XI-XIII. Yüzyıllar Türk Dili Ara 9. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
I. Türk İslâm Eserleri Müzesi (TİEM) No. 73’te kayıtlı olan nüsha
II. Anonim Tefsir
III. Manchester-John Rylands Nüshası
IV. Taşkent, Özbek Bilimler Akademisi, No. 2854’te kayıtlı olan bu nüsha
Yukarıdakilerden hangileri Karahanlılar dönemine ait olduğu tahmin edilen Kuran çevirileri arasında yer alır?
I, III, IV |
II, III, IV |
I, II, III |
I, II, IV |
I, II, III, IV |
Seçeneklerin hepsi Karahanlı Türkçesiyle Yazılmış Kur’ân Tercümeleri olarak değerlendirilmektedir.
2.Soru
Kutadgu Bilig’in “yigitlikke açıp avuçgalıkın ayur şair yüzünü hangi çiçeğe benzetir?
Yasemin |
Erguvan |
Orkide |
Papatya |
Lale |
Erguvana benzetmektedir.
3.Soru
Karahanlı Türkçesinde çift dudak ünsüzlerinin neden olduğu ses olayı aşağıdakilerden hangisidir?
Önlük-Artlık Uyumu |
Düzlük-Yuvarlaklık Uyumu |
Yuvarlaklaşma |
Benzeşme |
Büzüşme |
Karahanlı Türkçesinden sonraki dönem metinlerinde, Harezm ve Çağatay Türkçesiyle yazılmış metinlerde yaygın olarak görülen çift dudak ünsüzlerinin (b, p, m, v) etkisiyle meydana gelen ünlü yuvarlaklaşmaları, Karahanlı Türkçesinde de yaygın olmamakla beraber kimi örneklerde görülmektedir.
4.Soru
Aşağıdakilerden hangisi hem geçişli hem de geçişsiz eylem türeten eklerdendir ?
+DA- |
+g·ır- |
+(X)k- |
+la-/+le- |
+(A)d- |
+la-/+le- ekleri hem geçişsiz hem de geçişli eylem türetebilirler. Diğer ekler ise ya sadece geçişli ya da sadece geçişsiz eylem türetebilmektedirler.
5.Soru
Aşağıdakicümlelerinhangisindefiilgenişzamanınhikâyesiyle çekimlenmiştir?
tiler erdim emdi bu ya?lıg kişig
|
bir ol ya?şar erse kereksiz sözüg
|
kaçan keldi erse Medyen suvı?a buldı
|
Ta?rı tirgüzür hem öldürür
|
ukar erse şi‘r hem koşar erse öz
|
6.Soru
Karahanlı Türkçesi eserlerinde sıklıkla kullanılan aynı zamanda
“güneş” anlamını da taşıyan zaman zarfı aşağıdakilerden hangisidir?
kün |
emdi |
kündüz |
kidin |
tünle |
“güneş” anlamını da taşıyan zaman zarfı kün'dür.
7.Soru
“Korkur erdim” sözcüğü aşağıdakilerden hangisi ile ilişkilidir?
Belirli Geçmiş Zamanın Hikâyesi |
Geniş Zamanın Hikâyesi |
Şartın Hikâyesi |
Belirsiz Geçmiş Zamanın Hikâyesi |
Hikâye Birleşik Zaman |
Korkur erdim yani “korkardım” sözcüğü Geniş Zamanın Hikâyesi’nde kurulmuş bir cümledir.
8.Soru
Aşağıdakilerden hangisi karahanlı Türkçesindeki zaman zarflarındandır?
Akru/akrun |
Çın |
Tünle |
Katıg |
Terk/terkin |
Emdi: Bu zaman zarfı DLT’de çok kullanılmıştır.
Alper To?a öldi mü
İsiz ajun kaldı mu
Ödlek öçin aldı mu
Emdi yürek yırtılur (DLT I, 41)
“Alper Tona öldü mü? Kötü dünya kaldı mı? Felek (böylece) öcünü aldı mı? Şimdi
(onun ölüm acısıyla) yürek paralanıyor.
Kün: Karahanlı Türkçesi eserlerinde sıklıkla kullanılan bu zaman zarfı aynı zamanda
“güneş” anlamını da taşır.
