Enerji verimliliği çalışmalarının odak noktası enerji yönetimi kavramıdır. Diğer yönetim faaliyetlerine benzer olarak enerji yönetimi; planlama, koordinasyon ve kontrol gibi birbirinden bağımsız olduklarında etkisiz kalabilecek işlevlerin, bir araya gelerek oluşturduğu bir bütündür. Bu anlamda “Enerji Yönetimi” ürün ve hizmet kalitesinden, güvenlikten veya çevresel tüm koşullardan fedakarlık etmeksizin ve üretimi azaltmaksızın enerji kaynaklarının ve enerjinin daha verimli ve rasyonel kullanımı doğrultusunda yapılandırılmış ve organize edilmiş disiplinli bir çalışmadır.

Neden enerji yönetimi? • Ekonomik açıdan yapılan harcamaların mutlaka geri dönüşü vardır. Enerji etüdleri ile ortaya konulan enerji verimliliği tedbirlerinin çoğunun geri ödeme süreleri iki yıldan daha azdır. • Özellikle imalat sanayiinde faaliyet gösteren hemen hemen bütün işletmeler rekabet açısından güçlü ve üstün olmayı ister. Enerji yönetimi ile enerjinin ve enerji kaynaklarının kullanımında verimliliğin ve etkinliğin artırılması sayesinde, ürünün toplam maliyetleri içindeki enerji maliyetlerinin payını azaltmak suretiyle rekabet açısından kalıcı bir üstünlük sağlamak mümkündür. Ayrıca, kullanımları sırasında enerji kullanan, motorla çalışan makineler gibi ürünler daha verimli olduklarında daha iyi pazarlanabilir hale gelmektedir. Enerjinin ve çevreyi korumanın daha da önem kazandığı günümüzde, artık enerji kullanan cihaz ve ekipmanlar için gerekli maksimum enerjiler ya da diğer bir deyişle asgari verimlilik sınırları tanımlanmaktadır. • Enerji teknolojileri çok hızlı değişmektedir. En modern teknolojilerin bile ömrünün genelde beş yılı geçmediği görülmektedir. Bu sebeble, işletmelerde bir ekibin (enerji yönetim ekibi, enerji yöneticisi) sürekli olarak enerji teknolojilerini izleme, değerlendirme ve güncelleme işiyle meşgul olması artık kaçınılmaz hale gelmiştir. • Enerjide arz güvenliği enerji yönetiminin bir parçasıdır. Geçici kesintiler için bir acil durum planı ve uzun vadede stratejik bir planı olmayan işletmeler, acil çözümleri de olmadığından büyük risk altındadır. • Enerji fiyatlarında her an şokların yaşanması söz konusudur. Enerji arzında yaşanabilecek sadece %5’lik bir azalmanın 1979’larda dünya enerji piyasalarının nasıl çılgınca salladığı düşünülürse, böyle bir durumun tekrar olabileceğini düşünerek enerji yönetimi ile gerekli tedbirleri önceden almak en akılcı yoldur.

Enerji verimliliğinin iyileştirilmesi ile enerji talebinin azaltılması ve enerji tasarrufu sağlanması enerjiyi kullanmamak anlamına gelmemelidir. Enerji verimliliği, enerji arz hizmetlerinin azaltılması veya kısıtlanması şeklinde de düşünülmemelidir. Enerji verimliliği, enerjinin gereksiz kullanımını engellemek ve enerji israfını minimum düzeye indirmek veya tamamen ortadan kaldırmak için alınan önlemleri içerir. Bu şekilde, üretici aynı miktardaki mal ve hizmetleri daha az enerji ile üretebilir. Bir diğer deyişle aynı miktar enerji ile daha çok mal ve hizmet üretimi sağlanır.
“Ölçmek Bilmek, Bilmek Yönetmektir.” deyiminden hareketle, enerji yönetiminde atılması gerekli ilk adım, öncelikle ne tükettiğimizi bilmek, bunun için de gerekli ölçüm ve izleme sistemlerini kurmaktır. Bir işletmede üretilen ürün ve hizmet maliyetleri, hammadde, işçilik, işletme ve enerji maliyetlerinin toplamından oluşur. Genellikle enerji, basit bir şekilde toplam maliyetlere dahil edilir ve ayrı bir kalem olarak dikkate alınmaz. Oysa, enerji maliyetleri işletmenin özelliğine bağlı olarak bazen toplam maliyetlerin oldukca önemli bir kısmını teşkil edebilir. Buna rağmen çoğu kere işletme yöneticileri tarafından bu durum önemsenmez. Örneğin, enerji yoğun sanayi sektörlerindeki enerji maliyetlerinin toplam maliyetler içindeki payının, kullanılan proseslere, hammaddelere ve imal edilen son ürüne bağlı olarak toplam maliyetlerin %50’sini aştığı görülmektedir. Enerji yönetimi uygulamaları kapsamında, enerji verimliliği ile ilgili projelerin çoğu çok az bir harcama ile veya hiç harcamasız olarak uygulanabilir. Ancak, bazı projeleri uygulamak için büyük miktarda sermaye yatırımı da gerekebilir. Enerji verimliliği için yapılabilecek yatırımlar da, yapılan diğer yatırımlar gibi (kapasite artırımı, proses ekipmanının modernizasyonu, yeni binalar v.s.) ekonomik açıdan ve aynı esaslara göre değerlendirilmelidir. Genel olarak enerji verimliliği yatırımları mali açıdan diğer yatırımlara göre daha caziptir. Bazı enerji verimliliği yatırımlarının mevcut enerji fiyatlarına göre o anda cazip olmadığı görülse bile, gelecekte enerji fiyatlarının daha fazla artması sonucunda ekonomik hale dönüşebileceği unutulmamalıdır. Enerji yönetimi, enerji verimliliğinin iyileştirilmesinin yanısıra, enerji kullanılan bölümlerin ekipman bazına kadar incelenmesi sonucunda maliyetlerin azaltılması fırsatlarının ortaya çıkarılmasına da yardımcı olabilir. Enerji yönetimi; mühendislik, yönetim, insan ilişkileri gibi çok değişik disiplinleri kapsar ve çoğu kere hammadde, işgücü ve ekipmanların daha iyi kullanımına yardımcı olur.

