle yazılmış olmaları
II Aynı sanatçı tarafından yazılmış olmaları
III Aynı tarihte yazılmış olmaları
Yukarıda verilen ifadelerden hangisi/hangileri Kutadgu Bilig, Dîvânu Lugati’t-Türk ve Atebetü’l-Hakayık adlı eserlerin ortak özelliğidir?
Yalnız I |
Yalnız II |
Yalnız III |
I, III |
II, III |
Kutadgu Bilig, Dîvânu Lugati’t-Türk ve Atebetü’l-Hakayık adlı eserlerin üçü de Karahanlı Türkçesiyle yazılmıştır. Ancak yazarları ve yazılış tarihleri aynı değildir.
10.Soru
Hangi seçenekte asıl eylemin gerçekleşeceği zamanın sınırını belirleyen zarf-fiil eki kullanılmıştır?
biligsiz ne aysa ayur ukmadın |
miŋ edgüg adakını tutġınça sen |
ölüm tutmaz erken odun ay ilig |
ukuşluġ ukupan küzetür anı |
ne iş tuş kadaşlar yüzin körgeli |
Yalnızca B seçeneğinde bulunan tutġınça “tutuncaya kadar” kelimesinde asıl eylemin gerçekleşeceği zamanın sınırını belirleyen -gInçA zarf-fiil eki bulunmaktadır:
-gInçA: Asıl eylemin gerçekleşeceği zamanın sınırını belirler. Bu ek, Türkiye Türkçesinde -(y)Incaya kadar yapısıyla kullanılmaktadır.
miŋ edgüg adakını tutġınça sen “Sen bin iyinin ayağını tutuncaya kadar” (KB 3806)
elig tutġınça ot tut “el tutacağına ateş tut (kefil olacağına ateş tut)” (DLT II 292)
suv körmeginçe etük tartma “suyu görmedikçe çizmeni çıkarma” (DLT III 426)
11.Soru
Aşağıdaki birleşik fiillerden hangisi "esir olmak" anlamına gelmektedir?
Elig tut |
Kul kıl |
Bulun bol |
Ufut bol |
Asıg kıl |
Elig tut : yardım etmek
Kul kıl: kul yapmak
Bulun bol: esir olmak
Ufut bol: haya etmek, utanmak
Asıg kıl: fayda sağlamak
Doğru cevap C'dir.
12.Soru
Hangi kelime renk adları ve geometrik şekillerle ilgili adlar yapan ekle türetilmiştir?
üçgil |
yagmurçı |
yolçı |
bağırdak |
tünle |
+gıl/+gil eki, renk adları ve geometrik şekillerle ilgili adlar türetir:
başgıl (at) “başı beyaz, dört ayaklı hayvan” (DLT I 481) < baş
kırgıl “kırçıllı” (DLT I, 483, KB 2371, 2372) < kır
törtgil “dört köşeli” (DLT III, 417) < tört
üçgil “üçgen” (DLT I, 105) < üç
Bu ek görüldüğü gibi yalnızca A seçeneğindeki üçgil "üçgen" kelimesinde bulunmaktadır.
13.Soru
Karahanlı Türkçesindeki asıl sayılar ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
Sayı sözcüklerine +(X)nç, +(X)nçI ekleri getirilerek elde edilir. |
Türkiye Türkçesinden çok da farklı değildir. |
Yigirme sayısıyla ilgili tek veri DLT’de geçmektedir. |
Toksun: Doksan. Aslı tokuz on’dur. |
tümen “on bin”dir. |
Asıl Sayılar: Asıl sayıları gösteren sözcükler Türkiye Türkçesinden çok da farklı değildir.
Karahanlı Türkçesindeki asıl sayılar şöyledir: Bir, iki, üç, tört, beş, yeti ~ yetti, sekkiz ~ sekiz, tokkuz ~ tokuz, on, yigirme, ottuz, kırk, ellig, altmış, yüz, mi? “bin”, tümen “on bin”.
Bu asıl sayıların dışında seksen ve doksan sayıları için Kaşgarlı Mahmud’un eserinde şu bilgiler verilir: “seksün: seksen. Aslı sekiz on’dur. Sekiz kere on demektir. İki kelime birleştirilmiştir. Toksun: Doksan. Aslı tokuz on’dur. Dokuz kere on demektir. İki kelime birleştirilmiştir.
14.Soru
Ligeti tarafından yapılan Türk Dili sınıflandırmasında Orta Türkçe aşağıdakilerden hangisini kapsamaz?
Uygur yazı dilinin oluşumu |
Çağatay yazı dili |
Kıpçak dil yadigarları |
Göktürkçe |
Oğuz dil yadigarları |
1. Eski Türkçe (VI-IX. yüzyıl): Göktürkçe, Uygurca devri
2. Orta Türkçe (X-XV. yüzyıl): Uygur yazı dilinin oluşumu, Çağatay yazı dili, Kıpçak
ve Oğuz dil yadigarları
3. Yeni Türkçe (XVI. asırdan bugünkü Türkçenin kuruluşuna kadar).
15.Soru
Aşağıdakilerden hangisinde zarf-fiil yoktur?
kapug açtı çıktı kadaşın körüp |
agırlayu tut sen asıglıg kişig |
sakış birle adra tutar bilge büt |
ınangu tayangu kişi boldı kız |
ölümke basıkma kelir algalı |
ınangu tayangu kişi boldı kız “inanılacak güvenilecek kişi az”
16.Soru
Aşağıdakilerden hangisi gelecek zaman anlamı taşıyan bir sıfat fiil ekidir ?