Tün kün bile sevnelim “Gece gündüz sevinelim” (DLT I, 100)
Kündüz: Orhon ve Uygur Türkçesinde sözcük “küntüz”biçimindeydi.
Tüni yattı yakgakta kündüz örü “Gece yatakta yattı gündüz kalktı (KB, 952)
Kidin: Bu sözcük hem yer hem de zaman zarfı olarak kullanılmaktadır?
Bilip iter işni ökünmez kidin “işi bilerek yapar sonra pişman olmaz” (AH, 113,114)
Tün: Orhon Türkçesinden itibaren metinlerde görülen bu sözcük Karahanlı Türkçesinde de sıklıkla kullanılır.
Udıp yatma tün kün işin kıl anı? “uyuyup yatma gece gündüz onun işini yap” (KB, 5793)
Tünle: Az kullanılan bir zaman zarfıdır.
Tünle bile bastımız “Geceleyin bastık” (DLT I, 434)
Kışın: Az kullanılan bu sözcük sadece DLT’de geçmektedir.
Yazın katıglansa kışın sevnür “Yazın çalışırsa kışın sevinir” (DLT III, 159)
Yazın: Bu zaman zarfı da az kullanılmaktadır ve sadece DLT’de örneği vardır:
Küz keligi yazın belgürer “güzün gelişi yazın belli olur (DLT II, 172)
9.Soru
Karahanlı Türkçesinde şart kipi hangi ek ile sağlanmaktadır?
-sar/-ser |
–mı /-mi |
–se / -sa |
–e / - a |
-gı/ -gi |
Karahanlı Türkçesinde şart kipi -se/-sa eki ile sağlanmaktadır.
10.Soru
Kutadgu Bilig’in “yigitlikke açıp avuçgalıkın ayur ””
Bölümünden "karılıkta kor yok köni turdum erse
yavalıkka isiz tiriglikni ıdtım"
dizelerinin Türkiye Türkçesindeki doğru çevirisi aşağıdakilerden hangisidir?
Eğer ben doğru bir şekilde yaşadımsa ziyanı yok; nafile, boşu boşuna |
Eğer ben doğru bir şekilde yaşadımsa ihtiyarlığın zararı yok; nafile, geçen giden hayatımı ben boşu boşuna geçirdim. |
Eğer ben doğru bir şekilde yaşasam da ihtiyarlığın bir faydası yok; nafile, boşu boşuna geçen hayatımı ben kötülükle geçirdim. |
Eğer ben doğru bir şekilde yaşasaydım ihtiyarlığın zararı yok; nafile, boşu boşuna |
Eğer ben doğru bir şekilde yaşadımsa ihtiyarlığın zararı yok; nafile, boşu boşuna |
Eğer ben doğru bir şekilde yaşadımsa ihtiyarlığın zararı yok; nafile, boşu boşuna
geçen hayatımı ben kötülükle geçirdim.
11.Soru
tili? bekte tutgıl tişi? sınmasun
kalı çıksa bektin tişi?ni sıyur
Yukarıda verilen dizelerin Türkiye Türkçesi’ne doğru çevirisi aşağıdakilerden hangisidir?
Dinle, bilgili (kişi) ne diyor: Edeplerin başının dili korumak (dili doğru kullanmak) olduğunu söyler. |
Dilini tut, dişin kırılmasın; eğer dilini tutmazsan (dilin muhafaza altından çıkarsa) dişin kırılır. |
İnsana ne gelirse, dilinden gelir; dili yüzünden kimi iyi, kimi kötü olur. |
Dinle ve bu söze inan “vücut her sabah kalkıp eğilerek dile yalvarır” |
Peygamber: “İnsanı yüzü koyun (yüz üstü) ateşe atan dildir” dedi; dilini sıkı tut yüzünü ateşten kurtar. |
tili? bekte tutgıl tişi? sınmasun
kalı çıksa bektin tişi?ni sıyur
dizelerinin Türkiye Türkçesi’ne doğru çevirisi “Dilini tut, dişin kırılmasın; eğer dilini tutmazsan (dilin muhafaza altından çıkarsa) dişin kırılır.” şeklindedir.