 Enerji yönetim ekipleri, bir kişiden oluşabileceği gibi birinin liderliğinde birden fazla kişiden de oluşabilir. Enerji yönetiminde kilit kişi enerji yöneticisidir. Enerji yönetim ekibinde görevli kişiler, enerjiyi yönetmenin temel unsurlarını anlamalı ve mevcut kurumsal yapıya iyi bir çalışma programını adapte edebilmelidir. Enerji yönetimi ile ilgili faaliyetlerin üst yönetim düzeyinde başlaması şarttır. Eğer kuruluşun en üst düzeydeki yetkilileri konuya gereken önemi vermezlerse, alt kademelerde yapılan çalışmaların önemi kalmaz. Üst yönetim enerji yönetimi ve verimliliği konusunda yönlendirici olmasa bile teşvik edici, denetleyici, zamanında ve doğru kararlar verici organ olduğundan, enerji sorununun temel sorumlusu durumundadır. Üst yönetimin sorumluluğu, özellikle daha önce, enerji yönetimi programı başlatılmamış yerler için çok daha önemlidir. Bu gibi durumlarda enerji yönetimi ve denetimini başlatmak, işlerliğini, kalıcılığını, başarısını ve tüm çalışanların katkısını sağlamak gerekir.

Bir enerji yönetimi programı uygulanmaya başlanırken göz önüne alınması gereken noktalardan bazıları aşağıda verilmiştir: • Tüketilen enerjinin parasal değeri nedir? • Enerji maliyeti toplam maliyetin yüzde kaçıdır? • Enerji tüketimini ve maliyetini devamlı olarak kim gözden geçirir veya kaydeder veya değerlendirir? • İşletmenin büyüklüğü ne kadardır? (işçilerin sayısı, bölümler, fiziksel alanı nedir)• Kaç tane değişik ürün veya hizmet üretilir? • Kaç tane farklı enerji tüketim ekipmanı vardır? • Şirketin organizasyon yapısı ve üretim işlemleri nasıldır, şirketin alt birimleri veya farklı sahalarındaki enerji tüketimini izlemek için ne gibi güçlükler mevcuttur? • Gerek duyulan cihaz ve ekipmanların maliyeti ne olabilir? • Enerjiyi izleme ve enerji verimliliğini iyileştirmede rol oynayacak en iyi pozisyonda olan kişi kimdir? • Enerji tasarruf miktarı ne olabilir? • Tasarruflar şirketin mevcut kazançları ile nasıl karşılaştırılabilir?

Enerji yönetimi idari yapısı her bir işletmenin mevcut durumuna en uygun olacak hale getirilebilir. Burada en önemli husus enerji yönetim ekibinin yeridir. Enerji yönetim ekibinin ve sorumlusunun pozisyonunun, yönetimdeki kilit aktörlere ve gerçekleşen güncel olaylar hakkında bilgiye erişime imkan sağlayacak şekilde olması gerekir. Örneğin, enerji yönetim ekibi enerji projelerinin planlanmasında kaynak kullanılabilirliği veya yönetimin diğer öncelikleri konularında bilgiye sahip olmalıdır. Enerji yönetim ekibinin ve sorumlusunun pozisyonu aynı zamanda yönetimin bu pozisyona verdiği önemin ve desteğin de bir göstergesidir.

