XIX. Yüzyıl Türk Dünyası Final 2. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
Erivan ve Nahçivan hanlıkları dışında Aras Nehri’nin kuzeyinde bulunan hanlıkların (Bakü, Şirvan, Şeki, Gence, Karabağ, Lenkeran, Kuba, Derbend) Rusya’ya katıldığını bildiren antlaşma aşağıdakilerden hangisidir?
Kürekçay Antlaşması |
Türkmençay Antlaşması |
Gülistan Antlaşması |
Talış Antlaşması |
Tebriz Antlaşması |
12 Ekim 1813’de Karabağ’ın Gülistan Köyü’nde Gülistan Antlaşması imzalandı. Buna göre, Erivan ve Nahçivan hanlıkları dışında Aras Nehri’nin kuzeyinde bulunan hanlıkların (Bakü, Şirvan, Şeki, Gence, Karabağ, Lenkeran, Kuba, Derbend) Rusya’ya katıldığı bildirildi.
2.Soru
Aşağıdakilerden hangisi İkinci Kuşak Ceditçiler arasında yer alır?
Abdurrauf Fıtrat |
Abdullah Kadiri |
Münevver Karî |
Mahmud Hoca Behbûdî |
Zeki Velidî |
Yazdığı çok sayıdaki eserler ve romanlarıyla tanınan Abdullah Kadiri (mahlası: Culkunbay, 1894-1938) ilk tahsilini geleneksel okullarda tamamladıktan sonra, 1908-10 yıllarında Rus-Yerli Okulunda okudu. 1913’te ilk şiirlerini kaleme aldı; kendi toplumunun geri kalmasından duyduğu rahatsızlığı dile getirdi. Ceditçilerin gazete ve dergilerinde hikâyeler yayınladı. Doğru Cevap B'dir.
3.Soru
Kazan ve Astrahan Hanlıklarını ele geçiren Rus çarı kimdir?
IV. Ivan |
I. Feodor |
IV. Vasili |
I. Katherina |
I. Michael |
Çar IV. İvan 1552’de Kazan Hanlığını, 1556’da Astrahan Hanlığını ele geçirdi. 1582-98 arasında Sibir hanlığının sona erdirilmesinden sonra Moskova kuzeyden de Kazakların komşusu oldu.
4.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Cedit edebiyatının önemli isimlerinden olan Çağatay Gürünü (Çağatay Sohneti) isimli bir dernek kurmuş ve 1920'de kurulan Buhara Halk Cumhuriyeti'nde önemli görevler almış edebiyatçıdır?
Mahmud Hoca Behbûdî |
Münevver Karî |
Abdurrauf Fıtrat |
İsmail Gaspıralı |
Hamza Hakimzade Niyazi |
Cedit edebiyatının diğer önemli şahsiyeti olan Abdurrauf Fıtrat, 1917’de Emirin Ceditçilere karşı takibât başlatması üzerine Fıtrat, Semerkand’a kaçtı. Burada bir arkadaşıyla birlikte Hürriyet adında bir gazete çıkardı. 1919’da bazı genç aydınlarla birlikte “Çağatay Gürünü” (Çağatay Sohbeti) adlı bir edebi dernek kurdu. Fıtrat, 1920’de kurulan Buhara Halk Cumhuriyetinde önemli görevler üstlendi; Eğitim Bakanı olduğu dönemde kültür alanındaki programını hayata geçirmek için gerekli kadroları yetiştirmeyi hedefledi. Fıtrat’ın en tanınmış eseri Münazara’dır. Bu eserde o zamanki Buhara’nın durumunu ortaya koydu; âhundluk ve müderrislik gibi ilmî makamların liyakat esasına göre değil, dalkavuklukla elde edildiğini, ulemanın asıl gelirini rüşvet alarak
sağladığını, fakat bunun nasıl “yasal” kılıflara büründüğünü ve aslında suç olan rüşvetin paylaşılarak nasıl organize hâle geldiğini göstermeye çalıştı.
