Orhon Türkçesi Final 19. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
“Küreg sabi an?tag tokuz oguz bodun üze kagan olurtı tir.” Yukarıda verilen yazıtta kullanılan sözcüklerin hangisinde ‘fiilden isim yapım eki’ kulanılmıştır?
Sabi |
Üze |
Olurtı |
Küreg |
antag |
Sab “söz” +(ı)m [1. tekil kişi iyelik eki] +da [bulunma durumu eki], sab “söz” +ı [3. tekil kişi iyelik eki] +n [belirtme durumu eki], üze “yukarı, yukarıda” (< * üz “üst, yukarı” +e [yön gösterme eki]), olur- “oturmak” –ur ertimiz [1. çoğul kişi geniş zamanın hikâyesi], küre- “kaçmak” –g [fiilden isim yapım eki], antag (< anı teg) “onun gibi, öyle” +(ı)? [2. tekil kişi iyelik eki] +(ı)n [belirtme durumu eki].
2.Soru
Aşağıdaki hangi şıkta kişi zamirleri kullanılarak çekimlenen fiil zaman ve kipleri doğru verilmiştir?
Geniş ve şimdiki zaman |
–DI ekli geçmiş zaman |
-DAçI ekli gelecek zaman |
Geniş ve şimdiki zaman |
-mIş ekli geçmiş zaman |
Kişi zamirleri kullanılarak çekimlenen fiil zaman ve kipleri şunlardır:
Geniş ve şimdiki zaman
-mIş ekli geçmiş zaman
-DAçI ekli gelecek zaman
-çI ekli gelecek zaman
Doğru cevap ''A'' şıkkıdır.
3.Soru
"Tabgacıg önre kıtariyıg" cümlesinde ön sözcüğünün anlamı aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
Doğu |
İlk |
Birinci |
On |
Son |
Ön : Doğu
4.Soru
Aşağıdaki fiillerden hangisi Orhun Türkçesinde kullanılan bir tasvir fiilidir?
ber- |
ut- |
it- |
aç- |
al- |
Asıl fiil üzerine ulanan -A / -U /-I zarf-fiil ekinden sonra ber-, bar-, kel-,kal-, elt-, ıd-, kör- ve u- tasvirî fiilleri getirilerek yapılır. Tasvirî eylemlerin her birinin ayrı işlevi vardır.
5.Soru
568 yılında Bizans'a gönderilen heyetin başında bulunan kişinin ve mensup olduğu kavmin adı, aşağıdakilerin hangisinde birlikte ve doğru olarak verilmiştir?
Maniakh-Türk
|
Mani-Türk
|
Mani-Sogd
|
Maniakh-İran
|
Maniakh-Sogd
|
6.Soru
Orhun Türkçesinde d, g, m, n, ?, n, r, z ünsüzleri söz başında yer almasa da bu kuralın aşağıda göreceğiniz üzere istisnaları vardır. Yalnız alıntı sözcüklerde söz başında bulunur. Aşağıdakilerden hangisi bu sözcüklerden biridir?
Lagzın |
Tabışgan |
Katıg |
Edgü |
Yadag |
Orhun Türkçesinde d, g, m, n, ?, n, r, z ünsüzleri söz başında yer almasa da bu kuralın aşağıda göreceğiniz üzere istisnaları vardır. l, p,ş ünsüzleri yalnız alıntı sözcüklerde söz başında bulunur. g-: gü / gu ‘soru edatı’ l-: lagzın ‘domuz’ (<Çince) m-: mag ‘övgü, alkış’ (<Mogolca. magta) n-: ne ‘ne’, nençe ‘nice, ne kadar çok’, neke ‘niye, niçin’, ne? ‘şey; hiç’ p-: purum ‘Roma, Bizans’ ş-: şad ‘yüksek bir unvan’
7.Soru
Özüm sözcüğünün çözümlemesi aşağıdaki seçeneklerin hangisinde doğru verilmiştir?
Özüm "Ben" öz+(ü)m[1.tekil kişi] |
Özüm "Benim" öz+üm 1.tekil kişi |
Özüm "kendim"öz+(ü)m [1.tekil kişi iyelik eki ] |
Özüm "kendim"öz+üm [1.tekil kişi] |
Özüm kendim öz+üm [1.tekil kişi belirtme durumu] |
Özüm sözcüğü, "kendim"öz+(ü)m[ 1.tekil kişi iyelik eki]
8.Soru
"bir kişi ya?ılsar uguşı bodunı bişü?ki?e tegi k?ııdmaz ermiş" ifadesinde "ya?ılsar" ve "bişü?ki?e" sözcüklerindeki ekler aşağıdakilerden hangisinde sırayla ve doğru olarak verilmiştir?