Bir enerji yönetimi programında en önemli unsur, üst yönetimin katkı ve desteğidir. Ancak, bundan daha da önemlisi ve bu desteğin de göstergesi olan enerji yönetim ekibinin ve sorumlusunun tayin edilmesidir. Bu pozisyon için seçilmiş olan kişinin enerji yönetimi açısından neler yapılması gerektiğini bilen bir vizyona sahip olması gerekir. Teknik bilginin yanı sıra, idari yetenekler enerji yönetim ekibi sorumlusunun maharetleri arasında olmalıdır. • Enerji yönetim ekibi sorumlusunun enerji konularından anlayan bir mühendis olması ve aynı zamanda başrolü üstlenmesi ve tüm çabayı tek başına ortaya koyması gerektiği yönünde bir eğilim vardır. Geçmişte bu tür kişilerin bireysel gayretleri ile çok şeyler de başarılmıştır. Ancak tesisteki herkesin programa dahil edilmesi daha üretken ve kalıcı bir yöntemdir. Bu doğrultuda, idari yapının geliştirilmesi için yapılacak çalışmalar, enerji yönetim ekibi sorumlusunun yapabileceği en önemli işlerdendir. İdeal bir enerji yönetim ekibi sorumlusunda bulunması gerekli özellikler vardır. Bu özelliklerin çoğunluluğuna sahip olan bir kişi enerji yönetim ekibi sorumlusu işini yürütebilir. Enerji yönetimi kapsamında, işletme yönetimi adına enerji yönetim ekibi tarafından yerine getirilecek belli başlı görevler şunlardır: • Enerji yönetimi konusunda hedef ve öncelikleri tanımlayan, işletmenin veya tüzel kişiliğin enerji politikasının taslağını hazırlamak ve yönetimin onayına sunmak, • Enerji yönetimi faaliyetleri ile ilgili kişileri faaliyetlerden haberdar etmek, • Tüketim alışkanlıklarının iyileştirilmesine, gereksiz ve bilinçsiz kullanımın önlenmesine yönelik önlemleri ve prosedürleri belirlemek, tanıtımını yapmak ve çalışanların bilgi ve bilinç düzeyini artırıcı eğitim programları düzenlemek, • Enerji tüketen sistemler, süreçler veya ekipmanlar üzerinde yapılabilecek tadilatları belirlemek ve uygulanmasını sağlamak, • Etütlerin yapmak veya yaptırmak, verimlilik artırıcı projeler hazırlamak veya hazırlatmak ve uygulanmasını sağlamak• Enerji tüketen ekipmanların verimliliklerini izlemek, bakım ve kalibrasyonlarını zamanında yapmak, • Yönetime sunulmak üzere, enerji ihtiyaçlarının ve verimlilik artırıcı uygulamaların planlarını, bütçe ihtiyaçlarını, fayda ve maliyet analizlerini hazırlamak, • Enerji tüketimini ve maliyetlerini izlemek, değerlendirmek ve periyodik raporlar üretmek, • Enerji tüketimlerini izlemek için ihtiyaç duyulan sayaç ve ölçüm cihazlarını temin etmek, montaj ve kalibrasyonlarını zamanında yapmak, • Özgül enerji tüketimini, mal veya hizmet üretimi ile enerji tüketimi ilişkisini, enerji maliyetlerini, işletmenin enerji yoğunluğunu izlemek ve bunları iyileştirici öneriler hazırlamak, • Enerji kompozisyonunun değiştirilmesi ve alternatif yakıt kullanımı ile ilgili imkanları araştırmak, çevrenin korunmasına, çevreye zararlı salımların azaltılmasına ve sınır değerlerin aşılmamasına yönelik önlemleri hazırlayarak bunları uygulamak, • Enerji ikmal kesintisi durumunda uygulanmak üzere petrol ve doğal gaz kullanımını azaltmaya yönelik alternatif planlar hazırlamak, • Enerji kullanımına ve enerji yönetimi konusunda yapılan çalışmalara ilişkin, yasalar gereği ilgili kamu kurum ve kuruluşlarına verilecek bilgileri hazırlamak ve yönetime sunmak, • Toplam ve birim ürün veya fayda başına karbondioksit salımlarını ve enerji verimliliği tedbirleri ile azaltılabilecek salım miktarlarını belirlemek. • Enerji yönetimi sistemlerinin, TS EN ISO 50001 Enerji Yönetim Sistemi-Kullanım Kılavuzu ve Şartlar Standardına uygun şekilde oluşturulmasını ve işletilmesini sağlamaktır.

Enerji yönetimi için gereklilikler: • Enerji yönetim planının oluşturulması • Enerji kayıtlarının oluşturulması • Dışarıdan alınacak hizmetlerin belirlenmesi • Gelecekteki enerji ihtiyacını değerlendirme • Finansman kaynaklarını belirleme • Tavsiyelerde bulunma • Tavsiyeleri uygulama • İlgili birimlerle ve kişilerle irtibat sağlama • Bilinçlendirme için iletişim stratejileri planlama • Programın etkinliğini değerlendirme

Koordinatörler, bir ortaklığın tek bir şirketine ait organizasyon yapısındaki enerji yönetim ekibini temsil etmektedir. Bu grup programın çekirdeğidir ve bu gruba üye olmanın temel kriteri enerji ile ilgili olmaktır. Muhasebe veya satın alma gibi idari bölümlerden, üretim ile ilgili bölümlerden ve/veya bakım bölümünden ve her bir ana bölümlerden birer temsilci de bu grupta olmalıdır. Enerji yönetim ekibi koordinatörleri, bir yıl gibi, belirli bir süre için atanmalıdır. Bunların sıklıkla değiştirilmesi yeni fikirleri olan yeni insanları getirebilir, işini layıkı ile yapmayanları da vakit kaybetmeden ve nazikçe uzaklaştıracak mekanizmayı sağlar. Aynı zamanda daha fazla kişiyi programa dahil eder. Koordinatörlerin enerji yönetim ekibi sorumlusunda eksik olan becerileri destekleyecek şekilde seçilmesi gerekir. Tek bir enerji yönetim ekibi sorumlusunun istenilen veya gerekli tüm özellikleri taşıdığını düşünmek pek gerçekçi olmaz. Enerji yönetim ekibi sorumlusu da dahil, enerji yönetim ekibinde olması gerekli beceriler şu şekilde sıralanabilir: • Kullanılan teknolojiyi anlayabilecek yeterli teknik bilgiye sahip olmak veya bu teknoloji konusunda eğitilebilir olmak. • Uygulanabilecek olan potansiyel yeni teknolojiyi bilmek. • Kurumsal yapının oluşumuna yardımcı olacak, enerji araştırmaları planlayacak, eğitim ihtiyaçlarını belirleyecek ve stratejik bir enerji yönetimi planı geliştirmeye yardımcı olacak planlama becerisine sahip olmak. • Geri ödeme süresi ve ömür boyu maliyet analizi başta olmak üzere, kullanılan ekonomik değerlendirme sistemlerini bilmek ve/veya anlamak. • İyi iletişim ve motivasyon becerilerine sahip olmak.