5.Soru
XIV. ve XIX. asırlar arasında Orta Asya’da hakim olan Farsça etkisindeki Türk lehçesi aşağıdakilerden hangisidir?
Çağatayca |
SoğdçaFar |
Farsça |
Arapça |
Türkçe |
XIV. ve XIX. asırlar arasında Orta Asya’da Farsça etkisindeki bir Türk lehçesi (Çağatayca) hâkim oldu.
6.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Bronz Çağında Kazak topraklarında yerleşim yapmış kültürün adıdır?
Andronovo |
Frigler |
Romalılar |
Urartu |
Hitit |
Kazakistan toprakları çok geniş olduğu için tarih öncesi dönemde bu topraklarda tek bir kültür hâkim olmamıştır. Bronz Çağında (MÖ 2. binyıl) Andronovo kültürü adı verilen insan yerleşimleri Kazakistan’ın büyük kısmında arkeologlar tarafından tespit edilmiştir. Sonrasında ise İskitler adıyla tanınan ve sanat tarihi açısından büyük bir öneme sahip ‘hayvan sanatı’nı üreten göçebeler Kazakistan bozkırında hâkim olmuştur. Doğru Cevap A'dır.
7.Soru
Aşağıdakilerden hangisi geleneksel Kazak hukuk sistemiyle İslami kuralların karışımından oluşan ve Jeti Jargı (Yedi Yargı) denen bir kanun hazırlatmıştır?
Ebulhayr |
Tavke Han |
Tahir Han |
Kayıp Han |
Kasım Han |
Tavke Han adat denen geleneksel Kazak hukuk sistemiyle İslami kuralların karışımından oluşan ve Jeti Jargı (Yedi Yargı) denen bir kanun hazırlattı.
8.Soru
1868’de kuzey Türkistan (Kazakistan) bozkırları yeniden düzenlendi ve üç yeni bölge (oblast) oluşturuldu. Aşağıdakilerden hangisi bunlardan biridir?
Mangıt |
Kagan |
Mangışlak |
Krasnovodsk |
Turgay |
1868’de kuzey Türkistan (Kazakistan) bozkırları yeniden düzenlendi. Uralsk, Turgay, Akmolinsk adlı üç yeni bölge (oblast) oluşturuldu.
9.Soru
Aşağıdakilerden hangisi XIX. yüzyılın sonlarına doğru Azerbaycan ekonomisinde yaşanan gelişmelerden değildir?
Bakü ve civarında petrol rafineleri kuruldu |
Eyaletlerde ticaret gelişti tren ve buharlı gemi ulaşımı kullanılmaya başlandı |
Petrolün doğru işlenmemesi sonucu ekonomide zayıflama görüldü |
Petrol boru hattı ve demir yolları çekildi |
Şehirler ve vilayetler arasında ticari ilişkiler arttı |
XIX. yüzyılın ortalarına kadar süren uzun bir duraklamanın ardından, 1859 yılında Bakü ve civarında petrol rafinelerinin kurulmasının bir neticesi olarak çıkarılan ve işlenen petrolün beklenmedik bir oranda artması, ekonomide önemli gelişmelere yol açtı. Coğrafi olarak sınırlı bir alanda kalmakla birlikte, bu artışın dalgalar halinde yayılan etkileri kökten dönüşüme sebep oldu. On binlerce tarım dışı işçiye iş imkanı sağlamanın yanı sıra, emek göçü gibi ekonomik modernleşme belirtilerinin oluşması, eyaletlerde ticaretin gelişmesi tren ve buharlı gemi ulaşımının kullanılmaya başlaması, petrol boru hattının ve demir yollarının çekilmesi, bu gelişmenin bir sonucuydu. XIX. yüzyılın ikinci yarısında Azerbaycan’da ticaret ve sanayinin gelişmesiyle şehirler ve vilayetler arasında ticari ilişkilerin artması, Bakü başta olmak üzere şehirlerin büyümesi ve şehirlerde Azerbaycan halkının ticaret ve sanayi hayatına aktif olarak katılmaları, halkın birbiriyle çok sıkı sosyal ve kültürel münasebetlerde bulunmalarını sağlamış ve bu durum Azerbaycan edebi dilinin teşekkülünde önemli bir rol oynamıştı.
10.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Mircakip Dulatov’un 1909’da Kazak milli kimlik ve bilincinin oluşmasında etkisi olan önemli eseridir?