Edilgenlik eki / sıfat-fiil eki / 3. tekil kişi iyelik eki / yönelme durumu eki |
Ettirgenlik eki / zarf-fiil eki / 3. tekil kişi iyelik eki / yönelme durumu eki |
Edilgenlik eki / zarf-fiil eki / 3. tekil kişi iyelik eki / yönelme durumu eki |
Edilgenlik eki / zarf-fiil eki / 2. tekil kişi iyelik eki / yönelme durumu eki |
Edilgenlik eki / zarf-fiil eki / 3. tekil kişi iyelik eki / bulunma-çıkma durumu eki |
ya?ıl- “yanılmak” < ya?- “yanılmak” –(ı)l [edilgenlik eki] –sar [zarf-fiil eki]
bişük “beşik” +i [3. tekil kişi iyelik eki] +?e [yönelme durumu eki]
Bu çözümlemelerden de anlaşılacağı üzere doğru cevap C şıkkıdır.
9.Soru
“hesap etmek, saymak” anlamına gelen orhun türkçesindeki sözcük aşağıdakilerden hangisidir?
Alkıntı |
Kanlantı |
Kılıntım |
Uduzugma |
Sakıntım |
alkın- “mahvolmak” –tı [3. tekil kişi belirli geçmiş zaman], kanlan- “han sahibi olmak” < kan “han” +la [isimden fiil yapım eki] –n [dönüşlülük eki] –tı [3. tekil kişi belirli geçmiş zaman], kılın- “yaratılmak” < kıl- “kılmak” –(ı)n [dönüşlülük eki] –tım [1. tekil kişi belirli geçmiş zaman], uduz- “sevk etmek” –(u)gma [geniş zaman sıfat-fiil eki], sakın- “düşünmek” < sa- “hesap etmek, saymak” –k “düşünen, tedbirli” [fiilden isim yapım eki] +ı [isimden fiil yapım eki] –n [dönüşlülük eki] –tım [1. tekil kişi belirli geçmiş zaman].
10.Soru
"bil(i)gs(i)z k(a)g[an ol](u)rm(ı)ş (e)r(i)n?ç" ifadesinde "bil(i)gs(i)z" sözcüğünde aşağıdaki eklerden hangisi kullanılmıştır?
Fiilden isim yapım eki |
Fiilden fiil yapım eki |
İsimden fiil yapım eki |
Zarf-fiil eki |
Yön gösterme eki |
biligsiz “bilgisiz” < bil- “bilmek” –(i)g “bilgi” [fiilden isim yapım eki] +siz [isimden isim -sıfat- yapım eki, yokluk eki]
Yukarıdaki çözümleme incelendiğinde doğru cevabın A şıkkı olduğu görülecektir.
11.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Orhun Türkçesinde kullanılan pekiştirme edatı kullanımına bir örnektir?
Bilgesi Çabışı Ben Ök Ertim |
Üze Teŋri Iduk Yer Sub Eçim Kağan Kutı Taplamadı Erinç |
Anı Ayıtayın Tip Süledim. |
Kaganı Ölti, Buyrukı Begleri Yeme Ölti. |
İçre Aşsız Taşra Tonsuz Yabız Yablak Bodunta Üze Olurtum. |
Orhun türkçesinde pekiştirme edatı ok/ök ile yapılır. Ok/ök edatı ile bir zamir, bir zarf ya da bir eylem pekiştirilir. Bilgesi çabışı ben ök ertim “onun danışmanı ve kumandanı bizzat ben idim” t 7, bulunma-çıkma durumuyla kullanılan sontakılar (kisre, üze, ötrü), üze: içre aşsız taşra tonsuz yabız yablak bodun+ta üze olurtum “karnı aç, sırtı çıplak, yoksul ve sefil bir halk üzerine hükümdar oldum” kt d 26, yan cümle bağlaçları (tiyin, tip) anı ayıtayın tip süledim “onu sorayım diye sefer ettim” bk d41, bağlaç orhun türkçesinde bağlaç olarak azu ‘veya, yoksa, yahut’, takı ‘ve, dahi’, ulayu ‘ve’, yeme ‘ve, dahi, … da’, yan cümle bağlacı olarak tiyin ‘diye, için’ ve tip ‘diye’ sözleri kullanılır. Kaganı ölti, buyrukı begleri yeme ölti “hakanları öldü, kumandanları, beyleri de öldü” bk d16 bulunma-çıkma durumuyla kullanılan sontakılar (kisre, üze, ötrü), içre aşsız taşra tonsuz yabız yablak bodun+ta üze olurtum “karnı aç, sırtı çıplak, yoksul ve sefil bir halk üzerine hükümdar oldum” kt d 26.