Çalışanlar kurumsal yapının bir parçasıdır ve enerji yönetimi programının en büyük kullanılmamış doğal kaynaklarıdır. Enerji yönetimi için çalışanların fikirlerine başvuran bir yapı ve yöntem, enerji yönetimi programını daha üretken hale getirir. Fabrikalardaki çalışanlar, çalıştırdıkları ekipman ve makinalar hakkında diğer kişilere göre daha fazla bilgiye sahip olduklarından, bunların daha verimli nasıl çalıştırılacağını daha iyi bilebilirler. Ürettikleri fikirler kendilerine de fayda sağlayacak şekilde, teşvik edici mekanizmalar geliştirilirse, bu kişilerin fikirlerinden yararlanılır. Çalışanların dahil olduğu bir programın başarı ile uygulanabilmesi için motivasyon çok önemlidir. Motivasyon bir işçinin kendi işine yatırım yapmak istediği fiziksel ve zihinsel enerji olarak tanımlanabilir. Motivasyonun üç kilit etkeni aşağıda verilmiştir: • Motivasyon hali hazırda kişinin içindedir. Amirin görevi motivasyon sağlamak değil, bunu nasıl ortaya çıkaracağını bilmektir.
• Kişilerin işlerine yatırmak istedikleri enerji ve coşku bireye göre değişiklik gösterebilir. Hepsi beklenenden daha başarılı olmadığı gibi tembel de değildir. • Elde edilecek kişisel tatmin oranı bir çalışanın işine yatıracağı enerji miktarını tayin eder. Çalışanları motive etmek amacıyla gösterilen çabalar, ücret dışında sağlanan faydalar gibi fiziksel ihtiyaçları da tatmin etmeye yönelik olmalıdır.

İzleme ve hedef oluşturma sistemi ile enerji maliyetleri kontrol edilir. Bu sistem, enerji tüketim bilgilerinin tablolanmasının ötesinde, enerji tüketim bilgilerinin değerlendirilerek izlenmesini de kapsar. Böylece enerjinin ve enerji kaynaklarının daha verimli ve rasyonel kullanılması sağlanır. Bu sistem içinde, enerji maliyetinin kontrol edilebilmesi için, çeşitli bölümlerdeki enerji performansı hakkında bilgilere de ihtiyaç vardır. Bu bilgiler ve gerekiyorsa ölçümler belirli zamanlarda alınarak değerlendirilir.

Küçük bir işletmede enerjiden sorumlu bir merkez yeterli olabilir. Ancak büyük işletmelerde birkaç enerji muhasebe merkezi oluşturularak, her bir merkezin başına o alandaki işletmeden sorumlu bir şahıs tayin edilmelidir. Bu merkezler, kazan dairesinde veya üretimle ilgili herhangi bir yerde olabilir. Bu bölümlerin belirlenmesinin en önemli nedeni, her bir bölümde ayrı ayrı yapılacak tespitlerle enerji israfına yol açan bölümlerin ortaya çıkarılmasıdır. Tüketilen enerji ve gerçekleştirilen üretimle ilgili tüm bilgiler enerji yönetim ekibi ile paylaşılmalıdır. Enerji yönetim ekibi tüketilen enerjinin bölümler bazında izlenmesinden de sorumlu olmalıdır.

Haftalık sayaç okuması yapılabiliyorsa bu süre en az 10 hafta olmalıdır. Veri toplamaya başlamadan önce şu noktaları belirlemek gerekir: • Sayaç okumaları sırasında nelere dikkat edilecektir? • Sayaç okumalarından kim sorumlu olacaktır? • Sayaç okumaları ne zaman yapılacaktır? • İzleme periyodu esnasında hangi üretim verileri kaydedilmelidir? • Hangi diğer değişkenler ve nasıl izlenecektir? • Herhangi bir sayaç okuma veya üretim kayıt formu hazırlanacak mı, yoksa mevcut formlarmı kullanılacak veya adapte edilecektir?

Sayaç okumaları, hazırlanmış formlara kaydedilmelidir. Sayaçların okuma zamanları, mümkün olduğu kadar standart üretim periyotları ile mevcut muhasebe usullerine uygun olmalıdır. Enerji tüketimi ve üretim verileri aynı zaman periyodunda alınmalıdır. Aynı zaman periyodunda alınmayan değerler hazırlanacak grafikler üzerinde sapmalara neden olur. Üretimde artış olan dönemlerde tüketimde düşmeler veya üretimde düşüş olmasına rağmen enerji tüketiminde artışlar görülmesinin muhtemel nedeni, aynı zaman aralığında alınmayan üretim ve tüketim değerleridir.

Enerji tüketimi, birçok faktöre bağlı olarak haftadan haftaya veya aydan aya aşağıda belirtildiği gibi değişebilir: • Spesifik değişkenler • Kontrol edilebilir değişkenler Spesifik değişkenler; bir bölümün üretim miktarına göre enerji ihtiyacını belirler. Enerji ihtiyacını hesaplamak için kullanılan standart denklemlerde bu değişkenler kullanılır. Kontrol edilebilir değişkenler ise; işletme uygulamaları, sistem kontrolü, üretim planlaması ve bakım standardı gibi enerji tüketimini en aza indirebilmek için yönetim tarafından planlanan değişkenlerdir. Her bir bölümün proses bilgilerini ayrıntılı olarak anlamak önemlidir. Bunun için zaman zaman ilgili üretim personeli ile bilgi alısverişinde bulunulmalıdır. Bir bölümün enerji tüketimini etkileyen parametreler aşağıda liste halinde verilmiştir. • Ortam sıcaklığı • Çalışma sıcaklığı • Ürün tipi • Çalışma saatleri • Makina hızı • Üretim miktarı