İşim Dalası |
Ülfet |
Abay Yolu |
Uyan Kazak |
Aykap |
1909’da Kazak milli kimlik ve bilincinin oluşmasında etkisi olan en önemli eser yayımlandı: Mircakip Dulatov’un şiirlerden oluşan Uyan Kazak! adlı eseri Kazakları bozkıra artan Rus göçü ve göçebe kültürü ve ekonomisi üzerindeki etkisine karşı çıkmaya, karşı çıkabilmek için de Kazakları birleşmeye çağırıyordu.
11.Soru
1905 İhtilaline kadar yayınlanan gazetelerden biri olan ve 30 Mart 1903’den itibaren Tiflis’de Şark-i Rus gazetesi kim tarafından çıkarılmaya başlanmıştır?
Mehmet Ağa Şahtahtinski |
Ali Merdan Topçubaşov |
Feridun Bey Köçerli |
Ahund Molla Elekber |
Mehdi Bey Hacınski |
1905 İhtilaline kadar yayınlanan gazetelerden biri de 30 Mart 1903’den itibaren Tiflis’de Mehmet Ağa Şahtahtinski tarafından çıkarılmaya başlanan Şark-i Rus gazetesiydi.
12.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Türkistan'ın Modernleşmesine etki eden etnik unsurlardan birisidir?
Tatar Tesiri |
Özbek Tesiri |
Rus Tesiri |
Türkiye Tesiri |
Kazak Tesiri |
Türkistan modernleşmesinde Tatarların tartışılmaz bir yeri vardır. Bilindiği gibi, XIX. yüzyılın sonuna kadar Buhara medreseleri Tatar gençleri için bir bilgi kaynağı oldu. Bu tarihten sonra ise Rusyalı Tatarlar Türkistanlı dindaşlarını aydınlatma görevini üstlendiler. Doğru Cevap A'dır.
13.Soru
Türkistan'ın modernleşme faaliyetlerinin başladığı ve bir merkez niteliğindeki şehir aşağıdakilerden hangisidir?
Kagan |
Taşkent |
Semerkand |
Buhara |
Merv |
İlk gazeteler hep Taşkent’te çıktı. Bu şehir Türkistan Genel Valiliğinin merkezi olduğu gibi, kültürel faaliyetlerinin de odağıydı. Şehrin yeni kısmında Rus kültürü ve medeni tesirleri derhal göze çarpmaktaydı. Taşkent, Türkistan modernleşmesinin de merkezi
oldu. Buradaki Müslümanlar görece bir serbestliğe sahiptiler; Türkistanlıların modern tarzdaki okulları, gazeteleri ve siyasi faaliyetleri hep burada başladı.
14.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Türkistan uyanışına etki eden faktörlerden birisi değildir?
Usûl-i cedit mekteplerinin etkileri |
Türkistan yerel basınının gelişmesi |
Buharalı ve Türkistanlı Ceditçilerin faaliyetleri |
Kurtuluş Savaşının kazanılmış olması |
1917 ihtilallerinin tesirleri |
Türkistan’daki uyanışa etki eden unsurlar dört ana başlıkta incelenebilir:
1) Usûl-i cedit mekteplerinin etkileri,
2) Türkistan yerel basınının gelişmesi,
3) Buharalı ve Türkistanlı Ceditçilerin faaliyetleri,
4) 1917 ihtilallerinin tesirleri.
Türkiye'de gerçekleşen Kurtuluş Savaşı daha geç bir tarihte vuku bulmuştur.
15.Soru
II. Katerina’nın step bölgesini kontrol altına almak ve Kazakları yerleşik hayata geçirmek adına aldığı kararlarla bu bölgede camiler, okullar açtırması kaçıncı yüzyıla denk gelmektedir ?
XVI |
XVII |
XVIII |
XIX |
XX |
Çarlığın Kazak bozkırındaki din politikası çelişkiliydi. XVIII. yüzyıl sonunda
II. Katerina Tatar din adamları aracılığıyla İslamiyetin etkisini artırmaya çalıştı;
zira dindarlaşmış göçebelerin daha uysal ve yönetilebilir olacağına inanmıştı. II.
Katerina’nın step bölgesini kontrol altına almak ve Kazakları yerleşik hayata geçirmek için XVIII. yüzyıl sonunda aldığı kararlarla bu bölgede camiler, okullar
açıldı.
