XI-XIII. Yüzyıllar Türk Dili Ara 25. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
Aşağıdakilerden hangisi birleşik fillerde kullanılan tasvir fiillerinden biri değildir?
bar-
|
kel-
|
kör-
|
tur-
|
kal-
|
2.Soru
Aşağıdaki isimlerden hangisi yönelme durumunu örnekler?
Könülni |
Könülnin |
Könüldin |
Könülke |
Könülce |
Könülni: belirtme, Könülni: tamlayan, Könüldin: ayrılma, Könülke: yönelme, Könülçe: eşitlik
3.Soru
Hangi seçenekte -(y)I zarf-fiil eki yardımıyla kurulan tasvir birleşik fiil bulunmaktadır?
yılkı yazın atlanur/ otlap anın etlenür |
kidin keldeçike özüm sözlegü |
ınanġu tayanġu kişi boldı kız |
vebal kötrü bardı özele söküş |
miŋ edgüg adakını tutġınça sen |
-(y)I: Bu zarf-fiille oluşturulan biçimler, asıl fiil ile aynı zamanda meydana gelen eylemi ve hareketi gösterir. Fiilin tarzını gösterir. Birleşik fiillerde tasviri fiili asıl fiile bağlama görevinde de kullanılan bu ek, Türkiye Türkçesinde de Orhon ve Uygur Türkçesinde de işlek olarak yer alır. D seçeneğinde “kötrü bardı”bu türden bir tasvir birleşik fiildir.
4.Soru
Karahanlı Türkleri’nin İslamiyeti kabulü sürecindeki hanı aşağıdakilerden hangisidir?
Saltuk Buğra Han |
Bilge Kül Kadir Han |
Bilge Kül Kadir Han |
Baytaş Aslan Han |
Togan Han |
10. yüzyılın başlarına doğru çevredeki Türk boylarını idaresi altına alarak müstakil bir Türk devleti kuran Karahanlı Türkleri Satuk Buğra Han’ın 950 tarihinde islamiyeti kabulüyle de İlk İslam-Türk devletini kurmuş oldular.
5.Soru
Metinde altı çizilerek işaretlenen yorıglı kelimesinde hangi ek bulunmaktadır?
sıfat-fiil |
zarf-fiil |
fiilden isim yapma eki + isimden isim yapma eki |
isimden isim yapma eki + isimden isim yapma eki |
şimdiki zaman çekim eki |
Metinde geçen yorıglı “yürüyen” kelimesi şu şekilde oluşmuştur: yorı- “yürümek” (fiil kökü) -gli (sıfat-fiil eki)
Ayrıca konuyla ilgili olarak bk. 4. Ünitenin 57-58. sayfalarında yer alan sıfat-fiiller konusuna bakınız.
-(I)glI: Geniş zaman sıfat-fiili.
bu iç söz tutuglı bütün çın kerek “Bu sırlara vakıf olana (vakıf olan herkese) itimat edilir” (KB 2676)
agırın uçuzun ukuglı kerek “pahalısını, ucuzunu tanıyan, anlayan (kimse) olmalıdır” (KB 2802)
ol at suvarıglı erdi “o atı sulayandı” (DLT II 257)
bakıglı okıglı asıg alsu tep “gören ve okuyan yaralansın diye” (AH 78)
ol Ta?rı aldaglı olarka “Tanrı ikiyüzlülüğün (aldatmanın) karşılığını aldatarak verendir” (KTer. 26/97a2=4:142)
6.Soru
Düz ünlülerden sonra düz, yuvarlak ünlülerden sonra düz-geniş ya da dar-yuvarlak ünlülerin birbirini takip etmesi kuralına ne denir?