Yeterli veriler toplandıktan sonra bir bölümün enerji tüketimi ile igili standart doğrusu belirlenebilir. Daha sonra belirlenen standart, uygun işletme koşulları altında enerji gereksinimini hesaplamakta kullanılabilir. Bu, enerji gereksimininin spesifik değişkenlere (üretim, hava koşulları vs.) bağlı olduğunu gösteren bir doğru denklemidir: Enerji = a+bP Burada (a) ve (b) sabitlerdir. (P) ise bölümün spesifik değişkenidir. Standart denklem son verilere en iyi uyan doğru denklemidir. Bu incelenen bölümün geçerli olan enerji tüketim performansıdır. İzleme ve hedef oluşturma sırasında amaç bu performansı tutturmak ve iyileştirmektir. Herhangi bir bölüm için standart doğru belirlendikten sonra, bu değerler izlenen her bir periyot için bu standartın üzerinde performans sağlanmasında karşılaştırma kriteri olarak kullanılır. Bu periyod genellikle bir ay olarak alınır, fakat bir hafta hatta bir gün de olabilir. Bu denklem, bölümün beklenen enerji tüketimi ve Spesifik Enerji
Tüketimini (SET) hesaplamada kullanılır. Bu aynı periyod için gerçek enerji tüketimi ve SET ile mukayese edilebilir.

Herhangi bir bölüme uygun olabilecek standart denklem tipi, spesifik değişkenlerin sayısına ve enerji ile bu değişken lerin arasındaki ilişkiye bağlıdır. Bu denklem doğru denklemidir. 

1) TİP 1: E=a Enerji tüketimi sabittir ve incelenen bölüm için spesifik değişkenler yoktur. Bu durumda o bölümün enerji tüketimi üretimden bağımsız olarak başlangıçta sabittir. Örneğin üretim miktarı ne olursa olsun (Hatta hiç olmasa bile) üretim hatlarındaki cihazlar (makinalar, kompresörler, ısıtma ve soğutma sistemleri, aydınlatma gibi) sürekli olarak maksimum kapasitede üretim yapılıyormuş gibi faal durumda tutulmaktadır. Dolayısıyla üretim ne olursa olsun enerji tüketimi sabit miktarda gerçekleşmektedir. İzleme ve hedef oluşturmanın başlatılmasından sonra bu durum açıkça görülmektedir.

2) TİP 2: E = a+bP Enerji tüketimi bir tek spesifik değişken olan üretime (P) bağlıdır. Bu doğru denkleminde a; sabiti üretimle ilgili olmayan enerji miktarıdır. Bina ısıtma, basınçlı hava, aydınlatma gibi üretimin kesildiği zaman bile devrede olacak sistemlerin harcadığı enerji üretimle ilgili olmayan enerji tüketimidir. b; sabitesi spesifik değişkenin herbir birim artışına karşılık gelen enerji tüketim artışıdır ve doğrunun eğimidir. 

3) TİP 3: E= a+bP1+cP2+dP3+... Bu denklemde enerji tüketimi birden fazla spesifik değişkene bağlıdır. Bu spesifik (özel) değişkenler P1, P2, P3, .... üretim miktarı, hava koşulları, çalışma saatleri vs gibi çeşitli değişkenler veya aynı bölümde üretilen çeşitli tip ürünler olabilir. (a) sabiti yine bütün spesifik değişkenlerin sıfır olduğu koşullarda oluşan, üretime bağlı olmayan enerji tüketimidir. (b), (c), (d), .... sabitlerinin değerleri, ilgili değişkenlerin önemine bağlıdır. Bu tür standart denklem grafik olarak gösterilemez ve birçok değişken karıştığı için izahı da zordur. Bu nedenle çok zorunlu hallerde kullanılması ve değişken sayısının mümkünse üçten az sayıda olması önerilir.

Hedeflerin Gayesi: Her bir bölüm için standart belirlenirken aynı anda hedef de belirlenmelidir. Bu hedef standartla aynı formda bir denklemdir. O bölümün performansındaki iyileştirmeyi tanımlar. Gerçekci hedefler dikkatlice seçilerek ve alınan sonuçlara göre zaman zaman gözden geçirilerek, gelişme ve yeni çalışmalar için motivasyon sağlanır. Her bir izleme periyodu içinde gerçek üretim değerleri veya diğer spesifik değişkenler kullanarak hedefler belirlendikce, bu hedeften sapan iyi ve kötü performans değerleri ortaya çıkar. 