16.Soru
Rusça bilen, Rus yayınlarını takip eden, oryantalistlerle ve ilim adamlarıyla temasta olan, usûl-i cedit mektepleri açtıran ve bunlar için Tatar muallimler getirten Hive hanı aşağıdakilerden hangisidir?
İsfendiyar Han |
Muhammed Rahim Han |
Abdülahad Han |
Muzaffer Han |
Hüdayar Han |
Hive hanlarından İsfendiyar Han (1910-1918), Rusça bilen, Rus yayınlarını takip eden, oryantalistlerle ve ilim adamlarıyla temasta olan biriydi; usûl-i cedit mektepleri açtırdı ve bunlar için Tatar muallimler getirtti.
17.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Kazak Bölgesindeki Rus yayılımına baş kaldıran ve 10 yıldan daha fazla mücadele eden kişinin adıdır?
Sultan İlhan |
Sultan Abdullah |
Sultan Han |
Sultan Kenesarı |
Sultan Böke |
Rus denetiminin sıkılaşması üzerine yeni idari sisteme muhalefet eden Kazaklar, Ruslara ve onları destekleyen Kazaklara karşı zaman zaman ayaklandılar: Kişi Cüzde Sultan Karatay (1805-1816) ve Sultan Arın Gazi (1815-1821), Orta Cüzde Sultan Kenesarı (1837-47) ayaklanmaları bunlara örnek olarak verilebilir. Özellikle Ablay Han’ın torunlarından Kenesarı on yıldan uzun bir süre Rus yerleşimlerine ve iktidarını tanımayan Kazak obalarına baskınlar yaptı. Rusların saldırıları karşısında Semireçye’ye, oradan da Kırgız topraklarına gitmek zorunda kaldı ve buradaki savaşta öldürüldü. Bundan sonra Kazaklar artık tamamen Rus hâkimiyeti altına girmişti. Doğru Cevap D'dir.
18.Soru
Diğer adı Yeni Buhara olan ve Buhara’nın 15 kilometre yakınındaki tren istasyonunda Ruslar tarafından oluşturulan kasaba aşağıdakilerden hangisidir?
Kelan |
Kagan |
Gaspıra |
Taşkent |
Hokand |
Kagan (diğer adı Yeni Buhara) Buhara’nın 15 kilometre yakınındaki tren istasyonunda Ruslar tarafından oluşturulan bir kasabadır.
19.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Mirza Fethali Ahundov'un gerçekleştirdiği milli kültürel faaliyetlerden değildir?
İlk defa olarak sosyal yazıları halkın anlayacağı dilde yani Türkçe yazmıştır |
Konusunu milli hayattan aldığı modern piyeslerini Türk dilinde yazmıştır |
Herkesin güçlük çekmeden kendi anadilinde okuyabilmesi için Latin harflerine geçişi savunmuştur |
Azerbaycan Türkçesinde Batı edebi üslubunu yansıtır tarzda oyunlar yazmıştır |
Azerbaycan topraklarında kullanılmakta olan Arap harflerinin kullanılması konusunda faaliyetler gerçekleştirmiştir |
Ahundov, 1857 yılından itibaren, fikri hayatının en büyük hadiselerinden birini teşkil eden “alfabe” meselesini gündeme taşıdı. Herkesin güçlük çekmeden kendi anadilinde okuyabilmesi için önce, uzun dönem Azerbaycan topraklarında kullanılmakta olan ve kanaatince okunması ve yazılması çok zor olan Arap harflerinin ıslah edilmesini önermiş, daha sonra tamamen Latin harflerine geçişi savunmuştu.
20.Soru
İlk Kazakça-Rusça (Rusça-Kazakça bölümüyle birlikte) sözlük kaç yılında yayımlanmıştır ?
1881 |
1882 |
1883 |
1884 |
1885 |
İlk Kazakça-Rusça (Rusça-Kazakça bölümüyle birlikte) sözlük 1883’de Taşkent’te İşmuhammed Bukin tarafından yayımlandı. Sözlük değiştirilmiş Kiril alfabesiyle hazırlanmış olmasına rağmen Kazakça kelimeler Arap harfleriyle de basıldı
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