Önlük-Artlık Uyumu |
Düzlük-Yuvarlaklık Uyumu |
Yuvarlaklaşma |
Benzeşme |
Büzüşme |
Düzlük-Yuvarlaklık Uyumu
7.Soru
Hangi seçenekte vasıta (araç, instrumental) bulunmaktadır?
ataŋnı |
eligin emle- |
kirmişçe bol- |
meniŋde basa |
yaġıġaru |
Vasıta Durumu (Araç, Instrumental): En çok kullanılan vasıta durumu eki, Karahanlı Türkçesinden önceki metinlerde olduğu gibi +(X)n’dir.
a) aracıyla, aracılığıyla anlamı verir: el(i)g+in emle- “elle göstermek” (DLT I 82), köz+ün bakış- “gözle bakışmak” (DLT I 183), kut+un tiril- “mutlulukla yaşamak” (KB 1251, farklı eylemlerle ve farklı yapılarda 40 defa), küç+ün “zorla, zorbalıkla’ (KTer. 29/39a1=9:53).
b) Zaman belirteçler kurar: yaz+ın “yazın” (DLT I, 285), kış+ın “kışın” (DLT III, 159), terk ödün kel- “hemen gelmek” (KB 5408).
8.Soru
Karahanlı Türkçesinde ‘Belirli Geçmiş Zaman’ 3. tekil şahıs eki aşağıdakilerden hangisinde doğru kullanılmıştır?
açtımız |
kevildimet |
kördüŋüzler |
aydımız |
aydıla |
Karahanlı Türkçesinde Orhon, Uygur ve Türkiye Türkçesinde olduğu gibi fiil çekimlerinde farklı tipte kişi ekleri kullanılmaktadır. Bu dönem metinlerinde yer alan fiil çekimlerini sırasıyla açıklarken hangi tipte kişi eklerinin kullanılmıştır. Belirli Geçmiş Zaman (Bilinen Geçmiş Zaman): Bu zamandaki fiillerin çekiminde iyelik eki kaynaklı kişi ekleri kullanılır. 1. Tekil Kişi: {-DXm} ekiyle kurulur: ba-dım “bağladım” , bol-dum , keçür-düm “geçirdim” 2. Tekil Kişi: {-DXŋ} ekiyle kurulur: ay-dıŋ “söyledin”, biti-diŋ “yazdın”, bul-duŋ 3. Tekil Kişi: {-DI} ekiyle kurulur: bak-tı , bar-dı“gitti”, bol-dı , kül-di , 3. tekil kişinin -mat/-met ekiyle genişletilmiş biçimi de vardır: kevil-dimet “zayıfladı”, yaval-dımat “yavaşladı”, yuvul-dımat “yuvarlandı”
9.Soru
Kemi içre oldurup
dizesinin Türkiye Türkçesine doğru çevirisi aşağıdakilerden hangisidir?
Kemi içre oldurup
dizesinin Türkiye Türkçesine doğru çevirisi aşağıdakilerden hangisidir?
Kayık içine oturup |
Ormanda oturup |
At üstünde oturup |
Çadırda oturup |
Nehirde oturup |
3.Dörtlük
Kemi içre oldurup Ila suvın keçtimiz Uygur tapa başlanıp Mı?lak ilin açtımız (DLT III,235)
Türkiye Türkçesine Aktarma
Kayık içine oturup Ila ırmağını geçtik.Uygur (lar)a doğru yönelip Mı?lak ülkesini fethettik.
10.Soru
Kutadgu Bilig’in “Yaruk Yaz Faslın Ulug Tavgaç Bugra Han Ögdisin Ayur” Bölümünde yer alan
çeçeklikte sandvaç öter mi? ünün
okır sur-ı cibri tünün hem künün
dizelerinin Türkçe karşılığı aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
Çiçeklerin üzerinde erkek ve dişi geyikler oynar, erkek ve dişi karaca yürüyorum |
Gök kaşını çattı gözü yaş saçar, çiçek yüzünü açtı bak katılarak güler |
Çiçeklikte bülbül bin sesle öter, gece-gündüz mezamir (ilahi) okur |
Dünya sırrını getirip bana açtı, sen bu hakanın yüzünü görmedin mi der |
Uyuyordunsa şimdi kalk gözünü aç, işitmedinse benden söz dinle |
Çiçeklikte bülbül bin sesle öter, gece-gündüz mezamir (ilahi) okur
11.Soru
Aşağıdakilerden hangisi kişi zamirlerinin yönelme durumunu örnekler?
bizke |
bizdin |
bizikde |
bizni |
biznin |
bizke: yönelme durumu, bizdin: ayrılma durumu, bizikde: bulunma durumu, bizni: belirtme durumu, biznin: tamlayan durumu
12.Soru
Aşağıdaki kelimelerden hangisi Karahanlı Türkçesi'nde benzeşme olan kelimelerden biridir?