Hesaplama Metotları: Hedef belirlemede aşağıda belirtilen üç ana metot vardır: 1) Enerji tüketiminin üretime karşı grafiği belli bir alan içinde dağılan bir takım noktaları oluşturacaktır. Bu değerlerin incelenmesi ve aralarındaki ilişkinin bulunması sonucu elde edilen doğru, standart doğru olarak isimlendirilir. Bu standart doğrunun altında kalan alan ve değerler en iyi verime sahip olan tüketimleri göstermektedir. Eğer standart doğrunun altında kalan noktalar yeniden değerlendirmeye alınıp aralarındaki ilişki bulunarak regresyon analizi ile yeni bir doğru çizilirse bu bize hedef doğrusunu verir. Şayet hedef denklemi elle hesap edilecekse teorik olarak daha fazla regresyon analizi yapmak gerekir. 2) Basit Yüzde İndirimi Hedef, hesaplanan standarta nazaran belirli bir indirim (örneğin %5) yapılarak belirlenebilir. Bu sistem bir önceki metotla belirlenen hedefin uygun bulunmadığı hallerde geçerlidir. 3) Beklenen Performans Bazen bölüm hakkında yeterli bilgilerin bulunması halinde hedef belirlemesi, elde edilmesi mümkün performansa göre yapılabilir. Bu bir bölüm için spesifik iyileştirme tedbirleri planlandığında veya proses hakkında ayrıntılı bilgi bulunduğu hallerde uygulanır. Bu halde hedef, standart metot kullanılarak hesap edilemez. Tecrübeye ve standart eşitliğin şekline göre belirlenmelidir. Örneğin, bir bölümdeki üretime bağlı olmayan enerji miktarının düşürülmesi için plan yapılmalıdır. E = a+bP şeklindeki denklemde a’nın değeri düşürülmeye çalışılır. Burada a; üretime bağlı olmayan enerji miktarıdır. Böylece spesifik değişkenin değeri ne olursa olsun hedef enerji tüketimi daima standarttan sabit bir miktar daha az olur. Bu da hedef için standart doğrusuna paralel bir doğru verir. 

Performansın değerlendirilmesi, beklenen enerji kullanımı ile gerçek enerji tüketim değerlerinin düzenli olarak karşılaştırılmasıyla yapılır. Bunu değerlendirmek için SET değerleri kullanılabilir. Bunlar özellikle çeşitli işletme koşullarının üretim performanslarına etkisini izleme açısından önemlidir. SET değerinin büyümesi kötü performansa enerji tüketiminin gereksiz yere artmasına işaret eder. Rapor dökümanları üzerinde gerçek, standart ve hedef SET’ler verilir. Bunlar sırasıyla gerçek, standart ve hedef enerji alınarak ve bunlar spesifik değişkenin  gerçek değerine bölünerek hesaplanır. Standart ve hedef enerji tüketimleri her bir bölüm için bulunan denklemler kullanılarak hesaplanır. SET’ler için kullanılan birimler anlamlı olmalı ve raporu okuyanlarca bilinen cinsten olmalıdır.

İzleme ve hedef oluşturma sisteminin en önemli parçası, bilgilerin üst yönetime güvenilir ve etkili bir şekilde sunulmasıdır. Enerji maliyetleri kontrol edilecekse sistemin çalışmasından sorumlu olanlar nerede ve ne zaman müdahalenin gerekli olduğunu bilmelidir. Yönetime verilen raporların kolayca anlaşılabilmesi için bilgiler olabildiğince özlü, kısa, sade ve anlaşılır şekilde açık olmalıdır. Derinlemesine bilgi için veriler ayrı bir dosyada saklanmalıdır. Bazen, aylık bir rapor gerçekleşen kullanımın baz yıla göre mukayesesini gösteren bir grafikten ibaret bile olabilir. Belirlenen izleme periyodundan en iyi şekilde yararlanmak için, bilgiler zamanında ve uygun aralıklarla verilmelidir. Raporlamada kullanılmak üzere belirlenmiş standart bir form yoktur. İşletmenin büyüklüğü, ürün, proje gereklilikleri ve mevcut prosedürler gibi çok fazla değişken vardır. Bu nedenle bir rapor yazma formatı belirlenmelidir. Bu format ilk standartlar ve hedefler alındıktan hemen sonra oluşturulmalıdır. Periyodik raporlama için enerji endekslerinin geliştirilmesi gerekir. Raporlama, tüm bilgilerin uygun bir biçimde bir araya getirilmesini gerektiren zorlayıcı bir işlev olup düşünce ve analiz gerektirir. Raporlama, enerji politikasının bir gerekliliği haline getirilirse, enerji yönetimi uygulamalarında ihtiyaç duyulan destek daha kolay sağlanabilir. Veriler periyodik olarak toplanmış ve bir bilgisayara girilmiş olabilir. Gerekli olan sadece bir enerji endeksi oluşturmak için basit şekilde üretim verileri ile enerji verilerini birleştirmektir. Rapor yazmanın amaçları: • Gerçek enerji tüketimi, üretim verileri ve ilgili değişkenler hakkında bilgi sağlar. Bu da diğer muhasebe işlemleri için de faydalı olabilir. • Enerji performansının “standart”tan daha iyi veya daha kötü olduğunu gösterir. • Standart değerlerden sapmanın önemini enerji tüketim veya maliyet rakamları ile göstererek müdahale yerlerindeki öncelikleri saptar. • Enerji maliyetlerini kontrol edenlere bu bilgileri vererek harekete geçmelerini sağlar. • Performansları direkt olarak göstermesi için raporlar tablo veya grafiklerle sunulmalıdır. Sonuçlar öyle gösterilmelidir ki; müdahalenin gerektiği yerler derhal belli olmalıdır. Raporun gerçekleştirilen bir etüt çalışmasına dayandırılması en uygun yoldur. Büyük bir şirketin tesisleri bu şekilde raporlanabilir ve etüt çalışması ile belirlenen enerji verimliliği ile ilgili tedbirleri yerine getirenler ödüllendirilebilir.