12.Soru
Aşağıdaki sözcüklerden hangisi “çıgan” sözcüğünün karşıt anlamlısıdır?
taş |
çabış |
yır |
bay |
ötünç |
Seçeneklerdeki sözcüklerin Türkiye Türkçesindeki karşılıkları şöyledir: taş “taş, dış”, çabış “kumandan”, yır “kuzey”, ötünç “rica, maruzat”. Fakir anlamına gelen Çıgan sözcüğü ise “çıgan bodunug bay kıltım” “fakir halk ı zengin kıldım” biçiminde kullanılmıştır.
13.Soru
“yogun bolsar üzgülü?k alp ermiş” ifadesinin Türkiye Türkçesindeki karşılığı aşağıdakilerden hangisidir?
yorgun olursa üzülmek yok imiş |
yoğun olsa üzülmek yok imiş |
yok olursa bulmak zor imiş |
yok olan üzüntülü adam imiş |
yoğun olursa (onu) kırmak zor imiş |
“yogun bolsar üzgülü?k alp ermiş” ifadesinin Türkiye Türkçesindeki karşılığı “yoğun olursa (onu) kırmak zor imiş” şeklindedir.
14.Soru
Orhun Türkçesinde çokluk (topluluk) ekleri de vardır. Aşağıdakilerden hangisi Orhun Türkçesine göre çoğul eki almamıştır?
kunçuylarım |
iniygünüm |
eren |
yılpagu |
kan |
Orhun Türkçesinde çokluk (topluluk) ekleri de vardır:
+lAr, +gUn, +An, +(X)t
-kan tekil bir isimdir.
15.Soru
Doğu Köktürk Kağanlığı ne zaman yıkılmıştır?
552
|
681
|
744
|
630
|
672
|
16.Soru
Orhun türkçesinde ‘bir yılka tört yolı sü?üşdüm’ cümlesinin türkçe anlamı aşağıdakilerden hangisidir?
Bir yılda dört kez savaştım |
Bir yılda beş kez savaştık. |
Kırk yedi kez ordu sevk etmiş. |
Üç kez dolandı. |
Halk ve hükümdar iki parça olduğunda. |
Asıl sayı + yolı (< yol “yol, sefer” + 3. kişi iyelik eki):bir yılka tört yolı sü?üşdüm BK D30 “bir yılda dört kez savaştım”bir yılka biş yolı sü?üşdümüz KT K4 “bir yılda beş kez savaştık” kırk artukı yeti yolı sülemiş KT D15 “kırk yedi kez ordu sevk etmiş”Asıl sayı + kata (< kat- “katmak, ilave etmek” + -a zarf-fiil eki):üç kata tegzinti Uybat II 4 “üç kez dolandı” Orhun Türkçesinde topluluk sayıları +AgU(n) eki ile yapılır.Bodun ilig ikegü (< iki+egü) boltukınta KT K3 “halk ve hükümdar iki parça olduğunda”
17.Soru
Köktürk devlet siyasetini en fazla etkileyen devlet aşağıdakilerden hangisi olmuştur?
Çin |
Moğol |
Mısır |
Bizans |
Sasani |
Köktürk siyasetini en fazla etkileyen devlet komşusu Çin’dir.
18.Soru
“Orta Türkçe” terimini ilk kim kullanmıştır?
Carl Brockelmann |
Fuad Köprülü |
András Róna-Tas |
Aleksandr Nikolayeviç Samoyloviç |
Ahmet Caferoğlu |
Carl Brockelmann , “Orta Türkçe” terimini ilk kez 1928’de Kaşgarlı Mahmud’un Dîvânü Lügâti’t-Türk’ünün söz varlığı ile ilgili çalışmasında Karahanlı Türkçesi için kullanılmıştır. Brockelmann, 1954 yılında bu terimin alanını İslâmın kabulünden XX. yy’ın başlarına kadarki Orta Asya Türkçesini (Karahanlı, Harezm, Çağatay Türkçeleri) içine alacak şekilde genişletmiş ve bu döneme “Doğu Türkçesi” adını vermiştir.
19.Soru
Aşağıdakilerin hangisinde gelecek zaman eki kullanılmıştır?
açsar tosık ömez sen bir todsar açsık ömez sen |
bu yolun yorısar yaramaçı |
bunça bodun kelipen yoglamış sıgtamış |
türük bodun ölüreyin urugsıratayın tir ermiş |
anta kalmışı yir sayu kop toru ölü yorıyur ertig |
bu yolun yorısar yara-ma-çı = bu yol ile gidildiğinde yaramayacak (iyi olmayacak).
-çI ekli gelecek zaman ifadesidir.
20.Soru
"körür közüm ......... teg"
ifadesinde boş bırakılan yeri "olumsuz geniş zaman sıfat-fiil" ile tamamlamak için aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?
körmez |
körügme |
barduk |
körmedük |
ölteçi |
-mAz sıfat-fiil eki, geniş zaman sıfat-fiili ekinin olumsuzudur:
körür közüm kör-mez teg “gören gözüm görmez gibi”
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