Gelişimsel Yetersizliklerin Bakım ve Rehabilitasyonu Ara 1. Deneme Sınavı

Rett sendromu bilişsel, sözel, ince ve kaba motor yetiler ile iletişimin kaybı, nöbetlerin eşlik ettiği genetik bir hastalık olarak değerlendirilmektedir. 

Down Sendromu olan çocukların ergenlik ve yetişkinlik döneminde ise en sık karşılaştığı beslenmeye ilişkin sorun obezitedir. Down sendromu olan bireylerde obezitenin sık görülmesinin sebepleri arasında beslenmeye ilişkin faktörler (sebze ve meyve tüketiminin az, enerji ve yağ içeriği yüksek besinlerin çok tüketilmesi), fiziksel aktivite yetersizliği, tiroit bezinin çalışmasının yavaşlaması ve bazal metabolizma hızının düşüklüğü (düşük kas tonusu) yer almaktadır. Çocukluk döneminden itibaren sağlıklı beslenme düzeninin oluşturulması ile obezitenin ve obeziteye bağlı gelişebilen kronik hastalıkların önlenmesi sağlanabilmektedir.

Gastroözofageal Reflü Hastalığı (GÖRH) mide içeriğinin yemek borusuna veya sindirim sisteminin daha yukarı kısımlarına geri gelmesi olarak tanımlanmaktadır. Konstipasyon, kabızlık; diyare ise ishali tanımlamaktadır.  Çölyak hastalığı bireylerde glutene (buğday, arpa ve çavdarda bulunan bir protein çeşidi) karşı kronik alerjik hassasiyet olarak tanımlanmaktadır. Neofobi ise otizm spektrum bozukluğu olan bireylerde ortaya çıkan besin seçme durumlarından biridir ve bireylerin daha önce denenemedikleri yiyecekleri tadarken rahatsız olma durumunu tanımlamaktadır. Doğru cevap B'dir. 

Çocuklarda gelişim geriliklerinin erken belirlenmesi için sosyal, bilişsel, fiziksel ve dil gelişimlerinin belirli aralıklarla değerlendirilmesi büyük önem taşımaktadır. Erken belirtiler için önlem alınması çocuğun gelişimsel gerilik yaşamasına neden olan unsurların kontrol altına alınmasına olanak sağlayacaktır. Gelişimsel açıdan gecikmeler ve sorunlar yaşayan birçok çocuk erken yaşlarda çevresi tarafından fark edilmemektedir

Gelişimsel yetersizliği olan bireylere yönelik olarak T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı tarafından Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğünce belirlenen koşullarda bakım hizmetleri yürütülmektedir. Resmî bakım ve özel bakım merkezlerinde bakım ihtiyacı olan engellilere yatılı ve gündüzlü hizmetler verilmektedir. Aynı zamanda bakım ihtiyacı olan engelli bireylerin ikametgâh adreslerinde evde bakım hizmeti bulunmaktadır. Bu hizmet evde bakıma destek yardımı olarak sosyal yardım niteliğinde Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü görev alanına verilmiştir. Özel bakım merkezinden yararlanabilmek için tam teşekküllü hastanelerden sağlık kurulu raporuna ihtiyaç duyulmaktadır. Bu kapsamda, Sağlık Bakanlığının da bu süreç içerisinde yer aldığı söylenebilir. Doğru yanıt E'dir.

Gerçek nesne ile resimleri eşlemeyi öğrenen çocuğa bu gelişimsel beceri temel alınarak ‘yabancıyı ayırt etme’ öğretimi başlatılabilir. Bu çalışmaya “güven çemberi” çalışması da denebilir. Doğru cevap E'dir. 

Epilepsi
Velioğlu (2014), epilepsi nöbetlerinin yaklaşık %20 ile %30’unun ilaca yanıt vermediğini bildirmiştir. Çetin (2013), yapmış olduğu çalışmada ise dirençli epilepsisi olan çocukların ketojenik diyete uymaları sonucunda geçirdikleri nöbet sayısının düştüğünü bulmuştur. Aynı çalışmada alternatif bir tedavi yöntemi olarak ilaca dirençli epilepsisi olan çocuklarda ketojenik diyetin kullanılabileceği
belirtilmiştir. Ketojenik diyetin avantajlarının yanı sıra olası yan etkileri ise bulantı, kusma, ishal, kabızlık, kolesterol yüksekliği, açlık, hepatit ve böbrek taşıdır. Hangi bireye ne zaman ve ne süre ile ketojenik diyetin uygulanacağı mutlaka multidisipliner bir ekip (hekim, diyetisyen, hemşire, psikolog vb.) tarafından planlanmalıdır.

Çocuklar 2-4 yaş aralığında gerçek nesnelerle sembolleri eşlemeye başlar. Gelişimsel yetersizliği olan çocuklar bu aşamaya farklı yaşlarda gelebilir. Gerçek nesneler ile sembolleri eşleyebilen çocuk, kendisiyle tuvaletin girişindeki kız /erkek resmini eşlemeyide öğrenir. Bu gelişimsel alt yapı çocuğun güven çemberi çalışmasına hazır hâle geldiğini gösterirGerçek nesne ile resimleri eşlemeyi öğrenen çocuğa bu gelişimsel beceri temel alınarak ‘yabancıyı ayırt etme’ öğretimi başlatılabilir. Bu çalışmaya “güven çemberi” çalışması da denebilir.