İyi yazılmış ve üst yönetim tarafından onaylanmış bir enerji politikası, enerji yönetim ekibine iş planlama, yeni tesislerin yeri ve planlanması, ekipman seçimi, ölçme ekipmanlarının tesis edilmesi, raporlama ve eğitim gibi süreçlere dahil olma yetkisini verir ve bu enerji yönetimi için çok önemlidir. Enerji politikası, etkinlik açısından, en fazla iki sayfayı aşmayacak kadar kısa ve mümkün olduğu kadar sade olmalıdır. Enerji politikası asgari olarak aşağıdaki hususları kapsamalıdır: • Hedefler: Ana ve temel standartları içerir. Düşük ilk yatırım maliyeti yerine, kullanım ömrü ve fayda maliyet analizini göz önünde bulundurarak, enerji verimliliğine ve yük
sek verimli yeni ekipmanlara destek vermelidir. • Sorumluluklar: Kurumsal ve idari yapıyı ve enerji yönetim ekibi ve sorumlusu, koordinatörler ile grupların yetkisini belirler. • Raporlama: Üst yönetim tarafından verilmiş bir talimat olmaksızın, enerji yönetimi ile ilgili raporlama gereksinimlerine diğer personelin uymasını enerji yönetim ekibinin istemesi genellikle zordur. Enerji politikası bunu oluşturmanın en uygun yoludur. • Eğitim: Eğitim ihtiyaçları enerji politikası kapsamında ortaya konulmuşsa, bu iş için bütçede gerekli kaynağın ayrılması daha kolay olur. Her türlü eğitim ihtiyaçları enerji politikasında yer almalıdır.

Planlama enerji yönetimi programının en önemli parçalarından biridir ve iki ana işlevi vardır. Birincisi, iyi bir plan enerji kesintilerinden korur. İkincisi, olayları yıl içine programlayarak, enerji yönetimi programına sürekli vurgu yapılabilir ve bu da programın aktif tutulması açısından büyük rol oynar. Birçok program enerji kesintisi korkusu yüksek iken başlatılmış, ancak sonrasında kayıtsız kalınmıştır. Süreçleri ile birlikte yapılan planlamalar, yıl boyunca enerji yönetimine sürekli olarak vurgu yapılmasını ve konuya ağırlık verilmesini sağlar. İşe yarayan bir planın sırrı, planın uygulanmasında gerekli kişilerin planlama aşamasına dahil edilmesidir. İnsanlar tasarımın bir parçası oldukları takdirde işlerin yolunda gitmesi için bir taahhüt hisseder ve daha çok çaba sarf eder.

Planlar detaylı etüt çalışmalarına dayanmalıdır. Etütlerin gerçekleştirilmesine dair planlamanın da önceden yapılması gerekir. Yapılacak etütlerin türü, ekibin kimlerden oluşacağı ve tarihler planlamaya dahil olmalıdır. Daha fazla enerji tasarrufu potansiyeli belirlenebilmesi için detaylı etütler önemlidir. Dikkate alınabilecek bazı etüt türleri: • Ayarlama – İşletme – Bakım • Basınçlı hava sistemleri • Elektrik motor sistemleri • Buhar sistemi • Isıtma, Havalandırma, İklimlendirme sistemleri • Aydınlatma • Su • Çalışanların önerileri Enerji etüdlerinde görev alacak ekibin üyeleri, elektrik ve ısı/yakıt konularında yeterli bilgi ve tecrübeye sahip kişilerden oluşmalıdır. • Ekip, etüdü yapılacak ekipmanı belirlemek üzere seçilebilir ve şirket içi personelden, dış uzmanlardan veya en iyisi ikisinin birleşiminden oluşabilir. • Ekip, hem düşük maliyet hem de sıfır maliyet olmak üzere, tüm enerji tasarrufu potansiyelleri ile yatırım ihtiyaçlarını tespit edebilir.
• Diğerlerinin de katılımı ile etüt mükemmel bir eğitim aracı haline getirilebilir ve etütlere eğitim bileşeni eklenebilir.

Enerji yönetim ekibinin işinin en büyük kısmı işletmedeki kişilere eğitimler verilmesini sağlamaktır. Eğitim faaliyetleri ile enerji yönetiminde ve enerji verimliliğinde önemli faydalar sağlanabilir. Üst yönetim enerjinin karmaşıklığını ve özellikle de ekonomik fayda açısından potansiyelini anladığı takdirde, program daha etkin işler; koordinatörlerin daha etkin olması da enerji tasarrufu tedbirlerine öncelik verebilmeyi, son teknolojilerden haberdar olmayı sağlar ve çalışanlardan gelen öneri miktarı eğitim ile birlikte artar. Eğitim, işletme yönetimi, enerji yönetim ekibi ve çalışanlar için düşünülmelidir.

Yönetimin fazlaca vaktini almamak için ustaca yollar bulunmalıdır. Olağan toplantıda söz alarak programdaki güncellemeleri elde etmek bir yoldur. Program başlamışsa, yönetim için yarım veya tam günlük bir sunum yapmak da faydalı olabilir. İyi hazırlanmış, özlü ve periyodik bir rapor, yönetimi eğitmekte etkin bir araç olabilir. Eğitimsel hedeflerinize dair, dergi ve gazetelerden alınmış kısa makaleler bu raporlara eklenebilir. Bir konuyu en iyi bir sunum yaptığımızda öğrendiğimizden, gerek enerji ekibi gerek çalışanlar, veya her ikisi için de yönetimin eğitim programının bir parçası olması eğitsel bir deneyim olabilir. Enerji yönetim ekibi iş planının bir parçası olmayı amaç edinmelidir. Enerji için stratejik bir plan her iş planının bir parçası olmalıdır. Bu da enerji yönetim ekibinin ve sorumlusunu yönetimdeki kişiler ile daha fazla irtibata geçirir ve böylece bilgilendirme ve öğretme fırsatı doğar.