12.Soru
Aşağıdaki sontakılardan hangisi yalın ve tamlayan durumu ekiyle birlikte kullanılmaktadır?
Üçün |
Basa |
İçre |
Kibi |
Ara |
Kibi sontakısı, yalın ve tamlayan durumu ekiyle birlikte kullanılır. Kuşlar kibi uçtımız. (Kuşlar gibi uçtuk.)
13.Soru
“Akıtgu kerek” ” sözcüğündeki -kerek eki aşağıdakilerden hangisini belirtmektedir?
Belirsiz Geçmiş Zaman |
Belirli Geçmiş Zaman |
Emir Kipi |
Gereklilik Kipi |
Şart Kipi |
Akıtgu kerek “akıtmak gerek gereklilik kipi olarak kullanılır.
14.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Orta Türkçe dönemine aittir?
Çağatayca |
Orhon |
Uygur |
Kıpçak Türkçesi |
Kuzey Türkçesi |
Çağatayca
15.Soru
Karahanlı Türkçesindeki ayrılma (çıkma, ablatif) durumu eki ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
Ayrılma, çıkma ve menşe ifade eder. |
Aracıyla, aracılığıyla anlamı verir. |
Bütünün parçasını gösterir. |
Karşılaştırma ifade eder. |
Karahanlı Türkçesinde kullanılan asıl ayrılma durumu eki +dın/+din/+tın/+tin’dir. |
Aracıyla, aracılığıyla anlamı veren ek Vasıta Durumu (Araç, Instrumental) ekidir. Doğru cevap B’dir.
16.Soru
Aşağıdaki kelimelerden hangisinde daha çok vücud adlarına eklenerek eklendiği adla ilgli karakteristik özellik ifade eden adlar yapan ek vardır?
kadnagun |
adınagu |
karnagu |
begeç |
başçı |
karnagu
17.Soru
Aşağıdaki sözcüklerin hangisinde yer değiştirme (metatez) vardır?
buyan > muyan
|
erŋek ~ ernek
|
öğren- ~ örgen-
|
bengü > meŋgü
|
buŋ > muŋ
|
18.Soru
yiyümedi ‘yiyemedi’ < yiy-ü u-madı (KB, 2031, AH 274) kelimesinde hangi ses olayı görülür?
benzeşme |
göçüşme |
Büzüşme. |
yer değiştirme (metatez) |
yuvarlaklaşma |
Ulaç eki almış asıl eylemin üzerine iktidarlık çatısını kuran u- yardımcı eyleminin gelmesiyle iki eylem birleşerek büzüşür ve olumluda -u-, olumsuzda ise, -uma-/-üme- biçimini oluşturur: kaçumaz ‘kaçamaz’ < kaç-u u-maz (KB, 700); yiyümedi ‘yiyemedi’ < yiy-ü u-madı (KB, 2031, AH 274); kirümez ‘giremez’ < kir-ü u-maz (KB 3665); ayugay ‘söyleyebileceğim’ < ay-u u-gay (AH 3).
19.Soru
"kuşg·aç", "yıg·aç" sözcüklerinde bulunan eklerin işlevi aşağıdakilerden hangisidir ?
"kuşg·aç", "yıg·aç" sözcüklerinde bulunan eklerin işlevi aşağıdakilerden hangisidir ?
Topluluk sayı adları yapmak |
Kuvvetlendirme bildiren adlar yapmak |
Küçültme adları yapmak |
Meslek adları yapmak |
Eşitlik ifade eden adlar yapmak |
+g·aç eki küçültme adları yapmakta kullanılmaktadır.
20.Soru
Karahanlı Türkçesi için aynı zamanda hangi isim kullanılır?
Çağatay Türkçesi |
Merkez Türkçesi |
Yeni Uygur Türkçesi |
Hakanlı Türkçesi |
Hakaniye Türkçesi |
Eski Türk yazı dilinden gelişen İslâmî Orta Asya Türk yazı dilinin ilk evresi Karahanlı Türkçesi’dir. 11. -13. yüzyıllar arasında gelişen bu yazı dilinin merkezi Doğu Türkistan’da Kaşgar’dı. Orhon ve Uygur Türkçesinin devamı olan bu dönem Türkçesi için Hakaniye Türkçesi terimi de kullanılmaktadır.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