Kaçumaz |
Avuçga |
İkegü |
Ayugay |
Ögdi |
Ögdi, Karahanlı Türkçesi'nde benzeşme olan kelimelerden biridir.
13.Soru
Hangi cümlede miktar zarfı bulunmaktadır?
Ol meniŋ taparu keldi |
Kamuġ kadġusu erdi ümmet üçün |
Kidin telim ükündi |
Kelgil amul oynayalım |
Kudruġ katıġ tügdümiz |
Bu dönem eserlerinde kullanılan bu zarfların sayısı çok değildir. Artuk “fazla, çok”, az “az”, üküş “çok”, köp “çok”, telim “çok”, bedük “büyük”, tükel “bütün, hep” gibi sözcükler miktar zarfı olarak kullanılır: Kidin telim ükündi “sonra çok pişman oldu”.
14.Soru
Karahanlı Türkçesinde çift dudak ünsüzlerinin neden olduğu ses olayı aşağıdakilerden hangisidir ?
Önlük-Artlık Uyumu |
Düzlük-Yuvarlaklık Uyumu |
Yuvarlaklaşma |
Benzeşme |
Büzüşme |
Karahanlı Türkçesinden sonraki dönem metinlerinde, Harezm ve Çağatay Türkçesiyle yazılmış metinlerde yaygın olarak görülen çift dudak ünsüzlerinin (b, p, m, v) etkisiyle meydana gelen ünlü yuvarlaklaşmaları, Karahanlı Türkçesinde de yaygın olmamakla beraber kimi örneklerde görülmektedir,
15.Soru
Aşağıdaki sözcüklerin hangisinde büzüşme yoktur?
yiyümez sen
|
okuġay men
|
tapnuġay men
|
yiyümedi
|
ḳaçumaz
|
16.Soru
Aşağıdakilerden hangisi İsim Durum Ekleri’nde “Bulunma Durumu” nun ekleridir?
+da/+de/+ta/+te |
+dın/+din/+tın/+tin |
+Xŋ |
+ka/+ke ve +ġa/+ge |
+ru/rü |
Bulunma Durumu (Kalma, Lokatif): Bulunma durumu eki +da/+de/+ta/+te’dir:
ev+de “evde” (DLT II 104), baş+ta “başta”, kapuġ+da “kapıda” (KB 595, 1413...), yol+da “yolda”. Doğru cevap A’dır.
17.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Karahanlı Türkçesinde çift dudak ünsüzlerinden değildir?
m |
p |
v |
b |
n |
m p v, b sesleri çift dudak ünsüzlerinden n sesi ise ön ve art damak ünsüzüdür.
18.Soru
Metnin doğru okunuşu hangisidir?
Baykuş bel karıştı Er dem Yâsîn koruştu |
Bay kış bilâ kırıştı Er dem yâ sin kuruştu |
Yay kış bile karıştı Erdem yasın kurıştı |
Yayıkış bîlâ karıştı Erdim yasın koruştu |
Yay kış bîlâ karıştı Erdem Yâsîn kuruştı |
Metnin doğru okunuşu C seçeneğinde verildiği gibi “Yay kış bile karıştı / Erdem yasın kurıştı” şeklindedir.
19.Soru
Belirli geçmiş zaman fiil çekimiyle ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
Zamir kaynaklı kişi ekleri kullanılır.
|
İyelik eki kaynaklı kişi ekleri kullanılır.
|
Edat kaynaklı kişi ekleri kullanılır.
|
Sıfat-fiil kaynaklı kişi ekleri kullanılır.
|
Zarf-fiil kaynaklı kişi ekleri kullanılır.
|
20.Soru
Aşağıdaki kelimelerden hangisinde ç- ~ ş- değişimi vardır?
şöpik |
avla |
sav |
kögüs |
yalŋus |
şöpik
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