Enerji yönetim ekibi enerji yönetimi programının çekirdek grubu olduğundan, onlar için uygun ve eksiksiz eğitimin en yüksek önceliğe sahip olması gerekir. Enerji yönetim ekibinde, (tercihen ekip sorumlusu) ilgili mevzuat gereği düzenlenen eğitim programlarına katılmış ve sertifikalandırılmış bir kişinin olması şarttır. Eğitim birçok kaynaktan ve birçok şekilde sağlanabilir. • Kendi kendine çalışma: İyi bir kütüphaneye sahip olmayı gerektirir. • Hizmetiçi eğitim: Ekibin nitelikli bir üyesi tarafından, genellikle enerji yönetim ekibi sorumlusu veya dışarıdan biri tarafından yapılabilir. • Meslek odaları, bağımsız danışmanlar, meslektaşlar ve üniversiteler gibi kurumlar tarafından önerilen kısa kurslar. • Yetkili kurum ve kuruluşlar tarafından düzenlenen eğitimler Bünyesinde çok sayıda işletme olmasından dolayı çok sayıda da enerji yönetim sorumlusu bulunan büyük şirketler için, eğitim seminerleri eğitim programı için bir temel oluşturabilir. Böyle bir programın dikkatlice planlanması gerekir. Bu tür bir programla aşağıdaki öneriler birleştirilebilir: • Hem içeriden hem de dışarıdan konusunda uzman konuşmacılar seçilmelidir. • Bu üst yönetimin desteğini almak için bir fırsattır. Üst yönetimdeki bir yönetici açılış konuşması için çağırılabilir. • Katılımcılar faaliyetlere dahil edilmeli ve böylece onların programa katkı yapmalarına fırsat verilmelidir. Ayrıca, uygulamaya koyabilecekleri enerji tasarrufuna dair bazı pratik ipuçları da verilmelidir. • Profesyonel konuşmacıların davet edilmesiyle seminerlerin kalitesi iyileştirilmelidir. Teknik olmayan eğlenceli bir yemek, yemek sonrası konuşmacı; program, konuşmacıların taslak konuşma metinlerini, katılımcıların listesini, sunulan her konuya dair bilgiyi ve tüm seminer katılımcılarını bir araya getirmeye yardımcı olacak konuları içeren bir el kitapçığı buna katkı sağlar. • Program için bir logo geliştirilebilir ve bu kahve fincanları, taşıma çantaları gibi yerlerde bulundurulabilir.

Çalışanlara yönelik sistematik bir eğitimin enerjiye dair temel bir çalışma ile başlaması gerekir. Bu onların daha iyi fikirler üretmesini sağlar. Çalışanlar eğitime çok değer verirler ve moraller yükselir. Basit şekilde elektrik talebi ile elektriğin kilowatt-saat’i arasındaki farkın ve basınçlı havanın çok pahalı olduğunun öğretilmesi bir başlangıç olabilir. Daha kapsamlı bir eğitim programı şunları içermelidir: • Evde enerji tasarrufu • Elektrik enerjisinin temelleri • Enerji sistemlerinin temelleri • Enerji etütleri nasıl yapılır ve ne aranır?

Başarılı bir enerji yönetimi programının anahtarı “sahiplenme” kelimesinde saklıdır. Sahiplenme, işletmedeki herkese kadar gider. Bir makineyi işleten çalışanlar o makinenin sahibidir. Onların katılımı olmadan yapılacak herhangi bir değişiklik girişimi başarılı olmaz. Enerji yönetim ekibi üyeleri tek bir kişiyi, enerji yönetim ekibi sorumlusunu, tüm çaba ve zaferlerin getirisini aldığını görmek istemez. Enerji projelerine yatırım yapan yöneticiler bu riski almalarına karşın tanınmak da isterler. Enerji etüdü için herhangi bir işletmeye giden bir ekip, işletmede enerji yönetim sistemin kurulmasına, enerji yönetim ekibinin oluşturulmasına ve uygun bir kişinin de bu ekibin sorumlusu pozisyonuna getirilmesine yardımcı olmalıdır. Başarılı enerji yönetimi programlarının gözlemlenmesi sonucunda, başarıya giden ipuçları aşağıda verilmiştir: • Her zaman bir plan olmalıdır. Organizasyon, araştırmalar, eğitim ve olaylar takvime dökülmüş şekilde stratejik planlama yapılmalıdır. Bunun iki avantajı vardır. Üretken olmayan fikirlerin yaratacağı kesintiyi önler ve takvime göre ayarlanmış olaylar ile programı aktif tutar. • Enerji yönetimi ile ilgili fikirler ortaya çıkarılmalı ve paylaşılmalıdır. Bir proje herhangi birisi tarafından sahiplenilirse o proje öldürülmüş olur. Şayet ilgili olanlara da görev ve yetki verilirse süreç kolaylaşır. • Agresif olunmalıdır. Enerji yönetim ekibi, bazı eğitimleri aldıktan sonra, şirket içinde en fazla enerji bilgisine sahip grup olacaktır. Çoğu yönetim kararları, alınan kararın enerji üzerindeki etkisi konusunda fazla bilgiye sahip olunmadan alınır. • Kanıtlanmış teknolojiler kullanılmalıdır. Bazen yeni teknolojiyi kullanacağım derken geri ödeme süresi kısa olan basit projeler görülemez hale gelebilir. • Kazananlarla birlikte olunmalıdır. Elbette herkes enerji programından heyecan duymayacaktır. İyi görünenlerin üst yönetime raporlama yapmaları sağlanırsa diğerleri de bu yolu izleyecektir. • Enerji kullanımını azaltmak için ne yapılması gerektiği konusunda makinaları kullananların görüşleri de alınmalı ve onların fikirlerine yeterince değer verildiği hissettirilmelidir.