-mIş |
-gU |
-DUk |
-GAn |
-mAz/ -mAs |
-gU gelecek zaman anlamı taşıyan bir sıfat fiil ekidir.
17.Soru
Aşağıdakilerden hangisi türemiş sözcüktür?
keçe › “gece”
|
tüş › “düş”
|
ugan › “muktedir”
|
kök › “mavi”
|
yagı › düşman
|
18.Soru
- irinçig kışıg sürdi yazkı esin yaruk yaz yana kurdı devlet yasın
- yazı tag kır oprı töşendi yadıp etindi kolı kaşı kök al kedip
- saba yeli koptı karanfil yıdın ajun barça bütrü yıpar burdı kin
- kayusı kopar kör kayusı konar kayusı çapar kör kayu suv içer
- elik külmiz oynar çeçekler üze sıgun muygak agnar yorır tep keze
- Çiçeklerin üzerinde erkek ve dişi geyikler oynar, erkek ve dişi karaca yürüyorum diye gezerek oynar
- Saba rüzgarı karanfil kokusuyla çıktı, dünya sonra tamamiyle misk koktu
- İlkbahar rüzgarı kötü kışı sürdü, uzaklaştırdı; parlak ilkbahar yine mutluluk yayını kurdu
- Bak! Kimisi kalkar kimisi konar, kimisi koşar kimisi su içer
- Ova, dağ, kır, vadi, yayılıp döşendi, yamacı ve tepesi yeşil, al giyip süslendi
Kutadgu Bilig’in “Yaruk Yaz Faslın Ulug Tavgaç Bugra Han Ögdisin Ayur” Bölümü’nde parlak ilkbahar zamanını ve yüce Buğra Han övgüsünü söylediği, anlattığı yazmasından aktarılan yukarıda yer alan çeviriyazı ifadeleri ile Türkiye Türkçesine aktarıldığı cümlelerin doğru eşleşmesi hangi seçenekte yer almaktadır?
I-c; II-e; III-b; IV-d; V-a |
I-d; II-c; III-a; IV-b; V-e |
I-e; II-b; III-c; IV-d; V-a |
I-a; II-c; III-d; IV-b; V-e |
I-b; II-e; III-c; IV-d; V-a |
- irinçig kışıg sürdi yazkı esin yaruk yaz yana kurdı devlet yasın
İlkbahar rüzgarı kötü kışı sürdü, uzaklaştırdı; parlak ilkbahar yine mutluluk yayını kurdu
- yazı tag kır oprı töşendi yadıp etindi kolı kaşı kök al kedip
Ova, dağ, kır, vadi, yayılıp döşendi, yamacı ve tepesi yeşil, al giyip süslendi
- saba yeli koptı karanfil yıdın ajun barça bütrü yıpar burdı kin
Saba rüzgarı karanfil kokusuyla çıktı, dünya sonra tamamiyle misk koktu
- kayusı kopar kör kayusı konar kayusı çapar kör kayu suv içer
Bak! Kimisi kalkar kimisi konar, kimisi koşar kimisi su içer
- elik külmiz oynar çeçekler üze sıgun muygak agnar yorır tep keze
Çiçeklerin üzerinde erkek ve dişi geyikler oynar, erkek ve dişi karaca yürüyorum diye gezerek oynar
Kutadgu Bilig’in “Yaruk Yaz Faslın Ulug Tavgaç Bugra Han Ögdisin Ayur” Bölümü’nde parlak ilkbahar zamanını ve yüce Buğra Han övgüsünü söylediği, anlattığı ifadeler ve Türkiye Türkçesine aktarıldığı cümlelerin doğru eşleşmesi A seçeneğinde yer almaktadır, dolayısıyla doğru cevap A’dır.
19.Soru
Yukarıdaki metnin çevirisi aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
yana kėlgel emdi yigitlik maŋa sen |
yana kėlgil emdi yigitlik maŋga sen |
yana kėlgil emdi yigitling maŋa sen |
yana kėlgil emdi yigitlik maŋa sen |
yana kėlgil şimdi yigitlik maŋa sen |
yana kėlgil emdi yigitlik maŋa sen
20.Soru
“İrinçig kışıg sürdi yazkı esin yaruk yaz yana kurdı devlet yasın” dizelerinin Türkçesi aşağıdakilerden hangisidir?
Doğu rüzgarı doğudan eserek geldi, dünyayı süslemek için cennet yolunu açtı. |
Kafur gidip kara toprak misk kokusuyla doldu, dünya güzelliğini düzenleyip süslenmek ister. |
İlkbahar rüzgarı kötü kışı sürdü, uzaklaştırdı; parlak ilkbahar yine mutluluk yayını kurdu. |
Güneş yine yerine dönmüş olacak, balık burcundan koç burcuna dönmüş olacak. |
Kurumuş ağaçlar yeşil elbiseler giydi; mor, al, sarı, mavi, kırmızı (ile) süslendi |
“irinçig kışıg sürdi yazkı esin yaruk yaz yana kurdı devlet yasın” dizelerinin Türkçesi “İlkbahar rüzgarı kötü kışı sürdü, uzaklaştırdı; parlak ilkbahar yine mutluluk
yayını kurdu.”
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