Gastroözafageal Reflü

Bireye zihinsel yetersizlik tanısı konabilmesi için bireyin zihinsel işlevler açısından uygulanan zekâ testinin puanına göre -2 standart sapma altında olmalıdır.

Ailelerin destek programına katkıları şu şekilde ifade edilebilir:

• Çocuklarını en iyi tanıyan, onlara hangi hizmetlerin nasıl ve ne nitelikteki kişiler tarafından, ne gibi yöntemler ile verilmesi gerektiğini en iyi bilenler ailelerdir. Ülkemizde de ailelerin haklarını bilmesi, kurumlardan aldığı hizmetlerin niteliğini sorgulaması, çocukları için gerçekten gereken hizmetleri talep etmesi, benzer gereksinimleri olan aileler ile güçlerini birleştirmesi pek çok önemli değişikliğin temelini atacaktır.
• Aileler kurumlarda çocuklarına çizgi çizmeyi, küpleri üst üste koymayı, nesneleri eşlemeyi öğret­mek gibi ödevler ile birlikte çocuklarının tuvalet eğitimi, kendini beslemeyi öğrenmesi, konuşma yetilerini geliştirmesi gibi konularda da eğitim almayı önemsemeleri önemlidir.
• Ailelerin Aile Merkezli Erken Destek Programları konusunda okuyup, kendi deneyimlerini, güçle­rini birleştirerek bilgilenmeleri ve ses getirmeleri, ülkemizde Aile Merkezli Erken Destek Program­larının gelişmesi konusunda önemli ilk adımlardan bir tanesi olacaktır. Doğru yanıt A’dır.

Yetersizliklerin nedenlerinin incelenmesinde farklı sınıflandırmalar söz konusudur. Bu sınıflandırmalar içinde en yaygın kabul göreni ve eğitim amacıyla kullanılan yetersizlikle ilişkili değişkenin insan yaşamının hangi döneminde meydana geldiği temelinde yapılandır. Takip eden bölümde gelişimsel geriliğin nedenleri doğum öncesi, doğum sırası ve doğum sonrası nedenler olarak sınıflandırılmaktadır. 

Doğum Öncesindeki (Prenatal) Nedenler
Gelişimsel geriliğin doğum öncesi nedenlerinin içinde en önemli olanı kalıtsal nedenlerdir. Kalıtsal nedenler anne ve babadan geçen ve çocuğun gelişimsel olarak geri kalmasına neden olan biyolojik temelli olgulardır.Kromozomal bozukluklar, gen anormallikleri, doğum öncesi annenin geçirdiği hastalıklar, gebelikte radyasyona, cıva ve kurşun gibi ağır metallere uzun süreli maruz kalma, doğum öncesi kanamalar, alkol kullanımı, beslenme yetersizliği ve uygun olmayan çevresel koşullar gelişimsel geriliğin olası nedenleri arasında gösterilmektedir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Çölyak hastalığı bireylerde glutene (buğday, arpa ve çavdarda bulunan bir protein çeşidi) karşı kronik alerjik hassasiyet olarak tanımlanmaktadır. Doğru cevap C'dir.

Bu maddeden, "özel eğitim gerektiren bireylere sunulacak tüm eğitim hizmetleri bu KHK kapsamı altındadır ve güvence altına alınmıştır" ifdesi anlaşılmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Cevap şıkları arasında doğru olan seçenek B şıkkıdır. Diğer seçeneklerde verilen besinlerin hepsi çölyaklı çocuklar için güvenli olmayan, sağlıksız besinler içerisinde yer almaktadır.

Zeka bölümü puanı 35-40'tan 50-55'e kadar olan değerlendirmeler orta düzeyde zihinsel yetersizlik sınıflamasına girmektedir. 

Mental Bozuklukların Tanısal ve İstatiksel El Kitabı-V’de (DSM-V) OSB’nin temel belirtileri şu şekilde özetlenebilir;
• O sırada ya da öyküden alınan bilgilere (ayrıntılamaktan çok örnekleyen) göre, aşağıdakilerle kendini gösteren, değişik biçimleriyle toplumsal iletişim ve toplumsal etkileşimde süregiden eksiklikler,
• O sırada ya da öyküden alınan bilgilere (ayrıntılamaktan çok örnekleyen) göre, aşağıdakilerden en az ikisi ile kendini gösteren, sınırlı, yineleyici davranış örüntüleri, ilgiler ya da etkinlikler,
• Belirtiler erken gelişim evresinde başlamış olmalıdır (toplumsal gerekler sınırlı yeterliğin üzerine çıkana dek tam olarak kendini göstermeyebilir ya da daha sonraki yıllarda, öğrenilen yöntemlerle maskelenebilir).

• Belirtiler, toplumsal, işle ilgili alanlarda ya da önemli diğer işlevsellik alanlarında klinik açıdan belirgin bir bozulmaya neden olur.
  • Bu bozukluklar, anlıksal yeti yitimi (anlıksal gelişimsel bozukluk) ya da genel gelişimsel gecikme ile daha iyi açıklanamaz. Anlıksal yeti yitimi ve otizm açılımı kapsamında bozukluk
  sıklıkla bir arada ortaya çıkar (Köroğlu, 2013: s.25, 26). Doğru cevap "D" dir.

Gelişimsel yetersizliklerde; abdominal kasların fonksiyon bozukluğu, sinir sistemi bozuklukları, kronik kabızlık nedeniyle artmış karın içi basınc ve uzun süre yatar pozisyonda kalma gibi nedenler GÖRH’na yol açmaktadır. Doğru cevap B'dir.